Omgevingswet: kansen voor windenergie Rutger Schonis, Robin Aerts en Lianne Barnhoorn WindDays, 14 juni 2018
Doel en achtergrond Omgevingswet Fundamentele herziening van het wettelijk stelsel Ruimte voor (organische) ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit Van bescherming van de fysieke leefomgeving via een werende benadering van activiteiten, naar een beleidscyclus waar de continue zorg voor de kwaliteit van de fysieke leefomgeving centraal staat en ruimte ontstaat voor ontwikkeling Dus: van "nee, mits" naar "ja, tenzij"! Integrale gedachte: tegengaan versnippering regelgeving!!!!!!
Fysieke leefomgeving staat centraal Milieu en ruimtelijke ordening fysieke leefomgeving "Art. 1.2 Ow Deze wet gaat over de fysieke leefomgeving en de activiteiten die gevolgen hebben of kunnen hebben voor de fysieke leefomgeving" Ook onderdelen uit verordeningen die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving: APV, kapverordening, ligplaatsenverordening etc.
Fysieke leefomgeving omvat in ieder geval (art. 1.2 Ow) Bodem Bouwwerken Infrastructuur Water Watersystemen Natuur Cultureel erfgoed Lucht Milieu Landschappen
Welke wetten geheel in de Ow? Belemmeringenwet privaatrecht Wet ruimtelijke ordening Crisis- en herstelwet Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Interim-wet stad en milieubenadering Wet ammoniak en veehouderij Ontgrondingenwet Wet geurhinder en veehouderij Planwet verkeer en vervoer Wet herverdeling wegenbeheer Spoedwet wegverbreding Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden Tracéwet Wet inzake luchtverontreiniging
Welke wetten (groten)deels? Drinkwaterwet Elektriciteitswet 1998 Gaswet Monumentenwet 1988 Mijnbouwwet Spoorwegwet Waterstaatswet Wet beheer rijkswaterstaatswerken Wet bereikbaarheid en mobiliteit Wet herverdeling wegenbeheer Wet lokaal spoor Wet luchtvaart Woningwet Waterwet Wet milieubeheer
Welke wetten alsnog? Aanvullingswetten Bodem Wet bodembescherming Wet milieubeheer H11a Geluid Wet geluidhinder Wet milieubeheer H11 Grondeigendom Onteigeningswet Wet inrichting landelijk gebied Wet voorkeursrecht gemeenten Natuur Wet natuurbescherming (per 1 januari 2017)
Welke wetten niet? Wetten die niet direct samenhangen met zorg voor de fysieke leefomgeving blijven buiten de Omgevingswet, zoals bijvoorbeeld: Kernenergiewet Meststoffenwet Warmtewet
Planning
2021!!!!
Wat wijzigt de Ow (windenergie)? Procedure (met name) Projectbesluit Participeren! Besluit kwaliteit leefomgeving Besluit activiteiten leefomgeving
1. Projectbesluit Ambtshalve te nemen besluit van minister gedeputeerde staten of het dagelijks bestuur van een waterschap Complexe projecten met een publiek belang
1. Projectbesluit KAN: voor een brede categorie projecten provinciaal, nationaal, waterstaatsbelang (gemeentelijk project van publiek belang) MOET: hoofdinfrastructuur (auto(snel)weg, spoorweg, vaarweg) primaire waterkeringen grote windparken
1. Projectbesluit Minister moet een projectbesluit nemen voor: - windparken met een capaciteit van ten minste 100 MW - zonneparken met een capaciteit van ten minste 50 MW GS (!!!!) moeten een projectbesluit nemen voor: - windparken met een capaciteit van 5 100 MW - geen verplichting, indien voldaan is aan de provinciale minimumrealisatienorm
1. Projectbesluit In de plaats van: tracébesluit (Tracéwet) inpassingsplan van rijk of provincie (Wet ruimtelijke ordening) projectplan (Waterwet)
1. Belangrijkste kenmerken Slechts één integraal besluit nodig Alternatief: gecoördineerde besluitvorming Directe wijziging omgevingsplan Veel aandacht voor participatie Snelle beroepsprocedure in één instantie
1. Reikwijdte projectbesluit Oppassen met: Meekoppelkansen: recreatie, natuur, etc. Integratie andere projecten: randweg, woningbouw, jachthaven, etc.
1. De projectprocedure Voornemen Verkenning Voorkeursbeslissing Ontwerpprojectbesluit Projectbesluit
Voornemen Kennisgeving: Probleemanalyse en opgave Bevoegd gezag en initiatiefnemer Inrichting verkenning en participatieproces (incl. termijn) Mogelijkheid voor derden aandragen oplossingen (binnen uitgangspunten) Voorkeursbeslissing? (voor windparken optioneel)
Verkenning Bevoegd gezag vergaart de nodige kennis en inzichten over: de aard van de opgave relevante ontwikkelingen mogelijke oplossingen (ook door derden en deskundigen aangedragen) Advies van deskundige op verzoek van derde of ambtshalve
Voorkeursbeslissing Inhoud: De (bestuurlijke) voorkeur van het bevoegd gezag Motivering participatie (incl. alternatieven van derden en deskundigenadviezen) Afdeling 3.4 Awb van toepassing (ontwerp en zienswijzen!) Kaderstellend voor mer-plichtig projectbesluit: plan-mer-plicht! Niet vatbaar voor beroep en niet bindend
Projectbesluit (procedureel) Afdeling 3.4 Awb van toepassing (zienswijzen!) Project-MER (bijv. > 20 windturbines) Direct beroep bij de AbRvS Uitspraak binnen 6 maanden (+ max. 3 maanden uitstel)
Projectbesluit (inhoud) Alle maatregelen en voorzieningen die nodig zijn voor de uitvoering én instandhouding van het project Bij afwijken van voorkeursbeslissing: motiveren Motivering participatie en resultaten verkenning Optie: uitsluiten bevoegdheid gemeenteraad om belemmering projectbesluit te voorkomen Projectbesluit GS of minister kan onevenredig belemmerende decentrale regels om dringende redenen buiten toepassing laten
2. Participeren, hoe dan? De ParticipatieCheck participeren in 10 stappen
2. De ParticipatieCheck 1. Maak Participatieplan 2. Breng omgeving tijdig in actie 3. Creëer een platform (voor alle relevante momenten) 4. Geef heldere uitgangspunten 5. Haal oplossingen actief op uit de omgeving 6. Doe daar wat mee. Faciliteer! 7. Weeg af welke oplossingen in beschouwing moeten worden genomen 8. Leg het participatieproces vast in document 9. Voeg dat bij de besluitvorming 10. Niet alleen lusten, maar ook lasten (financiële participatie)
De amvb's van de Omgevingswet
Besluit kwaliteit leefomgeving Gericht tot het bevoegd gezag Stelt inhoudelijke normen voor gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk Doel: realiseren van de nationale doelstellingen voldoen aan internationale verplichtingen Hoe? omgevingswaarden instructieregels beoordelingsregels voor omgevingsvergunningen regels over monitoring en gegevensbeheer
Bkl Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 7 Hoofdstuk 8 Hoofdstuk 9 Hoofdstuk 10 Hoofdstuk 11 Hoofdstuk 12 Begripsbepalingen Omgevingswaarden Specifieke taken Instructieregels voor programma's Instructieregels voor omgevingsplannen Instructieregels voor waterschapsverordeningen Instructieregels voor omgevingsverordeningen Beoordelingsregels voor omgevingsvergunningen Instructieregels voor projectbesluiten Monitoring en informatie Digitaal stelsel Slotbepalingen
Bkl Omgevingswaarden Wat is een omgevingswaarde? een maatstaf voor de gewenste staat of kwaliteit van een onderdeel van de fysieke leefomgeving uitgedrukt in een meet- of berekenbare eenheid / objectieve termen Bindt in eerste instantie vooral de overheid (programmaplicht!); wel doorwerking via beoordelingsregels omgevingsvergunning In het Bkl (hoofdstuk 2) voor: luchtkwaliteit waterkwaliteit (oppervlaktewater, grondwater en zwemwater) veiligheid waterkeringen (volgt bij Invoeringswet)
Bkl Omgevingswaarden Voorbeeld: Let op:
Bkl Instructieregels Wat zijn instructieregels? De regels die gelden voor bestuursorganen bij het vaststellen van programma's hfst. 4 omgevingsplannen hfst. 5 waterschapsverordeningen hfst. 6 omgevingsverordeningen hfst. 7 projectbesluiten hfst. 9 In Bkl: geordend per instrument (ieder instrument zijn eigen hoofdstuk)
Bkl Instructieregels Geharmoniseerd: drie typen instructieregels: 'in acht nemen' 'rekening houden met' 'betrekken bij' Formulering bepalend voor beoordelingsruimte
Bkl Instructieregels Voorbeelden instructieregels voor een omgevingsvergunning:
Bkl Instructieregels ////aanpassen windenergie!! Voorbeelden instructieregels voor een omgevingsvergunning:
Bkl Beoordelingsregels Toetsingskaders omgevingsvergunningen iedere activiteit zijn eigen afdeling Hoofdstuk 8 Bkl Voorbeelden: Ook relevant voor: voorschriften, wijzigen en intrekken omgevingsvergunning
Windenergie Instructieregels Bkl van belang - art. 5.4 e.v. Bkl: regels die in Omgevingsplannen opgenomen moeten worden in het kader van externe veiligheid - art. 5.70 Bkl: regels die in Omgevingsplannen opgenomen moeten worden in het kader van geluid. - géén regels opgenomen voor slagschaduw!!
Besluit activiteiten leefomgeving Richt zich tot burgers en bedrijven Geeft algemene regels voor activiteiten met nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving (art. 4.3 Ow) én bepaalt voor welke activiteiten een omgevingsvergunning nodig is (art. 5.1 Ow) Algemene regels beperkt tot technische, locatieonafhankelijke eisen Gestructureerd per soort activiteit vanuit de beleving van de initiatiefnemer herkenbare bedrijfstakken / bedrijven met richtingaanwijzer!
Bal Inhoudsopgave H1 H2 H3 H4 H5 H6 H7 H8 H9 H10 H11 H12 H13 H14 H15 Algemene bepalingen Milieubelastende activiteiten en lozingsactiviteiten: algemeen Milieubelastende activiteiten en lozingsactiviteiten: richtingaanwijzer Milieubelastende activiteiten en lozingsactiviteiten: inhoudelijke regels Milieubelastende activiteiten: modules Activiteiten in of bij waterstaatswerken in beheer bij het rijk Activiteiten in de Noordzee Activiteiten rond rijkswegen Activiteiten rond spoorwegen (Invoeringsbesluit) Activiteiten rond luchthavens (Invoeringsbesluit) Activiteiten die het cultureel erfgoed betreffen Activiteiten die het werelderfgoed betreffen Gelegenheid bieden tot zwemmen en baden (Invoeringsbesluit) Grondwateronttrekkingen en ontgrondingen op land en in regionale wateren Overige en slotbepalingen
Bal Typen algemene regels Specifieke zorgplichten Doel- en middelvoorschriften erkende maatregelen gelijkwaardige maatregelen Informatieverplichtingen Maatwerkregels en -voorschriften Meldingsplichten meldingstermijn geharmoniseerd: meestal 4 weken Vergunningplichten
Windenergie Artikel 3.11 Bal (aanwijzing milieubelastende activiteiten) Als milieubelastende activiteit als bedoeld in artikel 2.1 wordt aangewezen het opwekken van elektriciteit met een windturbine met een rotordiameter van meer dan 2 m. Artikel 3.12 (aanwijzing vergunningplichtige gevallen alleen vanwege mer-beoordeling) Het verbod, bedoeld in artikel 5.1, tweede lid, van de wet, om zonder omgevingsvergunning een milieubelastende activiteit te verrichten, geldt voor de milieubelastende activiteit, bedoeld in artikel 3.11, voor zover het gaat om een windpark met drie of meer windturbines.
Windenergie Artikel 3.13 Bal (algemene regels) Bij het verrichten van de activiteit, bedoeld in artikel 3.11, wordt voldaan aan de regels over een windturbine, bedoeld in paragraaf 4.30.
Windenergie Artikel 4.427 Bal (externe veiligheid: beoordeling) 1. Met het oog op het waarborgen van de veiligheid wordt een windturbine ten minste eenmaal per jaar beoordeeld door een deskundige op het gebied van windturbines op de beveiligingen, onderhoud en reparaties. 2. Na constatering of vermoeden van een gebrek, waardoor de veiligheid in het geding is, wordt de windturbine onverwijld buiten gebruik gesteld. 3. Een buiten gebruik gestelde windturbine wordt pas in gebruik genomen als alle geconstateerde gebreken zijn hersteld.
Windenergie Artikel 4.428 Bal (informeren: buiten gebruik stellen) Het bevoegd gezag, bedoeld in afdeling 2.2, wordt onverwijld geïnformeerd over het buiten gebruik stellen van een windturbine. Artikel 4.429 Bal (externe veiligheid: ontwerp) 1. Een windturbine is ontworpen volgens: a. NEN-EN-IEC 61400-1, b. NEN-EN-IEC 61400-2, en c. NEN-EN-IEC 61400-3, als de windturbine in zee ligt. 2. Aan het eerste lid wordt in ieder geval voldaan als voor de windturbine een certificaat is afgegeven waaruit blijkt dat de windturbine is ontworpen volgens de normen, bedoeld in het eerste lid. 3. Het certificaat, bedoeld in het tweede lid, is afgegeven door een conformiteitsbeoordelingsinstantie met een accreditatie voor het afgeven van certificaten volgens de normen, bedoeld in het eerste lid.
Wat doen we tot de Omgevingswet? Energieke Ruimte
Participatie en draagvlak Huidige wet- en regelgeving Voorbeeld: Windpark A16 Windpark A16 28 windturbines 101-104 MW provincie stelt kaders via inpassingsplan randvoorwaarde: open planproces 25% opbrengst is voor lokale participatie gemeenten en lokale stichtingen geven invulling aan besteding ervan Energieke Ruimte
Bestaande wetgeving Belemmeringenwet privaatrecht Wet ruimtelijke ordening Crisis- en herstelwet Wet algemene bepalingen omgevingsrecht Interim-wet stad en milieubenadering Wet ammoniak en veehouderij Ontgrondingenwet Wet geurhinder en veehouderij Planwet verkeer en vervoer Wet herverdeling wegenbeheer Spoedwet wegverbreding Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden Tracéwet Wet inzake luchtverontreiniging Energieke Ruimte
Participatie en draagvlak Wet ruimtelijke ordening (Wro) art. 3.1 De gemeenteraad stelt [ ] een [ ] bestemmingsplan vast, waarbij ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening de bestemming van de in het plan begrepen grond wordt aangewezen en met het oog op die bestemming regels worden gegeven. Wat is dan een goede ruimtelijke ordening? breed begrip dat nooit helder gedefinieerd is [containerbegrip] in elk geval rekening houden met alle ruimtelijke relevante belangen komt neer dat alle zichtbare / onzichtbare functies van een gebied worden betrokken bij toekennen van een bestemming Energieke Ruimte
Participatie en draagvlak Altijd belangenafweging Draagvlak is daarbij niet bepalend noch doorslaggevend: Het ontbreken van draagvlak bij de bewoners, ondernemers en belangenorganisaties in het gebied betekent op zichzelf echter niet dat de ministers het plan niet hadden mogen vaststellen. Er is geen wettelijke regel die bepaalt dat een ruimtelijk plan een ontwikkeling alleen mogelijk mag maken als daarvoor voldoende draagvlak in de omgeving bestaat. Bij projecten zoals dit windpark moeten de ministers een afweging maken tussen het nationale belang van een duurzame energievoorziening en de belangen van de omwonenden. Het ontbreken van draagvlak op lokaal niveau is in die belangenafweging niet zonder meer het meest zwaarwegend. [ABRvS 21 februari 2018, ECLI:NL:RVS:2018:616, Windpark Drentse Monden, r.o. 47.1] Energieke Ruimte
Participatie en draagvlak Biedt Wro mogelijkheid om via participatie lokaal draagvlak te creëren? Participatie in besluitvormingsproces: procesparticipatie Participatie in het project zelf: financiële participatie of anderszins Energieke Ruimte
Participatie en draagvlak Procesparticipatie: eerste lid onder e van art. 3.1.6 Besluit ruimtelijke ordening verplicht enkel tot verslag doen van wijze waarop burgers en maatschappelijke organisaties bij de voorbereiding van het plan zijn betrokken op bepalingen over milieueffectrapportages (MER) en de ontwerpfase na, zijn geen procedurebepalingen voorgeschreven overheidsorgaan is dus helemaal vrij om dit vorm te geven Financiële participatie: verbod op betaalplanologie: overheid mag enkel vergoeding voor bij wet aangewezen plankosten vragen van ontwikkelende partij wel mogelijkheid om langs civielrechtelijke weg afspraken te maken (zogeheten anterieure overeenkomst) Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Procesparticipatie: open planproces vanaf moment start Notitie reikwijdte & Detailniveau (NRD) basis voor het VKA (voorkeursalternatief) NRD met zes landschappelijk modellen met input van omwonenden en stakeholders zijn daaruit 11 alternatieven onderzocht in MER Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Procesparticipatie: bewonersavonden voor omwonenden meerdere sessies met een klankbordgroep van stakeholders (inclusief de ontwikkelaars die te zijner tijd het windpark gaan bouwen) uiteindelijk keuze VKA door Gedeputeerde Staten die daarover in het inpassingsplan verantwoording over afleggen past binnen de wettelijke kaders Wro Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Financiële participatie: Green Deal ondertekend door alle betrokken partijen (provincie, gemeenten, ontwikkelaars en lokale stichtingen) afspraak is dat 25% van de opbrengsten voor lokale projecten op het gebied van duurzaamheid en de energietransitie worden ingezet Provincie Noord-Brabant stelt kaders via het inpassingsplan, borgt ook dat 25%-bijdrage wordt afgedragen Gemeenten en stichtingen voeren invulling verder zelf uit Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Financiële participatie: borging gaat langs twee wegen: privaatrechtelijk via de anterieure overeenkomst publiekrechtelijk via het inpassingsplan anterieure overeenkomst is vormvrij en geeft invulling aan eerder gemaakte afspraak (Green Deal) publiekrechtelijk in inpassingsplan? verbod op betaalplanologie! Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Financiële participatie: regels in een ruimtelijk plan moeten belang goede ruimtelijke ordening dienen verder kennen we in Nederland enkel uitnodigingsplanologie: u mag bouwen, maar moet niets tussenvorm: voorwaardelijke verplichting een verplichting (actief) waaraan voldaan moet worden of zijn om bepaald gebruik of vorm van bouwen toe te staan opgenomen in de bouw- en/of gebruiksregels bij het ruimtelijk plan MAAR: moet wel het ruimtelijk belang dienen Energieke Ruimte
Voorbeeld: Windpark A16 Financiële participatie: voorwaarde voor het project als geheel is het nakomen van de afspraken uit de Green Deal, die is daarmee ook ruimtelijk relevant want anders geen project daarom voorwaardelijke verplichting opgenomen dat die afspraak wordt vastgelegd in een anterieure overeenkomst bij verlenen omgevingsvergunning voor bouwen (bouwregel) EN regel dat het in gebruik houden van een windturbine zonder nakoming van die afspraken niet is toegestaan (gebruiksregel) daarmee ook publiekrechtelijk geregeld in het inpassingsplan en dat past binnen het wettelijk kader van de Wro Energieke Ruimte
Dank voor uw aandacht! Lianne Barnhoorn Robin Aerts Rutger Schonis