Mindfulness : wat hebben patiënten met kanker eraan? Prof dr Irma Verdonck-de Leeuw Vrije Universiteit Afdeling Klinische Psychologie VUmc / Cancer Center Amsterdam Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde Amsterdam
Kanker: incidentie en prevalentie Incidentie: 86.000 nieuwe patienten per jaar (95.000 in 2015) Leeftijd: 70 % ouder dan 60 20 % tussen de 45 en 60 jaar 9 % jonger dan 45 jaar 1 % jonger dan 15 jaar Overleving: Prevalentie: ongeveer 60%, zeer afhankelijk van vorm en stadium tumor 400.000 mensen leven met kanker (naar schatting) 700.000 in 2015 750.000 mensen met een ouder met kanker 400.000 mensen met een zus of broer met kanker 280.000 mensen met een partner met kanker 75.000 kinderen met een ouder met kanker
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Musial et al., 2011: Mindfulness-Based Stress Reduction for Integrative Cancer Care a summary. Een meta-analyse over 19 studies (2000-2010) naar de effectiviteit van mindfulness op kwaliteit van leven, stemming en psychische distress: 5 randomised controlled trials 4 non-randomised controlled trials 9 observationele studies 1 two-arm observationele studie.
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Meta-analyse over 19 studies (Musial et al., 2011): Duur interventie minstens 6 weken (meestal 8 weken). Gemiddelde leeftijd varieerde van 48-63 jaar (relatief jong). Vaak borstkanker (> 50% van de studies). Kanker vaak in vroeg stadium, maar ook een studie bij patiënten met gemetastaseerde kanker. Tijdens en na behandeling. Aantal patiënten in een studie: gemiddeld 59 (range 13-115).
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Meta-analyse over 19 studies (Musial et al., 2011): 10 studies hadden een controlegroep: - wachtlijst (4 studies) - usual care (2 studies) - creative arts (1 studie) - stress management (1 studie) - partners van de patiënten (1 studie).
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Meta-analyse over 19 studies (Musial et al., 2011): - Kwaliteit van leven: totaal 248 patienten 3 uitkomstmaten: EORTC QLQ-C30, FACT-G, SF-36 - Stemming: totaal 411 patienten 1 uitkomstmaat: POMS (Profile of Mood States) - Distress: totaal 587 patienten 4 uitkomstmanten: SOSI, PSS, DASS, GSI-SCL90
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Meta-analyse over 19 studies (Musial et al., 2011): Effect sizes Mean effect size 0.29 Mean effect size 0.42 Mean effect size 0.58
Kanker en mindfulness: wetenschappelijk bewijs Mindfulness is effectief wb het verminderen van distress, en in mindere mate wb het verbeteren van stemming en kwaliteit van leven, maar.. Effect sizes zijn klein tot middelhoog (<.60). Veel variatie in uitkomstmaten. Bewijs is gebaseerd op kleine studies. Er lijkt sprake van The YAVIS Bias Younger, more attractive, verbal, intelligent and successful (YAVIS) breast cancer patients who are not particularly distressed (Coyne, 2009).
Kanker en mindfulness: de praktijk Google: Mindfulness, kanker meer dan 6000 hits Mindfulness voor patiënten doel: o.a. stressreductie, depressie, angst, pijn, vermoeidheid Mindfulness voor partners doel: stressreductie, psychische klachten. Mindfulness voor zorgverleners doel: stressreductie. Kwaliteit?? Belang van expertisecentrum!! IPSO instellingen: Ingeborg Douwes Centrum Helen Dowling Instituut, Toon Hermans Huizen, Etc. zie www.ipso.nl
Richtlijnen (www.oncoline.nl) Voorbeelden: Oncologische revalidatie Detecteren behoefte psychosociale zorg
De Lastmeter
OncoQuest
OncoQuest: Welzijnsprofiel HADS EORTC QLQ C30 generiek EORTC QLQ tumorspecifiek
Zorgcoördinator!!
www.vmbn.nl 16 6.3.0 (1)
Kanker en mindfulness: verder onderzoek Er staan nog vragen open, zoals: Geschikt voor wie (mannen, ouderen, andere vormen van kanker, partners, zorgverleners, distress, psychopathologie)? Op welk moment inzetten: tijdens diagnose, behandeling, nazorg, palliatieve zorg? Effect op andere domeinen van kwaliteit van leven (insomnia, pijn, etc.)? Beter dan andere interventies? Combineren met andere interventies? Werkingsmechanisme? Andere aanbiedingsvormen (individueel, internet)?