PC 121 SCHOONMAAK PB- PP B-27661 BELGIE(N) - BELGIQUE 072017 Algemeen Secretaris aan het woord Onze centrale heeft een druk sociaal jaar achter de rug. We hebben niet alleen onderhandelingen gevoerd, maar ook ons 32e congres in goede banen geleid. Dit jaar was het thema flexibiliteit. De actiepunten die er werden goedgekeurd, zullen de komende jaren als leidraad dienen voor onze syndicale werking. We zullen ook verder onderhandelen met de werkgevers in de verschillende sectoren van onze centrale. Voor de sector van de schoonmaak hebben we al een akkoord bereikt. Dat akkoord werd voorgelegd en goedgekeurd tijdens de delegeeraad van de schoonmaak. De militanten hebben ons een duidelijke boodschap meegegeven om de volgende maanden te werken rond loopbaanvermindering in de sector, vooral voor oudere werknemers. We gaan hierop volop inzetten. In deze nieuwsflash verneem je meer over dit akkoord en over de nieuwe lonen die van toepassing zijn dankzij de loonindexering op 1 juli 2017 en de sectoronderhandelingen. Veel leesplezier! Philippe Yerna Algemeen secretaris INHOUD Wat staat er in het sectorakkoord 2017-2018? 2-5 Indexering van de lonen en loonsverhoging 6 Minimumlonen per categorie vanaf 1 juli 2017 7 Dag van de Schoonmaak 8 We hebben een sectorakkoord! In de vorige nieuwsflash gaven we je al mee dat de sectoronderhandelingen van start zouden gaan naar aanleiding van het interprofessioneel akkoord van januari 2017. We hadden onze secretarissen dan ook gevraagd om de vakbondsafgevaardigden die jullie vertegenwoordigen in de schoonmaakbedrijven te raadplegen over de eisen van de werknemers. Na deze raadplegingsperiode hebben we met het ABVV een gemeenschappelijke eisenbundel opgesteld. Deze eisenbundel werd op 25 april toegelicht aan de werkgevers uit de sector. Daarna zijn we verschillende keren samengekomen aan de onderhandelingstafel. Op 7 juni kwam er een ontwerpakkoord uit de bus. Vervolgens hebben we dit ontwerp aan onze militanten voorgelegd. Zij keurden het op 22 juni goed tijdens een delegeeraad van de schoonmaak. Het akkoord komt uitgebreid aan bod in deze nieuwsflash. Volg ons op Facebook Of neem een kijkje op: www.acv-voeding-diensten.be CONTACTEER ONS Wij staan tot uw dienst om uw vragen te beantwoorden. Aarzel niet ons te contacteren in uw regio. > zie adressen op p. 8 V.U. : Philippe Yerna - Kartuizersstraat 70, 1000 Brussel - P919372 - Depot Brussel X
Wat staat er in het sectorakkoord 2017-2018? KOOPKRACHT Koopkracht is een zeer belangrijk onderdeel van een sociaal akkoord. De opeenvolgende regeringen hebben jarenlang vastgehouden aan loonmatiging. Dit betekent minder onderhandelingsvrijheid en een strikte beperking van loonsverhogingen. Dit jaar konden we slechts 1,1% loonsverhoging onderhandelen. Dit wordt de loonmarge genoemd. AANVULLENDE VOORDELEN TEN LASTE VAN HET SOCI- AAL FONDS VAN DE SCHOONMAAK (SFSOO) 1,1% is weinig. Het gebeurt zelfs dat sommige representatieve werkgeversorganisaties weigeren om de volledige beschikbare marge te gebruiken. Voor de schoonmaak hebben we van de werkgevers verkregen dat de volledige marge van 1,1% aangewend kan worden. Uit de raadpleging van onze militanten bleek dat een meerderheid gewonnen was voor een brutoloonsverhoging. We hebben bijgevolg de lonen laten stijgen met 1,1% (= een stijging met 0,1411/u). Deze verhoging geldt voor de reële brutolonen en niet enkel voor de minimumlonen die in de sector van toepassing zijn. Het sociaal akkoord geldt van 1 januari 2017 tot en met 31 december 2018. De lonen worden wel pas vanaf 1 juli 2017 verhoogd. Ter compensatie van deze vertraagde loonsverhoging hebben we ingezet op een stijging van het percentage van de eindejaarspremie 2017 op de lonen van het eerste en tweede trimester van dit jaar. Dit percentage zal 10,199% in plaats van 9% bedragen voor de eerste twee trimesters van 2017. Je eindejaarspremie zal dit jaar dus een beetje hoger zijn dan voorzien. VERPLAATSINGEN De werkgeverstussenkomst voor verplaatsingen per fiets bedraagt 0,23/km vanaf 1 juli 2017 (vroeger 0,22/km). Met uitsluiting van de forfaitair betaalde ruitenwassers wordt de verplaatsingstijd van de ruitenwassers en de vlinderploegen die zich met een bedrijfswagen verplaatsen van de woonplaats naar de eerste werf en van de laatste werf naar de woonplaats, vergoed door de mobiliteitsvergoeding. Die bedraagt 0,1316 per km heen en 0,1316 per km terug. De vlinderploegen die zich met hun eigen wagen verplaatsen, hebben in principe ook recht op deze vergoeding. We raden de syndicale delegatie van je bedrijf aan om hierover afspraken te maken met je werkgever. Voor de eventuele bijrijders bedraagt de vergoeding 0,0658 per kilometer heen en 0,0658 per kilometer terug of 0,1316 per kilometer berekend op basis van een van deze afstanden. Voor de arbeidsongevallen die plaatsvonden vanaf 1 januari 2017 wordt de periode waarin het SFSOO een aanvullende vergoeding betaalt van 6 op 12 maanden gebracht. ANCIËNNITEITSVERLOF De periodes van ziekte en arbeidsongeval van meer dan een jaar en de periodes regime 0 (loopbaanonderbreking) worden geneutraliseerd voor de berekening van het aantal dagen anciënniteitsverlof. Deze periodes worden echter niet in rekening gebracht voor de berekening van de grens van 1000 dagen op 5 eindejaarspremies. Voor heel wat werknemers die recht hebben op een bepaald aantal anciënniteitsdagen daalt dit aantal bij werkhervatting na een periode van ziekte of tijdskrediet. Deze maatregel was dus nodig om de verworven rechten van deze werknemers te garanderen. Vanaf 2018 wordt het aantal dagen anciënniteitsverlof beperkt tot 7, zonder afbreuk te doen aan het aantal verworven dagen voor het jaar 2017. De werkgevers hadden deze limiet gevraagd ter compensatie van de maatregel in de vorige paragraaf. Onze militanten waren niet blij met deze maatregel en hebben er sterk op aangedrongen om die te compenseren met maatregelen voor loopbaanvermindering in de schoonmaak. We zullen hierop aandringen tijdens onze besprekingen omtrent de invoering van een sectoraal kader voor cao 104 (zie hieronder, paragraaf «werkbaar werk», p. 5). SYNDICALE PREMIE De werkgevers waren ook akkoord om de syndicale premie te verhogen tot 145 (vandaag bedraagt zij 135) zodra de interprofessionele besprekingen hieromtrent achter de rug zijn. De concrete uitwerking van dit punt zal dus afhangen van de gesprekken op interprofessioneel niveau. - 2 -
TIJDSKREDIET EN LANDINGSBANEN De mogelijkheden voor tijdskrediet en landingsbanen in de schoonmaak werden maximaal uitgebreid. Hieronder vind je een overzicht: TIJDSKREDIET EN LANDINGSBANEN RVA-UITKERING TIJDSKREDIET ZONDER MOTIEF AFGESCHAFT SINDS 1 APRIL 2017 Neen TIJDSKREDIET MET MOTIEF (51 maanden): (1) zorg voor kind tot 8 jaar (2) palliatieve zorgen (3) bijstand of zorg voor zwaar ziek familie- of gezinslid (4) zorg voor gehandicapt kind (5) bijstand of zorg voor zwaar ziek minderjarig kind TIJDSKREDIET MET MOTIEF (36 maanden): Vorming 51 maanden 1/5, 1/2 of voltijds 36 maanden 1/5, 1/2 of voltijds Ja Ja LANDINGSBANEN 60 jaar (1/2 of 1/5): 25 jaar beroepsverleden 55 jaar (1/2 of 1/5): 25 jaar beroepsverleden Ja Neen LANDINGSBANEN 55 jaar (1/2 of 1/5): - zwaar beroep - lange loopbaan (35 jaar) nachtarbeid - onderneming in herstructurering of moeilijkheden mits ondernemingscao 50 jaar: - zwaar beroep (1/5) - beroepsloopbaan 28 jaar (1/5) - onderneming in herstructurering of moeilijkheden (1/2 of 1/5) Ja Neen - 3 -
STELSEL VAN WERKLOOSHEID MET BEDRIJFSTOESLAG (SWT) Zoals voor elk sociaal akkoord sluiten de sociale partners van de sector zich aan bij de verschillende stelsels van werkloosheid met bedrijfstoeslag (SWT) om oudere werknemers die worden ontslagen de kans te geven hun loopbaan vervroegd stop te zetten. De werknemers kunnen gebruik maken van de volgende systemen: SWT GELDIGHEIDSDUUR LEEFTIJD LOOPBAAN man vrouw SWT algemeen stelsel afwijking Van 1/01/2015 tot 31/12/2017 60 jaar 2015 40 jaar 31 jaar 2016 40 jaar 32 jaar 2017 40 jaar 33 jaar man vrouw SWT algemeen stelsel Van 1/01/2018 tot 62 jaar 2018 40 jaar 34 jaar SWT lange loopbaan Van 1/01/2017 tot 58 jaar in 2017 en 59 jaar in 2018 40 jaar SWT zwaar beroep en nacht Van 1/01/2017 tot 58 jaar in 2017 en 59 jaar in 2018 33 jaar 20 jaar in een stelsel met nachtarbeid SWT zwaar beroep Van 01/01/2017 tot 58 jaar in 2017 et 59 jaar in 2018 35 jaar zwaar beroep (5/7 jaar in de laatste 10/15 jaar) jaren waarvan 1 in de laatste 2 jaren Medisch SWT Van 01/01/2017 tot 31/12/18 58 jaar 35 jaar mindervalide werknemers of ernstige lichamelijke problemen of gelijkgesteld SWT onderneming in herstructurering of moeilijkheden (ondernemingscao vereist) Van 01/01/2017 tot 56 jaar 10 jaar in de sector in de loop van de laatste 15 of 20 jaar in het algemeen In de schoonmaak wordt de bedrijfstoeslag betaald door het SFSOO. Hiervoor moeten de werknemers 10 jaar anciënniteit in de sector bewijzen. De sociale partners zullen de mogelijkheden bekijken om een specifiek systeem van aanvullende vergoeding opnieuw in te voeren voor oudere werklozen van minstens 60 jaar. Deze maatregel zal onderzocht moeten worden. Want deze soort vergoeding wordt door de regering zeer zwaar belast om juist te vermijden dat men hiervan gebruik zou maken. Het Sociaal Fonds zal dus bekijken of dergelijk systeem nog gefinancierd kan worden. - 4 -
WERKBAAR WERK Tegen 1 november 2017 moeten de sociale partners van de schoonmaak tot een akkoord komen rond de invoering van een sectoraal kader voor cao 104 van de Nationale Arbeidsraad, die voorziet in specifieke maatregelen om de loopbaan van de 45-plussers te verlichten. ARBEIDSDUUR De sociale partners hebben zich geëngageerd om het gebruik van de bestaande tools inzake afwijking op de minimale arbeidsduur te verbeteren. Hiermee kan men inspelen op wensen van de werknemers die in de jaarlijkse vragenlijst aangegeven hebben dat ze meer uren willen presteren. De schoonmaaksector voorziet immers in een afwijking op de minimumduur van 3 uur per prestatie en op de minimumduur van 18 uur per week voor de categorieën 1A en 1B. Voor de vakbonden heeft deze afwijking tot gevolg dat veel werknemers in een precaire situatie terechtkomen, en er moet dan ook worden nagedacht over hoe de situatie van deze werknemers verbeterd kan worden, door erover te waken dat de bestaande instrumenten, die voor meer uren moeten zorgen voor deze werknemers, daadwerkelijk gebruikt worden. VORMING De raad van bestuur van het Opleidingscentrum van de Schoonmaak (OCS) moet vóór 30 november 2017 een voorstel van cao doen, die voorziet in de verlenging van de bestaande vormingsinspanning, evenals een versterking van deze inspanning, om zo het interprofessionele vormingsdoel te bereiken (maximum 5 dagen). WERK OVERDAG Het is nog steeds nodig om werk overdag te blijven promoten, om de combinatie beroeps- en gezinsleven van de werknemers uit de schoonmaaksector te verbeteren. Daarom is de raad van bestuur van het OCS belast met de taak om de sensibiliseringscampagne voor werken overdag verder te verfijnen. ONDERAANNEMING Om de zware concurrentie van de sociale economie onder controle te krijgen, hebben de sociale partners van de schoonmaak eind 2016 besloten dat schoonmaakbedrijven, onder bepaalde voorwaarden, activiteiten mogen uitbesteden aan beschutte werkplaatsen van PC 327. Hiervoor moet eerst de ondernemingsraad of syndicale delegatie geïnformeerd worden, en bepaalde gegevens moeten tevens worden bezorgd aan het SFSOO. In 2018 zullen de sociale partners de doeltreffendheid van de nieuwe regels inzake onderaanneming in de sociale economie evalueren. Indien deze evaluatie positief blijkt, dan overwegen wij om de voorziene maatregelen uit te breiden naar alle gevallen van onderaanneming in de schoonmaaksector, en niet meer enkel voor de onderaanneming in de sociale economie. WERKGROEPEN Er zijn 2 werkgroepen voorzien : Een werkgroep betreffende de regelgeving inzake overname van personeel: de werkzaamheden worden verdergezet en zullen klaar zijn eind december 2017. Wij hopen de talrijke problemen die zich nog voordoen te kunnen oplossen, en voor meer rechtszekerheid te zorgen voor de werknemers wanneer twee schoonmaakbedrijven elkaar opvolgen op een bepaalde werf ; De andere werkgroep is belast met het afwerken van de analyse van bepaalde functies door de onafhankelijke organisatie Optimor : het betreft de functies van chauffeur, lader van vuilniszakken, lader van chipcontainers, en ruitenwasser met hoogtewerker. De werkzaamheden van de technische groep zijn reeds afgerond. De laatste hand aan het dossier zal gelegd worden op het paritair comité van september 2017. Nogmaals dank aan onze militanten voor hun bijdragen aan dit dossier. - 5 -
Indexering van de lonen en loonsverhoging In de schoonmaaksector worden de lonen twee keer per jaar geïndexeerd: op 1 januari en op 1 juli. Op 1 juli 2017 werden de lonen en sommige premies geïndexeerd met 1,41%. Het gaat om een van de hoogste indexeringen van de voorbije jaren in de sector. Dit weerspiegelt natuurlijk het leven dat steeds duurder wordt, en deze hoge indexering compenseert jammer genoeg niet altijd de nog grotere stijging van de levensduurte. Toch blijft het indexeringsmechanisme een uitstekend middel om de gevolgen van de stijgende levensduurte te drukken. We moeten dit mechanisme dus ten allen tijde blijven verdedigen. We mogen niet vergeten dat de regering Michel een indexsprong van 2% heeft doorgevoerd, die de werknemers gedurende hun hele loopbaan en hun pensioen met zich mee blijven dragen. Dit jaar is er naast de indexering ook een loonsverhoging, naar aanleiding van de sectorale onderhandelingen. Deze verhoging bedraagt 0,1411/uur. Dit komt neer op een stijging van 1,1% van de lonen. In totaal (indexering en verhoging samen) zijn de lonen in de schoonmaaksector gemiddeld met 2,38% gestegen op 1 juli 2017. Hiernaast kan je de nieuwe bedragen vanaf 1 juli 2017 raadplegen. Om een zicht te hebben op de evolutie van de lonen, staan in de eerste kolom de minimumlonen die van toepassing waren tot 30 juni 2017. In de tweede kolom staat het bedrag van de nieuwe minimumlonen naar aanleiding van de indexering. In de laatste kolom staan de geïndexeerde en verhoogde lonen naar aanleiding van de sectorale onderhandelingen. De bedragen in het vet in de laatste kolom zijn dus de lonen die vanaf 1 juli 2017 van toepassing zijn. Heb je nog vragen? Aarzel dan niet om contact op te nemen met je regionale afdeling van ACV Voeding en Diensten (zie adressen op p. 8). Premies en vergoedingen vanaf 1 juli 2017 Arab-vergoeding 1,63/dag Gebruik eigen voertuig 0,3460/km Nacht (22u - 6u) 2,3635/u Overnachting 14,7090/nacht Zondag/Feestdag 100% op uurloon Voeding 27,3130/dag Zaterdag 25% op uurloon Maaltijd na 10u werk 13,0620 Ongezond werk 0,4950/u Onderhoud arbeidskledij Weerverlet 3D 0,0975/u - per week 1,8485/week Masker 1,5175/u - maximum per maand 7,3905/maand Nucleair 0,7985/u Permanentie weekend 53,9095/WE Ploegen (Opeenvolgende afwisselend) 0,8195/u Permanentie feestdag 26,9615/dag Ploegbaas 10% op uurloon Specifieke premies categorie 8 Brigadier 5% op uurloon - Masker 13,2525/dag Overuren (boven 37u/week) 50% op uurloon - Inertie 13,2525/dag Bijkomende uren (boven 37u/maand) 50% op uurloon - Start 26,9615/dag Mobiliteitsvergoeding 0,0658/km - Dagvergoeding voor dienstopdrachten - Vergoeding chauffeur 0,1316/km vanaf 76 km/dag 14,12/dag Verplaatsingen tussen werven 0,0830/km van 26 tot 75 km/dag 10,64/dag - Minimum per verplaatsing 1,6590 van 10 tot 25 km/dag 4,09/dag - 6 -
Minimumlonen per categorie vanaf 1 juli 2017 Omschrijving Minimumuurlonen van toepassing tot 31/06/2017 Minimumuurlonen na indexering op 01/07/2017 Minimumuurlonen na indexering loonsverhoging van 0,1411 op 01/07/2017 1A Gewone schoonmaak 12,5255 12,7020 12,8431 1B Schoonmaak met bijkomende moeilijkheid 12,9245 13,1065 13,2476 1C Schoonmaak metro 13,0495 13,2335 13,3746 1D Schoonmaak automobielnijverheid 13,3185 13,5065 13,6476 2A Schoonmaak met halfzware inspanning 13,3545 13,5430 13,6841 2B Schoonmakers spoorwegwagons 13,7445 13,9385 14,0796 2C Idem 2B maar buiten op de buitenzijde 13,9045 14,1005 14,2416 2D Ontvetten en reinigen van nieuwe voertuigen 13,7445 13,9385 14,0796 2E Ontsmetting 13,8855 14,0815 14,2226 2F Schoonmaken van IBC containers en vaten in PE 12,7685 12,9485 13,0896 3A Ophalen van huisvuil 14,2760 14,4775 14,6186 3B Halfzware schoonmaak in industriepanden 14,1760 14,3760 14,5171 3C Geleider van vuilniswagen 15,0365 15,2485 15,3896 3D Geleider-mecanicien vuilniswagen 15,4265 15,6440 15,7851 3E Bestuurder bull-verdichter 15,9215 16,1460 16,2871 4A Ruitenwasser 0-7 maanden anciënniteit in de ruitenwasserij 14,1760 14,3760 14,5171 4B Ruitenwasser 8-11 maanden anciënniteit in de ruitenwasserij 14,5305 14,7355 14,8766 4C Ruitenwasser 12-17 maanden anciënniteit in de ruitenwasserij 14,7790 14,9875 15,1286 4D Ruitenwasser maanden anciënniteit in de ruitenwasserij 18 en 15,0295 15,2415 15,3826 5 Vaklieden (Loon van het betreffende paritair comité, maar min.1a) 6 Car-wash 13,6365 13,8290 13,9701 7A Schoorsteenveger 0-8 maanden anciënniteit 14,1760 14,3760 14,5171 7B Schoorsteenveger 9-16 maanden anciënniteit 14,5305 14,7355 14,8766 7C Schoorsteenveger 17-24 maanden anciënniteit 14,7790 14,9875 15,1286 7D Schoorsteenveger 25 maanden anciënniteit en 15,0295 15,2415 15,3826 8 Industriële schoonmaak : handlanger zonder vakopleiding 13,7945 13,9890 14,1301 8A Industriële schoonmaak : handlanger 14,7130 14,9205 15,0616 8B Industriële schoonmaak : 2e operateur zonder rijbewijs 14,9840 15,1955 15,3366 8B1 Industriële schoonmaak : 2e operateur met rijbewijs 14,9840 15,1955 15,3366 8B2 Industriële schoonmaak : 2e operateur na 6 maand 8B1 15,4075 15,6245 15,7656 8B3 Industriële schoonmaak : 2e operateur na 6 maand 8B2 15,7910 16,0135 16,1546 8B4 Industriële schoonmaak : 2e operateur na 12 maand B3 16,2220 16,4505 16,5916 8C Industriële schoonmaak : 1e operateur 16,8715 17,1095 17,2506 9 Vuilverbrandingsovens (Zie ondernemings-cao) 10A Stortplaatsen : Handlanger 14,7490 14,9570 15,0981 10B Stortplaatsen : Gespecialiseerd handlanger 15,1805 15,3945 15,5356 10C Stortplaatsen : Gespecialiseerde arbeider 15,6800 15,9010 16,0421 10D Stortplaatsen : Operator van toestellen 16,7800 17,0165 17,1576 10E Stortplaatsen : Geschoolde arbeider 16,8490 17,0865 17,2276 10F Stortplaatsen : Hoog geschoold arbeider 17,3465 17,5910 17,7321-7 -
CONTACTEER ONS AALST Hopmarkt, 45 053/73.45.38 ANTWERPEN Frankrijklei, 145 03/222.70.70 Dag van de Schoonmaak 2017 Bedank je schoonmaker op 20 juni! BRUGGE Oude Burg, 17 050/44.41.61 BRUSSEL Grisarstraat 44 02/500.28.80 GENT Poel, 7 09/265.43.41 IEPER St.-Jacobsstraat, 34 059/34.26.36 KORTRIJK P. Kennedypark, 16D 056/23.55.55 LEUVEN Martelarenlaan 8 3010 Kessel-Lo 016/21.94.60 HASSELT Mgr. Broekxplein, 6 011/29.09.52 MECHELEN Onder den Toren, 4A 015/71.85.50 OOSTENDE Dr. L. Colensstraat, 7 059/55.25.57 ROESELARE H. Horriestraat, 31 051/26.55.22 ST.-NIKLAAS H. Heymanplein, 7 03/765.23.50 TURNHOUT Korte Begijnenstraat, 20 014/44.61.45 NATIONAAL SECRETARIAAT (BRUSSEL) Kartuizersstraat, 70 02/500.28.11 Meer info op www.facebook.com/acvdagvdschoonmaak Op 20 juni 2017 organiseerde ACV Voeding en Diensten voor het 10e jaar op rij de Dag van de Schoonmaak. Op deze dag roept de vakbondscentrale op om schoonmakers te bedanken. Ze vraagt ook meer respect voor hun beroep. Dit jaar wilden we de miskende problematiek van seksueel geweld extra in de verf zetten. Hiervoor hebben we een enquête uitgevoerd bij onze vrouwelijke leden uit verschillende sectoren die schoonmaakpersoneel tewerkstellen. 31,7% van de schoonmaaksters gaf aan ooit het slachtoffer te zijn geweest van seksueel geweld op het werk. Bij 60% van hen was er sprake van seksueel gelinkt verbaal geweld. Dat kan gaan van een seksueel getinte opmerking tot seksuele bedreigingen. Bij 37% van de vrouwen die geweld ondervonden, was er sprake van ongewenste aanrakingen. Het gaat hier om een vrij miskend probleem, zegt voorzitter van ACV Voeding en Diensten Pia Stalpaert. Wij komen als vakbond wel vaker in aanraking met verhalen van schoonmaaksters die niet meer bij een klant Al 10 jaar vragen wij op 20 juni aandacht voor de meer dan 200.000 schoonmakers in ons land. Zij zetten elke dag hun beste beentje voor om alles proper te maken. Toon hen je waardering met een dankwoordje of een kleine attentie. Verantwoorderlijke Uitgever: Pia Stalpaert - Kartuizersstraat 70, 1000 Brussel durven te gaan omdat ze worden lastig gevallen. Maar het taboe is nog groot en problemen worden vaak niet gemeld. Onder andere omdat de schoonmaaksters vaak niet weten tot wie ze zich moeten richten om grensoverschrijdend gedrag te melden. Met deze sterk gemediatiseerde enquête wil de centrale het taboe doorbreken en de problematiek aanpakken. Eerst en vooral willen we meegeven dat de vakbond ook een aanspreekpunt voor de slachtoffers kan zijn. Onze dienstverleners hebben trouwens recent een opleiding gevolgd om slachtoffers op te vangen en door te verwijzen vervolgt Pia Stalpaert. De centrale wil ook haar delegees en militanten beter uitrusten via vormingen: hoe pak je seksueel geweld op het werk aan?, hoe reageer je bij ongewenste aanrakingen of seksueel getinte opmerkingen?, hoe voer je preventieplannen in ondernemingen in?... Dit thema zal voortaan deel uitmaken van onze eisenbundels op sectoraal en op ondernemingsniveau besluit Pia Stalpaert. - 8 -