Voorjaarsworkshop VGCt Modi en schema's in groepen Eelco Muste Nynke Tuin Zwolle, 12 april 2013
Wat komt aan bod? Introductie naar aanleiding van casus Korte uitleg over schematherapie Oefenen in de groep Pauze Korte presentatie behandelprogramma Oefenen in de groep Afsluiting
Ontwikkeling van schematherapie Model van Beck voor PDs is afgeleid van zijn theorie en behandeling van depressie.young is een leerling van Beck en heeft de gerichtheid op emoties en beleving in CBT voor PDs geïntroduceerd. Schematherapie bevat elementen uit: Cognitieve therapie Gedragstherapie Psychodynamische geïnspireerde therapie met name objectrelatietheorie Experiëntiele therapie, met name Gestalttherapie Hechtingstheorieën
Schema s Een breed, in alle levensgebieden doordringend patroon Bestaat uit herinneringen, emoties, cognities en lichaamssensaties Heeft betrekking op de persoon zelf èn zijn relaties tot anderen Is ontwikkeld in de jeugd Heeft zich verder ontwikkeld door het latere leven heen Is nu dysfunctioneel
Schema Gedrag
Gedrag = Coping-stijlen (zich uitend in coping-reacties) Coping-stijlen: Vermijden Overgave Overcompenseren
Emotionele kernbehoeftes 1. Veiligheid 2. Verbondenheid 3. Autonomie 4. Realistische grenzen 5. Zelfexpressie 6. Spontaniteit en spel
Schemadomeinen, basisbehoeften en schema s Schemadomein Basisbehoeften Schema Onverbondenheid en afwijzing Verzwakte autonomie en verzwakt functioneren Verzwakte grenzen Veiligheid Verbondenheid Autonomie; competentie en identiteitsgevoel Realistische grenzen 1. Verlating/instabiliteit 2. Wantrouwen/misbruik 3. Emotioneel tekort 4. Minderwaardigheid/schaamte 5. Sociaal isolement/vervreemding 6. Afhankelijkheid/incompetentie 7. Kwetsbaarheid voor ziekte en gevaar 8. Verstrengeling/ onderontwikkeld zelf 9. Mislukking 10. Op je rechten staan 11. Onvoldoende zelfcontrole/ zelfdiscipline Gerichtheid op anderen Overmatige waakzaamheid en inhibitie Spontaniteit en spel Zelfexpressie; de vrijheid om uitdrukking te geven aan behoeften en emoties 12. Onderwerping 13. Zelfopoffering 14. Emotionele geremdheid 15. Extreem hoge eisen
Behoefte Attitude
ATTITUDES EN DOMEINEN ONVERBONDENHEID VERZWAKTE AUTONOMIE VERZWAKTE GRENZEN GERICHTHEID OVERMATIGE WAAKZAAMHEID EN EN OP EN AFWIJZING VERZWAKTE GRENZEN ANDEREN GEREMDHEID betrouwbaar stabiel voorspelbaar stimuleren, steunen, gently pushing grenzen stellend, empathisch confronteren stimuleren van de eigenheid uitnodigen, welkom heten, complimenten KOM MAAR! DOE MAAR! WACHT, KIJK! EN JIJ? GOED ZO!
Behoefte (KK) Schema Coping
Modi
Modi Schema s zijn Traits Modi zijn States Modus: (overheersende) gevoelstoestand in het hier en nu, daaronder verwijzend naar schema s
Schemamodi-model Schemamodi ontwikkeld voor patiënten met ernstigere persoonlijkheidsproblematiek (Young, Klosko & Weishaar, 2003) Schemamodus: emotionele toestand of deel van het zelf dat tijdelijk iemands gedachten, gevoel en gedrag domineert, combinatie van schema s en onaangepaste copingresponsen (Young, Klosko & Weishaar, 2003) Schema s vormen de vaak meer onbewuste kijk op zichzelf, anderen en de wereld, modi wisselen per situatie en beïnvloeden gedachten, gevoel en gedrag. 15
Schemamodi-model Bij ernstigere persoonlijkheidsproblemen: schema-modi voor een groot deel losstaand van elkaar, kunnen snel wisselen. In behandeling van ernstige persoonlijkheidsproblematiek ligt de focus meer op de modi (wel bewust van onderliggende schema s). Modi vormen de sleutel tot behandeling; de therapeut laat interventies aansluiten bij de modus van de patiënt en blokkades in de therapie zijn te benaderen als therapeutisch minder productieve modi 16
Relatie tussen schema s en modi Basisbehoeften tekort Schema s Kwetsbare kind Modi
Modi en schema s Kwetsbare/verlaten/misbruikte/eenzame kind, herbergt: Pijn uit het verleden Oplossingen om met pijn om te gaan Kortom: hier ontstaan de vroege patronen, destijds als oplossing maar zo lang bestaand en zichzelf bevestigend dat ze destructief van aard zijn geworden; Primaire schema s Secundaire schema s zien we ook terug bij andere modi.
Schema s en Modi: conceptualisatie Schema s Gezonde volwassene Vrije kind S c h e m a s Coping modi: Vermijding Overgave Compensatie ouder modi boos Kindmodi kwetsbaar Schema s
Schema-modi Modi zijn toegevoegd aan het model om recht te doen aan de verschillende toestanden waarin een patiënt kan verkeren De gezonde volwassene De kinderlijke modi (kwetsbare of verlaten of eenzame kind, het boze kind, het blije kind) De beschermende modi, onaangepaste copingmodi (de afstandelijke beschermer) De geïnternaliseerde oudermodi (de bestraffende ouder) 20
Kind modi kwetsbaar kind eenzaam verlaten misbruikt vernederd afhankelijk boos/razend/koppig kind impulsief/ongedisciplineerd kind 21
Ouder modi bestraffende ouder veeleisende ouder 22
Coping-modi Vermijdende modi: onthechte beschermer onthechte zelfsusser vermijdende beschermer boze beschermer Overgave modus willoze inschikkelijke 23
Schemamodi-model Overcompenserende modi: Zelfverheerlijker Aandacht en erkenningzoeker Overcontroleerder Perfectionistische overcontroleerder Wantrouwende overcontroleerder Pest en aanvalmodus Bedriegende manipulator Roofdier
Stappen in het werken met modi Stel de modi vast en benoem ze Onderzoek de oorsprong en reden van ontstaan Breng modi in verband met actuele problemen Laat zien wat de voordelen zijn van verandering Maak contact met het Kwetsbare kind (imaginatie) Voer dialogen tussen modi. In eerste instantie staat de therapeut model voor de Gezonde volwassene Generaliseer modusoefeningen naar het dagelijks leven 25
Meest gebruikte modi zoals gebruikt in handboek KST Afstandelijke beschermer Straffende ouder Boze kind Kwetsbare kind Blije kind Gezonde volwassene 26
2 e deel presentatie After the break!
Unit Schema Therapie (Halsteren): 2012 Verwijzing Unit Schema Therapie Verfijnde diagnostiek Voorbereidingsfase (ind/groep) Ambulant Deeltijd, 3DT, 9 m Klinisch, 6 m Individueel Groep Deeltijd, 2 DT, 6 m (max 9) NB: Viersprong Amsterdam; start ambulante GST
Patienten karakteristieken Ernstige en lang bestaande symptomen Historie van niet geslaagde behandelingen Problemen op meeste of alle levensterreinen Problematische relaties en/of gebrek aan sociaal netwerk Hoog angstniveau Aanwezigheid van meerdere schema s en modi Primaire schema s in het eerste domein van onverbondenheid en afwijzing
DSM-IV As I AS II As III AS IV Comorbiditeit zoals angststoornissen, stemmingsstoornissen, eetstoornissen, verslaving (in remissie), problemen in zelfwaardering, etc. cluster C, ernstig cluster B, mid level Een varieteit van symptomen, vaak somatopsychisch en psychosomatisch Problemen binnen het gezin, relaties, werk, studie, financiële problemen, etc. As V GAF rond 50 (45-55)
DSM IV Axis II and DSM V DSM IV\V B level 1 B level 2 B level 3 B level 4 C level 1 C level 1-2 C level 3-4 DSM V = Level of Functioning; Self and Interpersonal range 0-4 Transactional Analysis (TA) Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy (ISTDP) (Day-)Hospital Schema Therapy (KST) Mentalization Based Treatment (MBT)
Innovatie: Integratie modi en schemas Doelen voor innovatie: Sterker focus Meer accent op de modi Sterker protocol, standaardisatie Verschillende sessies sluiten beter op elkaar aan en thema s lopen door Aansluiten bij internationale ontwikkelingen
Innovatie: Integratie modes en schemas Group Schema Therapy, Farrel & Shaw Group Schema Therapy, Farrel & Shaw AND EN (Day)Hospital Schema Therapy, Muste et al. (Dag)Klinische Schema Therapie, Muste et al. Cycli van modes per week (cyclus duurt 8 of 9 weken) Samenwerking van disciplines binnen sessies Werkboek KST en formulieren F&S combineren Integratie van schema s en schema werk in modus model
Schema s en Modi: conceptualisatie Schema s Gezonde volwassene Vrije kind S c h e m a s Coping modi: Vermijding Overgave Compensatie ouder modi boos Kindmodi kwetsbaar Schema s
Multidisciplinair Milieutherapie Psychotherapie Vaktherapie Sociotherapie Systeemtherapie Psychiatrische consulten
Schemastrategieën en - technieken Theoretisch gezien kan men interveniëren op de volgende manieren: Individu Groep Milieu Cognitief X X X Gedragsmatig X X X Experiëntieel X X X Therapeutische relatie X X X
Modi cyclus 3-daagse deeltijd Week Focus Extra 1 Coping modi Opname/ontslag 2 Coping modi 3 Ouder modi 4 Ouder modi Opname/ontslag 5 Gezonde volwassene 6 Boze/impulsieve kind 7 Kwetsbare kind Opname/ontslag 8 Kwetsbare kind 9 Gezonde volwassene Evaluatie
Indeling programma in sessies Therapievorm Disciplines Frequentie per week Dagopening ST 2x Dagafsluiting ST 2x Weekopening ST & PT 1x Modus bewustwording PT & ST 1x Experiëntiële technieken VT 1x Cognitieve ST & PT 1x verandertechnieken Groep schematherapie PT 1x Vrije kind/gezonde VT & ST 1x volwassene Modi in interactie VT & PT 1x Weeksluiting Huiswerkblok ST en 1 x per 2 weken ST & PT 1x 2x PSO Alle Eens per 9 weken
Contact Bedankt voor uw aandacht Eelco Muste Clinical psychologist psychotherapist Teammanager Cure and Innovation Unit Schema Therapy Senior schema therapist and supervisor, supervisor group psychotherapy De Viersprong, + 31 164 632200 eelco.muste@deviersprong.nl Nynke Tuin GZ-psycholoog Behandelaar 3-daagse deeltijdgroepen De Viersprong, + 31 164 632200 nynke.tuin@deviersprong.nl