Transcriptie

1 WAAROM Ú EEN TESTAMENT NODIG HEEFT en de verschillende testamentsvormen Mr Anna van der Veen, kandidaat-notaris en als notarieel jurist verbonden aan Notariskantoor Van der Veen te Dordrecht

2 Inhoud 1. Inleiding Erfgenamen volgens de wet Testament, testateur en de testamentaire bepalingen Diverse Testamentsvormen Testamentsvormen voor gehuwden of geregistreerde partners (de langstlevende) De Wettelijke verdeling De Ouderlijke Boedelverdeling en de OBVplus De Quasi-wettelijke verdeling Het Vruchtgebruiktestament Het Tweetrapstestament (Radartestament) Het Combinatietestament Testament Langstlevende enig erfgenaam Testamentsvormen voor samenwoners Testament Langstlevende enig erfgenaam Het Tweetrapstestament (Radartestament); Het Vruchtgebruiktestament Testamenten voor alleenstaanden Het ondernemerstestament Een fiscaal opgemaakt testament Codicil Het levenstestament Schenkingen Tarieven en vrijstellingen Bijlage vrijstellingen en tarieven erf-en schenkbelasting Hoewel aan de inhoud van de brochure veel aandacht is besteed, wordt niet ingestaan voor de juistheid en volledigheid hiervan alsmede onjuiste interpretatie daarvan; aan de inhoud van de brochure kunnen geen rechten worden ontleend. 1

3 1. Inleiding Ingeval u overlijdt en u heeft niets geregeld met betrekking tot uw nalatenschap voorziet de wet in uw vererving. De wet regelt in alle voorkomende gevallen wie er na uw overlijden uw erfgenamen zijn. Wilt u echter een andere verdeling van uw nalatenschap dan wettelijk is geregeld of wilt u bepaalde personen laten erven die volgens het wettelijk erfrecht niet van u erven óf wilt u juist bepaalde personen die volgens de wet van u zouden erven uitsluiten, dan zult u een testament op moeten laten maken. Daarnaast kunt u door het opmaken van een testament voorzien in uw bedrijfsopvolging, een executeur aanwijzen, de voogdij van de minderjarige kinderen regelen of een legaat aan de kleinkinderen vermaken. Dit zijn slechts enkele van de vele redenen waarom u een testament op zou kunnen maken. In een testament kunt u al uw persoonlijke wensen ten aanzien van de vererving van uw vermogen kenbaar maken en daarmee bent u diegene die bepaalt wat er na overlijden met uw vermogen gebeurt. Het is daarbij echter wel noodzaak te weten welke mogelijkheden een testament biedt. Daarbij moet worden stilgestaan bij de gevolgen die u beoogt met het testament. Betreft het een testament dat fiscaal voordeel voor de kinderen beoogt en bescherming voor uw echtgenoot danwel geregistreerd partner (ook wel de langstlevende genoemd) of betreft het een testament dat enkel ziet op belastingbesparing. Met deze brochure hoop ik -in ieder geval de meesten van- u te overtuigen van de noodzaak van het opmaken van een testament. Ik heb getracht de brochure zo in te delen dat het voor u eenvoudig is om de voor u relevante informatie te vinden. Zoals de titel aangeeft zal ik in deze brochure stilstaan bij het belang van een testament en de verschillende testamentsvormen die in de praktijk merendeels worden gebruikt én die ook van toepassing kunnen zijn op uw persoonlijke situatie. Daarnaast wordt stilgestaan bij de fiscale aspecten van de diverse testamenten op het gebied van de erfbelasting en de inkomstenbelasting. Voorts komen diverse bepalingen aan bod die u in uw testament kunt opnemen nadat u een keuze voor een bepaalde testamentsvorm heeft gemaakt en waarmee u een testament tot uw eigen testament maakt. Ook bespreek ik een testament dat thans in de media aandacht geniet en dat ziet op de situatie-tijdens leven- dat u tijdelijk of blijvend niet meer in staat bent 2

4 uw belangen zelf te regelen, het levenstestament. In hoofdstuk 6 besteed ik aandacht aan schenkingen -dit in het kader van vermogensplanning tijdens leven. Het doen van schenkingen verkleint uw vermogen en heeft daarmee niet alleen consequenties tijdens uw leven maar ook fiscale consequenties na uw overlijden. En tot slot komen in het laatste hoofdstuk van deze brochurehetgeen toch ook niet geheel onbelangrijk is- de tarieven en vrijstellingen voor de erf -en schenkbelasting aan bod. 3

5 2. Erfgenamen volgens de wet In dit hoofdstuk wordt uiteengezet hoe uw nalatenschap vererft in geval u geen testament heeft opgemaakt. Het huidige erfrecht beschermt de echtgenoot/geregistreerd partner tegen de vorderingen van kinderen. Sinds 1 januari 2003 is het wettelijk erfrecht veranderd. Het nieuwe erfrecht ziet op de bescherming van de langstlevende (de echtgenoot/geregistreerd partner). Laat u bij uw overlijden naast de langstlevende ook kinderen na, dan is het is voor de kinderen niet langer mogelijk hun erfdelen in goederen op te eisen; zij verkrijgen een vordering ter grootte van hun erfdeel in geld op de langstlevende die pas opeisbaar is bij het overlijden van de langstlevende en bij een eventueel faillissement van de langstlevende. Erfopvolging bij wet Ingeval u geen testament maakt geeft de wet aan wie uw erfgenamen zijn. De wet kent vier groepen erfgenamen die in een bepaalde volgorde van u erven. Zijn er een of meer erfgenamen binnen een groep gevonden dan wordt er niet naar de volgende groep gekeken. 1. Eerste groep: de echtgenoot/geregistreerd partner en kinderen; het gaat hierbij om uw niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot. Samenwoners worden niet als elkaars partner aangemerkt. Een kind geboren tijdens het huwelijk van zijn/haar ouders erft automatisch van beide ouders; een kind geboren tijdens een geregistreerd partnerschap erft alleen automatisch van zijn/haar moeder; zijn/haar vader moet hem/haar eerst erkennen. 2. Tweede groep: de ouders, broers en zusters; 3. Derde groep: de grootouders; 4. Vierde groep: de overgrootouders. De wettelijke erfgenamen zijn dus uw bloedverwanten en uw echtgenoot respectievelijk geregistreerd partner. Als in een groep bloedverwanten eerder dan u zijn overleden met achterlating van afstammelingen, dan treden diens kinderen (afstammelingen) in de plaats. Andere personen dan degenen in de vier groepen kunnen niet rechtstreeks van u erven. Bloedverwanten in een verdere 4

6 graad van verwantschap kunnen alleen bij plaatsvervulling van u erven. Verdere plaatsvervulling dan tot en met de zesde graad (achterneven en nichten) is niet mogelijk. Mochten er geen bloedverwanten tot en met deze graad vindbaar zijn dan vervalt uw nalatenschap aan de Staat. Als in een bepaalde groep, een erfgenaam wordt gevonden wordt niet verder gekeken in de volgende groepen. Erfdeel/plaatsvervulling Indien geen testament is opgemaakt, hebben de erfgenamen in beginsel een gelijk erfdeel. In beginsel hebben erfgenamen-die uit eigen hoofde erven- een gelijk erfdeel, echter ingeval ouders erfgenaam zijn, geldt hierop een uitzondering. Het erfdeel van ouders bedraagt altijd ten minste één/vierde (1/4 de ) gedeelte van de nalatenschap. In het geval u naast volle broers en zusters half broers en zusters heeft, geldt voor deze laatsten dat zij de helft erven van hetgeen de volle broers en zusters van u erven. Ontbreken volle broers en zusters dan erven de half broers en zusters gezamenlijk de gehele nalatenschap en wel voor gelijke delen. Ingeval voormelde regeling ertoe leidt dat een ouder minder verkrijgt dan één/vierde (1/4de) gedeelte van de nalatenschap geldt ook hier dat het erfdeel van de ouder wordt verhoogd. Ingeval een persoon van de groep niet meer in leven is, dan nemen de (klein)kinderen van deze overleden persoon diens plaats in. Dit wordt plaatsvervulling genoemd. Bij plaatsvervulling treden de kinderen van een vooroverleden erfgenaam in de plaats voor de oorspronkelijke erfgenaam. De kinderen van die erfgenaam erven gezamenlijk wat de oorspronkelijke erfgenaam zou hebben geërfd. In sommige gevallen kan plaatsvervulling ook optreden als een persoon nog in leven is. 5

7 Plaatsvervulling is ook mogelijk als de oorspronkelijke erfgenaam nog in leven is, maar deze erfgenaam, niet als erfgenaam wordt beschouwd omdat de erfgenaam: onwaardig is om te erven; De erfgenaam heeft u, hierna u ook te noemen: de overledene, proberen te doden, heeft opzettelijk een misdrijf tegen de overledene gepleegd, heeft gelasterd tegen de overledene, heeft de overledene bedreigd met een feitelijkheid of verhinderd een testament op te maken of heeft het testament van de overledene verduisterd, vernietigd of vervalst. onterfd is 1 ; de erfenis heeft verworpen; Degene die de erfenis verwerpt is met terugwerkende kracht geen erfgenaam meer. van erfrecht is vervallen. De erfgenaam is eerder of gelijktijdig met de overledene overleden. Door een testament te maken kunt u afwijken van het erfrecht zoals dat bij wet is geregeld. Ingeval het niet de bedoeling is dat uw vermogen na uw overlijden naar uw wettelijke erfgenamen, dus uw echtgenoot/geregistreerd partner of bloedverwanten gaat of ingeval u juist anderen bij uw nalatenschap wilt betrekken of in de wet opgenomen regelingen wilt beperken of uitbreiden, dan zult u een testament moeten opmaken. In sommige gevallen kan plaatsvervulling ook optreden als een persoon nog in leven is. 1 Kinderen hebben altijd recht op hun wettelijk erfdeel. Het wettelijk erfdeel wordt ook wel de legitieme portie genoemd. Het wettelijk erfdeel is de helft van het erfdeel waar kinderen recht op zouden hebben gehad als er geen testament was. Zie hoofdstuk 3 met betrekking tot het onterven van kinderen en de langstlevende echtgenoot/geregistreerd partner. 6

8 3. Testament, testateur en de testamentaire bepalingen In dit hoofdstuk wordt beschreven wat een testament is, wie een testament op kan maken en uit welke beschikkingen en bepalingen een testament kan bestaan en welke personen onbevoegd zijn om van u te erven. Het testament is een document waarin u uitdrukkelijk verklaart wat er na uw overlijden met uw vermogen moet gebeuren. Het testament bevat slechts de uiterste wil van één persoon. Een ieder moet dus een eigen testament opmaken. Nadat uw testament gepasseerd is, vindt inschrijving plaats door de notaris in het Centraal Testamentenregister (CTR). Daarbij wordt de inhoud van uw testament niet bekend gemaakt. De notaris geeft daarbij wel aan of het testament eventuele voorgaande testamenten of codicillen 2 herroept. Bij herroeping blijft het oude testament wel bestaan, maar heeft geen werking meer. Na uw overlijden kan de notaris en/of een belanghebbende bij het CTR informeren om te zien of u een testament heeft gemaakt en welk testament het laatste is en welke notaris deze onder zich heeft. In beginsel kan een ieder die wils- en handelingsbekwaam is een testament laten opmaken. Degene die een testament heeft of laat opmaken wordt testateur genoemd. U kunt een testament opmaken mits u handelingsbekwaam bent of de leeftijd van zestien (16) jaar heeft bereikt. Ook indien u onder curatele bent gesteld kunt u een testament opmaken. Échter ingeval van onder curatele stelling vanwege een geestelijke stoornis kunt u alleen met toestemming van de kantonrechter een testament opmaken. Vanzelfsprekend moet u, ten tijde van het maken van het testament, wel in staat zijn uw wil te bepalen. Er mag geen sprake zijn van discrepantie tussen wil en verklaring. U moet de inhoud van het testament en de gevolgen daarvan dus 2 In paragraaf 4.6 wordt het codicil nader behandeld. 7

9 kunnen overzien. Ook mag u in uw testament geen bepalingen opnemen die in strijd zijn met de goede zeden of openbare orde. Een testament is opgebouwd uit beschikkingen. De beschikkingen die u in het testament kunt opnemen zijn: a. erfstelling: betreft een uiterste wilsbeschikking waarbij de overledene bepaalt wie zijn erfgenamen zijn. b. legaat: betreft een uiterste wilsbeschikking waarin de overledene een bepaald vorderingsrecht aan iemand toekent welke betrekking heeft op goederen of geld. c. testamentaire last: een door de overledene bij testament opgelegde verplichting die ten laste komt van de erfgenamen of legatarissen. d. making onder voorwaarde: een erfstelling of legaat die onder een zekere of onzekere toekomstige gebeurtenis is gemaakt. Afhankelijk van uw burgerlijke staat alsmede van uw wensen kiest u voor een bepaald type testament. De door u gekozen testamentsvorm kunt u met bepaalde clausules/ bepalingen uitbreiden of beperken. De navolgende clausules/ bepalingen komen veelvuldig voor: plaatsvervullingsclausule In het wettelijk erfrecht treedt automatisch plaatsvervulling op. In het testamentair erfrecht is dit niet zo. Als u dit wenst zult u in het testament de plaatsvervullingsclausule op moeten nemen. Ingeval u dit nalaat komt het vrijvallende erfdeel -naar evenredigheid- toe aan de andere erfgenamen en vergroot daarmee hun erfdeel; dit wordt aanwas genoemd. uitsluitingsclausule Deze clausule bepaalt dat hetgeen iemand van u erft of krijgt gelegateerd niet in de gemeenschap van goederen valt waarin deze is gehuwd. De erfenis blijft privévermogen. executeursbenoeming Een executeur is degene die door u wordt aangewezen om de nalatenschap te beheren en de schulden te voldoen en verantwoordelijk is voor de afwikkeling van uw nalatenschap. Aan het eind van de afwikkeling van de 8

10 nalatenschap moet de executeur van de gedane werkzaamheden rekening en verantwoording aan uw erfgenamen afleggen. bewindvoerdersbepaling Een bewindvoerder is iemand die door u is aangewezen om de nalatenschap van een erfgenaam te beheren. Het instellen van een bewind is aan te bevelen als een erfgenaam zelf niet goed met geld kan omgaan of als crediteuren zich op zijn/haar vermogen willen verhalen. voogdijbenoeming 3 Voor het geval u overlijdt gedurende de minderjarigheid van de kinderen kunt u in uw testament iemand tot voogd benoemen. Ingeval u niet in een voogdijbenoeming heeft voorzien, zal de kantonrechter bepalen wie de voogd wordt. Inbrengclausule Schenkingen die u tijdens uw leven heeft gedaan blijven in principe buiten de nalatenschap. De erfgenamen behoeven (de waarde van) de schenkingen volgens het erfrecht sinds 1 januari 2003 niet meer in de nalatenschap te brengen. De schenkingen gedaan voor 1 januari 2003 behoeven niet te worden ingebracht tenzij u destijds bij schenking anders heeft bepaald. Wanneer het de bedoeling is dat ook deze schenkingen van voor 2003 buiten de nalatenschap blijven dat zult u dat bij testament moeten regelen. Eveneens zult u- indien u wenst dat de schenkingen van na 1 januari 2003 moeten worden ingebracht- dit bij testament moeten regelen. dertig dagen clausule Tot 1 januari 2010 was het noodzakelijk deze bepaling in het testament op te nemen om te voorkomen dat over het vermogen tweemaal erfbelasting zou moeten worden betaald ingeval de erfgenaam kort na de overledene 3 Op 3 oktober 2013 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met het wetsvoorstel waardoor ouders ook een voogd kunnen aanwijzen via het gezagsregister bij de rechtbank, net zoals dat nu gebeurt bij de aanvraag van het gezamenlijk gezag door ongehuwden en niet geregistreerde ouders. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) heeft echter tijdens de consultatieronde van het wetsvoorstel het ministerie van Veiligheid en Justitie laten weten dat een voogdijbepaling in een notariële akte een aantal waarborgen biedt, zoals de controle van de vrije wil en van de identiteit van de ouders. Daarnaast heeft de notaris hierin ook een voorlichtende rol. De KNB vraagt zich af of een aantekening in het gezagsregister wel diezelfde waarborgen biedt. 9

11 overleed. Thans is deze bepaling in de Successiewet opgenomen. Wilt u een langere termijn dan zult u dit alsnog bij testament moeten regelen. Het feit dat de dertigdagenclausule in de Successiewet is opgenomen betekent overigens niet dat die clausule in uw testament zinloos is geworden. Weliswaar is de zin niet meer het besparen van erfbelasting maar nog wel het sturen van uw nalatenschap naar de door u gewenste persoon, ingeval uw erfgenaam of legataris binnen dertig (30) dagen na u overlijdt. Zonder deze clausule gaat hetgeen de erfgenaam uit uw nalatenschap heeft ontvangen naar zijn of haar erfgenamen. echtscheidingsclausule Bepalingen getroffen ten voordele van de echtgenoot/geregistreerd partner vervallen thans door het intreden van een echtscheiding/beëindiging geregistreerd partnerschap, scheiding van tafel en bed of beëindiging samenwoning, tenzij u bij testament iets anders bepaalt. uitvaartclausule U kunt in uw testament een bepaling opnemen omtrent uw wensen met betrekking tot de uitvaart, waar deze moet plaatsvinden en wie de uitvaart moet regelen. Ook ingeval het uw wens is dat uw lichaam na overlijden ter beschikking aan de wetenschap moet worden gesteld kunt u dit in de clausule opnemen. onterving/ontervingsclausule Wettelijke erfgenamen kunt u onterven. Echter afstammelingen, uw (klein)kinderen, die u onterft, kunnen altijd aanspraak maken op hun legitieme portie. De legitieme portie bedraagt de helft van hetgeen het onterfde (klein)kind zou hebben gekregen als u geen testament zou hebben gemaakt. De zogeheten legitimaris heeft slechts een aanspraak op een bedrag in geld; hij/zij verliest daarmee zijn/haar positie als erfgenaam. Het onterfde (klein)kind krijgt de legitieme niet vanzelf. Hier moet beroep op worden gedaan hetgeen binnen vijf (5) jaar na overlijden moet gebeuren. Indien u uw echtgenoot/geregistreerd partner onterft, kan deze de wettelijke rechten inroepen. De echtgenoot/geregistreerd partner kan hiermee aanspraak maken op een passende verzorging. Een voorbeeld van een wettelijk recht is de voortzetting van gebruik van woning en inboedel gedurende een periode van zes (6) maanden en het vruchtgebruik van de woning en de inboedel. Als het nodig is, kan uw echtgenoot/geregistreerd 10

12 partner daarnaast het vruchtgebruik opeisen van andere zaken. Uw echtgenoot/geregistreerd partner mag dit vermogen zelfs opmaken, als dit nodig is voor de verzorging. De kantonrechter beslist hierover ingeval van een geschil tussen de echtgenoot/geregistreerd partner en de erfgenamen. Indien u personen wilt onterven doet u er goed aan dit uitdrukkelijk in het testament op te nemen. Hiermee wordt discussie voorkomen. Onbevoegd om te erven Bepaalde personen kunnen onbevoegd zijn om van u te erven, daar zij in een positie verkeren waarin zij u kunnen beïnvloeden. Een aantal personen kan onbevoegd zijn om van u te erven. Het betreft hier personen die in hun positie anderen zodanig kunnen beïnvloeden, dat de schijn van misbruik kan ontstaan. Zo bepaalt de wet dat beroepsoefenaars in de gezondheidszorg, zoals artsen, verpleegkundigen, fysiotherapeuten of psychologen die u gedurende de ziekte waaraan u bent overleden, geestelijk of lichamelijk hebben verzorgd niets van u kunnen erven als uw testament in de periode is opgemaakt dat u zorg ontving van die hulpverleners. Ook kan er niets aan familieleden van deze hulpverleners vermaakt worden. Wel kunt u een legaat vermaken als vergoeding aan de hulpverlener mits deze vergoeding in verhouding staat tot de geleverde zorg. Tevens worden beschikkingen ten behoeve van de (ex)voogd, leermeesters (indien u minderjarig bent en samenwoont met een leermeester), de notaris (en eventuele getuigen) voor wie uw testament is verleden gezien als verboden. 11

13 4. Diverse Testamentsvormen In dit hoofdstuk worden de diverse testamentsvormen voor verschillende groepen en de fiscale consequenties van de testamenten op het gebied van de erf-en inkomstenbelasting besproken. De laatste paragraaf van het hoofdstuk is gewijd aan een andere mogelijkheid om uw laatste wil voor een aantal zaken vorm te geven, het codicil. Welke testament het beste bij ú past hangt af van uw persoonlijke situatie en persoonlijke wensen. Bent u gehuwd of bent u geregistreerd partner, bent u samenwonend of alleenstaand? Heeft u wel of geen kinderen. Heeft u een eerdere relatie of huwelijk achter de rug. Hoe groot is uw vermogen en waaruit is het opgebouwd? Welke leeftijd heeft u en wat is de leeftijdsverwachting? En gaat het u om een testament dat ziet op belastingbesparing of maakt u een testament uit emotionele overwegingen? Een aantal factoren heeft u echter ten tijde van de opmaak van het testament niet zelf in de hand. Zo kunt u indien u gehuwd bent of geregistreerd partner bent niet op voorhand zien hoeveel tijd er tussen uw beider overlijden zal zitten, wat de vermogensopbouw zal zijn bij het overlijden van de langstlevende van u beiden en welke vrijstellingen en tarieven er gelden bij uw overlijden. Gewijzigde omstandigheden en veranderingen kunnen er uiteindelijk toe leiden dat u uw testament op den duur toch zult moeten aanpassen of moet vernieuwen. De keuze voor een bepaalde testamentsvorm wordt in eerste instantie bepaald door uw burgerlijke staat (alleenstaand, gehuwd/geregistreerd partner of samenwonend). 12

14 4.1 Testamentsvormen voor gehuwden of geregistreerde partners (de langstlevende) De Wettelijke verdeling Gehuwden/geregistreerd partners nemen de wettelijke verdeling regelmatig als uitgangspunt waarbij zij gebruik (kunnen) maken van de mogelijkheid om deze op een aantal punten aan te passen. De wettelijke verdeling is alleen dan van toepassing indien de overledene tenminste een langstlevende (echtgenoot/geregistreerd partner) en één kind nalaat. Op grond van de wettelijke verdeling gaat het hele vermogen van de overledene naar de langstlevende. De langstlevende wordt automatisch eigenaar van de goederen zonder medewerking van de kinderen. De kinderen krijgen elk een geldvordering op de langstlevende ter grootte van hun erfdeel die pas opeisbaar is bij overlijden, of ingeval van faillissement van de langstlevende. In veel situaties kan het dus gunstig zijn om de wettelijke verdeling in het testament als uitgangspunt te nemen echter u zou de wettelijke verdeling op een aantal punten kunnen aanpassen. Hierbij kan gedacht worden aan de navolgende aanpassingen: De omstandigheden waaronder de kinderen de vordering kunnen opeisen; De geldvordering is- in beginsel- pas opeisbaar bij overlijden van de langstlevende. Daarnaast is de vordering eerder opeisbaar, indien de langstlevende betrokken raakt bij een faillissement of in de schuldsanering terecht komt. Deze opeisbaarheidsgronden kunnen niet worden uitgesloten. Gedacht kan worden om de opeisbaarheid van de vorderingen uit te breiden bij hertrouwen of samenwonen van de langstlevende, bij het verkrijgen van een bepaalde leeftijd of bij intrek in een zorginstelling. Het rentepercentage met betrekking tot de geldvordering van de kinderen; Omdat de vordering in principe gedurende het leven van de langstlevende niet opeisbaar is, heeft de wetgever gemeend de kinderen over hun vordering een rentevergoeding te moeten toekennen. Deze wordt per jaar berekend over de geldvordering en wel tegen een percentage van de wettelijke rente verminderd met zes procent. Indien de wettelijke rente zes procent of lager is, is de vordering in feite renteloos. De wettelijk bepaling omtrent de rente 13

15 is echter van regelend recht. Het is mogelijk een ander rentepercentage in het testament op te nemen, bijvoorbeeld een vast percentage of een samengestelde rente. Niet alleen diegene die het testament opstelt kan het rentepercentage aanpassen; indien de wettelijke verdeling van toepassing is, kunnen de langstlevende en het kind/kinderen dit eveneens. Zij moeten dit dan wel - binnen de aangiftetermijn welke geldt voor de erfbelastingovereenkomen. Is er sprake van een testament dan dient u, als testateur, de erfgenamen wel de bevoegdheid te hebben gegeven om met betrekking tot de rente een afwijkende regeling te treffen (de zogenaamde tenzij clausule). De wilsrechten van de kinderen; Een wilsrecht betreft het recht van de kinderen om hun geldvordering in bepaalde situaties (nadat het stieffamiliegevaar zich heeft aangediend) om te zetten in een recht op goederen. Er zijn vier wilsrechten. Twee wilsrechten die de kinderen kunnen uitoefenen om hun aandeel in de nalatenschap van de eerstoverleden ouder veilig te stellen en twee wilsrechten om hun aandeel in de nalatenschap van de laatstoverleden ouder veilig te stellen. Deze wilsrechten kunt u bij testament uitbreiden, beperken of uitsluiten. Het betrekken van stiefkinderen in de wettelijke verdeling; Kinderen zijn erfgenamen van hun ouders. Hierbij gaat het om de bloedverwantschap, de familierechtelijke betrekking met de ouders. Geadopteerde kinderen worden volledige gelijkgesteld met eigen kinderen; stief-en pleegkinderen niet. Het is daartoe nodig dat het stiefkind tot erfgenaam wordt benoemd; daarnaast moet het stiefkind in de wettelijke verdeling worden betrokken, dat wil zeggen dat het stiefkind op dezelfde wijze als een eigen kind een vordering verkrijgt. Als een stiefkind in de wettelijke verdeling is betrokken, gelden ook voor dit kind van rechtswege de regels van plaatsvervulling.4 Het wijzigen van de erfdelen van de langstlevende en/of kinderen of een kind onterven. Bij grote vermogens kan het gunstig zijn om het erfdeel van de langstlevende zo klein mogelijk te maken (bijvoorbeeld één (1) procent) waardoor de vorderingen van de kinderen groter zijn, hetgeen gevolgen heeft voor de erfbelasting van de langstlevende. Dit effect kan worden versterkt door een optimale renteclausule in het testament op te nemen. Wel moet om de 4 Het is twijfelachtig of stiefkinderen in een wettelijke verdeling kunnen worden betrokken in de situatie dat de overledene zelf geen kinderen heeft. In dat geval kan u beter een andere passende regeling zoeken. 14

16 wettelijke verdeling van toepassing te laten zijn altijd de langstlevende en tenminste één kind overblijven. De fiscale consequenties van de Wettelijke Verdeling Erfbelasting Bij de wettelijke verdeling moet de langstlevende de verschuldigde erfbelasting over de vorderingen van de kinderen voorschieten. Zowel de langstlevende echtgenoot casu quo geregistreerd partner als de kinderen zijn bij de wettelijke verdeling erfgenaam. Omdat de kinderen een vordering op de langstlevende hebben en zij in feite niet direct iets erven- moet de langstlevende de te betalen erfbelasting voor de kinderen voorschieten. De betaalde erfbelasting kan in aftrek worden gebracht op de overbedelingschuld van de langstlevende. Inkomstenbelasting Uitgangspunt van de wettelijke verdeling is dat de langstlevende in economische zin over de nalatenschap kan beschikken. Alle bezittingen en schulden gaan naar de langstlevende, die dan ook voor dit vermogen in de diverse boxen wordt belast. De kinderen worden voor de bezittingen en schulden niet belast. De vorderingen van de kinderen op de langstlevende en de daar tegenoverstaande schuld van de langstlevende aan de kinderen blijven geheel buiten de belastingheffing. Het fiscaal negeren van de onderbedelingsvorderingen en overbedelingsschulden voor de inkomstenbelasting wordt ook wel defiscalisering genoemd De Ouderlijke Boedelverdeling en de OBVplus Met de invoering van het nieuwe erfrecht per 1 januari 2003 is de positie van een echtgenoot/geregistreerd partner versterkt. Onder het oude recht was het opmaken van een langstlevende testament noodzakelijk om te voorkomen dat de kinderen direct aanspraak konden maken op de nalatenschap. Dit kon door middel het opmaken van een ouderlijke boedelverdeling. 15

17 De ouderlijke boedelverdeling was onder het oude recht het meest voorkomend testament. Op grond van de ouderlijke boedelverdeling gaan alle bezittingen en schulden naar de langstlevende en verkrijgen de kinderen voor hun erfdelen een niet opeisbare vordering op de langstlevende. Na invoering van het huidige erfrecht per januari 2003 is het echter niet langer mogelijk een ouderlijke boedelverdeling te maken; de wettelijke verdeling is daarvoor in de plaats gekomen. Op grond van het overgangsrecht worden testamenten welke onder het oude erfrecht zijn opgemaakt wel geëerbiedigd. Onder het huidige recht is het niet meer mogelijk een ouderlijke boedelverdeling op te maken. De destijds opgemaakte ouderlijke boedelverdeling kan wel van de vereiste aanpassingen worden voorzien. De aangepaste ouderlijke boedelverdeling wordt obv-plus genoemd. In de praktijk is het echter wel mogelijk de ouderlijke boedelverdeling van vereiste aanpassingen te voorzien en dus niet in zijn geheel te herroepen. Deze aanpassingen worden ook wel de OBV plus genoemd. Bij het aanpassen van de ouderlijke boedelverdeling dient de essentie- de verdeling door de overledenein stand te blijven. Wat gewijzigd zou kunnen worden zijn onder andere de opeisbaarheidgronden van de vorderingen van de kinderen, de hoogte van de rente, het benoemen van legatarissen, het in stellen van een bewind over de erfrechtelijke verkrijgingen, het doen van een nieuwe executeursbenoeming. De fiscale consequenties van de Ouderlijke Boedelverdeling Erfbelasting Bij de ouderlijke boedelverdeling zal de langstlevende de verschuldigde erfbelasting over de vorderingen van de kinderen (meestal) dienen voor te schieten. De langstlevende is tezamen met de kinderen erfgenaam. Via de verdeling wordt de langstlevende enig eigenaar en krijgen de kinderen een niet opeisbare vordering in geld op de langstlevende. De kinderen worden echter wel voor de erfbelasting belast terwijl ze de facto niets in handen krijgen. Daarom is in het 16

18 testament (meestal) vastgelegd dat de langstlevende de erfbelasting van de kinderen moet voorschieten. Inkomstenbelasting Bij de ouderlijke boedelverdeling geldt dat het vermogen dat de langstlevende verkrijgt voor de inkomstenbelasting in de diverse boxen wordt belast. De vorderingen van de kinderen op de langstlevende en de schuld van de langstlevende aan de kinderen, blijven geheel buiten de belastingheffing. Dit wordt defiscalisering genoemd. Zowel voor de ouderlijke boedelverdeling als voor de OBV plus geldt- evenals bij de wettelijke verdeling- de defiscalisering. De vorderingen van de kinderen op de langstlevende en de daartegenoverstaande schuld van de langstlevende aan de kinderen blijven geheel buiten de belastingheffing De Quasi-wettelijke verdeling De quasi-wettelijke verdeling is een testamentsvorm waarbij de wettelijke verdeling wordt nagebootst. Deze testamentsvorm is ontstaan omdat de driemaands termijn van ongedaanmaking bij de wettelijke verdeling als te kort werd ervaren. De wettelijke verdeling heeft als groot voordeel dat er na het overlijden geen leveringshandelingen behoeven te worden verricht. Het nadeel is echter het inflexibele karakter van de wettelijke verdeling. Indien de wettelijke verdeling niet gewenst is, moet ongedaanmaking daarvan binnen drie maanden plaatsvinden. Omdat deze termijn in de praktijk als zeer kort wordt ervaren, is de zogeheten quasi-wettelijke verdeling in leven geroepen. In de praktijk wordt van deze testamentsvorm gebruik gemaakt ingeval het om wat grotere en complex samengestelde vermogens gaat. Bij een quasi- wettelijke verdeling wordt de wettelijke verdeling buiten toepassing verklaard. Hierdoor komen de erfgenamen in een onverdeeldheid terecht. Om te voorkomen dat de langstlevende is overgeleverd aan de kinderen worden aan de langstlevende bevoegdheden (de bevoegdheidsvariant) toegekend. Dit kan onder andere worden bewerkstelligd door een afwikkelingsbewind op te nemen in het testament. De bevoegdheden van de 17

19 langstlevende worden hiermee zodanig uitgebreid dat deze zonder toestemming van de kinderen kan vervreemden en verdelen. Bij een andere variant van de quasi- wettelijke verdeling wordt de langstlevende tot executeur benoemd en wordt de langstlevende in het testament de last (de verplichtende variant) opgelegd de nalatenschap te verdelen alsof er een wettelijke verdeling is. Als executeur heeft de langstlevende alle bevoegdheden om de verdeling te effectueren. De langstlevende wordt daarmee goed beschermd en de kinderen krijgen beperkte rechten. Dat er niet voor de wettelijke verdeling wordt gekozen komt doordat men via deze vorm ook nog erfbelasting kan besparen. Het betreft hier in feite een testament waarbij de wettelijke verdeling wordt nagebootst. De fiscale consequenties van de Quasi-Wettelijke Verdeling Erfbelasting Bij de quasi -wettelijke verdeling moet de langstlevende de verschuldigde erfbelasting over de vorderingen van de kinderen voorschieten. De erfgenamen zijn de langstlevende en de kinderen. De kinderen verkrijgen ieder een vordering op de langstlevende, welke vordering slechts in bepaalde gevallen opeisbaar is. Daar zij in feite niet direct iets erven moet de langstlevende de te betalen erfbelasting voor de kinderen voorschieten. De betaalde erfbelasting kan in aftrek worden gebracht op de overbedelingschuld van de langstlevende. Inkomstenbelasting Voor de inkomstenbelasting geldt bij de quasi-wettelijke verdeling dat het vermogen dat de langstlevende verkrijgt in de diverse boxen wordt belast. De vorderingen van de kinderen op de langstlevende en de schuld van de langstlevende aan de kinderen, blijven geheel buiten de belastingheffing. Ook hier geldt de defiscalisering: de vorderingen van de kinderen op de langstlevende en de daartegenoverstaande schuld van de langstlevende aan de kinderen blijven geheel buiten de belastingheffing. Alle bezittingen en schulden 18

20 gaan naar de langstlevende die dan ook voor dit vermogen in de diverse boxen wordt belast Het Vruchtgebruiktestament Bij een vruchtgebruiktestament verkrijgt de langstlevende het recht om gebruik te maken van de goederen van de nalatenschap. Het eigendom van de goederen komt aan de kinderen toe. Het eigendom bezwaard met vruchtgebruik wordt de blote eigendom genoemd. Bij het vruchtgebruiktestament verkrijgt de langstlevende (de vruchtgebruiker) het vruchtgebruik van alle goederen uit de nalatenschap en verkrijgen de kinderen (de bloot eigenaren) de blote eigendom. De vruchtgebruiker heeft het genot van de nalatenschap. De opbrengsten van de goederen zoals bijvoorbeeld dividend en rente komen aan de vruchtgebruiker toe. De kinderen moeten bij deze testamentsvorm meewerken. Zij moeten het vruchtgebruik over hun erfdelen afgeven aan de langstlevende. Bij een eenvoudig vruchtgebruiktestament verkrijgt de langstlevende het recht de goederen die onder het vruchtgebruik vallen te gebruiken en de vruchten te genieten. Wil de langstlevende over de goederen kunnen beschikken (bijvoorbeeld verkopen of weggeven) dan is eerst toestemming van de kinderen nodig. Dit laatste kan worden voorkomen door in het testament op te nemen dat de langstlevende het vruchtgebruik met vervreemdings- en eventueel interingsbevoegdheid heeft. In dat geval behoeft de langstlevende geen toestemming van de kinderen en kunnen deze geen bezwaar maken ingeval de langstlevende de goederen te gelde wil maken. Wanneer het vruchtgebruik niet voldoende is voor de langstlevende, mag de langstlevende interen op het geërfde vermogen indien deze bevoegdheid is verleend. Tenzij anders in het testament is bepaald, is de langstlevende verplicht toe te staan dat de, ter zake van de verkrijging van de blote eigendom, verschuldigde erfbelasting wordt betaald uit het vruchtgebruikkapitaal, dan wel dient de langstlevende de erfbelasting renteloos voor te schieten. Bij verwachte waardestijging van het vermogen is de vruchtgebruikconstructie aantrekkelijk. Het zuivere vruchtgebruiktestament ziet men in de praktijk echter niet vaak omdat dit meestal gecombineerd wordt met een keuzelegaat dat de 19

21 langstlevende de mogelijkheid geeft de goederen in vol eigendom te verkrijgen tegen inbreng van de waarde. Vanwege het vruchtgebruik kan de langstlevende de koopsom van de goederen levenslang renteloos aan de kinderen schuldig blijven. Het vruchtgebruik ontstaat pas door vestiging (levering). De vestiging van vruchtgebruik moet gebeuren conform de voorschriften die voor overdracht en vestiging van een beperkt recht in acht moeten worden genomen. Zo dient vestiging van een vruchtgebruik op een onroerend goed bij notariële akte plaats te vinden. In het testament wordt meestal vastgelegd dat de vruchten voor de vruchtgebruiker zijn vanaf datum overlijden, dus ook als de vestigingsformaliteiten pas later voltooid zijn. De waarde van het vruchtgebruik wordt bepaald op zes (6) procent van de waarde van de nalatenschap vermenigvuldigd met een factor afhankelijk van de leeftijd van de vruchtgebruiker (Uitvoeringsbesluit Successiewet 1956 artikel 5). De fiscale consequenties van het Vruchtgebruiktestament Erfbelasting Voor de erfbelasting geldt dat bij een vruchtgebruiktestament de langstlevende over de waarde van het vruchtgebruik erfbelasting is verschuldigd; de kinderen zijn over de waarde van de blote eigendom erfbelasting verschuldigd. Zowel de blote eigendom als het vruchtgebruik zijn bij overlijden van de overledene belast. De waardeaangroei van bloot naar vol eigendom is echter bij het overlijden van de langstlevende onbelast. Bij grote waardestijgingen van goederen tussen het moment van overlijden van de eerststervende ouder en de vruchtgebruiker in casu quo de langstlevende komt deze waardestijging onbelast bij de bloot eigenaren, de kinderen terecht. 20

22 Inkomstenbelasting Bij een vruchtgebruiktestament zal de langstlevende de waarde van het vruchtgebruik van de goederen die hij/zij heeft verkregen voor de Inkomstenbelasting op moeten geven in box 3. De kinderen moeten de waarde van de blote eigendom voor de Inkomstenbelasting opgeven in hun box 3 vermogen. Zowel het vruchtgebruik als de blote eigendom vallen voor wat betreft de heffing van de inkomstenbelasting in box 3. Wanneer echter de eigen woning onder het vruchtgebruik valt, is er sprake van heffing in box 1 door toepasselijkheid van de eigenwoningregeling en ingeval van aanmerkelijkbelang aandelen, vindt heffing plaats in box 2. Daar de bloot eigenaren jaarlijks inkomstenbelasting zijn verschuldigd, wordt doorgaans in het testament bepaald dat de langstlevende de verschuldigde inkomstenbelasting aan de kinderen voorschiet Het Tweetrapstestament (Radartestament) In een tweetrapstestament wordt de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam benoemd. De kinderen verkrijgen in dit geval geen vordering. De kinderen ontvangen pas iets van de nalatenschap van de eerststervende als de langstlevende is overleden en er nog iets over is van de nalatenschap. Een tweetrapstestament komt in diverse varianten voor. In zijn meest gebruikte vorm gaat bij het overlijden van de eerststervende ouder het gehele vermogen naar de langstlevende ouder; de kinderen moeten voor de verkrijging inzake het overlijden van de eerststervende ouder wachten tot na het overlijden van de langstlevende ouder. De langstlevende ouder is in feite enig erfgenaam maar verkrijgt het erfdeel als bezwaarde ; de kinderen zijn verwachters. De tweetrapsmaking is een regeling waarbij de overledene meer dan een keer kan beschikken over zijn vermogen. Kenmerkend voor de tweetrapsmaking is: Er is een verkrijger onder ontbindende voorwaarde (de bezwaarde); Er is een verkrijger onder opschortende voorwaarde (de verwachter); 21

23 De verwachter moet in leven zijn op het moment dat het recht van de bezwaarde eindigt (daarop bestaan een drietal uitzonderingen (artikel 56 van boek 4 van het Burgerlijk Wetboek) 5. De fiscale consequenties van het Tweetrapstestament Erfbelasting Bij het tweetrapstestament is de langstlevende enig erfgenaam en zal de verschuldigde erfbelasting moeten voldoen. Bij de tweetrapsmaking wordt bij de langstlevende ouder, de bezwaarde, erfbelasting geheven over de volle waarde van de verkrijging. De kinderen, de verwachters, behoeven op dat moment geen erfbelasting te betalen aangezien zij bij het overlijden van de eerststervende ouder niets verkrijgen. Bij het overlijden van de bezwaarde (de langstlevende ouder) wordt bij de verwachters geheven over hetgeen van het bezwaarde vermogen overgebleven is volgens het tarief dat zou gelden als de verwachters rechtstreeks van de eerststervende ouder verkregen zouden hebben. Bij het overlijden van de langstlevende ouder erven de kinderen dus een gedeelte van hun eerst overleden ouder en een gedeelte van hun langstlevende ouder. 5 Lid 2 Indien de overledene heeft bepaald dat hetgeen hij aan een afstammeling van een ouder van de overledene nalaat, bij het overlijden van de bevoordeelde of op een eerder tijdstip zal ten deel vallen aan diens alsdan bestaande afstammelingen staaksgewijze, ontlenen dezen aan de making een recht, ook al bestonden zij nog niet bij het overlijden van de overledene. Lid 3 Heeft een overledene bepaald dat hetgeen hij aan iemand nalaat, bij het overlijden van de bevoordeelde of op een eerder tijdstip zal ten deel vallen aan een afstammeling van een ouder van de overledene, en tevens dat indien die afstammeling dat tijdstip niet overleeft, diens alsdan bestaande afstammelingen staaksgewijze in diens plaats zullen treden, dan verkrijgen dezen dit recht, ook al bestonden zij nog niet bij het overlijden van de overledene. Lid 4 Indien een overledene heeft bepaald dat hetgeen de bevoordeelde van het hem nagelatene bij zijn overlijden of op een eerder tijdstip onverteerd zal hebben gelaten, alsdan zal ten deel vallen aan een dan bestaande bloedverwant van de overledene in de erfelijke graad, verkrijgt deze dit recht, ook al bestond hij nog niet bij het overlijden van de overledene.. 22

24 Inkomstenbelasting De langstlevende zal bij het tweetrapstestament voor het verkregen vermogen in de diverse boxen, welke de inkomstenbelasting kent, worden belast. Alle bezittingen en schulden gaan naar de langstlevende ouder die enig erfgenaam is en de langstlevende ouder zal dan ook voor dit vermogen in de diverse boxen worden belast Het Combinatietestament Bij een combinatietestament kan de langstlevende na het overlijden van de testateur bepalen op welke wijze de nalatenschap wordt verdeeld. Het is mogelijk een flexibel testament op te stellen, ook wel combinatietestament genoemd. Bij een combinatietestament heeft de langstlevende diverse mogelijkheden met betrekking tot de afwikkeling van de nalatenschap. Het combinatietestament kan zodanig worden geformuleerd dat medewerking van de kinderen bij de verdeling, die alsdan tot stand moet komen, niet noodzakelijk is. Dit biedt de langstlevende enerzijds de mogelijkheid om zo min mogelijk belasting te hoeven betalen en anderzijds om te kunnen bepalen welke vermogensbestanddelen waar terecht komen. Fiscaal gezien is het het meest wenselijk om het testament zo flexibel mogelijk te maken. De keuze voor de gewenste regeling kan dan uitgesteld worden tot na het overlijden van de eerststervende. Een combinatietestament kan bijvoorbeeld bestaan uit een combinatie van de wettelijke verdeling en de mogelijkheid voor de langstlevende om bepaalde goederen uit de nalatenschap te kiezen, een keuzelegaat en/of een vruchtgebruik van de gehele of van een gedeelte van de nalatenschap. Indien gewenst kan de langstlevende binnen drie (3) maanden na het overlijden van de eerststervende een verklaring afleggen om de wettelijke verdeling ongedaan te maken. De langstlevende en de kinderen zijn dan samen gerechtigd tot de nalatenschap. Afhankelijk van de verwachte waardeontwikkeling kunnen de goederen worden verdeeld. 23

25 De langstlevende kan boedelbestanddelen kiezen op grond van het keuzelegaat. Tevens kan de langstlevende die vermogensbestanddelen kiezen die hij/zij onder vruchtgebruik wenst te verkrijgen. Daarbij is het fiscaal gezien het meest gunstig om goederen die de langstlevende verbruikt of goederen waarbij een geringe waardestijging wordt verwacht bij de langstlevende te houden. Goederen waarbij een waardestijging waarschijnlijk is, worden al dan niet belast met vruchtgebruik ten behoeve van de langstlevende, naar de kinderen geschoven. Een voordeel van een flexibel testament is dat het moment van plannen vooruit wordt geschoven. Pas op het moment dat duidelijk is waar de nalatenschap uit bestaat behoeft een keuze te worden gemaakt. De fiscale consequenties van het Combinatietestament De fiscale consequenties zijn afhankelijk van de keuze die uiteindelijk door de langstlevende wordt gemaakt na het overlijden van de eerststervende Testament Langstlevende enig erfgenaam Bij een testament langstlevende enig erfgenaam is de langstlevende enig erfgenaam; de kinderen verkrijgen in dit geval geen vordering op de langstlevende. Tot slot is het ook mogelijk om een testament te maken waarbij u de langstlevende echtgenoot tot enig erfgenaam benoemt. Bij echtparen zonder kinderen kan men elkaar over en weer tot enig erfgenaam benoemen en daarnaast een regeling treffen voor het geval men gelijktijdig met of na de ander komt te overlijden. Ook in deze situatie kan met een tweetrapsmaking worden gewerkt. Ingeval er wel kinderen zijn, wordt de langstlevende tot enig erfgenaam benoemd en subsidiair-voor de situatie van overlijden als langstlevende- de kinderen. De kinderen krijgen geen aanspraken in de nalatenschap van de eerststervende. Een nadeel van dit testament kan zijn dat de langstlevende zijn/haar testament ongedaan kan maken (herroepen) waardoor het niet zeker is voor de kinderen of zij iets terugzien uit de nalatenschap van de eerststervende ingeval de langstlevende bijvoorbeeld een nieuwe partner krijgt. Het tweetrapstestament biedt hiervoor uitkomst. 24

26 De fiscale consequenties testament Langstlevende enige erfgenaam. Erfbelasting Bij een testament waarbij de langstlevende enig erfgenaam is, zal de verschuldigde erfbelasting voor rekening komen van de langstlevende. Bij het overlijden van de eerststervende erft de langstlevende alles, zodat de eventueel verschuldigde erfbelasting voor diens rekening komt. Inkomstenbelasting Bij een testament waarbij de langstlevende enig erfgenaam is, zal de langstlevende inzake het verkregen vermogen voor de inkomstenbelasting in de diverse boxen worden belast. Voor de inkomstenbelasting geeft de langstlevende het vermogen in de diverse boxen op. Indien er een woning in de nalatenschap is betrokken geeft de langstlevende in box 1 het eigenwoningforfait op. De kinderen hebben geen erfrechtelijke verkrijging uit hoofde van het overlijden van de eerststervende en zijn dus ook geen vermogensrendementsheffing verschuldigd. 4.2 Testamentsvormen voor samenwoners Op grond van het wettelijk erfrecht erven alleen gehuwden/geregistreerde partners van elkaar. Andere partners (niet-geregistreerde ongehuwde samenwoners) erven niet automatisch van elkaar, ook al hebben zij een samenlevingscontract laten opmaken. In een samenlevingscontract kan wel een voorziening worden getroffen voor de gemeenschappelijke bezittingen van de partners. Een partner kan slechts privé goederen van de andere partner erven indien dat bij testament is vastgelegd. Ingeval ongehuwde samenwoners een samenlevingscontract hebben kan daar overigens wel een bepaling ( het zogeheten verblijvensbeding) in worden 25

27 opgenomen op grond waarvan alle gemeenschappelijke bezittingen bij het overlijden van de eerststervende eigendom worden van de langstlevende. Het verblijvensbeding ziet echter alleen op de gemeenschappelijke bezittingen. Om ook privégoederen aan een partner te vermaken is een testament nodig. Ingeval dat nagelaten wordt erven de wettelijke erfgenamen in casu quo de bloedverwanten uw vermogen. Fiscaal gezien kan samenwonen gevolgen hebben, maar er dient aan een aantal eisen te worden voldaan wil een niet geregistreerde partner of ongehuwde partner voor de erfbelasting in aanmerking komen voor de echtgenotenvrijstelling en het echtgenotentarief. Voor de inkomstenbelasting zullen de samenwoners zich in veel gevallen als partners kunnen kwalificeren. Dit is het geval als ze samen een kind hebben, of een kind van elkaar hebben erkend, samen een eigen woning hebben of voor de toepassing van de pensioenregeling als partner zijn aangemeld. Mochten zij niet aan voornoemde criteria voldoen dan kunnen ze hiervoor opteren door inschrijving op hetzelfde adres in de gemeentelijke basisadministratie en het maken van een notarieel samenlevingsovereenkomst. In de erfbelasting wordt onder partner verstaan, naast de echtgenoot en geregistreerd partner: degene die met de overledene samenwoont en: a. meerderjarig is; b. op hetzelfde woonadres ingeschreven staat hetgeen blijkt uit de gemeentelijke basisadministratie; c. blijkens een notarieel samenlevingscontract een verzorgingsverplichting heeft; d. geen bloedverwant in de rechte lijn is en; e. niet met een ander aan bovenstaande voorwaarden voldoet. Om voor de erfbelasting als partner te kwalificeren en daarmee ook voor de echtgenotenvrijstelling en het echtgenotentarief in aanmerking te komen, moet er gedurende een periode van een half jaar worden voldaan aan genoemde vijf (5) eisen. De in onderdeel c gestelde voorwaarde geldt niet voor personen die tot het tijdstip van het overlijden of de schenking gedurende een onafgebroken periode van ten minste vijf(5) jaren staan ingeschreven op hetzelfde woonadres 26

28 in de gemeentelijke basisadministratie. Indien niet aan bovenstaande voorwaarden wordt voldaan, geldt de algemene vrijstelling en is het tarief voor de overige verkrijgers van toepassing op de verkrijging van de partner Testament Langstlevende enig erfgenaam Bij een testament langstlevende enig erfgenaam is de langstlevende enig erfgenaam. Als de samenwoners geen kinderen hebben zal het vaak de bedoeling zijn dat de langstlevende alles erft, soms onder de verplichting om legaten aan de familie van de eerststervende af te geven. Bij samenwoners zonder kinderen kan men elkaar over en weer tot enig erfgenaam benoemen en daarnaast een regeling treffen voor het geval men gelijktijdig met of na de ander komt te overlijden. In deze situatie kan met een tweetrapsmaking worden gewerkt. Ingeval er wel kinderen zijn, wordt de langstlevende tot enig erfgenaam benoemd en subsidiair-voor de situatie van overlijden als langstlevende- de kinderen. De kinderen kunnen geen aanspraak maken op de nalatenschap van de eerststervende. Een nadeel van dit testament kan zijn dat de langstlevende zijn testament ongedaan kan maken (herroepen) waardoor het niet zeker is voor de kinderen of zij iets terugzien uit de nalatenschap van de eerststervende ingeval de langstlevende bijvoorbeeld een nieuwe partner krijgt. Het tweetrapstestament biedt hiervoor uitkomst (zie paragraaf 4.2.3). De fiscale consequenties testament Langstlevende enig erfgenaam Erfbelasting Bij een testament waarbij de langstlevende enig erfgenaam is, zal de verschuldigde erfbelasting voor rekening komen van de langstlevende. Bij het overlijden van de eerststervende erft de langstlevende alles, zodat de eventueel verschuldigde erfbelasting voor diens rekening komt. 27