EVALUATIE VAN HET HERZIENE FISCALE PROCESRECHT Erasmus Universiteit Rotterdam Oktober 2004 Dr E.B. Pechler; prof. dr M.W.C. Feteris 2004 WODC
Samenvatting van de onderzoeksresultaten xiv 1 Inleiding 1 2 Opzet en reikwijdte van het onderzoek 2 2.1 Omvang en doel van het onderzoek 2 2.2 Onderzoeksmethoden 5 a) Algemeen 5 b) De interviews 5 3 Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 7 3.1 Inleiding 7 a) Onderzoek naar knelpunten 7 b) Harmonisatie van fiscaal en overig bestuursprocesrecht 8 3.2 Algemeen beeld van het fiscale bestuursprocesrecht 9 3.2.1 Doeleinden van het bestuursprocesrecht 9 3.2.2 Verbeteringen en knelpunten 10 3.3 De belastingrechter 10 3.3.1 Relatieve competentie 10 3.3.2 Verwijzing (art. 8:13 Awb) 10 3.4 Overige procesdeelnemers 10 3.4.1 Procesvertegenwoordiging van lichamen in de zin van de AWR 10 3.4.2 Procederen door de failliet zelf 11 3.4.3 Zaakwaarneming 11 3.5 Object van de procedure 12 3.5.1 Gesloten stelsel van rechtsbescherming 12 3.5.2 Gecombineerde geschriften 13 3.6 Toegang tot de rechter 14 3.6.1 Procestaal 14 3.6.2 Herstel van verzuimen en de gematigde verzendtheorie 15 3.6.3 Schriftelijke machtiging 16 3.6.4 Cijfermatige conclusie 16 3.6.5 Griffierecht 17 3.7 Enkele algemene aspecten van de procedure 18 3.7.1 Toepassing Procesregeling belastingkamers gerechtshoven 18 3.7.2 Domiciliekeuze 19 3.7.3 Verzending van stukken door de rechter 19 3.7.4 Ontvangstregistratie 20 3.7.5 Intrekkingen 20 3.7.6 Schikking op de zitting. Schikkingscomparitie 20 3.7.7 De duur van de procedure 21 3.7.8 Boetezaken en de redelijke termijn 22 ii
3.8 De taak van de rechter 23 3.9 Uniforme rechtstoepassing door de gerechten 24 3.9.1 Verschillen tussen bestuursrechters; uitleg van de wet en uitoefening van discretionaire bevoegdheden 24 3.9.2 Overleg tussen belastingrechters 24 3.10 Het vooronderzoek algemeen 25 3.11 Informatiebronnen 25 3.11.1 De indiening van processtukken door het bestuursorgaan 25 3.11.2 Inlichtingen inwinnen bij partijen en/of derden 26 3.11.3 Art. 8:29 Awb 26 3.12 Zitting 26 3.12.1 De uitnodiging voor de zitting 26 3.12.2 De tien-dagenregel van art. 8:58 Awb; nieuwe grieven en stellingen 27 3.12.3 Openbaar of achter gesloten deuren? 28 3.12.4 Getuigenverhoor 29 3.12.5 Het laatste woord 29 3.12.6 Schorsing en heropening van de mondelinge behandeling 29 3.12.7 Proces-verbaal van de zitting. Pleitnota s 30 3.13 De beslissing van de rechter formele aspecten 30 3.13.1 De mondelinge uitspraak 30 3.12.2 De schriftelijke uitspraak 31 3.13.3 Art. 8:77, lid 2, Awb 32 3.13.4 Het nut van art. 8:80 Awb 32 3.14 De beslissing van de rechter inhoudelijke aspecten 32 3.14.1 Feiten van algemene bekendheid 32 3.14.2 Schending van vormvoorschriften 32 3.14.3 Terugwijzing van een zaak door de rechter 33 3.14.4 Beroep tegen het niet tijdig doen van een uitspraak Inhoudelijke behandeling 34 3.14.5 Proceskostenvergoeding 34 3.14.6 Schadevergoeding 35 3.15 Beroep in cassatie 35 3.15.1 Cassatieberoep tegen uitspraken op verzet 35 3.15.2 Cassatieberoep tegen beslissingen op een verzoek om een voorlopige voorziening 36 3.15.3 Gecombineerde beroepschriften in cassatie 37 3.15.4 Wie biedt gelegenheid tot herstel van verzuimen in het cassatieberoepschrift? 37 3.15.5 Termijnen voor het verrichten van proceshandelingen in de cassatiefase 37 3.15.6 Incidenteel beroep in cassatie 37 3.15.7 Conclusies van re- en dupliek 38 3.15.8 Pleidooi in cassatie 38 3.15.9 Termijn voor reactie op conclusie advocaat-generaal 39 3.15.10 Niet-toepasselijkheid art. 8:73 Awb 40 iii
3.16 Herstel door de rechter van eigen uitspraken. Voorlopige voorziening Herziening 40 3.16.1 Vervallenverklaring 40 3.16.2 Herstel door de rechter van eigen fouten met instandlating van de uitspraak 41 3.16.3 Voorlopige voorziening 41 3.16.4 Herziening 43 4 Aanbevelingen 45 4.1 Inleiding 45 4.2 Aanbevelingen aan de wetgever 45 4.2.1 Aanpassingen die naar ons oordeel prioriteit moeten krijgen 45 4.2.2 Suggesties voor verbetering 47 4.3 Aanbevelingen aan de regering c.q. de Raad voor de rechtspraak 48 4.3.1 Aanpassingen die naar ons oordeel prioriteit moeten krijgen 48 4.3.2 Suggesties voor verbetering 49 4.4 Aanbevelingen aan de rechter 49 4.4.1 Aanpassingen die naar ons oordeel prioriteit moeten krijgen 49 4.4.2 Suggesties voor verbetering 50 iv
BIJLAGE 1 UITGEBREIDE ONDERZOEKSRESULTATEN 1 Inleiding 1 2 Algemeen beeld van het fiscale bestuursprocesrecht 2 2.1 Doeleinden van het bestuursprocesrecht 2 2.2 Verbeteringen en knelpunten 3 b) Rechtspraak e) Conclusie en aanbevelingen 3 De belastingrechter 5 3.1 Relatieve competentie 5 3.2 Verwijzing (art. 8:13 Awb) 6 4 Overige procesdeelnemers 8 4.1 Procesvertegenwoordiging van lichamen in de zin van de AWR 8 4.2 Procederen door de failliet zelf 9 4.3 Zaakwaarneming 10 5 Object van de procedure 13 5.1 Gesloten stelsel van rechtsbescherming 13 v
5.2 Gecombineerde geschriften 17 6 Toegang tot de rechter 21 6.1 Procestaal 21 6.2 Herstel van verzuimen en de gematigde verzendtheorie 23 6.3 Schriftelijke machtiging 25 6.4 Cijfermatige conclusie 27 6.5 Griffierecht 29 7 Enkele algemene aspecten van de procedure 33 7.1 Toepassing Procesregeling belastingkamers gerechtshoven 33 7.2 Domiciliekeuze 34 vi
7.3 Verzending van stukken door de rechter 35 7.4 Ontvangstregistratie 37 7.5 Intrekkingen 38 7.6 Schikking op de zitting. Schikkingscomparitie 40 7.7 Duur van de procedure 42 7.8 Boetezaken en de redelijke termijn 46 8 De taak van de rechter 49 9 Uniforme rechtstoepassing door de gerechten 52 9.1 Verschillen tussen bestuursrechters; uitleg van de wet en uitoefening van discretionaire bevoegdheden 52 9.2 Overleg tussen belastingrechters 55 vii
10 Het vooronderzoek algemeen 57 11 Informatiebronnen 59 11.1 De indiening van processtukken door het bestuursorgaan 59 11.2 Inlichtingen inwinnen bij partijen en/of derden 63 11.3 Art. 8:29 Awb 64 12 Zitting 67 12.1 De uitnodiging voor de zitting 67 12.2 De tien-dagenregel van art. 8:58 Awb; nieuwe grieven en stellingen 68 12.3 Openbaar of achter gesloten deuren? 73 12.4 Getuigenverhoor 75 viii
12.5 Het laatste woord 77 12.6 Schorsing en heropening van de mondelinge behandeling 78 12.7 Proces-verbaal van de zitting; pleitnota s 79 13 De beslissing van de rechter formele aspecten 82 13.1 De mondelinge uitspraak 82 13.2 De schriftelijke uitspraak 84 13.3 Art. 8:77, lid 2, Awb 87 13.4 Het nut van art. 8:80 Awb 88 14 De beslissing van de rechter inhoudelijke aspecten 90 14.1 Feiten van algemene bekendheid 90 ix
14.2 Schending van vormvoorschriften 90 14.3 Terugwijzing van een zaak door de rechter 93 14.4 Beroep tegen het niet tijdig doen van uitspraak. Inhoudelijke behandeling 96 14.5 Proceskostenvergoeding 97 14.6 Schadevergoeding 100 15 Beroep in cassatie 104 15.1 Cassatieberoep tegen uitspraken op verzet 104 15.2 Cassatieberoep tegen beslissingen op een verzoek om een voorlopige voorziening 105 x
15.3 Gecombineerde beroepschriften in cassatie 107 15.4 Wie biedt gelegenheid tot herstel van verzuimen in het cassatieberoepschrift? 108 15.5 Termijnen voor het verrichten van proceshandelingen in de cassatiefase 109 15.6 Incidenteel beroep in cassatie 110 15.7 Conclusies van re- en dupliek 113 15.8 Pleidooi in cassatie 114 1 Algemeen 2 Het schriftelijke pleidooi 3 Het mondelinge pleidooi 4 Reactie op het pleidooi 5 Ten slotte 15.9 Termijn voor reactie op conclusie advocaat-generaal 119 15.10 Niet-toepasselijkheid art.: 8:73 Awb 121 xi
16 Herstel door de rechter van eigen uitspraken. Voorlopige voorziening. Herziening 123 16.1 Vervallenverklaring 123 16.2 Herstel door de rechter van eigen fouten met instandlating van de uitspraak 124 16.3 Voorlopige voorziening 126 16.4 Herziening 132 17 Varia 136 BIJLAGE 2 GEHANTEERDE VRAGENLIJST 139 BIJLAGE 3 SAMENSTELLING VAN DE BEGELEIDINGSCOMMISSIE 152 xii
xiii