De heer P. Groothuizen Datum: 02 januari 2015 Samengesteld door: Anneke Janssen
Geachte heer P. Groothuizen, U hebt aangegeven momenteel geen testament te hebben. Het antwoord op de vraag of u wel een testament nodig hebt, is van veel factoren afhankelijk. Een belangrijke factor is de hoogte van de verschuldigde erfbelasting. In dit document vergelijken we de vijf in de praktijk meest voorkomende varianten van vererving vanuit fiscaal perspectief met elkaar. Het betreft drie varianten waarbij een testament in beginsel niet vereist is en twee varianten waarbij een testament wel noodzakelijk is. De eventuele noodzaak van een testament is echter niet alleen een kwestie van meer of minder verschuldigde erfbelasting. Ook niet-fiscale factoren spelen een heel belangrijke rol. In bijlage 1 vindt u een aantal van die niet-fiscale factoren, die het laten opstellen van een testament essentieel maken. Berekeningen Op dit moment bent u 35 jaar oud en is uw partner, mevrouw D. de Winter, 30 jaar oud. In dit document gaan wij uit van de situatie dat u onverhoopt op korte termijn komt te overlijden en dat uw partner vervolgens nog 52 jaar blijft leven. We gaan hierbij uit van de statistische levensverwachting. De volgende vijf varianten van vererving worden hierna uitgewerkt en vanuit fiscaal perspectief met elkaar vergeleken: 1. Wettelijke verdeling gelijke erfdelen / rente 0%. 2. Wettelijke verdeling gelijke erfdelen / rente 6% enkelvoudig. 3. Wettelijke verdeling gelijke erfdelen / rente 6% samengesteld. 4. Wettelijke verdeling 1/100ste erfdeel partner / rente 6% samengesteld / opvullegaat. 5. Tweetrapstestament. De varianten 1 t/m 3 gaan uit van een vererving volgens de wet, een testament is hiervoor dus niet per se noodzakelijk. Deze wettelijke regeling wordt ook wel de wettelijke verdeling genoemd. Uw partner verkrijgt in dat geval alle goederen en schulden van uw nalatenschap. Daardoor krijgt uw partner op het eerste gezicht meer dan waarop zij als erfgenaam recht heeft, terwijl uw kinderen ogenschijnlijk met minder genoegen moeten nemen. Ter compensatie krijgen uw kinderen daarom een onderbedelingsvordering op uw partner ter grootte van het erfdeel. Die vordering is in beginsel pas opeisbaar als uw partner overlijdt, failliet gaat of in de schuldsanering terecht komt. Voorbeeld: Als de nalatenschap 100 bedraagt en er naast de langstlevende partner drie kinderen zijn, erft iedereen 25 (de kinderen in de vorm van een onderbedelingsvordering op de langstlevende ouder). De langstlevende krijgt alle bezittingen ad 100 en een schuld aan de kinderen van 3 x 25 = 75, zodat het erfdeel van de langstlevende per saldo ook 25 bedraagt. De onderbedelingsvordering van uw kinderen op uw partner is in beginsel renteloos, tenzij uw erfgenamen in onderling overleg een andere rente overeenkomen. Wordt deze renteafspraak gemaakt binnen de aangiftetermijn van acht maanden, dan wordt hiermee voor de erfbelasting rekening gehouden. Wordt de rente na de aangiftetermijn voor de erfbelasting vastgesteld, dan is sprake van een belastbare schenking. De afspraken die uw partner en kinderen na uw overlijden over de rente maken zijn van groot belang. De fiscale waarde van de onderbedelingsvordering van uw kinderen neemt namelijk toe naarmate de rente hoger wordt. Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 2
Dat heeft als voordeel dat bij het overlijden van uw partner een groter deel van haar nalatenschap opgaat aan de betaling van schulden aan uw kinderen. Er hoeft daardoor minder erfbelasting te worden betaald, terwijl de rente door uw kinderen belastingvrij kan worden ontvangen. Daar staat tegenover dat bij uw overlijden meer erfbelasting verschuldigd zal zijn naargelang de rente hoger wordt. Bij de varianten 1 t/m 3 erven uw partner en kinderen voor gelijke delen. Het verschil tussen de drie varianten zit in de hoogte van de rente die over de onderbedelingsvordering van uw kinderen wordt vergoed. Is de vordering van uw kinderen op uw partner renteloos, dan wordt aangenomen dat uw partner over die vordering het fictieve vruchtgebruik geniet. Het betreft hier dus geen echt recht van vruchtgebruik. Bij het berekenen van de fiscale waarde van de vordering wordt alleen gebruikgemaakt van de rekenregels voor het vruchtgebruik (variant 1). Als uw erfgenamen samen afspreken dat over de onderbedelingsvordering van uw kinderen wel een rente wordt vergoed, dan is de enige fiscale beperking dat de rente maximaal 6% samengesteld mag bedragen. In dat geval is van een fictief vruchtgebruik geen enkele sprake. Bedraagt de rente minder dan 6% samengesteld, dan geniet uw partner wel het (gedeeltelijke) fictieve vruchtgebruik over de vordering van uw kinderen. Dat is bijvoorbeeld het geval als uw erfgenamen een enkelvoudige rente van 6% overeenkomen (variant 2). Spreken uw erfgenamen samen af dat over de onderbedelingsvordering van uw kinderen een samengestelde rente van 6% wordt vergoed, dan geniet uw partner geen fictief vruchtgebruik. De fiscale waarde van de vordering van uw kinderen is dan gelijk aan het erfdeel (variant 3). Variant 1 t/m 3: Wettelijke verdeling gelijke erfdelen Variant 1 Variant 2 Variant 3 Nalatenschap van de heer P. Groothuizen 800.000 800.000 800.000 Aantal erfgenamen van de heer P. Groothuizen 3 3 3 Verkrijging van mevrouw D. de Winter Erfdeel (1/3) 266.667 266.667 266.667 Fictief vruchtgebruik 448.000 243.413 0 Belaste uitkering uit levensverzekering 0 0 0 Totaal verkrijging 714.667 510.080 266.667 Af: vrijstelling (na imputatie) -388.014-388.014-388.014 Erfbelasting over 326.653 122.066-121.347 Erfbelasting 53.200 12.283 0 Verkrijging per kind Erfdeel (1/3) 266.667 266.667 266.667 Af: fictief vruchtgebruik -224.000-121.707-0 Totaal verkrijging 42.667 144.960 266.667 Af: vrijstelling -20.047-20.047-20.047 Erfbelasting over 22.620 124.913 246.620 Erfbelasting 2.262 12.852 37.193 Erfbelasting bij overlijden van de heer P. Groothuizen 57.724 37.987 74.386 Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 3
Mevrouw D. de Winter overlijdt over 52 jaar Nalatenschap van mevrouw D. de Winter 713.467-829.418-8.273.159 Aantal erfgenamen van mevrouw D. de Winter 2 2 2 Verkrijging per kind Erfdeel (1/2) 356.734-414.709-4.136.580 Totaal verkrijging 356.734-414.709-4.136.580 Af: vrijstelling -20.047-20.047-20.047 Erfbelasting over 336.687-434.756-4.156.627 Erfbelasting 55.207 0 0 Erfbelasting bij overlijden van mevrouw D. de Winter 110.414 0 0 Totaal verschuldigde erfbelasting 168.138 37.987 74.386 Variant 4 gaat uit van een veelvoorkomende variant van de wettelijke verdeling waarbij een testament altijd noodzakelijk is. Bij deze variant wordt het erfdeel van uw partner verkleind tot 1/100ste gedeelte van uw nalatenschap en erven uw kinderen het resterende gedeelte voor gelijke delen. Bovendien wordt in het testament uitdrukkelijk bepaald dat over de onderbedelingsvordering van uw kinderen op uw partner een samengestelde rente van 6% wordt vergoed. Dit houdt in dat zowel over de hoofdsom van de onderbedelingsvordering als over de daarop bijgeschreven rente zelf rente verschuldigd is (rente op rente). Dit zal slechts anders zijn indien uw erfgenamen binnen de aangiftetermijn voor de erfbelasting in onderling overleg een andere rente overeenkomen. Tot slot is in het testament een zogenoemd opvullegaat opgenomen ten behoeve van uw partner. Dit opvullegaat geeft uw partner recht op een extra verkrijging ten laste van de onderbedelingsvordering van uw kinderen indien de voor haar geldende vrijstelling voor de erfbelasting daardoor beter wordt benut. Variant 4: Wettelijke verdeling 1/100ste erfdeel partner / rente 6% samengesteld / opvullegaat Nalatenschap van de heer P. Groothuizen 800.000 Aantal erfgenamen van de heer P. Groothuizen 3 Verkrijging van mevrouw D. de Winter Erfdeel (1/100) 8.000 Belaste uitkering uit levensverzekering 0 Opvullegaat 380.014 Totaal verkrijging 388.014 Af: vrijstelling (na imputatie) -388.014 Erfbelasting over 0 Erfbelasting 0 Verkrijging per kind Erfdeel (99/200) 396.000 Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 4
Af: opvullegaat -190.007 Totaal verkrijging 205.993 Af: vrijstelling -20.047 Erfbelasting over 185.946 Erfbelasting 25.059 Erfbelasting bij overlijden van de heer P. Groothuizen 50.118 Mevrouw D. de Winter overlijdt over 52 jaar Nalatenschap van mevrouw D. de Winter -6.239.659 Aantal erfgenamen van mevrouw D. de Winter 2 Verkrijging per kind Erfdeel (1/2) -3.119.830 Totaal verkrijging -3.119.830 Af: vrijstelling -20.047 Erfbelasting over -3.139.877 Erfbelasting 0 Erfbelasting bij overlijden van mevrouw D. de Winter 0 Totaal verschuldigde erfbelasting 50.118 Bij variant 5, het zogenoemde tweetrapstestament, is sprake van twee erfstellingen achter elkaar. In feite beschikt u bij deze variant tweemaal over hetzelfde vermogen. De eerste erfstelling (eerste trap) treedt in werking bij uw overlijden. Als daarna uw erfgenaam uit de eerste trap, uw partner, overlijdt, treedt de tweede erfstelling (tweede trap) in werking. Het vermogen dat door uw partner in de eerste trap werd verkregen, althans wat daarvan onverteerd is gebleven, komt dan toe aan de erfgenamen in de tweede trap, uw kinderen. Variant 5: Tweetrapstestament Nalatenschap van de heer P. Groothuizen 800.000 Aantal erfgenamen van de heer P. Groothuizen (eerste trap) 1 Verkrijging van mevrouw D. de Winter Erfdeel (1/1) 800.000 Belaste uitkering uit levensverzekering 0 Totaal verkrijging 800.000 Af: vrijstelling (na imputatie) -388.014 Erfbelasting over 411.986 Erfbelasting 70.267 Erfbelasting bij overlijden van de heer P. Groothuizen 70.267 Mevrouw D. de Winter overlijdt over 52 jaar Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 5
Onverteerd deel van de nalatenschap van de heer P. Groothuizen 729.733 Aantal erfgenamen van de heer P. Groothuizen (tweede trap) 2 Nalatenschap van mevrouw D. de Winter 500.000 Aantal erfgenamen van mevrouw D. de Winter 2 Verkrijging per kind uit nalatenschap van de heer P. Groothuizen Erfdeel (1/2) 364.867 Totaal verkrijging 364.867 Af: vrijstelling -20.047 Erfbelasting over 344.820 Erfbelasting 56.833 Verkrijging per kind uit nalatenschap van mevrouw D. de Winter Erfdeel (1/2) 250.000 Totaal verkrijging 250.000 Af: vrijstelling -20.047 Erfbelasting over 229.953 Erfbelasting 33.860 Erfbelasting bij overlijden van mevrouw D. de Winter 181.386 Totaal verschuldigde erfbelasting 251.653 Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 6
Conclusies Voor een goede vergelijking hebben wij de uitkomsten van de vijf varianten van vererving weergegeven in het onderstaande staafdiagram. De gele staaf geeft de verschuldigde erfbelasting bij uw overlijden weer en de groene staaf de totaal verschuldigde erfbelasting na het overlijden van u en uw partner. 280.000 210.000 140.000 70.000 0 Variant 1 Variant 2 Variant 3 Variant 4 Variant 5 Uit het staafdiagram valt af te leiden dat bij uw overlijden de minste erfbelasting verschuldigd is bij variant 2 (gele staaf). Wordt gekeken naar de totaal verschuldigde erfbelasting na het overlijden van u en uw partner, dan blijkt variant 2 wederom het meest optimaal te zijn (groene staaf). U hebt aangegeven momenteel geen testament te hebben. Uit de diverse berekeningen blijkt dat het om fiscale redenen ook niet nodig is een testament te laten opstellen. Het belang van de juiste rentekeuze is echter zeer groot. Het verdient dan ook aanbeveling die keuze goed vast te leggen, zodat degene die te zijner tijd de aangifte voor de erfbelasting verzorgt hiervan op de hoogte is. Tot slot In dit document hebben wij de fiscale gevolgen uitgewerkt van vijf varianten van vererving. Deze varianten behoren weliswaar tot de meest voorkomende in Nederland, het blijft een selectie. Op basis van maatwerk is verdere optimalisatie mogelijk. Zo hebben wij bijvoorbeeld geen rekening gehouden met bijzondere vrijstellingen (onder andere voor ondernemingsvermogen) die misschien van toepassing zijn. Ook hebben wij geen rekening gehouden met fictief erfrechtelijke verkrijgingen en legaten aan eventuele kleinkinderen van het voor de erfbelasting vrijgestelde bedrag (thans: 20.047 per kleinkind). Ook een groei van het vermogen van uw partner na uw overlijden wordt niet in ogenschouw genomen bij de berekeningen in dit document. Datzelfde geldt voor Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 7
denkbare veranderingen in haar vermogen, bijvoorbeeld doordat uw partner gaat schenken om haar toekomstige nalatenschap te verminderen en daarmee ook de te zijner tijd verschuldigde erfbelasting. Verder geldt dat besparing van erfbelasting niet de enige reden is een testament op een bepaalde wijze in te richten. Niet-fiscale overwegingen kunnen een fiscale optimalisatie (deels) tegenwerken, maar kunnen ondanks dat van (groter) belang zijn. Dit document is samengesteld op basis van de uitgangspunten zoals opgesomd in bijlage 2 en geeft antwoord op de vraag of een (ander) testament in uw situatie erfbelasting kan besparen. Daarnaast kan dit document dienen als vertrekpunt voor advisering door uw notaris. Wij vertrouwen erop u met de berekeningen en vergelijkingen in dit document van dienst te zijn geweest. Met vriendelijke groet, ABN AMRO Bank N.V. Anneke Janssen Senior Strategisch Consultant Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 8
Bijlage 1: Niet-fiscale argumenten voor het laten opstellen van een testament 1. Benoemen van andere erfgenamen dan de partner en kinderen, zoals stiefkinderen. 2. Vaststellen van andere erfdelen dan uit de wet voortvloeit, bijvoorbeeld een 1/100ste erfdeel voor de partner. 3. Versterken van de positie van de langstlevende partner ten opzichte van de kinderen, bijvoorbeeld door bepaalde wettelijke rechten (wilsrechten) van de kinderen uit te sluiten. 4. Voorkomen dat de langstlevende partner de erfdelen van de kinderen moet opeten, om zo in aanmerking te kunnen komen voor een bijstandsuitkering of een andere voorziening waarvoor een vermogenstoets wordt gehanteerd. 5. Opnemen van een legaat, bijvoorbeeld aan de kleinkinderen of aan een goeddoelinstelling. 6. Opnemen van een uitsluitingsclausule. De uitsluitingsclausule heeft tot gevolg dat hetgeen iemand uit een nalatenschap verkrijgt, niet valt in de wettelijke gemeenschap van goederen waarin de verkrijger eventueel getrouwd is. 7. Opnemen van een dertigdagenclausule. Hierin wordt bepaald dat een erfgenaam die binnen 30 dagen komt te overlijden geen erfgenaam is. 8. Benoemen van een voogd over de minderjarige kinderen. 9. Benoemen van een executeur om de afwikkeling van de nalatenschap te vereenvoudigen. 10. Instellen van een bewind over het na te laten vermogen. 11. Regelen van de bedrijfsopvolging. 12. Uitbrengen van een rechtskeuze voor Nederlands recht. Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 9
Bijlage 2: Uitgangspunten Gegevens cliënt A Naam: P. Groothuizen Geslacht: Man Geboortedatum: 10-01-1979 Gegevens cliënt B Naam: D. de Winter Geslacht: Vrouw Geboortedatum: 20-02-1984 Kinderen Aantal kinderen uit huidige relatie: 2 Aantal kinderen uit vorige relatie(s) cliënt A: 0 Aantal kinderen uit vorige relatie(s) cliënt B: 0 Vermogensregime: Koude uitsluiting zonder finaal verrekenbeding Vermogen Privévermogen cliënt A: 800.000 Uitgesloten vermogen cliënt A: 0 Privévermogen cliënt B: 200.000 Uitgesloten vermogen cliënt B: 0 Eerststervende cliënt: Cliënt A Nalatenschap cliënt A: 800.000 Huidig testament cliënt A: Geen Uitkeringen bij overlijden cliënt A Eenmalige uitkering uit levensverzekering: 300.000 Jaarlijks partnerpensioen: 50.000 Periode tussen overlijden cliënt A en overlijden cliënt B: 52 jaar Tarieven en vrijstellingen: 2015 Testament Optimalisatie Plan d.d. 02-01-2015 t.b.v. de heer P. Groothuizen > 10