Toelichting principe CAO akkoord ten aanzien van pensioen in de Koopvaardij 24, 26 EN 27 NOVEMBER 2014

Toelichting principe CAO akkoord ten aanzien van pensioen in de Koopvaardij 24, 26 EN 27 NOVEMBER 2014

Opmerkingen vooraf / disclaimer / contactinformatie Mercer heeft de presentatie gemaakt voor de achterban van vakbond Nautilus International met de bedoeling om de achterban van Nautilus te informeren over de wijziging van de pensioenregeling in de Koopvaardij. Het opstellen van de presentatie is overeengekomen tussen Nautilus en Mercer. De presentatie bevat geen advies voor individuele werknemers en aan de presentatie kunnen geen rechten ontleend worden. Mercer accepteert geen verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid door een derde partij voor de inhoud van deze presentatie. De presentatie reflecteert de situatie van de wijziging van de pensioenregeling in de Koopvaardij per 24 november 2014. De presentatie wordt niet aangepast. Mercer behoudt alle intellectuele eigendomsrechten voor met betrekking tot de presentatie. Voor vragen met betrekking tot de wijziging van de pensioenregeling kan contact opgenomen worden met Nautilus International via InfoNL@nautilusint.org of 010-4771188 MERCER 19 December 2014 1

Onderwerp van de presentatie Het Nederlandse pensioensysteem Aanpassingen AOW leeftijd Hoe zit de pensioenberekening in elkaar? Huidige pensioenregeling en premieheffing Fiscale aanpassingen per 1 januari 2014 en 1 januari 2015 Voorgestelde nieuwe pensioenregeling Wijziging pensioengevend loon Aanpassing premieheffing Zoals u kunt zien worden er diverse wijzigingen in de pensioenregeling voorgesteld. Dit maakt het lastig om het geheel te kunnen overzien. Stelt u gerust vragen tijdens de presentatie! Aanpassingen in het Financieel Toetsingskader (van belang voor berekening benodigde premie) Conversie van opgebouwde pensioenaanspraken, hoe werkt dat? 2

Het Nederlandse pensioensysteem Drie pijlers 1. Sociale zekerheidswetgeving: AOW, WIA en ANW 2. Aanvullende pensioenen in relatie werkgever en werknemer 3. Privé-voorzieningen MERCER 19 December 2014 3

AOW leeftijd Huidige wet De komende jaren vindt er elk jaar een wijziging van de ingangsdatum AOW plaats. zie tabel 65 jaar en 2 maanden betekent: precies 2 maanden na de 65e verjaardag Verdere stijgingen na 2023 zijn gekoppeld aan de ontwikkeling van de levensverwachting. Er wordt gewerkt met stappen van 1 tot 3 maanden. Jaar AOW-leeftijd 2012 65 jaar 2013 65 jaar en 1 maand 2014 65 jaar en 2 maanden 2015 65 jaar en 3 maanden 2016 65 jaar en 5 maanden 2017 65 jaar en 7 maanden 2018 65 jaar en 9 maanden 2019 66 jaar 2020 66 jaar en 3 maanden 2021 66 jaar en 6 maanden 2022 66 jaar en 9 maanden 2023 67 jaar + 1 maand + 2 maanden + 3 maanden 4

AOW leeftijd Regeerakkoord Rutte-Samsom en sinds kort ook wetsvoorstel Met ingang van 2016 grotere stappen in verschuiving ingangsleeftijd AOW AOW leeftijd van 67 jaar wordt dan in 2021 bereikt Jaar AOW-leeftijd 2012 65 jaar 2013 65 jaar en 1 maand 2014 65 jaar en 2 maanden 2015 65 jaar en 3 maanden 2016 65 jaar en 6 maanden 2017 65 jaar en 9 maanden 2018 66 jaar 2019 66 jaar en 4 maanden 2020 66 jaar en 8 maanden 2021 67 jaar + 1 maand + 3 maanden + 4 maanden 5

Pensioenafspraken in de 2 e pijler Driehoeksverhouding op basis van de Pensioenwet werkgever Pensioenovereenkomst, onderdeel van de CAO uitvoeringsovereenkomst Het bestuur van het fonds is verantwoordelijk voor de uitvoering werknemer startbrief pensioenopgave pensioenuitvoerder pensioenreglement MERCER 19 December 2014 6

Begrippen in de praktijk Bouwstenen voor de pensioenberekening Pensioengevend loon Franchise Pensioengrondslag = Pensioengevend loon -/- Franchise Opbouwpercentage Deelnemingsperiode MERCER 19 December 2014 7

Begrippen in de praktijk Jaarlijkse pensioenopbouw en voorwaardelijke indexatie Voorwaardelijke indexatie: het bestuur van het pensioenfonds kan besluiten om een indexatie (verhoging) op de opgebouwde pensioenen te geven als er voldoende geld is (als de dekkingsgraad hoog genoeg is) 21 Start opbouw 65 67 Opbouw pensioen = pensioengrondslag * opbouwpercentage MERCER 19 December 2014 8

Pensioengevend loon Huidige definitie Op grond van het huidige pensioenreglement is het pensioengevend loon gelijk aan het ongemaximeerde WIA dagloon (tot maximaal het maximum dagloon van 225,24, ofwel maximum jaarloon van 82.213) EXCLUSIEF Overwerkvergoeding - In plaats van de overwerkvergoeding wordt het 15% forfait toegepast indien er geen (gehele of gedeeltelijke) vergoeding voor overwerk in de vaste gage is opgenomen Eindejaarsuitkering of 13 e maand Kaplaken of een daarmee overeenkomende vergoeding - Voor een kapitein in de kleine handelsvaart (< 4000GT) wordt kaplaken wel meegenomen. Voor overige kapiteins wordt indien een actieve diensttoeslag wordt verkregen die toeslag tot een maximum van maximaal 15% van het dagloon meegeteld. De vergoeding voor niet opgenomen verlofdagen wordt als pensioengevend loon beschouwd. MERCER 19 December 2014 9

Pensioenregeling in de Koopvaardij Huidige pensioenregelingen In de Koopvaardij gelden 3 pensioenregelingen Reglement A: voorwaardelijk geïndexeerd middelloon Reglement B: voorwaardelijk geïndexeerd prepensioen Reglement C: voor gesloten groep werknemers, geboren in 1949 of eerder De opbouw in pensioenregeling B stopt per 31 december 2014 Deze regeling kan op grond van fiscale wetgeving na 2014 niet meer worden uitgevoerd Opgebouwde aanspraken op prepensioen blijven behouden 2014 was het laatste opbouwjaar in pensioenregeling C omdat de werknemers geboren in 1949 in 2014 65 jaar (einde pensioenopbouw in reglement C) zijn geworden Deze presentatie richt zich vooral op de wijzigingen in reglement A 10

Huidige premiebetaling conform CAO De premie (inclusief prepensioen) is vastgelegd in CAO 2006 (ten tijde van de VPL wijzigingen). De premie is gelijk aan 18% van de premiegrondslag (premiefranchise 13.140) 6% van het pensioengevend loon tot 70% van het maximum loon - Het maximum loon is 82.213 (niveau 2014) 10% van het pensioengevend loon boven 70% van het maximum loon Van het totale budget is 2% van het pensioengevend loon (tot het maximum loon) aan de prepensioenopbouw gealloceerd Werkgever en werknemer betalen ieder de helft van de pensioenpremie Let op, in een beperkt aantal CAOs is een andere verdeling afgesproken 11

Pensioenregeling in de Koopvaardij Wijziging fiscaal kader per 1 januari 2014 Per 1 januari 2014 is het fiscaal kader zoals dat met ingang van 2006 gold aangepast. De maximale jaarlijkse opbouw ouderdomspensioen is verlaagd van een opbouw van 2,25% op leeftijd 65 naar 2,15% op leeftijd 67 Onderdeel 2013 2014 Pensioenfranchise 13.227 13.449 Opbouwpercentage Ouderdomspensioen *) Opbouwpercentage Partnerpensioen *) 2,25% 1,840% 1,575% (70% van 2,25%) Pensioenleeftijd 65 65 Opbouwpercentage Prepensioen *) 0,370% + extra voor deelnemers die eind 2005 al deelnamen Prepensioenleeftijd 60 60 1,505% (70% van 2,15%) *) Opbouw Ouderdoms- en Partner pensioen over de pensioengrondslag en Prepensioen over het pensioengevend loon 0,370% + extra voor deelnemers die eind 2005 al deelnamen 12

Pensioenregeling in de Koopvaardij Wijziging fiscaal kader per 1 januari 2015 Definitie pensioengevend loon wijzigt: zie volgende slide Per 1 januari 2015 wordt het fiscaal kader wederom aangepast. De maximale jaarlijkse opbouw ouderdomspensioen is verlaagd van een opbouw van 2,15% naar 1,875% op leeftijd 67 en de franchise is ruim 900 (prijspeil 2014) verlaagd. Onderdeel 2014 2015 Franchise 13.449 12.802 *) Opbouwpercentage Ouderdomspensioen Opbouwpercentage Partnerpensioen 1,840% 1,875% 1,505% (70% van 2,15%) Pensioenleeftijd 65 67 Opbouwpercentage Prepensioen 0,370% + extra voor deelnemers die eind 2005 al deelnamen Prepensioenleeftijd 60-1,3125% (70% van 1,875%) *) Voorlopig bedrag, echter: op grond van publicatie door belastingdienst d.d. 19-11-2014 wordt de 2015 franchise waarschijnlijk 12.642 13 -

Voorgestelde wijziging definitie pensioengevend loon Voorgestelde definitie pensioengevend loon met ingang van 2015: basisgage (op jaarbasis: 12 * maandgage) + eventuele tankerverhoging + vakantietoeslag + 15% overwerkforfait (alleen in die gevallen waarbij overwerk niet (gedeeltelijk) in de gage is verwerkt) + (gedurende drie jaar waarna evaluatie volgt:) een extra forfait van 5% indien er recht is op andere beloningselementen/toeslagen MERCER 19 December 2014 14

Voorgestelde wijziging definitie pensioengevend loon Voorbeelden Het voorstel betekent dat voor zeevarenden met een all-in gage het pensioengevend loon gelijk zal zijn aan basisgage + eventuele tankerverhoging + vakantietoeslag Voor zeevarenden waarbij vrijwel alle toeslagen in de basisgage zijn verwerkt maar waarbij overwerk apart wordt verloond zal het pensioengevend loon gelijk zijn aan basisgage + eventuele tankerverhoging + vakantietoeslag + 15% overwerkforfait Voor zeevarenden waarbij geen toeslagen in de basisgage zijn verwerkt (en waarbij de toeslagen van enige omvang zijn), maar waarbij overwerk wel (deels) in de basisgage is verwerkt zal het pensioengevend loon gelijk zijn aan basisgage + eventuele tankerverhoging + vakantietoeslag + 5% extra forfait MERCER 19 December 2014 15

Voorgestelde premiebetaling Het totaal aan pensioenfonds Koopvaardij betaalde bedrag (in euro s) wordt vertaald in één percentage van de nieuwe pensioengrondslag Dit percentage is voorlopig vastgesteld op 25,9% Het percentage is bepaald op basis van de pensioengevend salarissen van eind 2013 en de franchises 2013 Het pensioenfonds voor de Koopvaardij zal begin 2015 een uitvraag van de opbouw van het loon bij de rederijen doen om vervolgens de premie definitief vast te kunnen stellen. De uitvraag is er op gericht om te beoordelen bij welke rederijen / voor welke zeevarenden het extra 5% forfait van toepassing moet zijn. Werkgever en werknemer betalen ieder de helft van de pensioenpremie (ongewijzigde verdeling) Let op, in een beperkt aantal CAOs is een andere verdeling afgesproken 16

Voorgestelde premiebetaling Voorbeelden, gebaseerd op pensioengevend loon en franchises van 2013 Bruto premies Totaal werkgever en werknemer Bij pensioengevend loon tot ongeveer 44.000: daling Bij pensioengevend loon tussen ongeveer 44.000 en 70.000: stijging Stijging is maximaal bij 70% van het maximum loon (bij circa 57.000) Bij pensioengevend loon boven 70.000: daling Pensioengevend loon Premieverandering in euro's Premieverandering in percentage 22.000-414 -14,2% 27.000-319 -7,8% 32.000-224 -4,2% 37.000-129 -2,0% 42.000-34 -0,4% 47.000 61 0,7% 52.000 156 1,5% 57.000 251 2,2% 62.000 168 1,3% 67.000 63 0,4% 72.000-42 -0,3% 77.000-147 -0,9% 82.000-252 -1,4% > maximum -257-1,4% 17

Premievaststelling (1) De benodigde premie wordt uiteraard bepaald door de hoogte van de pensioenopbouw. Daarnaast zijn er twee belangrijke parameters voor vaststelling van de premie Levensverwachting - Hoe hoger de levensverwachting, hoe langer het pensioen naar verwachting moet worden uitgekeerd en hoe hoger de benodigde premie Rente (het rente op rente effect) - Hoe lager de rente, hoe hoger de benodigde premie. Bij een lagere rente wordt er immers naar verwachting minder rendement gemaakt: - Bij een rente van 4% is nu (afgerond) 46 nodig om over 20 jaar 100 te hebben. - Bij een rente van 2% is nu (afgerond) 67 nodig om over 20 jaar 100 te hebben, dat is ruim 45% meer dan bij een rente van 4%! 18

Premievaststelling (2) De rente zoals die door pensioenfonds voor de Koopvaardij (BPFK) wordt gebruikt was per eind september 2014 2,0%. In de afgelopen jaren was de rente aan het begin van het boekjaar als volgt: Boekjaar 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rente 3,6% 3,8% 3,4% 2,7% 2,3% 2,6% Opgemerkt zij dat de rekenrente voor pensioenfondsen met ingang van 2011 en 2012 omhoog is aangepast door De Nederlandsche Bank De zogenaamde toetspremie is door BPFK voor de boekjaren 2011, 2012 en 2013 berekend tegen een rente van 3,9% Zonder toepassing van deze toetspremie had de pensioenopbouw gekort moeten worden! Met het nieuwe Financieel Toetsingskader (FTK) gaat de rente iets omlaag richting de echte marktrente. Daarnaast gaat de benodigde buffer om financiële schokken op te vangen omhoog. Deze systeemwijzigingen zorgen voor een hogere benodigde premie 19

Premievaststelling (3) Het totale premiebudget voor de pensioenregeling in de Koopvaardij blijft op basis van het principe CAO akkoord gelijk. Door de sinds 2006 gestegen levensverwachting moest de pensioenleeftijd, gegeven het gelijkblijvende premiebudget, wel verhoogd worden - Als alleen de pensioenleeftijd gewijzigd zou worden, zou de gemiddelde zeevarende het oorspronkelijk beoogde pensioen (hoogte en duur) krijgen, maar dan op een latere leeftijd à langer doorwerken Door de lage rente is de kostprijs van pensioenopbouw sterk gestegen. Hierdoor moest ook de hoogte van de pensioenopbouw worden aangepast. Conclusie: ook zonder aanpassing van de fiscale kaders (en het FTK) zou een nieuwe CAO afspraak over de pensioenregeling nodig zijn geweest 20

Toeslagambitie De premie bevat geen marge waarmee een hogere toeslagambitie voor actieven kan worden gerechtvaardigd De voorgestelde toeslagambitie is daarom per 1 januari 2015 voor actieven (zeevarenden) en niet-actieven (voormalig zeevarenden en pensioengerechtigden) gelijkgesteld op de ontwikkeling van het afgeleide consumentenprijsindexcijfer voor alle huishoudens Dit is het ambitieniveau dat voorheen al gold voor de niet-actieven De indexatie is en blijft voorwaardelijk en wordt gefinancierd uit het rendement van het fonds. Dat betekent dat het bestuur van het pensioenfonds voor de Koopvaardij (BPFK) jaarlijks een besluit moet nemen of en zo ja hoeveel er wordt geïndexeerd De verwachting is dat door het nieuwe Financieel Toetsingskader het indexatiebeleid van BPFK niet of nauwelijks wordt aangepast omdat het indexatiebeleid van BPFK al voorzichtig was. 21

Effect op de pensioenuitkomst (1) Let op: genoemde effecten kunnen ook cumulatief van toepassing zijn! De prepensioenopbouw stopt (opgebouwde aanspraken blijven behouden) De toeslagambitie wijzigt Definitie pensioengevend loon wijzigt Voor veel zeevarenden betekent dit weinig verandering. Bijvoorbeeld bij een all-in gage of bij een tonnage afhankelijke basisgage Voor zeevarenden die toeslagen/andere beloningselementen ontvangen die op jaarbasis hoger zijn dan 5% van gage + vakantietoeslag, betekent deze wijziging een daling van de pensioenopbouw (en premiebetaling) Pensioenleeftijd en daarmee ook potentiële opbouwduur gaan omhoog Het verzekerde partnerpensioen wordt verzekerd over de gehele potentiële opbouwduur. De langere duur compenseert het lagere opbouwpercentage deels. - Voor zeevarenden van 55 jaar en ouder gaat het verzekerde partnerpensioen door combinatie opbouwduur en opbouwpercentage niet omlaag. Pensioenopbouwpercentage en franchise wijzigen (zie volgende slide) 22

Effect op de pensioenuitkomst (2) Effect wijziging pensioenopbouwpercentage en franchise Het pensioenopbouwpercentage daalt *) van 2014 naar 2015 met 12,8% (dit is een min voor de pensioenopbouw) De franchise daalt met circa 900 (dit is een plus voor de pensioenopbouw) Het gecombineerde effect van deze wijzigingen is afhankelijk van de hoogte van het pensioengevend loon Bij langer doorwerken wordt daling deels ingelopen Pensioengevend loon Daling jaarlijkse pensioenopbouw 22.000-4,0% 27.000-7,2% 32.000-8,7% 37.000-9,6% 42.000-10,1% 47.000-10,5% 52.000-10,8% 57.000-11,0% 62.000-11,2% 67.000-11,4% 72.000-11,5% 77.000-11,6% 82.000-11,7% > maximum -11,7% *) Voor de berekening is uitgegaan van het opbouwpercentage 2,15% in 2014 (bij pensioenleeftijd 67) in plaats van de in de praktijk toegepaste 1,84% (bij pensioenleeftijd 65) 23

Effect op de pensioenuitkomst (3) Effect wijziging pensioenopbouwpercentage en franchise vergeleken met wijziging premie Bij pensioengevend loon beneden ongeveer 44.000 en boven ongeveer 70.000 wordt de lagere opbouw van ouderdomspensioen en partnerpensioen enigszins opgevangen door een lagere premie Pensioengevend loon Let op, naast de op deze slide vermelde wijzigingen kunnen de andere voorgestelde wijzigingen ook effect hebben, zoals de wijziging pensioengevend salaris (niet voor alle zeevarenden) en het vervallen van de prepensioenopbouw voor alle zeevarenden Daling jaarlijkse pensioenopbouw Premieverandering in percentage 22.000-4,0% -14,2% 27.000-7,2% -7,8% 32.000-8,7% -4,2% 37.000-9,6% -2,0% 42.000-10,1% -0,4% 47.000-10,5% 0,7% 52.000-10,8% 1,5% 57.000-11,0% 2,2% 62.000-11,2% 1,3% 67.000-11,4% 0,4% 72.000-11,5% -0,3% 77.000-11,6% -0,9% 82.000-11,7% -1,4% > maximum -11,7% -1,4% 24

Conversie van pensioenaanspraken naar leeftijd 67 (1) Conversie betekent dat het oude pensioen ingaand op leeftijd 65 wordt omgezet in een hoger nieuw pensioen ingaand op leeftijd 67 tijdelijke pensioenen (oude premievrije aanspraken met een looptijd van leeftijd 60 tot 65) worden omgezet in een levenslang pensioen ingaand op leeftijd 67 Uitgesloten van de conversie zijn Pensioen van (ex-)zeevarenden dat al in had moeten gaan maar niet is opgevraagd bij het pensioenfonds Partnerpensioen Het netto prepensioen - De looptijd van het netto prepensioen wordt echter wel, om aansluiting te behouden bij het ouderdomspensioen, omgezet van 60 tot 65 jaar naar 62 tot 67 jaar Er kan vervolgens individueel worden gekozen voor vervroeging van pensioeningang, waarbij een tijdelijk ouderdomspensioen wordt aangekocht en/of het levenslange pensioen wordt vervroegd 25

Conversie van pensioenaanspraken naar leeftijd 67 (2) CAO-partijen hebben de wens dat de opgebouwde pensioenaanspraken worden omgezet naar ingangsleeftijd 67 Vanwege communicatievoordelen Vanwege administratievoordelen Het bestuur van het pensioenfonds voor de Koopvaardij heeft inmiddels besloten dat de conversie wordt uitgevoerd Let op: de zogenaamde voorwaardelijke VPL-aanspraken worden ook omgezet van leeftijd 65 naar leeftijd 67 26

Punten uit het principe CAO akkoord die nog nader uitgewerkt dan wel onderzocht moeten worden Al genoemd: 5% extra forfait Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid. Deze vrijstelling loopt nu, in lijn met de verplichtstelling, tot leeftijd 60 In principe is door CAO partijen afgesproken om de premievrije pensioenopbouw bij arbeidsongeschiktheid te laten doorlopen tot leeftijd 62 - Mogelijk is dit een verboden onderscheid (actief/arbeidsongeschikt) - Als dit onderscheid inderdaad verboden is zal gezocht worden naar een oplossing die ongeveer het zelfde kost Hoogte partnerpensioen bij groot leeftijdverschil Mogelijkheden voor deeltijdpensioen Pensioenregeling (risicodekking) voor stagiairs Vaststelling pensioengevend loon in het jaar voorafgaand aan overlijden 27

Mercer (Nederland) B.V. is gevestigd te Amstelveen, Groningen, 's-hertogenbosch en Rotterdam en ingeschreven in het handelsregister te Amsterdam onder het nummer 33272848. BTW: NL 0076.52.975.B.01. AFM-vergunning: 12007473