De Achterstandswijk Bos en Lommer te Amsterdam In voormalig stadsdeel Bos en Lommer, nu onderdeel van het Stadsdeel West te Amsterdam bevinden zich meerdere achterstandsbuurten die maken dat Bos en Lommer behoort tot de categorie van 40 slechtste wijken van Nederland behoren, ook wel bekend als de Vogelaarwijken. De Kolenkitbuurt en de Landlustbuurt, zijn de zwakste schakels in de wijk Bos en Lommer. Afb. 1. De buurten van stadsdeel West. Afb. 2. Voormalig stadsdeel Bos en Lommer bestaande uit met de klok mee vanaf de kruising A10 Haarlemmerweg, Oud Sloterdijk en de volkstuinen, Landlustbuurt, Erasmusparkbuurt, Robert Scottbuurt, Laan van Spartaan en de Kolenkitbuurtbuurt en de Gulden Winckelbuurt.
De Vogelaarwijk De criteria voor een wijk om in de categorie Vogelaarwijk te vallen zijn de volgende; Er wordt een rangorde gehanteerd die is gebaseerd op statistische gegevens over de ernst van de sociaal-economische en fysieke problemen en achterstanden in alle ruim 4000 pc-gebieden in Nederland. Deze statistische gegevens hebben betrekking op de volgende 18 indicatoren, gerangschikt naar 4 thema s: 1. 2. 3. 4. Sociaal-economische achterstanden (3 indicatoren): inkomen, werk en opleiding. Fysieke achterstanden (3 indicatoren): kleine, oude en goedkope woningen. Sociale problemen (5 indicatoren): bewonersoordeel over bekladding van muren/ gebouwen, vernieling van openbare voorzieningen, overlast door directe buren, overlast door omwonenden, angst om lastig gevallen of beroofd te worden. Fysieke problemen (7 indicatoren): bewonersoordeel over tevredenheid met de huidige woning en woonomgeving, mate van verhuisgeneigdheid, overlast door geluid, stank, stof, vuil en verkeer, onveiligheid als gevolg van de verkeerssituatie.1 Het predikaat Vogelaarwijk betekent dat een wijk er zeer slecht voor staat, maar het betekent ook dat het rijk voor deze 40 slechtste wijken extra geld heeft vrij gemaakt om de problemen het hoofd te bieden. Dit houdt niet in dat er tot nu toe niets aan deze wijken is gedaan. Veelal wordt er al jaren door de overheid en dan met name de gemeente in deze wijken geïnvesteerd. Maar de problemen zijn dusdanig groot en complex dat deze jarenlange steun nog steeds niet afdoende is om de situatie te keren. De Kolenkitbuurt Afb. 3 en 4 De Kolenkitbuurt de meest westelijke buurt van de Wijk Bos en Lommer. 1 Kei kenniscentrum Hoe is de selectie van VROM voor de veertig wijken tot stand gekomen? Bijlage 1. Rangorde 40 wijken
De Kolenkitbuurt is oorspronkelijk een buurt zonder naam, de buurt is door de bewoners genoemd naar de kerk van Duintjer. De stedenbouwkundige opzet De buurt is in de jaren vijftig gebouwd, volgens planning van het reeds voor de oorlog opgestelde Amsterdams Uitbreidingsplan AUP van Van Eesteren. Bij de bouw zijn de uitgangspunten van het nieuwe wonen gehanteerd licht, lucht en ruimte. De stedenbouwkundige opzet van de wijk is te kenmerken vanwege de strokenbouw. Het openbouwblok met de rug naar elkaar en er tussen in een binnentuin. De blokken zijn inwisselbaar en volgens huidige maatstaven te anoniem. De bouwkundige kwaliteit Naast het anonieme voorkomen, zijn de woningen van gelijke afmeting en aan de kleine kant, 60 vierkante meter. Door jarenlang gebrek aan aandacht voor en geld voor onderhoud is de kwaliteit van de woningen niet op peil. Er is dan ook besloten tot structuuringrepen om het woning aanbod en daarmee het type bewoners te verbreden. Deze ingrepen bestaan uit het vervangen van een groot deel van de huidige bebouwing en het terugbouwen van een veel gevarieerder bouwblok waarbij het oorspronkelijke bebouwingspatroon wel wordt gehandhaafd. De Landlustbuurt Afb. 5 en 6. De Landlustbuurt het oostelijk deel van de wijk Bos en Lommer gelegen tegen het Westelijk Marktkanaal.
Afb 7 en 8. Voorbeeld van eind 19de eeuws en Amsterdamse school bouwstijl. De stedenbouwkundige opzet De Landlustbuurt is een overgangsbuurt aangaande stedenbouwkundige opzet en planning. Het zuidelijke deel is gebouwd vanaf zo rond 1900 en heeft dan ook nog het type woningen dat in de 19de eeuw rond het centrum is gebouwd. Deze zijn aangevuld met woningen in de Amsterdamse schoolstijl. In dit zuidelijke deel zijn de woningen nog gebouwd in een gesloten bouwblok. In het noordelijke deel, de scheiding ligt op de Karel Doormanstraat, staan de eerste openbouwblokken van Nederland. Deze woningen gebouwd vanaf de tweede wereldoorlog zijn in een vergelijkbare staat als in de Kolenkitbuurt. Afb. 9 en 10. De eerst openbouwblokken gebouwd in de Landlustbuurt.
De bouwkundige kwaliteit De kwaliteit van de gebouwen in de Landlustbuurt doet op het oog beter aan als die in de Kolenkitbuurt. Waarschijnlijk ligt dit aan de groter variatie aan type woningen en aan de aanwezigheid van de meer populaire woningtypes in het zuidelijke deel. Er is ook een hoger percentage particulier woningbezit in de wijk. Economie De economische slagkracht van de wijk Bos en Lommer neemt toe. De buurt wordt langzaam vanuit het oosten en zuiden verovert door nieuwe vaak jonge mensen, die geld in hun woningen kunnen en willen investeren. In de eerder genoemde buurten is dit mede door het uniforme bewonerstype nog niet het geval, de veranderingen zullen dus door de overheid en de woningbouwverenigingen in gang gezet moeten worden. Door de economische recessie is een aantal projecten voor vernieuwing stopgezet. Afb. 11 en 12. Grote reclame borden voor de buurtaanpak en een renovatieproject van Eigen Haard. Beheer, veiligheid en imago Het beheer van een buurt en een wooncomplex is van groot belang voor het imago van het complex en de buurt. Merkbaar toezicht verhoogd de beleving van kwaliteit en het gevoel van veiligheid. En doet het imago van een buurt goed niet alleen voor buitenstaanders maar vooral ook voor de bewoners. Volgens het Amsterdams Bureau voor Onderzoek en Statistiek (O + S) is de Kolenkitbuurt in 2004 de minst geliefde buurt van Amsterdam. Geen enkele andere buurt scoort slechter op de leefbaarheidsindicatoren. Men is niet tevreden over de woningen en de woonomgeving. Er wordt geklaagd over hangjongeren, gettovorming en onveiligheid. Daarnaast is er sprake van grote gezinnen in te kleine woningen, problemen door onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal,hoge werkeloosheid en veel psychosomatische en gezondheidsklachten.2 2 Kei kenniscentrum Projectdetails Kolenkitbuurt