LES 2 RIJDEN IN GROEPEN ERVAREN GROEPSGEDRAG EN GROEPSDRUK Inhoudsopgave Lesinhoud Draaiboek Leerling-Materialen 17
LESINHOUD Doel Het doel van deze les is dat leerlingen ervaren hoe zijzelf en anderen zich gedragen in een groep. Dit gebeurt door middel van een opdracht en groepsgesprekken, waarbij wordt ervaren hoe groepsdruk binnen een groep kan werken. LESDUUR Totaal 50 min. 1. Inleiding 5 min. 2. Sociaal in het verkeer-test bespreken 10 min. 3. Opdracht groepsdruk en bespreken (groep en klassikaal) 30 min. 4. Afronding 5 min. MATERIALEN Omschrijving Aangeboden leerling-materiaal 1 Instructiekaart Groepsgesprek over groepsdruk. VOORBEREIDING Instructiekaarten voor de leerlingen kopiëren en klaarleggen. DE LES 1. Inleiding (5 min.) Breng de vorige les (film over fietsen in groepen bekeken) kort in herinnering. Kom terug op de huiswerkopdracht (sociaal in het verkeer-test). Licht toe hoe dit lesuur eruit ziet. 18
2. Sociaal in het verkeer-test (10 min.) Benoem de vier typen die in de test voorkomen: de verkeersegoïst, de onverschillige weggebruiker, de sociale weggebruiker en de agressieve weggebruiker. Vraag aan de groep wie in welke groep viel (alle types benoemen en daarbij vingers laten opsteken). Suggestie: ook als docent de test doen en type meedelen aan leerlingen. Een open, kwetsbare opstelling van de docent nodigt uit tot eenzelfde open, kwetsbare opstelling bij de leerlingen. Constateer onder welk type de grootste groep valt. Moedig groepsgesprek aan: welke conclusie(s) kunnen we trekken uit deze uitkomsten? Wat zegt dit over onszelf? Concludeer dat functioneren in een groep onbewust vaak ander gedrag bij ons oproept dan alleen functioneren. Om dit te ervaren gaan we nu een opdracht over groepsdruk doen. 3. Opdracht groepsdruk (30 min.) Inleiding Vertel als introductie over groepsdruk iets over het wereldberoemde lijnenexperiment van Asch. Solomon Asch is beroemd geworden in de jaren 50 met zijn experimenten naar conformiteit. De experimenten toonden aan dat sociale druk er voor kan zorgen dat een persoon dingen zegt die overduidelijk niet correct zijn. Het experiment waarin Asch dit aantoonde ging als volgt: deelnemers aan het onderzoek kregen telkens een kaart waarop een lijn stond. Vervolgens kregen de deelnemers nog een kaart waarop drie lijnen stonden met de namen a,b en c. De deelnemers moesten vervolgens de vraag beantwoorden welke lijn op het tweede kaartje overeen kwam met de lijn op het eerste kaartje. Aanvankelijk hadden de proefpersonen geen enkele moeite met het experiment, aangezien het niet moeilijk was het goede antwoord te geven. De andere proefpersonen in de zelfde ruimte gaven bovendien hetzelfde antwoord. Daarna echter begonnen de andere deelnemers (in werkelijkheid collega s van Asch) allemaal hetzelfde verkeerde antwoord te geven. Solomon Asch had verwacht dat de meerderheid van de mensen niet zou toegeven (conformeren) aan wat overduidelijk niet juist was, maar de resultaten waren anders: een alarmerend aantal deelnemers gaf het verkeerde antwoord en volgde daarmee de groep in plaats van hun verstand. Opstarten opdracht Deel mee dat de leerlingen in groepjes met elkaar gaan kijken naar wat er kan gebeuren in een groep en hoe dat voelt. Deel mee dat ieder groepje een instructiekaart ontvangt (zie Leerling-Materiaal) met daarop een beschrijving van een situatie. Daarbij staat een aantal vragen die ze met elkaar moeten beantwoorden. De laatste vraag is wat is de belangrijkste les van deze situatie?. Dit antwoord moet ieder groepje na de groepsbespreking klassikaal inbrengen. Ze krijgen voor de bespreking en het beantwoorden van de vragen 15 minuten de tijd. Verdeel de klas in viertallen. 19
Deel de instructiekaarten uit aan elk groepje. Geef het startsein en noem de eindtijd. Loop tijdens de groepsbesprekingen langs de groepjes en speel daarbij een actieve, stimulerende rol. Geef na 10 minuten het signaal nog 5 minuten te gaan, begin met het beantwoorden van de laatste vraag, die je zo klassikaal moet inbrengen (mocht dat nog niet het geval zijn). Bespreking klassikaal Vraag ieder groepje het antwoord op de laatste vraag te verwoorden (wat is voor jullie het belangrijkste punt uit de bespreking over de bovenstaande situatie?). Schrijf de antwoorden op het bord. Rond af met concluderen wat volgens de leerlingen belangrijk is bij weerstand bieden tegen groepsdruk. Vraag of ze zich erin kunnen vinden. Hebben ze hier iets aan als ze zelf in zo n situatie komen? 4. Afronding (5 min.) Evalueer kort wat de leerlingen vonden van de les: Hoe vonden jullie deze les? Heb je er iets van geleerd? Wat dan? Benoem waarom de les door de docent als interessant of prettig is ervaren. Verwijs naar de volgende (derde en laatste) les binnen deze module rijden in groepen, waarbij het vergroten van de kennis van de leerlingen voorop staat. 20
Lesduur gehele les 50 min. DRAAIBOEK RIJDEN IN GROEPEN LES 2 ERVAREN GROEPSGEDRAG EN GROEPSDRUK 1 Inleiding 5 10 2 Sociaal in het verkeer-test bespreken Ben je een verkeersegoïst, een onverschillige, sociale of agressieve weggebruiker? 30 3 Opdracht groepsdruk en bespreken opdracht (groep en klassikaal) Aan de hand van een situatiebeschrijving bespreken leerlingen in groepjes een situatie waarin een groep vrienden van school naar het sportveld fietst en waarbij sprake is groepsdruk. Hoe voelt dit? Hoe gaan ze met dit soort situaties om? 4 Afronding 5 Leerling-Materiaal: 1 Instructiekaart Groepsgesprek over groepsdruk 2 A3 vellen met stiften, plakband. INSPIRATIE Op www.totallytraffic.nl is na inloggen op het voor u bestemde inloggedeelte voor iedere module inspiratie en achtergrondinformatie te vinden. Alles onder inspiratie is facultatief. Bij elk onderwerp staat een aantal suggesties voor docent en leerling, die relevant zijn voor de betreffende module. Ruimte voor docent 21
Notities 22
INSTRUCTIEKAART GROEPSGESPREK OVER GROEPSDRUK Deze les gaat over groepsgedrag en groepsdruk. Daarover gaat ook deze opdracht. Stel jezelf de volgende (waar gebeurde!) situatie voor. Er fietst een groep van ongeveer 10 vrienden en vriendinnen van school naar het sportveld. Het is mooi weer. Het was een leuke maar wel een lange dag op school, kortom iedereen is een beetje uitgelaten: heerlijk, vrij! Eén van de vrienden heeft een nieuw liedje op zijn I-pod/MP3-speler en zingt dat hardop mee. Waar de rest natuurlijk hard om lacht. Ondertussen ziet een aantal van hen dat een stukje verderop twee fietsers, op hetzelfde fietspad als zijzelf, met het stuur in elkaar haken en vallen. De fietsers liggen op de grond met de fietsen deels over zich heen. Het groepje is nu vlakbij het ongeval. Een aantal vrienden begint te roepen naar degenen die op de grond liggen. Hee joh! Ga eens effe aan de kant! Lekker handig zo!. De fietsers proberen moeizaam overeind te komen. Weer wordt geroepen. Schiet nou eens op! Stel je niet zo aan, man! Ga aan de kant staan jammeren, dan kunnen wij er tenminste langs!. De groep fietst inmiddels langs de valpartij, zonder zich te bekommeren om de mensen die gevallen zijn. Eén van hen wil kijken of er hulp nodig is. Hij wil stoppen, samen met nog een vriend die er net zo over denkt, maar de rest van de groep wil doorfietsen en zet ze onder druk. Watjes! Kom op, we komen te laat voor het sporten, laat ze lekker! Hadden ze maar niet moeten vallen. De twee vrienden twijfelen. Toch maar doorfietsen dan? Weer krijgen ze commentaar. Hee! Laat je ons nou in de steek? Dan kunnen we zo geen team vormen, dat kun je toch niet maken! De twee vrienden stoppen toch. Dat wordt ze door de rest van de groep niet in dank afgenomen. Oké dan! Gaan jullie lekker mensen redden! Stelletje sukkels! Krijgen jullie zeker een stickertje vanavond van je moeder?! De rest van de groep lacht Om vervolgens een lang verhaal kort te maken: van de gevallen fietsers bleek er één zo gewond te zijn dat de ambulance gebeld moest worden (112) en van de ander bleek de fiets zodanig beschadigd dat hij er niet meer mee kon fietsen. Bespreek deze situatie met elkaar en gebruik hiervoor onderstaande vragen. Wat zou jij gedaan hebben in deze situatie? Zou jij weerstand kunnen bieden aan deze groep? Hoe zou je dat gedaan hebben? Hoe kun je je in een dergelijke situatie sterker voelen? Wat maakt dat het soms zo moeilijk is om groepsdruk te weerstaan? Beantwoord de volgende vraag (straks klassikaal te verwoorden): Wat is voor jullie het belangrijkste punt uit de bespreking over de bovenstaande situatie? 23
N o TI TI ES 24