Cliëntparticipatie als consument De cliënt in de hulpverlening. en medeproducent 14 januari 2011
Wie zijn we? Een Centrum Algemeen Welzijnswerk = een sterke eerste lijn in de welzijnszorg Bijzondere kenmerken: Laagdrempelig aanbod Extra aandacht voor de meest kwetsbare burgers in onze samenleving Pluralistisch
Wie zijn we? 25 CAW in Vlaanderen 2 in Limburg Drie kerntaken: Onthaal (info, advies of directe hulp) Begeleiding(ambulant/ residentieel) Preventie & beleidssignalering
Wat doen we? Ambulante werkingen Kinderen & jongeren Volwassenen Begeleid Wonen & ILC Crisispunt -18 Crisisopvang + 18 Opvang Noord Oost Midden West Mannen Vluchthuis Leefgroep Studiowonen Opvang jongvolwassenen Leefgroep Studiowonen Doorgangshuizen Mannen Vrouwen Koppels gezinnen Pensionwonen Zorgwonen Noord Midden West Oost Preventieve Algemeen Onthaal IntraFamiliaalGeweld Gezins- en Relationeel Welzijnswerk Hulpverlening Seksueel Delinquenten Oudermisbehandeling Gerechtelijk Opgelegde Hulpverlening/ Alternatieve Gerechtelijke Maatregelen JAC Limburg Bezoekruimte OBM/SBM P & V
Wat hebben we gedaan? Ambulante werkingen Opvang Kinderen & jongeren Volwassenen Begeleid Wonen Crisispunt -18 Crisisopvang + 18 Opvang Noord Opvang Maasland Opvang Midden/ West CP bevraging: fase II CP bevraging: fase I
Bevraging: open minded ED = professional onderdompeling bril cliënt ervaringsdeskundige hulpverlener cliënt Participatief werken stagiair onderdompeling Stagiair = professional in spe bril hulpverlener
Stelling 1 Cliëntparticipatie = gewoon doen wat de cliënt zegt Waar! Niet waar!
Wat is participatie? Participatie is deelnemen aan (delen van) Inspraak is de gelegenheid om zijn mening of wensen kenbaar te maken in een zaak waarbij men betrokken is Onderscheid: Betrokkenheid = dossierinzage, doorgeven van cliëntinfo, Deelname = deelnemen aan een vergadering, debat,
Stelling 2 Cliëntparticipatie = cliënt zegt, hulpverlener draait.. Niet waar! Waar!
Participatieladder Participatie is een containerbegrip, kent vele gradaties zelfbesturen Activiteit ILC, praatgroepen delegeren meebeslissen In de eigen hulpverlening participeren adviseren Huisregels, bewonersvergadering overtuigen raadpleging peilingen, bevraging rond ziekte, cliëntbevraging, tevredenheid dirigeren reageren meeweten bewonersvergadering, klachtenprocedure folders, cliëntfolder
Stelling 3 Cliëntparticipatie = de cliënt is de deskundige Niet waar! Waar!
Aanpak? Individueel of in groep Groepsbenadering: terugkerende klachten gedeelde belangen bundeling van hulpvragen verhoogt de kracht de groep versterkt het sociaal netwerk cliënt hoort meerdere reacties cliënt stelt zich te afhankelijk op individuele benadering is te bedreigend Individuele benadering: cliënt kan geen verwachtingen formuleren cliënt wil niet aansluiten bij de doelgroep op zichzelf gericht overheersende psychiatrische problematiek
Stelling 4 t is wel de cliënt die bepaalt wat de pot schaft!
Organisatie op zijn kop? Cliënten top-management medewerkers midden-kader midden-kader medewerkers top-management Cliënten
Waarom CP? Participatie en inspraak zijn in Participatie en inspraak zijn noodzakelijk Participatie hoort bij democratisch samenleven Gebruikersgerichte overwegingen Grotere tevreden cliënten Empowerment Meer sociale vaardigheden en zelfvertrouwen Omdat we het moeten
Participatie daar begin je gewoon aan Waarom doet dan iedereen het niet?
CP = proces CP = GEEN ad hoc idee Wat? Wie? Hoe? Is de organisatie er klaar voor? Wat zijn de randvoorwaarden? Wat zijn de valkuilen? Wat zijn de succesfactoren?
Wat? Proces op gang brengen waarbij cliëntparticipatie als uitgangspunt, einddoel en methodiek centraal staat Cliëntparticipatie is zowel een middel als een doel en dit op verschillende niveaus & in verschillende gradaties
Doelstelling CP = constante zoektocht naar de B s Bereikbaar en Betaalbaar Beschikbaar en Betrouwbaar hulpaanbod Bekwaamheid van de hulpverlener en hun Betrokkenheid op de reële behoeften van de cliënt = zorgaanbod op maat empowermentgedachte de cliënt als medeproducent van de hulpverlening CP= ook de hulpvrager krijgt inspraak bij het runnen van het huishouden van de eigen organisatie beleidssignalering vanuit de doelgroep
Wie? Keuze in functie van de mate van invloed van de doelgroep op cliëntparticipatie de participatieladder * meeweten (niet interactief) * meedenken * meewerken * meebeslissen
Hoe? Methodieken Visie & missie Kwaliteitsprocedures Normalisatieprincipe Groepsdynamiek Inzetten van ED VTO (clïent & hulpverlener) Hulpverlener Cliënt ED
Visie Participatie = productie (resultaatsverbintenis) Participatie = leren (vallen & opstaan) -opkomen voor een eigen mening - Participatie = geloven (in jezelf) Participatie = meer slaagkansen re-integratie
Visie Participatie zorgt ervoor dat beslissingen gemakkelijker aanvaard worden door de individuele cliënt Participatie zorgt voor een breder draagvlak, gedragen afspraken Impossible is nothing! Participatie zorgt voor meer verbondenheid. Verbondenheid met zichzelf, met de hulpverlening, met relevante derden, Participatie zorgt voor bonding en bridging
Valkuilen Organisatorische randvoorwaarden Grote organisatie Uitgestrekt werkingsgebied Zeer ruim hulpverleningsaanbod Diversiteit binnen één aanbod Bewegingen binnen de organisatie Niet alles is empowerbaar Haalbaarheid Realiseerbaarheid (schijnparticipatie)
Niet iedereen is empowerbaar Zonder actoren geen interactieve aanpak Valkuilen De bereidheid van potentiële deelnemers hangt af van hun interesse in het onderwerp (gaat er veel voor hun veranderen, is het erg abstract, is het nu een issue, of is eerst agendasetting nodig) de acceptatie van het voorgestelde discussiekader (willen de betrokkenen wel meedoen als er nauwelijks beïnvloedingsruimte is, komen hun problemen aan de orde) eerdere ervaringen (wat is de voorgeschiedenis, gelooft men dat er wat met hun inbreng gebeurt), enz.
Niet iedereen is empowerbaar De deelnemers moeten er (vrije)tijd in willen en kunnen (VTO)steken. Zeer divers en sterk wisselend cliënteel. Valkuilen Verantwoordelijkheden (her-)verdelen kan pas als er kennis en vaardigheden zijn om die verantwoordelijkheden te kunnen dragen. Meetbaarheid van participatiegraad Zichtbare participatiekanalen Participatie als cultuur binnen de organisatie Tijdsdruk Projectafbakening in de tijd CP als groeiproces Hulpverlening op zich
Valkuilen Informatiehoeveelheid Beperkte sturing vrije output Overstijgend werken Inzetten van stagiair en ED op CAW niveau *Mogelijkheden *Beperktheden (wisselende deelname verschillende teams) Hulpverlener rode lap op CP (cliënt vraagt hulp wil afhankelijk zijn) profiel
Grenzen CP Betutteling versus zelfstandigheid Valkuilen Veiligheid van de setting is prioritair en moet gegarandeerd BBB = aanbod= basisbehoeften cliënt Cliënt tot rust laten komen in veilige setting is ook participatie Acceptatie als voorwaarde voor participatie/zelfontplooiing Instelling Cliënt hulpverlener
Hechte teams Hulpverlener EN sterk team Team als uitlaatklep Team als instrument voor kritische zelfreflectie Teambuilding Succesfactoren Presentie Aanwezigheid van de hulpverlener Belang van informele contacten Profiel van de hulpverlener: participatieve basishouding Authenticiteit Empathie Betrouwbaarheid Gelijkwaardigheid Openheid Onvoorwaardelijkheid Positieve ingesteldheid Respect voor tempo cliënt Professionele nabijheid Profiel van de cliënt Niet iedereen is in dezelfde mate empowerbaar Vanuit bepaalde visie starten CAW visie Dubbele matching Criterium is nu waar er plaats is profiel van de groep/setting regiogebondenheid Best fitting criterium i.f.v. cliëntparticipatie
Conclusie Werken aan cliëntparticipatie is werkpunten genereren Cliëntparticipatie en personeelsparticipatie gaan hand in hand De organisatie participeert en verandert mee met CP