NVMO CONGRES 2010 11-12 NOVEMBER EGMOND AAN ZEE

NVMO CONGRES 2010 11-12 NOVEMBER EGMOND AAN ZEE

INHOUD Belangrijke data 3 Voorwoord NVMO 2010 4 Thema 2010 6 Welke congresonderdelen kunt u verwachten? 7 Preconference activiteiten 8 Hoofdlezingen 17 NVMO werkgroepen 18 Lezingen en promovendi 19 Inschrijving congres 20 Nadere informatie over congresbijdragen 22 NVMO 30 Organisatie 32

BELANGRIJKE DATA NVMO CONGRES 2010 3 mei 2010 uiterste inleverdatum abstracts 9 september 2010 uiterste annuleringsdatum met restitutie 9 september 2010 uiterste inschrijvingsdatum voor congres tegen het tarief vermeld in deze folder; bij inschrijving na deze datum wordt een toeslag van 50 euro in rekening gebracht 15 oktober 2010 uiterste inschrijfdatum voor de preconference workshops 10 november 2010 preconference workshops 11 en 12 november 2010 NVMO Congres in Hotel Zuiderduin, Egmond aan Zee 03

VOORWOORD NVMO 2010 Op 11 en 12 november vindt in Egmond aan Zee weer het jaarlijkse congres plaats van de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs (NVMO). Dit NVMO Congres heeft zich in de loop der jaren bewezen doordat het een platform is gebleken voor ontwikkelingen op het gebied van onderwijs en opleiding in de gezondheidszorg in Nederland en Vlaanderen en voor het aan elkaar presenteren van onderzoeksresultaten van eigen research. Het centrale thema voor het NVMO Congres 2010 zal zijn Professionaliteit. Dit neemt echter niet weg dat het NVMO Congres openstaat voor inbreng op alle terreinen van onderwijs op opleiding in Nederland en Vlaanderen zoals ieder jaar gebruikelijk. werkgroepen de gelegenheid ontwikkelingen op hun specifieke aandachtsgebied bv professioneel gedrag, e-learning, wetenschappelijke vorming met de deelnemers te delen in de vorm van aparte workshops, rondetafelsessies of symposia. Voorafgaande aan het eigenlijke congres worden preconference workshops georganiseerd die een halve of een hele dag beslaan. Deze preconferences op het gebied van onderzoek van medisch onderwijs, toetsing, publiceren in onderwijskundige tijdschriften, creatieve werkvormen enz. krijgen al jaren een hoge waardering van de deelnemers en zullen ook dit jaar weer worden aangeboden. Congresdeelnemers kunnen zich voor de preconference workshops via de website aanmelden. 04 Het programma is ook dit jaar voor de deelnemers weer zeer divers samengesteld en bestaat naast een aantal plenaire voordrachten door gerenommeerde sprekers uit paperpresentaties, postersessies, workshops, symposia en rondetafelsessies. De NVMO heeft landelijk 12 werkgroepen aan het werk, die zich bezighouden met inhoudelijke ontwikkelingen op verschillende terreinen. Op het congres krijgen deze De laatste jaren mag het NVMO Congres zich in toe- nemende belangstelling verheugen van vele beroeps beoefenaren. In 2009 kwamen 750 deelnemers naar Egmond aan Zee. U wordt nadrukkelijk uitgenodigd niet alleen naar de presentaties van uw collega s te komen luisteren maar ook zelf actief te participeren door het inzenden van een abstract.

NVMO CONGRES 2010 Het congres wordt onder auspiciën van de NVMO georganiseerd door de NVMO Congrescommissie. In 2010 is de hoofdorganisatie in handen van het Leids Universitair Medisch Centrum. Wij nodigen U van harte uit aanwezig te zijn bij een ongetwijfeld weer boeiend congres. Prof.dr. Olle ten Cate Namens de congrescommissie, Voorzitter NVMO Prof.dr. Jan H. Bolk Hoofdorganisator 2010 05

THEMA NVMO 2010 Het hoofdthema voor het NVMO Congres 2010 is Professionaliteit. Dit is een begrip waaronder vele aspecten van onderwijs en opleiding in de gezondheidszorg kunnen vallen. Het is van groot belang de studenten van de opleidingen in de gezondheidszorg tot goede hulpverleners te maken met voldoende (para)medische kennis en hen goede communicatieve vaardigheden en professioneel gedrag aan te leren. In de vervolgopleidingen en in het later zelfstandig functioneren is het belangrijk deze eigenschappen optimaal te gebruiken in het arts-patiëntcontact. Kennis, communicatie, attitude en aantoonbaar verantwoordelijkheidsgevoel spelen daar een cruciale rol om een vertrouwenwekkende arts-patiënt-relatie op te bouwen en te onderhouden. Wanneer het mis gaat in deze relatie zijn hier vaak aan de basis al signalen van zichtbaar. Verschillende aspecten die te maken hebben met het hoofdthema Professionaliteit komen zichtbaar terug in de vier plenaire lezingen van het congres. 06

WELKE CONGRESONDERDELEN KUNT U VERWACHTEN? NVMO CONGRES 2010 Wetenschappelijke papers (met resultaten van wetenschappelijk onderzoek) en overige papers (gericht op bijvoorbeeld evaluatieonderzoek, de onderwijspraktijk of E-learning) betreffen individuele voordrachten met na afloop discussie en/of beantwoording van vragen van de toehoorders. Postersessies bieden de mogelijkheid tot directe interactie met de auteur(s) zodat discussie over het gepresenteerde primair staat. Workshops hebben een praktisch karakter, zijn toepassingsgericht en/of hebben praktijksituaties als vertrekpunt. Zij vragen een actieve inbreng van de deelnemers. Rondetafelsessies zijn gericht op uitdieping van een actueel thema door interactie tussen deskundigen en de zaal. In de Symposia licht een aantal sprekers voor een kleiner publiek dan bij een hoofdlezing, een specifiek thema of probleem toe, vanuit diverse perspectieven. Tijdens de symposia rond toppublicaties worden recente publicaties rond onderzoek van onderwijs, uit (internationale) vaktijdschriften, toegelicht door de auteurs. Interactie met de aanwezigen is bij de symposia een wezenlijk onderdeel. Symposia worden in overleg met de congrescommissie georganiseerd Dan zijn er daarnaast de Lezingen van Promovendi, dat wil zeggen voordrachten van hen die op het punt staan hun academisch proefschrift te verdedigen, dan wel dit recent hebben gedaan. 07

PRECONFERENCE ACTIVITEITEN A. WORKSHOPS VOLLEDIGE DAG WOENSDAG 10 NOVEMBER 2010 Onderzoek van Medisch Onderwijs A. Scherpbier (cursuscoördinator) en A. Muijtjens, namens School of Health Professions Education (SHE), www.she.unimaas.nl. Deze preconference omvat de eerste dag van een vierdaagse cursus. De cursus beoogt cursisten in staat te stellen zelfstandig een onderzoek over een medisch onderwijskundig onderwerp op te zetten en uit te voeren. B. WORKSHOPS HALVE DAG WOENSDAG 10 NOVEMBER 2010 (S OCHTENDS 10.00-13.30 UUR) Dus wij moeten jouw artikel publiceren? Hoezo? H. van Berkel en L. Schuwirth De workshop is geschikt voor iedereen die zijn/haar onderzoek van medisch en paramedisch hoger onderwijs wil publiceren in internationale tijdschriften, en wordt benaderd vanuit het perspectief van een tijdschriftredacteur. Henk van Berkel is managing editor van Advances in Health Sciences Education en Lambert Schuwirth is associate editor van Medical Education 08

NVMO CONGRES 2010 C. WORKSHOPS HALVE DAG WOENSDAG 10 NOVEMBER 2010 (S MIDDAGS 14.30-18.00 UUR) Communicatie in onveilige situaties: lessen uit de luchtvaart Monica van de Ridder, Willem de Kleijnen, Ankie Koopman-van Gemert Thema: Angst voor conflicten, voor verstoorde relaties, voor slechte samenwerking, of de wetenschap dat men zich in een afhankelijke relatie van een opleider of supervisor bevindt, kan voor grote problemen zorgen als daardoor niet meer gecommuniceerd wordt. Spreek je een collega aan wanneer die (bijna) een fout maakt tijdens een operatie? Zeg je iets als AIOS wanneer je supervisor zich niet aan een protocol houdt? Zowel in de luchtvaart als in de medische praktijk kan het niet aanspreken van elkaar in onveilige situaties grote gevolgen hebben, en zelf levens kosten. In de luchtvaart heeft men belangrijke lessen getrokken voor veiligheid en communicatie uit grote ongelukken die in het verleden gebeurd zijn. In deze workshop worden een aantal van deze veiligheids- en communicatielessen uit de luchtvaart vertaald naar de medische praktijk. Doel: Het doel van deze workshop is deelnemers: (a) inzicht te geven in de onderliggende principes van het geven en ontvangen van negatieve informatie -zoals: slecht nieuws en negatieve feedback-, en communicatietechnieken uit de luchtvaart, (b) deze principes toepassen op luchtvaartcasus en zelf ingebrachte casuïstiek, en (c) oefenen van communicatietechnieken uit de luchtvaart tijdens rollenspelen over onveilige situaties in de medische praktijk Doelgroep: Co-assistenten, arts-assistenten, supervisoren en opleiders uit de kliniek en het medisch onderwijs, docenten communicatieve vaardigheden en andere belangstellenden. Werkvormen: Uitwisseling van ervaringen aan de hand van eigen casuïstiek die voor aanvang van de workshop is ingebracht; Tweetal korte theoretische inleidingen over (a) het geven en ontvangen van negatieve informatie, en (b) communicatietechnieken gebruikt in de luchtvaart; Toepassen van de aangeboden theorie op papieren casuïstiek en het oefenen met de prinicipes in de praktijk d.m.v. een rollenspel. 09

PRECONFERENCE ACTIVITEITEN Digitale informatie en onderwijs prof.dr. H. Verhaaren De digitale media brengen belangrijke veranderingen te weeg in het onderwijslandschap. Binnen nieuwere onderwijsvormen zoals tutorial, portfolio, werkjes allerhande worden de informatiebronnen van de digitale bibliotheek en het open internet steeds meer gebruikt. Maar doen we dat wel op de meest efficiënte en effectieve wijze? In de workshop zullen de deelnemers actief oefenen hoe digitale informatiebronnen het leer- en onderwijsproces kunnen bevorderen. Als lid van de opleidingscommissie geneeskunde heeft de coördinator van de workshop het gebruik van de digitale informatie in het Gentse curriculum mee mogen sturen. In dat curriculum werd ook plaats geruimd voor het doceren van de informatiewetenschap, dat zich tot doel stelt de bekwaamheid tot zelfstudie van de student te bevorderen. De workshop begint met een kort theoretisch deel rond medische informatiewetenschappen, en een overzicht van de meest bruikbare digitale bronnen, ter ondersteuning van onderwijs, onderzoek en medische praktijk. De hoofdbrok bestaat uit praktijkgerichte voorbeelden. We stoppen met een vraag en discussieronde. 08 Het trainen van simulatiepatiënten in een gestandaardiseerde rol én het trainen van simulatiepatiënten in het beoordelen van klinische vaardigheden Aggie Hettinga, Evelien Plattel-van Os, Cor Postma, medewerking verleend door: een simulatiepatiënt en een student Thema: Simulatiepatiënten worden in het medisch onderwijs in Nederland en België frequent ingezet. In de manier waarop simulatiepatiënten worden ingezet blijken echter grote verschillen te bestaan. Soms betreft het een rol waarbij de simulatiepatiënt kan improviseren. Soms worden simulatiepatiënten ingezet voor gestandaardiseerde rollen. Ook zijn er verschillen in hoeverre simulatiepatiënten wel of niet betrokken worden bij de feedback aan en beoordeling van studenten. Het inzetten van simulatie- patiënten bij beoordelingen brengt vele logistieke voordelen met zich mee. In de literatuur is er echter discussie in hoeverre niet

NVMO CONGRES 2010 medici getraind kunnen worden om studenten te beoordelen op medisch-inhoudelijke vaardigheden. Recent onderzoek laat zien dat simulatiepatiënten ingezet kunnen worden als beoordelaars, ook als het gaat om medisch inhoudelijke zaken. Onze ervaring is ook dat dit goed mogelijk is, maar er dient wel aan een aantal voorwaarden te worden voldaan. Een intensieve training is hierbij ons inziens van groot belang. Doel: Deelnemers doen ervaring op in het trainen van simulatiepatiënten in een gestandaardiseerde rol en in het trainen van simulatiepatiënten in het beoordelen van klinische vaardigheden. Opgedane kennis en ervaring kan direct worden toegepast in de praktijk. Doelgroep: Docenten, clinici en onderwijskundigen met ervaring in of interesse voor de inzet van simulatiepatiënten voor onderwijs en toetsing. Activiteiten: Na de inleiding zal een videopresentatie worden gegeven van een training. Vervolgens zullen we met de groep ter plekke een training uitvoeren, waarbij deelnemers zelf bepaalde fasen van de training op zich nemen. Hoe ontwerp ik een blended learning module voor mijn eigen onderwijs? Peter de Jong, Paul Gobée, Sonja Wagenaar Inzetten van een E-learning les in een bestaand onderwijsprogramma lijkt zo eenvoudig. Maar het is niet zo simpel als gewoon een E-learning les toevoegen. Om een optimaal leereffect te verkrijgen moeten beide onderwijsvormen (E-learning en contactonderwijs) op elkaar worden afgestemd. Zo n afgestemde situatie wordt blended learning genoemd. Om een goede blend te krijgen moet er een opbouw zijn waarbij de onderdelen van de blend op elkaar voortbouwen en complementair zijn, waardoor de som meer is dan het geheel der delen. De workshop bestaat in grote lijnen uit vier delen. In een onderlinge kennismaking wordt kort geïnventariseerd en besproken 09

PRECONFERENCE ACTIVITEITEN welke eigen ervaringen de deelnemers al hebben met blended learning en wat zij van de workshop verwachten. In een korte theoretische introductie wordt iets verteld over bestaande leertheorieën en wordt besproken wat bekend is over de effectiviteit van Blended Learning. Vervolgens worden enkele sprekende voorbeelden uit het Anatomieonderwijs in het Leidse Geneeskunde curriculum besproken, die een indruk geven van verschillende mogelijkheden en toepassingsgebieden. Tot slot gaan de deelnemers van de workshop zelf aan de slag. De deelnemers ontwerpen een blended learning opzet voor een eigen onderwijssituatie, of analyseren een meegebracht voorbeeld van een bestaande blended learning oplossing in hun eigen onderwijs. 12 Hoe stimuleer je met feedback gedragsverandering? Karlijn Overeen, Erik Driessen, Fedde Scheele De laatste jaren zijn verschillende procedures voor het genereren van feedback in het medisch onderwijs geïmplementeerd: KKB, MSF, portfolio, IFMS, OSAT etc. Onderzoek laat zien dat het ontvangen van feedback niet automatisch leidt tot gedragsveranderingen. In deze workshop komen de volgende onderwerpen aanbod: Waar moet je op letten bij een (multisource) feedback rapport/portfolio of ander feedback instrument en wat moet aan bod komen bij de bespreking ervan? Hoe kun je acceptatie van de feedback bevorderen? Hoe zet je aan tot zelfreflectie? Hoe kun je concrete verbeterdoelen stimuleren? Hoe kun je voor follow-up organiseren? Doelgroep: Mentoren (in de IFMS procedure), docenten (artsen, gedragswetenschappers) die aios, coassistenten en studenten begeleiden.

NVMO CONGRES 2010 Introductieprogramma voor a(n)ios: van levensbelang Judith Wagter, Jolanda de Koning-Prins Achtergrond: Een ingewerkte dokter, is een betere dokter: zowel voor de patiënt als voor zichzelf. De introductie van arts- assistenten neemt daarom een bijzondere plaats in. Een goede introductie is een warm welkom en voorziet arts-assistenten van de noodzakelijke, veilige basisinformatie. Een ziekenhuisbrede introductie legt de basis voor het functioneren in de organisatie en voor patiëntveilig werken. In een programma kunnen zaken aan bod komen waar de arts-assistent tijdens afdelingsspecifieke introducties en meeloopdagen niet of sporadisch op ingewerkt wordt, zoals klachtenprocedure, overlijden of donatie. Door de basis in een vast programma mee te geven aan elke arts-assistent, beginnen deze met een vergelijkbare basiskennis over de organisatie. De afdelingsspecifieke introductie volgt hierna en beklijft beter op de al gelegde basis. Deze workshop is de praktische uitkomst van onze bevindingen met introductie a(n)ios in de afgelopen jaren in het MCA. Eerder gaven we een korte presentatie hierover op AMEE 2009 (Patil Award 2009) en verschenen publicaties in Medisch Contact en Opleiding & Ontwikkeling (vakblad onderwijskunde/hrd/hrm) Inhoud workshop: We gaan in op de vormgeving van een introductieprogramma. We nemen u mee langs do s en don ts, helpen u bij het filteren van keuzemogelijkheden in uw eigen ziekenhuis. Met gebruik van verschillende actieve werkvormen, komt u tot een eerste resultaat voor een plan van aanpak en inhoud voor uw eigen ziekenhuisspecifieke programma voor a(n)ios. Doel: Tijdens de workshop werkt u aan een eigen plan van aanpak en ontwerp van diepgaande, actieve introductie voor a(n)ios in uw ziekenhuis. Resultaat: Een basisontwerp en plan van aanpak voor uw eigen introductie. De deelnemers kunnen gedurende de opzet van hun programma nog enkele keren aanspraak maken op de expertise van het introductieteam MCA, Foreest Medical School. 13

PRECONFERENCE ACTIVITEITEN Leren implementeren: over regelgeving en creativiteit van de professional C. Baane, H. Mulder, H. Sluiter, A. Meininger, B. de Leede, M. Wijnen, S.J. van Luijk In de medische vervolgopleiding zijn een groot aantal beroepsgroepen bezig met het implementeren van de vernieuwde opleidingsplannen. Er bestaan grote verschillen in snelheid en omvang van het implementatietraject. Veel opleiders stellen zich de vraag; hoe maak ik de opleidingsvernieuwing tot een succes? Deze workshop is specifiek bedoeld voor die groep van opleiders, managers en onderwijskundigen die betrokken zijn bij opleidingsplannen die verantwoordelijk zijn voor het implementatietraject. Praktijkvoorbeelden komen aan bod onderbouwd door evidence. Deelnemers zullen aan het eind van de workshop concreet een aantal tips krijgen die behulpzaam zijn voor een implementatie lege artis van hun opleidingsplan. Een aantal vertegenwoordigers van beroepsgroepen die al ruime ervaring hebben met implementatietrajecten zullen aanwezig zijn om deze met de deelnemers te delen. 14 Publiceren over onderzoek van onderwijs: het schrijversperspectief J. Cohen-Schotanus, J. van Dalen, M. Gorsira Tijdens deze workshop inventariseren we de vragen die (toekomstige) auteurs hebben bij het voorbereiden van hun artikel, bij het schrijven zelf en bij het insturen. Het gaat om het publiceren van zowel kwalitatief als kwantitatief onderzoek. Ook komt aan bod hoe je kunt reageren als je commentaar op je artikel of een afwijzing krijgt. Deze workshop is aanvullend aan de workshop Dus wij moeten jou artikel publiceren?... Hoezo? die in de ochtend wordt gegeven. Beide workshops kunnen onafhankelijk worden gevolgd, maar ook in combinatie.

NVMO CONGRES 2010 Stimuleren en motiveren van leren in kleine groepen door middel van technieken uit het improvisatietheater Jessica Agsteribbe en Martijn de Groot Thema: Stelt u zich een bioscoop voor. De mensen zoeken rumoerig naar hun plaatsje, gaan gemakkelijk zitten en openen hun bier- of colaflesjes en popcorn- of chipszakjes. De reclame loopt ten einde. Het beeld wordt zwart alleen een ijselijke kreet is te horen. Stilte, zwart beeld en het geluid van ruisen van de zee. Op het scherm is een verliefd stel bij een zonsondergang op een paradijselijk strand te zien, terwijl langzaam onheilspellende muziek aanzwelt. Weer die ijselijke kreet. Het stel kijkt elkaar wantrouwend aan en de man vraagt aan de vrouw: Je hebt toch niet weer.? De sfeer in de bioscoopzaal is nu totaal anders. De mensen kijken gefascineerd naar het doek. De popcorn e.d. is vergeten en het geroezemoes is verstomd. De aandacht is gefocust. De vergelijking met kleinschalig onderwijs lijkt vergezocht, maar ook in uw onderwijs heeft u te maken met momenten waarop u de aandacht zou willen vastpakken, of zou willen terugwinnen. Bijvoorbeeld wanneer u merkt dat een brainstorm vastloopt. Soms heeft u behoefte aan een werkvorm die u kunt toepassen om de creativiteit te vergroten, of een oefening om de focus te verleggen en meer out-of-the-box te kunnen denken. Doel: In deze workshop willen we u activerende didactische werkvormen aanreiken met een knipoog naar technieken die veel gebruikt worden in het improvisatietheater. Het gaat om werkvormen die stimulerend werken op typische activiteiten in kleine-groepen-onderwijs zoals, kennismaken, bespreken van storingen/weerstanden, geven van feedback, luisteren, presenteren en samenwerken. Werkvormen die u kunt gebruiken om aandacht te pakken, vast te houden of terug te winnen, voor het vergroten van de (cognitieve) creativiteit en het plezier in het samen leren. Doelgroep: Zowel beginnende als ervaren docenten van onderwijs in kleine groepen (van circa 10 studenten, co-assistenten, aios) 15

PRECONFERENCE ACTIVITEITEN Studentenworkshops: Landelijk Medisch Studenten Overleg Op de woensdagmiddag voor het congres zullen twee preconference workshops speciaal voor studenten worden georganiseerd. Bij het ter perse gaan van deze brochure was nog niet bekend wat de precieze inhoud zal zijn. Er zal gekozen worden voor een onde/rwerp dat specifiek voor studenten interessant is en gegeven wordt vanuit de invalshoek van de student. In voorgaande jaren zijn onderwerpen als cesuurbepaling van toetsen en onderwijskwalificatie voor studenten aan de orde geweest. De work- shops zullen een interactief karakter hebben en er wordt in kleine groepen gewerkt. Deze studentenworkshops zijn uitsluitend toegankelijk voor studenten. Verbeter het medisch onderwijs, begin bij Kwaliteitszorg Anita van Meeuwen, José Timmerman, Emely Spierenburg i.s.m. NVMO werkgroep Kwaliteitszorg Ons idee van kwaliteitszorg is: vanuit een heldere visie op onderwijs, gegevens verzamelen en werkwijzen aanbieden. Waardoor docenten en studenten zelf enthousiast worden voor ontwikkeling van hun onderwijs. In deze workshop onderzoeken deelnemers in hoeverre hun visie op onderwijs consistent is met de dagelijkse kwaliteitszorgpraktijk van hun organisatie. Ook nemen we de ruimte voor het uitwisselen van ideeën voor het ontwikkelen van het bijpassende instrumentarium. Kijkt u voor wijzigingen/aanvullingen regelmatig op de website van de NVMO: www.nvmo.nl 16 Een eventuele voorovernachting van woensdag 10 op donderdag 11 november kunt u boeken bij inschrijving voor het congres. Let op: Inschrijven voor de preconferences kan tot uiterlijk 15 oktober 2010.

HOOFDLEZINGEN NVMO CONGRES 2010 Prof.dr Aviad (Adi) Haramati is hoogleraar Fysiologie en Geneeskunde aan de Georgetown University School of Medicine (Washington, DC, USA). Zijn biomedische research was gefocust op nier- en elektrolyt fysiologie en op de pathofysiologie van hartfalen. Zijn loopbaan heeft zich de laatste jaren meer geconcentreerd op medisch onderwijs en op de training van gezondheidswerkers. Hij heeft hiervoor verschillende onderscheidingen mogen ontvangen. Hij is voorzitter geweest van de IAMSE, de International Association of Medical Science Educators. De laatste jaren heeft zijn aandacht zich gericht op het gebied van complementaire geneeskunde, ook wel genoemd. In 2008 hield hij hierover een boeiende lezing tijdens de AMEE in Praag. De voorlopige titel van zijn voordracht is Why Integrative medicine is essential for Medical Education. Drs. Ben Crul,, sinds een aantal jaren hoofdredacteur van Medisch Contact, was ruim 20 jaar huisarts in Leiden. Als hoofdredacteur van een vooraanstaand tijdschrift staat hij midden in het veld van de zorg, volgt alle belangrijke ontwikkelingen nauwkeurig en voorziet hij deze wekelijks van kritisch commentaar. Hij zal spreken over Transparantie in de zorg. Prof.dr. Maxine A. Papadakis is hoogleraar klinische geneeskunde en tevens decaan voor studentenzaken aan de University of California School of Medicine in San Francisco. Zij is intensief betrokken bij de kwaliteit van het onderwijs aan studenten geneeskunde en ontving een groot aantal onderscheidingen op het gebied van medisch onderwijs. Zij genoot haar medische opleiding aan de universiteiten van Stanford en Cincinnati en werkt sinds 1980 aan de Universiteit van California. Zij zal een voordracht houden over Professioneel handelen in het medisch beroep en een workshop verzorgen. Mr. J.M. (Marius) Buiting, senior adviseur kwaliteit bij het Kwaliteitsinstituut van de Gezondheidszorg Centraal Begeleidings Orgaan (CBO) en voormalig president van de European Society for Quality in Healthcare (ESQH). Hij houdt zich o.a. bezig met de kwaliteitszorg van de medisch- specialistische vervolgopleidingen. Zijn voordracht heeft de titel: De professional van de toekomst: implicaties voor de opleiding van vandaag, zal zich richten op kwaliteitszorgaspecten in het medisch-paramedisch beroepsveld. 17

NVMO WERKGROEPEN Symposia, workshops en rondetafelsessies, onder andere vanuit de nvmo-werkgroepen: Werkgroep Communicatie Onderwijs Werkgroep Diversiteit Werkgroep Docentprofessionalisering Werkgroep E-learning Werkgroep Kwaliteitszorg Werkgroep Medische vervolgopleidingen Werkgroep Portfolio Werkgroep Praktijk van het Medisch Onderwijs Werkgroep Professioneel gedrag Werkgroep Simulatie en gestandaardiseerde patiënten Werkgroep Skills en simulatie technieken Werkgroep Wetenschappelijke vorming 18

LEZINGEN EN PROMOVENDI NVMO CONGRES 2010 De onderstaande promovendi zijn uitgenodigd voor een bijdrage. Deze lezingen duren 20 minuten en 10 minuten discussie en worden verdeeld over de sessies van wetenschappelijke papers. Lonneke Bokken Universiteit Maastricht Innovatief gebruik van simulatiepatiënten voor onderwijsdoeleinden Marjolein Heijne-Penninga UMC Groningen Studeergedrag en open en gesloten-boek toetsen. Mariska Leliveld Universiteit Leiden Op weg naar effectievere docentprofessionalising Bas de Leng Universiteit Maastricht Wired for learning: hoe computers in het medisch onderwijs interactie bij leren in kleine groepen kan ondersteunen. Mirjam van Lohuizen UMC Groningen Individuele verschillen in leergedrag tijdens coassistentschappen Stephan Ramaekers Universiteit Utrecht Gebruik van authentieke taken voor het leren oplossen van klinische problemen Ilya Zitter Hogeschool Utrecht Een studie naar leeromgevingen in het hoger (beroeps)onderwijs vanuit een ontwerpperspectief Sessies met wetenschappelijke papers, overige papers of posters Voordrachten binnen deze categorieën zullen in thematische sessies worden geprogrammeerd. Enkele thema s die u kunt verwachten zijn: professioneel gedrag, toetsing, competenties, portfolio, docentprofessionalisering, diversiteit, etc. 19

INSCHRIJVEN CONGRES Inschrijving voor het congres is uitsluitend mogelijk via de website van de NVMO: www.nvmo.nl Uw inschrijving is pas definitief na registratie én ontvangst van het verschuldigde inschrijfgeld. Inschrijving voor het congres geeft recht op een exemplaar van het programmaboek, het bijwonen van voordrachten, lunches, en (naar keuze) het diner op donderdag en overnachting van donderdag 11 op vrijdag 12 november. Bij inschrijving na 9 september 2010 geldt een toeslag van 50. Bij een late inschrijving kan de congresorganisatie geen hotelkamer garanderen binnen Hotel Zuiderduin en zal naar andere mogelijkheden moeten worden uitgeweken. Voor niet-leden die lid worden is het lidmaatschap voor het verenigingsjaar (van 1 september 2010 tot 1 september 2011) inbegrepen (normaal 78, voor studenten 27), inclusief het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs. NB: Ook als u een abstract instuurt, dient u zich via de website in te schrijven voor het congres én de congreskosten te betalen. Annulering Bij annulering van congresregistratie en hotelreservering op uiterlijk 9 september 2010 zal het reeds ontvangen inschrijfgeld onder aftrek van 30 administratiekosten worden teruggeboekt. Na 9 september 2010 is de inschrijving echter bindend en wordt bij annulering het inschrijfgeld niet gerestitueerd. In dat geval kan eventueel wel een plaatsvervanger worden aangemeld. 20 Congresaccommodatie Het congres vindt plaats in Hotel Zuiderduin in Egmond aan Zee. Hotel Zuiderduin is met zowel uw eigen vervoer bereikbaar (er is voldoende parkeergelegenheid) als met het openbaar vervoer. Een routebeschrijving kunt u vinden op internet: www.zuiderduin.nl

NVMO CONGRES 2010 Op donderdagmorgen en op vrijdagmiddag - na afloop van het congres - wordt busvervoer van en naar station Alkmaar verzorgd. Bij de inschrijving kunt u aangeven of u hiervan gebruik wilt maken. Op de website www.nvmo.nl zijn nog andere accommodaties in de nabijheid van Hotel Zuiderduin vermeld. De inschrijvingskosten voor het congres worden in onderstaande tabel aangegeven: (let op, de kosten voor congres, diner en overnachting kunnen ook separaat worden geboekt): Studenten/AIO/ niet leden Congres + lid NVMO NVMO lidmaatschap NVMO 2 dagen congres incl. overnachting 1 persoonskamer 350 430 420 2 dagen congres incl. overnachting 2 persoonskamer 320 400 390 2 dagen congres zonder overnachting 260 340 330 Congres alleen donderdag (11 november) 200 280 270 Congres alleen vrijdag (12 november) 160 240 230 Voorovernachting 10 op 11 november 45 45 45 Diner donderdag (11 november) 40 40 40 Het is tijdens het congres in Hotel Zuiderduin niet toegestaan te roken. 21

NADERE INFORMATIE OVER CONGRESBIJDRAGEN De NVMO hecht veel belang aan goede beschrijvingen van nieuwe ideeën, plannen en praktijkervaringen met vernieuwingen binnen onderwijs en opleiding in de gezondheidszorg. Het delen van ideeën, praktische hoe-doe-je-dat? -tips, suggesties en voor- beelden, en het delen van ervaringen passen bij uitstek binnen het NVMO Congres. U wordt van harte uitgenodigd uw bevindingen, ervaringen of vragen op het gebied van onderwijs en opleiding in de gezondheidszorg aan de orde te stellen op dit congres. Abstracts kunnen worden ingediend voor wetenschappelijke papers, overige papers, posters, workshops en rondetafelsessies. Voor de beste bijdragen worden prijzen uitgeloofd. De uiterste datum voor het indienen van een abstract is 3 mei 2010. Abstracts kunnen uitsluitend worden ingediend via de NVMO website: www.nvmo.nl. Na het insturen van uw abstract krijgt u een automatische ontvangstbevestiging. Mocht dit onverhoopt niet het geval zijn, wilt u dan contact opnemen met het congressecretariaat (NVMO@congresservice.nl). Voor alle abstracts geldt de volgende omvang: lengte van de titel is maximaal 200 karakters, de tekst bevat maximaal 425 woorden. De volgende categorieën abstracts kunnen worden ingediend: 22 Wetenschappelijke papers Primaire kenmerken van wetenschappelijke papers zijn inbedding in en bijdrage aan theorievorming en/of -toetsing en algemene geldigheid, dat wil zeggen de lokale situatie overstijgend. Daarnaast is de probleemstelling helder, de onderzoeksvraag duidelijk geformuleerd, het onderzoek methodologisch correct opgezet en uitgevoerd, en volgen de conclusies uit de gevonden resultaten. In de discussie worden de resultaten en conclusies kritisch beschouwd in het licht van de theoretische onderbouwing. Reviews, literatuurstudies en ander kwalitatief onderzoek dat aan deze voorwaarden voldoet kunnen ook worden geaccepteerd als wetenschappelijke papers. De spreektijd is 10 minuten, gevolgd door 5 minuten discussie. Review vindt plaats door de WECO. Op basis van deze beoordelingen zal worden beslist of de paper als wetenschappelijke paper wordt aangemerkt. De betreffende auteurs zullen voorafgaand aan het congres worden geïnformeerd of hun voordracht al dan niet is ingedeeld in deze categorie.

NVMO CONGRES 2010 De voordrachten van de wetenschappelijke papers zullen tijdens het congres door een speciaal in te stellen jury worden geëvalueerd. Abstracts voor wetenschappelijke papers dienen zo veel mogelijk gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Probleemstelling (inclusief theoretische achtergrond) Methode Resultaten (en conclusie) Discussie (beschouwing van resultaten en conclusie i.h.k.v. de theorie) maximaal 2 literatuurverwijzingen Papers Bijdragen binnen deze categorie overige papers hebben betrekking op het brede terrein van onderwijs of opleiding en kunnen bijvoor- beeld evaluaties van lokale ontwikkelingen of beschrijvingen van de onderwijspraktijk betreffen, dan wel betrekking hebben op E-learning. Net als bij wetenschappelijke papers dient de probleemstelling helder te zijn, moet -indien sprake is van onderzoek- de juiste methode zijn toegepast en dienen de conclusies aan te sluiten bij de gevonden resultaten. In het abstractonderdeel Discussie ligt de nadruk op de implicaties voor de onderwijs- of opleidingspraktijk. De spreektijd is 10 minuten, gevolgd door 5 minuten discussie. Abstracts voor deze categorie papers dienen zo veel mogelijk gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Probleemstelling Resultaten (en conclusie) maximaal 2 literatuurverwijzingen Methode / Opzet Discussie (implicaties voor de praktijk) 23

NADERE INFORMATIE OVER CONGRESBIJDRAGEN Posters Presentaties van zowel afgerond als lopend onderzoek kunnen als poster worden ingediend, maar eveneens kunnen posters een weergave zijn van ontwikkelingen of beschouwingen op onderwijs- en opleidingsgebied. Globaal gesproken worden voor de inhoud van de posters dezelfde voorwaarden aangehouden als bij de papers. De posters worden zo veel mogelijk thematisch geordend en zowel presentatoren als publiek zijn actief betrokken bij deze sessies. Nadat de posters eerst bekeken zijn door de deelnemers, geeft de indiener van de poster een toelichting van maximaal 2 minuten aan de hand van maximaal twee powerpointdia s. Hierna vindt de discussie plaats. Voor de verdere duur van het congres worden de posters getoond in de expositieruimte. Tevens zullen de posters op de NVMO-website worden geplaatst. Maximale afmeting van een poster is 90cm x 120cm (breedte x hoogte). Abstracts van posterpresentaties dienen zo veel mogelijk gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Probleemstelling Methode Opzet (Resultaten of Ervaringen / Evaluaties) (Conclusie / Implicaties voor de praktijk) 24 Workshops In de beschrijving van een workshop moet worden aangegeven wat het doel is van de workshop, wat de doelgroep is, wat er in de workshop gebeurt, welke werkvormen ingezet worden en wat de te verwachten opbrengst is voor de deelnemers. De Congrescommis- sie selecteert op inhoud, vorm en kwaliteit en beperkt zo nodig het aantal workshops wanneer het programma te onevenwichtig wordt. Duur van een workshop is 75 minuten. Abstracts voor workshops dienen gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Thema Doel Doelgroep Opzet workshop: activiteiten, opbrengst Maximum aantal deelnemers

NVMO CONGRES 2010 Rondetafelsessies In de beschrijving van een rondetafelsessie moet duidelijk worden aangegeven wat het doel is van de sessie, wat de doelgroep is, wat de werkwijze van de auteur(s) is, of gebruik wordt gemaakt van een panel en zo ja wie daarin zitting hebben, en wat de te verwachten opbrengst is voor de deelnemers. Duur van een rondetafelsessie is 75 minuten. Abstracts voor een rondetafelsessie dienen gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Thema Doel Doelgroep Opzet Maximum aantal deelnemers Symposia In de Symposia licht een aantal sprekers voor een kleiner publiek dan bij een hoofdlezing, een specifiek thema of probleem toe, vanuit diverse perspectieven. Tijdens de symposia rond toppublicaties worden recente publicaties rond onderzoek van onderwijs, uit (internationale) vaktijdschriften, toegelicht door de auteurs. Interactie met de aanwezigen is bij de symposia een wezenlijk onderdeel. Symposia worden in overleg met de congrescommissie georganiseerd. Abstract voor een symposium dienen gestructureerd te zijn aan de hand van de volgende subkoppen: Thema Doel Doelgroep 25

NADERE INFORMATIE OVER CONGRESBIJDRAGEN Opzet De congrescommissie streeft naar een hoge kwaliteit van de bijdragen. Het wetenschappelijk comité (WECO) van de NVMO reviewt de eerste categorie, de overige papers zijn onderworpen aan de peer-review procedure. De criteria waaraan wetenschappelijke papers moeten voldoen zijn algemeen wetenschappelijke criteria zoals die internationaal gebruikelijk zijn. Alle abstracts worden anoniem beoordeeld door tenminste twee reviewers. Abstracts van wetenschappelijke papers worden gereviewd door drie leden van de WECO. Zo nodig krijgt de auteur in tweede instantie gelegenheid tot herziening of bijstelling van het abstract. Prijzen De congrescommissie looft prijzen uit voor de beste congresbijdragen, te weten de Congresprijs Beste Wetenschappelijke Paper, de prijs voor de beste Paper en de prijs voor beste Poster. De prijzen worden beschikbaar gesteld door uitgeverij Bohn Stafleu Van Loghum en uitgereikt op vrijdagmiddag 12 november. Voor de eerste keer zal de door het NVMO bestuur beschikbaar gestelde prijs voor het beste proefschrift worden uitgereikt op een nog nader te bepalen moment in het congresprogramma. Publicatie in TMO De winnaars van de bovengenoemde prijzen en de sprekers van de hoofdlezingen worden uitgenodigd hun bijdrage aan het congres te bewerken tot een artikel voor het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs (TMO). 26

Voorbeeld abstract Wetenschappelijk paper NVMO CONGRES 2010 Cursusevaluaties op basis van predicties in plaats van opinies: minder respondenten nodig voor vergelijkbare uitkomsten Schönrock-Adema J, Cohen-Schotanus J UMC Groningen Probleemstelling Een regelmatig terugkerend probleem bij cursusevaluaties is een lage respons met als gevaar het optreden van bias. Hierdoor komt de geloofwaardigheid van de uitkomsten in het geding. Geïnspireerd door positieve uitkomsten van verkiezingsonderzoek dat aantoont dat het voorspellen van de zetelverdeling betere uitkomsten geeft dan klassieke opiniepeilingen 1, hebben wij het predictiemodel toegepast op cursusevaluatie. Onze hypothese was -evenals bij het verkiezingsonderzoek- gebaseerd op Spearman-Browns axioma dat bij predicties persoonlijke bias wordt gereduceerd. We verwachtten dat er minder respondenten nodig zijn wanneer studenten voorspellen hoe hun jaargenoten de cursus gemiddeld zullen beoordelen dan wanneer studenten hun eigen opinie noteren. Tevens verwachtten we dat twee interventies, bedoeld om persoonlijke bias verder te reduceren, dit effect zouden versterken. 2 Methode Twee studies werden in opeenvolgende jaren uitgevoerd onder eerstejaarsstudenten (N=380 respectievelijk 450). In Studie 1 werd de helft van de studenten gevraagd naar hun opinie (respons N=150), terwijl de andere helft de uitkomsten van de eerste groep schatte (respons N=114). Daarbij werd een prijs uitgeloofd voor de drie beste schattingen (motivationele interventie). In Studie 2 gaf de helft van de studenten hun eigen mening (respons N=221), een kwart schatte (zonder prijs) de uitkomsten van de eerste groep (respons N=95) en een kwart schatte de uitkomsten met de resultaten van het jaar ervoor ter informatie (cognitieve interventie - respons N=86). De evaluatie bestond uit 27

NADERE INFORMATIE OVER CONGRESBIJDRAGEN 9 vragen. Net als in het verkiezingsonderzoek werd een Bayesiaanse benadering gekozen door in een iteratief proces per conditie per vraag het aantal studenten te bepalen dat minimaal nodig was voor een stabiele uitkomst. Deze iteratieve procedure werd per vraag 4 maal uitgevoerd. De uitkomst werd als stabiel beschouwd vanaf dat punt waarop, ook na toevoeging van extra respondenten, de afwijking van de totale respondentgroep de 5% niet meer overschreed (kritieke punt). Verschillen in aantallen respondenten nodig voor stabiele uitkomsten werden getoetst middels ANOVA. Resultaten In beide studies vereiste de schattingsmethode significant minder respondenten (p<.001). Het kritieke punt lag, gemiddeld over vragen en iteratieve procedures, op 72 en 115 respondenten voor de opiniecondities (Studie 1 respectievelijk Studie 2) en op 24, 22 respectievelijk 8 respondenten voor de schattingscondities met prijs (Studie 1), zonder prijs (Studie 2) en met informatie (Studie 2). De motivationele interventie versterkte het effect niet, de cognitieve interventie wel. De antwoordpatronen (gemiddelde scores) in de verschillende condities vertoonden vergelijkbare uitkomsten. Conclusie Deze studie toont aan dat het schatten van gemiddelde evaluatie-uitkomsten responsproblemen bij evaluaties kan verminderen terwijl de uitkomst hetzelfde is. Voordat de methode in de praktijk kan worden toegepast is meer onderzoek nodig naar de meest geschikte schaal voor het schatten. 28 Referenties 1. Hofstee WKB, Schaapman H. Bets beat polls: averaged predictions of election outcomes. Acta Politica 1990;25 (3):257-70. 2. Babad E. Wishful thinking among voters: motivational and cognitive influences. Int J Public Opinion Res 1997;9 (2):105-25.

NVMO CONGRES 2010 Trefwoorden: kwaliteitszorg Wijze van presentatie: wetenschappelijke paper Correspondentie-adres: Dr. J. Schönrock-Adema UMC Groningen A. Deusinglaan 1 9713 AV GRONINGEN E-mail: j.schonrock-adema@med.umcg.nl 29

NVMO De Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs - vereniging voor onderwijs en opleiding in Nederland en Vlaanderen. De NVMO is dé vereniging voor iedereen die betrokken is bij de ontwikkeling van onderwijs en opleidingen in de gezondheidszorg in Nederland en Vlaanderen in de meest ruime zin. De vereniging heeft naast leden uit de UMC s ook leden uit de Faculteiten Tandheelkunde en Diergeneeskunde als ook uit Hogescholen met opleidingen voor verpleegkunde, verloskunde en fysiotherapie Wat biedt de NVMO? Leden ontvangen zesmaal per jaar het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs (TMO) thuis of op de werkplek, met zesmaal per jaar circa 40 pagina s aan lezenswaardige artikelen en mededelingen. Leden hebben korting op het jaarlijkse, tweedaagse NVMO Congres. Leden hebben toegang tot de openbare bijeenkomsten van de NVMO Werkgroepen en worden daarvan op de hoogte gesteld. Leden-promovendi en hun begeleiders worden uitgenodigd deel te nemen aan promovendidagen. Leden kunnen het NVMO Bestuur initiatieven voorleggen voor een nieuwe werkgroep op een specifiek terrein en kunnen dan aanspraak op subsidie maken. Leden kunnen onderwijsonderzoek voorleggen voor ethische toetsing. Leden kunnen tegen gereduceerd tarief lid worden van de Dutch Society for Simulation in Healthcare DSSH 30 Het congres van de NVMO Het NVMO Congres vormt het jaarlijkse hoogtepunt voor de uitwisseling van informatie over opleiden in de gezondheidszorg. Elk jaar bezoeken 600-700 deelnemers deze bijeenkomst voor sessies met wetenschappelijke papers, workshops, nationale en internationale plenaire sprekers, films, rondetafelconferenties en andere evenementen die dit congres tot een uiterst waardevolle activiteit maken.

NVMO CONGRES 2010 Het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs Het TMO is zowel in druk als elektronisch toegankelijk voor iedereen die wil lezen of schrijven over relevante ontwikkelingen in het onderwijs in de gezondheidszorg. Het is een peer-reviewed tijdschrift en de redactie streeft de hoogste standaard in kwaliteit na. De Werkgroepen van de NVMO De NVMO biedt een platform aan leden met gerichte belangstelling en expertise over een specifiek onderwerp. De werkgroepen organiseren activiteiten door het gehele jaar heen en werken aan verspreiding van informatie, beleid en publicaties over hun onderwerpen. Communicatie-onderwijs Diversiteit Docentprofessionalisering E-learning Kwaliteitszorg Medische vervolgopleidingen Promovendi netwerk Portfolio Praktijk van het medisch onderwijs Professioneel gedrag Simulatie en gestandaardiseerde patiënten Skills en simulatietechnieken Wetenschappelijke vorming In Nederland werken tientallen promovendi aan een proefschrift over onderwijs in de gezondheidszorg. De NVMO promovendidag brengt hen bij elkaar, stimuleert tot samenwerking, verzorgt promotiesimulaties en biedt een platform voor overleg. Als u nog geen NVMO-lid bent en nu besluit lid te worden, is uw lidmaatschap voor één lidmaatschapsjaar bij uw deelnemersgeld voor het congres inbegrepen en ontvangt u meteen het Tijdschrift voor Medisch Onderwijs in druk en krijgt u korting op deelname aan het NVMO Congres én het AMEE Congres in de komende jaren. Voor meer informatie over de NVMO kunt u terecht op de website van de vereniging: www.nvmo.nl 31

ORGANISATIE Congrescommissie Prof.dr. Jan H. Bolk, Leids Universitair Medisch Centrum. Hoofdorganisator 2010 Prof.dr. Griet Peeraer, Universiteit Antwerpen. Hoofdorganisator 2009 Dr. Benno Bonke, Erasmus MC Rotterdam. Hoofdorganisator 2008 Dr. Debbie Jaarsma, Faculteit Diergeneeskunde Universiteit Utrecht. Hoofdorganisator 2011 Dr. Mascha Verheggen, Universiteit Maastricht Hoofdorganisator 2012 Marijke Sterman-Vleeschdraager, NVMO Wetenschappelijk Comité van het NVMO Congres Dr. Sanneke Bolhuis, UMC St Radboud Nijmegen Prof. dr. Olle ten Cate, UMC Utrecht Prof.dr. Janke Cohen-Schotanus, UMC Groningen Prof. dr. Anselm Derese, Universiteit Gent Prof. dr. Herman van Rossum, VUmc Amsterdam Prof. dr. Lambert Schuwirth, Universiteit Maastricht Prof. dr. Cees van der Vleuten, Universiteti Maastricht Inlichtingen Secretariaat NVMO Congres 2010, Congress & Meeting Services Holland Contactpersoon: Majella Sanders Postbus 18, 5298 ZG Liempde, Tel: 0411-610 983, Fax: 0411-633 805, E-mail: NVMO@congresservice.nl, NVMO-website: www.nvmo.nl 32 Locatie NVMO Congres Hotel Zuiderduin, Egmond aan Zee, website: www. zuiderduin.nl