Eindrapport Praktische implementatie Tracking & Tracing in de groenten en fruit
Eindrapport Praktische implementatie Tracking & Tracing in de groenten en fruit Uitgebracht aan : Productschap Tuinbouw T.a.v. de heer ir.. Uitslag Postbus 280 2700 AG ZOETERMEER Ministerie van LNV T.a.v. de heer ir. F.J. Westerling Postbus 20401 2500 EK DEN AAG Uitgebracht door : Q-Point V Postbus 38 2670 AA NAALDWIJK Tel. 0174-282888 Fax 0317-491441 Contactpersonen : Mevrouw ir. I.M.J.G. Neesen (06-20496860) De heer ir. J.A.L.M. Kamp (06-53429448) Versie : 2 Datum :
Inhoudsopgave Samenvatting...4 1 Inleiding...6 1.1 Aanleiding...6 1.2 Doelstelling...6 1.3 Onderzoeksopzet...7 1.4 Opbouw van rapport...8 2 Stand van zaken Tracking & Tracing...9 2.1 Tracking & Tracing...9 2.2 Oplossingsrichtingen Tracking & Tracing...11 2.3 Traceerbaarheid in wetgeving en private initiatieven...12 3 Resultaten benchmark onderzoek Tracking & Tracing 2001...17 3.1 Inleiding...17 3.2 Resultaten praktijkproef naar traceerbaarheid AGF...17 3.3 Resultaten inventarisatie Tracking & Tracing systemen bij 25 bedrijven handel, verpakking, snijderijen...18 3.4 Inventarisatie van voorhanden oplossingen voor Tracking & Tracing in de AGF-sector...19 3.5 Lessen in ketenverband...20 3.6 etekenis van de lessen voor het opstellen van richtlijnen voor traceerbaarheid...20 4 Voorbeeldsystemen traceerbaarheid groenten en fruit...22 4.1 Algemene richtlijnen voor traceerbaarheidssystemen...22 4.2 Tracking & Tracing systeem teler glastuinbouw/vollegrond...26 4.3 Tracking & Tracing systeem teler vollegrond...32 4.4 Tracking & Tracing systeem handelsbedrijf...34 4.5 Tracking & Tracing systeem kleinverpakker...40 4.6 Tracking & Tracing systeem snijderij...47 4.7 Tracking & Tracing systeem distributiecentrum...55 4.8 Tracking & Tracing systeem outlet...59 5 Optimalisatie van traceerbaarheid in de keten...62 5.1 Flexibele keten...67 6 Aanbevelingen...72 ijlagen I Definitielijst... I II Recall en probleemopsporing...iv III Automatische identificatie en software systemen...v IV Richtlijnen traceerbaarheid teelt glastuinbouw...ix V Richtlijnen traceerbaarheid teelt vollegrond... XLVI VI Richtlijnen traceerbaarheid handel...xxiv VII Richtlijnen traceerbaarheid kleinverpakker...xxviii VIII Richtlijnen traceerbaarheid snijderij...xxxiv IX Richtlijnen traceerbaarheid distributiecentrum...xlii X Richtlijnen traceerbaarheid supermarktoutlet...xlv XI Aanbevelingen voor Optimalisering van Traceerbaarheid in de Keten...XLVII Q-Point V Pagina 3
Samenvatting In 2001 is in opdracht van het Productschap Tuinbouw een benchmarkonderzoek uitgevoerd naar herkomstherleiding van een groot aantal groenten- en fruitproducten in verschillende supermarkten. ierin is aangetoond dat de traceerbaarheid van producten sterk te wensen overlaat. Nieuwe Europese wetgeving vereist per 1 januari 2005 volledige traceerbaarheid in de voedselketen. Vooruitlopend hierop hebben het Productschap Tuinbouw en het Ministerie LNV verzocht om een praktische handleiding op te stellen voor de invulling van traceerbaarheid in de groenten- en fruitketen. et doel is om partijen een handvat te geven voor invoering of verbetering van traceerbaarheid voor alle schakels die opereren in de groenten- en fruitsector in binnen- en buitenland. Er is tevens gekeken naar richtlijnen op ketenniveau. ij het opstellen van de richtlijnen is gebruik gemaakt van eerder uitgevoerde onderzoeken en advieservaringen. Tevens heeft toetsing van conceptrichtlijnen plaatsgevonden bij een aantal bedrijven om zicht te krijgen op de haalbaarheid en implementeerbaarheid. Omdat de gehele groenten- en fruitketen als uitgangspunt genomen is, zijn richtlijnen opgesteld voor de volgende schakels: teelt, handel, kleinverpakker, snijderij, distributie centrum en supermarkt outlet (zie bijlagen IV t/m X). Op schakelniveau zijn richtlijnen gedefinieerd op zowel basis- en op hoger niveau. et basisniveau geeft de minimale eisen weer om te kunnen voldoen aan tracking & tracing. Al naar gelang de doelstelling en het streven van een bedrijf, kan gekozen worden om ook de richtlijnen op hoger niveau te implementeren. Deze geven een optimalere invulling aan tracking & tracing, oftewel een beter detailniveau, waardoor een sneller en efficiëntere probleemopsporing en recall kan plaatsvinden. Q-Point V Pagina 4
Op ketenniveau speelt de informatieoverdracht tussen de schakels een essentiële rol. Door het koppelen van partijgegevens van leveranciers aan de eigen partijcodering wordt de basis gelegd voor traceerbaarheid in de keten. Daarbij kan onderscheid gemaakt worden in flexibele en vaste ketens. ij vaste ketens (hierbij is sprake van min of meer vaste relaties in de keten) is het eenvoudiger om afspraken te maken over informatievastlegging en overdracht. etere afstemming bijv. op het gebied van coderingen vergemakkelijkt het opzetten van een traceerbaarheidssysteem en leidt tot een betere en efficiënte probleemopsporing en recall management. In flexibele ketens is het maken van dergelijke afspraken lastiger (er is sprake van wisselende leveranciers) en zal de traceerbaarheid minder efficiënt verlopen. Een tweede belangrijke component die de traceerbaarheid sterk beïnvloedt, is de homogeniteit van partijen. Naarmate oorspronkelijke partijen meer gesplitst of samengevoegd wordt en neemt de reikwijdte van een recall exponentieel toe. Aan de mate van samenvoeging of splitsingen worden op ketenniveau eisen gesteld om uiteindelijk traceerbaarheid te kunnen garanderen. Per saldo zijn voor flexibele ketens strengere richtlijnen gedefinieerd. Door middel van situatieschetsen in hoofdstuk 5 is getracht om praktijksituaties waarbij het samenvoegen en splitsen van partijen dagelijkse gang van zaken is, inzichtelijk te maken en is aangegeven welke handelswijze leidt tot een adequate traceerbaarheid. Relatie naar bestaande registratie- en kwaliteitssystemen In alle schakels van de groenten- en fruitketen zijn er initiatieven tot registreren van de dagelijkse bedrijfsvoering. et is gewenst om maximale aansluiting te realiseren bij de bestaande registratiesystemen en wettelijke verplichtingen. Door de ontwikkelde richtlijnen te integreren in bestaande kwaliteitssystemen, bijvoorbeeld ygiënecodes, EUREPGAP, UMR, registratieverordeningen, RC, ISO, Milieukeur etc., ontstaat een overzichtelijke situatie en wordt de eenduidige implementatie bevorderd. Daarom wordt aanbevolen om aansluitend op dit onderzoek de mogelijkheden te verkennen om de traceerbaarheidsrichtlijnen te implementeren in zowel bestaande registratiesystemen als kwaliteitssystemen. Q-Point V Pagina 5
1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de aanleiding tot het onderzoek kort weergegeven, evenals de doelstelling ervan. Tevens wordt de aanpak toegelicht en tot slot de hoofdstukindeling. 1.1 Aanleiding Voedselveiligheid is een onderwerp dat de laatste jaren steeds hoger op de agenda is komen te staan voor zowel overheid als het bedrijfsleven. Recente voedselveiligheidsincidenten en de mediabelangstelling eromheen, leiden er toe dat de consument steeds kritischer wordt ten aanzien van het voedsel. De consument verlangt meer informatie over de herkomst en veiligheid van haar voeding. Zaken als de productiewijze, hygiëne, toepassing van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en milieuaspecten worden steeds vaker opvraagbaar geacht. Door deze ontwikkeling eisen de supermarkten en detailhandel in toenemende mate een transparante keten. ierdoor is het belang van traceerbaarheid van versproducten erg groot. Ook wetgeving onderstreept het belang van een goede traceerbaarheid in toenemende mate. De General Food Law is hier een concreet voorbeeld van. DLV Adviesgroep 1 heeft in 2001 in een project in opdracht van het Productschap Tuinbouw, zo n 300 AGF-producten uit de schappen van 12 supermarkten en 6 AGF-speciaalzaken gehaald. Van deze producten is geprobeerd de herkomst te achterhalen aan de hand van de informatie die bij het product beschikbaar was. Daarna zijn 25 handelsbedrijven benaderd, waar een gedeelte van de producten van afkomstig waren. Deze bedrijven zijn beoordeeld op hun Tracking & Tracing systemen. In vele gevallen was de herkomst niet meer te achterhalen. et bleek dat er grote verschillen in traceerbaarheid tussen de onderzochte bedrijven bestaan. et onderzoek heeft veel verbeterpunten op het gebied van Tracking & Tracing in de AGFsector bloot gelegd. In hoofdstuk 3 wordt het onderzoek kort toegelicht. Dit was ook de aanleiding voor het Productschap Tuinbouw en het Ministerie van LNV om een nieuw project te formuleren, Praktische implementatie Tracking & Tracing in de groenten en fruit. et heeft geleid tot het opzetten van een praktische handleiding voor traceerbaarheid voor alle schakels van de groenten- en fruitketen. 1.2 Doelstelling et doel van dit project is om een handvat te geven voor invoering of verbetering van traceerbaarheid voor alle schakels die opereren in de groenten- en fruitsector in binnen- en buitenland. Er is tevens gekeken op ketenniveau. Er wordt gestreefd naar een praktische 1 DLV Adviesgroep, usiness Unit Ketens is per 1 september met NAK Tuinbouw kwaliteitsmanagement samengegaan tot Q-point.V. Dit is een dochter van DLV Adviesgroep en NAK Tuinbouw. Q-Point V Pagina 6
manier om traceerbaarheid binnen het bedrijf te kunnen regelen, in acht nemend de wetgeving en de eisen van afnemers. Deze doelstelling kan worden opgedeeld in de volgende subdoelstellingen: et beschrijven van richtlijnen voor Tracking & Tracing systemen voor alle schakels in de groenten- en fruitsector; et beschrijven van een handboek in de vorm van voorbeeldsystemen in Praktische implementatie Tracking & Tracing in de groenten en fruit. 1.3 Onderzoeksopzet Om de bovengenoemde doelstellingen te bereiken, zijn in het project een viertal fases onderscheiden, welke hieronder kort worden toegelicht: 1. eschrijving van richtlijnen Tracking & Tracing groenten en fruit 2. eschrijving van voorbeeldsystemen Tracking & Tracing 3. Opstellen van een handboek Praktische implementatie Tracking & Tracing in de groenten en fruit 4. Communicatie van de resultaten Fase 1: eschrijving van richtlijnen Tracking & Tracing groenten en fruit Door middel van een beknopte deskstudie is informatie verzameld over publieke en private regelgeving met betrekking tot traceerbaarheid van groenten en fruit. Deze regelgeving vormt het uitgangspunt voor het beschrijven van richtlijnen van Tracking & Tracing systemen voor bedrijven in de groenten- en fruitsector 1. Verder zijn de resultaten van de enchmark Tracking & Tracing in deze fase als input gebruikt. De richtlijnen geven per schakel in de sector hoe een bedrijf een degelijk traceerbaarheidssysteem kan inrichten, waarmee tegelijkertijd wordt voldaan aan de (op handen zijnde) regelgeving. Fase 2: eschrijving van voorbeeld Tracking & Tracing systemen In deze fase zijn de opgestelde richtlijnen in de praktijk getoetst bij bedrijven uit de verschillende schakels (teelt, handels- en inpakbedrijf, groentesnijbedrijf). Oorspronkelijk zouden er drie voorbeeldsystemen voor drie verschillende ketens van drie verschillende producttypen (losse producten, kleinverpakte producten, groentesnijproducten) apart beschreven worden. Echter gedurende het project bleek het relevanter te zijn om richtlijnen te beschrijven voor alle schakels in de keten én op ketenniveau. Individuele bedrijven uit de sector kunnen de voorbeeldsystemen gebruiken als spiegel voor het opzetten van een traceerbaarheidssysteem op het eigen bedrijf. Zowel de richtlijnen als de voorbeeldsystemen zijn aan enkele sectorexperts voorgelegd. 1 ierbij worden teler, handels - en inpakbedrijf, groentesnijbedrijf, distributiecentrum en supermarkt meegenomen in het project. Q-Point V Pagina 7
ij de beschrijving van de systemen is de rol van de EAN-codering meegenomen. De beschrijving van de systemen is getoetst met het Productschap Tuinbouw, de betrokken brancheorganisaties en EAN-Nederland. Fase 3: Opstellen van een handboek Praktische implementatie T&T in de groenten en fruit Op basis van de resultaten van de voorgaande fases is in dit rapport een handleiding opgesteld voor praktische implementatie van Tracking & Tracing bij bedrijven in de groenten- en fruitsector. De doelgroep voor deze handleiding is de Nederlandse groenten- en fruitsectorsector, waaronder de telers, handel, kleinverpakkers, snijderij, het distributiecentrum en de supermarkt. Kortom alle schakels in de groenten- en fruitsector, zowel individueel als op ketenniveau. De handleiding zal ondersteuning geven bij de implementatie van werkbare Tracking & Tracing door de bedrijven in de sector. Fase 4: Communicatie van resultaten et concept-handboek is aan de opdrachtgever, betrokken branche-organisaties en EAN- Nederland ter beoordeling overlegd. Op basis van deze beoordeling wordt het document aangescherpt en zal het handboek inhoudelijk definitief worden afgerond. et handboek kan vervolgens door het Productschap Tuinbouw worden gepubliceerd en uitgegeven en zal opvraagbaar zijn via de website van het Productschap Tuinbouw. De resultaten zullen bovendien breder gecommuniceerd worden in de sector. Dit gebeurt middels presentaties en artikelen. 1.4 Opbouw van het rapport In hoofdstuk 2 is een beschrijving gegeven over de huidige stand van zaken omtrent Tracking & Tracing, waarna in hoofdstuk 3 de resultaten uit het eerder uitgevoerde benchmarkonderzoek kort genoemd worden en gekoppeld worden aan het huidige project. In hoofdstuk 4 worden de opgestelde richtlijnen uitvoerig per schakel beschreven. In de bijlagen zijn de richtlijnen per schakel in tabelvorm opgenomen. De richtlijnen worden hier op twee verschillende niveaus weergegeven, te weten basis en hoger niveau. Voor nadere toelichting zie hoofdstuk 4. Tot slot worden aanbevelingen ter optimalisatie van traceerbaarheid in de keten omschreven in hoofdstuk 5. Q-Point V Pagina 8
2 Stand van zaken Tracking & Tracing innen het project is gewerkt aan het opstellen van Tracking en Tracing richtlijnen voor de groenten- en fruitsector. In dit rapport komt de term Tracking & Tracing regelmatig terug. Alvorens in te gaan op de opgestelde richtlijnen, wordt hieronder het begrip Tracking en Tracing, de oplossingsrichtingen van Tracking en Tracing en de traceerbaarheid in wetgeving en private initiatieven weergegeven. 2.1 Tracking & Tracing Tracking & Tracing geeft inzicht in waar de goederen zich op een bepaald moment bevinden. et Tracking & Tracing systeem (ook wel traceability systeem genoemd) creëert een set historische data door middel van vastgelegde identificatie, waardoor het mogelijk wordt om de grondstoffen, halffabrikaten en eindproducten te traceren. ierbij is Tracking de plaatsbepaling van een gegeven partij (grondstoffen, halffabrikaten en eindproducten) op een nader gedefinieerd tijdstip. Tracing is de bepaling van de geschiedenis van grondstoffen, halffabrikaten en eindproducten gedurende hun gang door de keten. et begrip Tracing is nader op te splitsen in stroomopwaarts traceren en stroomafwaarts traceren. Figuur 1: Stroomopwaartse en stroomafwaartse tracering Stroomopwaarts traceren: Stroomopwaarts traceren (ofwel upstream Tracing) is de bepaling van de geschiedenis van het specifieke product vanaf eindproduct via halffabrikaten naar grondstoffen. Dit proces wordt gebruikt om een bron van een probleem op te sporen naar aanleiding van een klacht uit de markt of afwijkingen tijdens de inspectie van halffabrikaten of eindproducten. Stroomafwaarts traceren: Stroomafwaarts traceren (ofwel downstream Tracing) is de bepaling van de geschiedenis van het product vanaf de grondstof via halffabrikaten naar eindproducten. Dit proces Q-Point V Pagina 9
wordt ingezet om bij een te late signalering van problemen in grondstoffen of halffabrikaten te bepalen in welke partijen eindproducten de problemen zich mogelijk voordoen. In de groenten- en fruitsector speelt de traceerbaarheid van producten een steeds grotere rol. Dit komt enerzijds door wetgeving op nationaal en Europees niveau die gaat spelen en anderzijds door eisen in de markt. Indien een goed Tracking & Tracing systeem geïmplementeerd is, biedt het de mogelijkheid om een product door de gehele keten te volgen. Dit vereist wel dat alle schakels die deel uitmaken van de keten, een goede informatieoverdracht en registratie dienen te hanteren. istorie erleiding istorie erleiding Tracking & Tracing Tracking & Tracing Plaatsbepaling Vastlegging istorie Plaatsbepaling Vastlegging istorie Organiseren binnen de schakel Organiseren binnen de schakel erkomst Plaatsbepaling herleiding erkomst Plaatsbepaling herleiding Organiseren in de keten Organiseren in de keten Figuur 2: Essentie van Tracking en Tracing De essentie van Tracking & Tracing wordt weergegeven in figuur 2. Zoals deze figuur weergeeft, speelt Tracking & Tracing op twee niveaus: op ketenniveau (linkerzijde figuur) en op schakelniveau (rechterzijde figuur). Op schakelniveau zal een systeem inzichtelijk moeten maken waar producten zich bevinden (plaatsbepaling) en wat er mee gebeurd is (registratie van informatie). Dit kan middels een systeem op bedrijfsniveau. Op ketenniveau zal een systeem eveneens de plaats van producten inzichtelijk moeten maken en moeten achterhalen wat er met een product in de keten is gebeurd (herkomstherleiding). et organiseren en beschikken over een goed Tracking & Tracing systeem heeft voor bedrijven een aantal voordelen: ij een recall ondersteunt een Tracking en Tracing systeem het terugroepen van een gedefinieerde hoeveelheid product of partij. et helpt bij het organiseren van de terugroepactie en het achterhalen van de oorzaken van de problemen, waarmee de voedselveiligheid verder geborgd kan worden. Tracking en Tracing staat daarbij in dienst van de voedselveiligheid. (In bijlage II wordt nader ingegaan op de recall en probleemopsporing). Q-Point V Pagina 10
et ondersteunen bij het vergroten van de aantoonbaarheid van garantie- en kwaliteitssysteem door het beschikbaar kunnen stellen van informatie over het product en productiewijze. Claims kunnen weerleggen in het kader van productaansprakelijkheid door het vergroten van de aantoonbaarheid. Door het verbeteren van de product- en informatiestromen kan de efficiëntie binnen een bedrijf worden verhoogd. 2.2. Oplossingsrichtingen Tracking en Tracing Tracking en Tracing is op verschillende niveaus te organiseren, op ketenniveau en op schakelniveau. Als schakel kan een bedrijf worden beschouwd, maar ook een gehele schakel uit de keten, zoals bijvoorbeeld de tuinders of snijderijen. innen ketens waarbij schakels via vaste afspraken met elkaar samenwerken kan gesproken worden over een vaste keten. De klanten en afnemers zijn vaste partijen. innen een dergelijke keten kunnen tussen de schakels afspraken gemaakt worden omtrent de informatieverzameling en informatieoverdracht. Deze afspraken kunnen afgestemd worden met alle schakels in de keten. De organisatie ervan kan plaatsvinden door een ketenregisseur waarbij de eisen centraal worden gedefinieerd en de informatie van alle schakels centraal wordt opgeslagen. ierdoor kan ieder over de gewenste informatie beschikken (zie figuur 3). Een probleem bij een dergelijk systeem is wanneer men producten koopt van een bedrijf welke niet aan de eisen van de desbetreffende keten voldoet. Primaire producenten andel Verwerking Distributie Supermarkt Figuur 3: Afspraken tussen schakels binnen en buiten een keten In veel gevallen worden door bedrijven met meerdere partijen zaken gedaan, welke gedurende het jaar ook kunnen wisselen. In dat geval is er vaak geen sprake van een vaste keten met vaste leveranciers en klanten. Een bedrijf wat producten koopt van verschillende bedrijven heeft wel de behoefte aan dezelfde informatie omtrent een product in relatie met Tracking en Tracing. Om hieraan te voldoen kunnen op schakelniveau eisen worden opgesteld waar alle Q-Point V Pagina 11
bedrijven in de desbetreffende schakel aan voldoen, waardoor ieder met elkaar zaken kan doen, maar de informatie uniform is. ierbij worden de eisen per schakel centraal gedefinieerd. Dit is schematisch weergegeven in figuur 4. Primaire producenten andel Verwerking Distributie Supermarkt Figuur 4: Uniforme afspraken op schakelniveau De groenten en fruitsector kenmerkt zich door vele aanbieders en afnemers. Er zijn weinig vaste geïntegreerde ketens met een duidelijke ketenregisseur. Er zijn deels vaste en deels wisselende relaties. innen dit onderzoek is daarom gekozen om per schakel centrale eisen te definiëren voor de bedrijven in de desbetreffende schakel. ierdoor vindt er wel een uniforme informatieverzameling en verstrekking plaats zonder dat er sprake dient te zijn van een vaste keten. Een voorbeeld van uniforme informatieverzameling wordt in de schakel teelt bij de productie van groenten en fruit nagestreefd door de implementatie van de richtlijnen van EUREPGAP. 2.3 Traceerbaarheid in wetgeving en private initiatieven In deze paragraaf wordt een overzicht geboden van de wijze waarop traceerbaarheid is opgenomen in wetgeving en private initiatieven. Voor zover bekend wordt per wet of initiatief ook aangegeven welke ontwikkelingen gaande zijn. Mondiale wetgeving Codex Alimentarius In de codex Alimentarius zijn op dit moment geen eisen voor traceerbaarheid vastgelegd. Wel vindt momenteel intensief overleg plaats over de Draft Code of Practice for the Primary Production and Packing of Fresh Fruits and Vegetables. In deze draft code wordt niet alleen gesproken over adequate record keeping, maar ook over het beschikbaar zijn van written procedures, controls, limits, monitoring results,.. enz.. In geval van risico s voor de Q-Point V Pagina 12
volksgezondheid worden eisen gesteld aan traceerbaarheid en beschikbaarheid van recall procedures. Europese regelgeving General Food Law De general food law is een EU-verordening die bedoeld is om de levensmiddelenwetgeving binnen de Europese Unie te standaardiseren. De wet regelt zaken met betrekking tot veiligheid en gezondheid. De nieuwe wet geldt voor alle bedrijven in de voedselketen inclusief diervoederfabrikanten, exclusief plantenkwekers. Deze nieuwe wet zal ingaan op 1 januari 2005 en is officieel bekend als: Verordening (EG) Nr.178/2002 van het europees parlement en de raad van 28 januari 2002. In de wet worden de eisen die aan traceerbaarheid worden gesteld, beschreven in artikel 18. De kern van deze eis is, dat levensmiddelen, diervoeders, voedselproducerende dieren en alle andere stoffen die bestemd zijn om in een levensmiddel of diervoeder te worden verwerkt of waarvan kan worden verwacht dat zij daarin worden verwerkt, in alle stadia van de productie, verwerking en distributie traceerbaar zijn. Verder regelt de wet dat ieder bedrijf op elk moment informatie moet kunnen verstrekken aan bevoegde autoriteiten over de herkomst en bestemming van de producten. Tevens stelt de wet dat bedrijven hiertoe over systemen en procedures moeten beschikken die dergelijke informatie kunnen leveren. Aansprakelijkheidsrichtlijn - Verordening 820/97 van de raad De Aansprakelijkheidsrichtlijn stelt alle schakels in de keten behalve de primaire producent volledig aansprakelijk voor de veiligheid en kwaliteit van hun producten. Sinds 2001 is tevens de primaire producent aansprakelijk. Met deze voorziening kan elke schakel in de keten door de consument, direct of indirect via de detailhandel, aansprakelijk worden gesteld voor geleden letselschade als gevolg van gebrekkige producten. Voor eventuele gevolgschade kan een primaire producent niet aansprakelijk worden gesteld. Algemene productveiligheid - Directive 1992/59/EEC De Algemene productveiligheid richtlijn geeft aan dat alle producten veilig moeten zijn. Ook moet worden voorzien in een systeem voor het van het schap halen van producten uit de winkels. Dit is tevens geregeld in directive 1992/59/EEC. atch/lot identificatie - Directive 91/238/EEC van 22 April 1991 In deze richtlijn van de Europese Unie is een afspraak gemaakt voor lot en batch/lot identificatie binnen de EU voor levensmiddelen. et definieert een lot als a batch of sales units of a foodstuff produced, manufactured or packaged under the same conditions. Specifieke wetgeving; traceerbaarheid van ggo-voedingsmiddelen De traceerbaarheidvoorschriften voor genetisch gemodificeerde organismen (ggo's) zijn nog in ontwikkeling en moeten het zowel gemakkelijker maken producten uit de handel te nemen wanneer onverwachte schadelijke gevolgen voor de menselijke gezondheid, de gezondheid Q-Point V Pagina 13
van dieren of het milieu worden vastgesteld, als om aan gerichte bewaking te doen, om de potentiële gevolgen voor met name het milieu na te gaan. De traceerbaarheidvoorschriften moeten een juiste etikettering van dergelijke producten inzake genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen en diervoeders vergemakkelijken. De etikettering dient te bestaan uit eenduidige identificatiecodes van die ggo's, zodat toegang verkregen kan worden tot specifieke gegevens over de betrokken ggo's. Nationale wetgeving Traceerbaarheid is niet in concrete regelgeving opgenomen. Wel zijn een aantal zaken die met traceerbaarheid te maken hebben opgenomen in diverse wetten, zoals recall, lot identificatie en labelling. In de beleidsvorming wordt aangegeven dat momenteel onvoldoende aandacht aan voedselveiligheid en traceerbaarheid wordt geschonken. et ministerie van LNV voert momenteel een verkennende studie uit naar de (on)mogelijkheden van traceerbaarheid met daarin drie scenario s voor minimale, optimale en maximale traceerbaarheid. LNV gebruikt de resultaten van deze studie om regels over traceerbaarheid te verbeteren en waar nodig aan te scherpen. et minimale scenario zal een vereiste worden. De toepassing van scenario 2 en 3 zal mede afhangen van de uitkomsten van de eerste bijeenkomst van het consumentenplatform, de kosten en de uitvoerbaarheid. De overheid is van mening dat het gebruik van ketensystemen kan leiden tot een grotere transparantie voor alle schakels in de keten, inclusief de overheid en de consument. Ook kunnen dergelijke systemen helpen om risico s te voorkomen of te elimineren. De ontwikkeling van ketensystemen is daarom een belangrijk speerpunt van LNV (eerste discussiebijeenkomst consumentenplatform traceerbaarheid van vlees). et beleid van LNV is er op gericht om met private initiatieven te komen tot ketensystemen en certificering te stimuleren. Daarbij is het uitgangspunt: geen dwang maar speciale aandacht voor voorlopers. Indien een ketensysteem goed functioneert, is dit gunstig voor het imago van de betrokken bedrijven. ovendien zijn minder controles van de overheid nodig. Deze controles worden standaard aan het bedrijfsleven doorberekend. Zo rest de overheid in dit opzicht de taak van toezicht op toezicht. De overheid stimuleert daarom de ontwikkeling van zogenoemde ketengarantiesystemen. In de door de overheid gestelde randvoorwaarden van deze garantiesystemen komt traceerbaarheid niet voor. Wel mag verwacht worden dat traceerbaarheid er uiteindelijk wel expliciet in geregeld dient te zijn. Warenwet In de warenwet is de etikettering van levensmiddelen geregeld (Warenwetregeling Etikettering Levensmiddelen). ieraan ligt traceerbaarheid wel ten grondslag maar is hierin verder niet expliciet geregeld. In de opgestelde hygiënecodes voor de verschillende schakels wordt soms traceerbaarheid genoemd, echter niet de exacte invulling ervan. Private initiatieven GFSI Q-Point V Pagina 14
et Global Food Safety Initiative (GFSI) is een werkgroep van ca. 200 retailers en evenveel producenten met een gezamenlijke verkoop van meer dan $ 2800 miljard. Voedselveiligheid is belangrijk voor de consument dus ook voor de bedrijven die aangesloten zijn bij het GFSI. iertoe is als eerste prioriteit een benchmark opgezet om alle bestaande systemen voor voedselveiligheid te toetsen: voor post farm gate en voor pre farm gate systemen. iertoe is een Guidance document opgezet waarin ook het onderwerp traceerbaarheid een rol speelt. et regelt dat een toeleverancier de traceerbaarheid effectief geregeld moet hebben, segregatie en kruisbesmetting geborgd moeten zijn, alsmede de product recall geregeld moet zijn (en regelmatig getest). ISO ISO kent een aantal normen waarin iets wordt beschreven over traceerbaarheid: - ISO 15161:2001 (dit systeem is een niet certificeerbare norm voor invoering ACCP m.b.v. ISO 9000-2000 systeem). - ISO 9001:2000 (indien naspeurbaarheid vereist, dan is unieke identificatie en registratie verplicht). Tevens is ISO bezig met het opstellen van twee nieuwe ISO normen voor certificatie; ISO 22000 voor een managementsysteem voor de borging van voedselveiligheid op basis van ACCP; en een nieuwe norm voor traceerbaarheid. Deze laatste norm wordt opgezet om de communicatie tussen verschillende traceerbaarheidssystemen te stroomlijnen. In de draft staat beschreven welke zaken zeker moeten worden vastgesteld binnen het traceerbaarheidssysteem (o.a. procedures voor identificatie, gescheiden houden van producten, verantwoordelijkheden enz.). EAN International ij EAN International zijn 98 lokale EAN organisaties aangesloten. Daarmee kent EAN een wereldwijde dekking, inclusief UCC voor de Verenigde Staten. EAN International speelt een actieve en leidende rol in het bevorderen van de toepassing van wereldwijde open standaards voor automatische identificatie (wereldwijd unieke codering van artikelen, adressen, zendingen, transportmiddelen, etc.) en elektronische communicatie (transactieberichten voor onder meer orders, pakbonnen, facturen, transport- en artikelinformatie). Concreet betekent dit dat EAN bedrijven helpt bij het realiseren van kostenbesparingen en kwaliteitsverbeteringen in de primaire bedrijfsprocessen. Zij bereikt dit door het ontwikkelen, beheren en promoten van standaards en het verlenen van daarbij behorende ondersteunende diensten. iermee bevordert zij ketenintegratie en voegt zij waarde toe aan ketens van bedrijven. In het kader van traceerbaarheid heeft EAN met name twee internationale richtlijnen opgesteld die betrekking hebben op traceerbaarheid, namelijk 'Traceability of beef guidlines' en de 'Fresh Produce Traceability Guidelines' (FPTG). De FPTG zijn opgesteld door EAN in samenwerking met het EI, CIMO (Freshfel) en EUREP. eide richtlijnen beschrijven hoe EAN-codering moet worden toegepast op logistieke, handels- en retaileenheden. De standaard van EAN maakt het mogelijk om op flexibele wijze verschillende soorten informatie in EAN-barcodes weer te geven. In bijlage III staat meer informatie over de standaards van EAN. SQF 2000 SQF staat voor Safe Quality Food en SQF 2000 is een post-farm gate managementsysteem. In het systeem zijn voorwaarden opgenomen voor gegevensbeheer, productidentificatie, traceerbaarheid, zodat effectieve recall mogelijk wordt. Q-Point V Pagina 15