Actualisatie ruimtevraag bedrijventerreinen, 2008-2020
Uitgave STOGO onderzoek + advies Postbus 691 3430 AR Nieuwegein 030-2334342 info@stogo.nl www.stogo.nl Opdrachtgever Auteurs dr. M.H. Stijnenbosch G. M. Capella Msc Datum Juli 2008 Versie Eindversie
Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 5 2.1 Inleiding 5 2.2 Werkgelegenheid gemeente Rijssen-Holten, 2000-2007 5 2.3 Transatlantic Market 6 2.4 Werkgelegenheid gemeente Rijssen-Holten, 2010-2020 7 2.5 Conclusie 9 3 Ruimtevraag 10 3.1 Inleiding 10 3.2 Vraag naar bedrijventerrein 10 3.3 Vraag naar kantoorruimte 10 4 Vraag versus aanbod bedrijfsruimte 12 4.1 Inleiding 12 4.2 Huidig aanbod 12 4.3 Vraag versus aanbod 14 5 Conclusie 16
3 1 Inleiding De gemeente Rijssen-Holten heeft STOGO onderzoek + advies gevraagd een actualisatie te maken van de raming van de vraag naar bedrijventerrein op de lange termijn. De raming die in 2003 is gemaakt, was gebaseerd op de uitkomsten van het scenario European Coordination van het Centraal Planbureau. Inmiddels zijn er nieuwe ramingen van het Centraal Plan Bureau beschikbaar, die uitgaan van andere ramingen van de economische groei. Ook heeft het Ministerie van VROM in haar Agenda 2008 - herijking aanpak bedrijventerreinen- een nieuwe aanpak van bedrijventerreinen voorgesteld waarbij invulling wordt gegeven aan de ambitie van het kabinet om duurzaam en efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte 1. Daarbij sluit het ministerie aan bij haar brief van juni 2007 aan de Tweede Kamer waarin zij stelt dat een consequente toepassing van de SER-ladder voor een zorgvuldige planning van de te herstructureren en nieuw te ontwikkelen terreinen wenselijk is. Toepassing van de SER-ladder houdt in dat bij de overwegingen en besluitvorming in de planvorming over de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen eerst gekeken wordt of en in welke mate herstructurering en intensivering van bestaande terreinen soelaas kan bieden voor het accommoderen van de ruimtevraag. Pas daarna komt aanleg van nieuwe bedrijventerreinen in beeld, die natuurlijk ook zo intensief mogelijk gebruikt moeten worden. Binnen de gemeente Rijssen-Holten wordt dit beleid ingevuld door bij de vraagramingen rekening te houden met de leegstand en de nog braakliggende terreinen op de bestaande bedrijventerreinen. Dat wordt in mindering gebracht op de berekende vraag naar kavels op nieuwe bedrijventerreinen. Ook is besloten dat in navolging van het Ministerie het nieuwe scenario Transatlantic Market als uitgangspunt is gekozen bij het ramen van de toekomstige vraag naar bedrijventerreinen. Aan de hand van de werkgelegenheidsprognose uit het scenario Transatlantic Market van het CPB kan worden voorspeld hoe de vraag naar ruimte op bedrijven- en kantorenterreinen er in de periode 2008-2020 uit zal zien. We starten de vraaganalyse met een korte beschrijving van de regionaal economische structuur van de gemeente Rijssen Holten en de ontwikkeling van de werkgelegenheid per bedrijfstak sinds 2000 op basis van het provinciale werkgelegenheidsregister. Dit geeft een eerste inzicht in de dynamiek binnen de aan bedrijventerreinen gebonden bedrijfsklassen (hoofdstuk 2). Vervolgens beschrijven we de uitkomsten van de ramingen voor de gemeente Rijssen - Holten. Daarbij maken we gebruik van de ramingen van het Centraal Plan Bureau in de Bedrijfslocatiemonitor. Daarbij sluiten we aan bij de mening van de rijksoverheid zoals verwoord in de Agenda 2008 2009- herijking aanpak bedrijventerreinen, waarin definitief is gekozen om het scenario Transatlantic Market als uitgangspunt te gebruiken. Dit geeft zicht op de vraag naar bedrijventerreinen op lange termijn. Hierbij geven we steeds aan op welke veronderstellingen de ramingen zijn gebaseerd. Hierbij gaat het 1 Tweede Kamer, 2007, nr. 123869, Agenda bedrijventerreinen 2008-2009
4 onder meer om veronderstellingen over economische groei, groei van de werkgelegenheid, ruimtegebruik en mate van binding aan bedrijventerreinen (hoofdstuk 3). Bij het vaststellen van het aanbod aan bedrijventerreinen gaan wij uit van de stand van zaken per 1 januari 2008. Dat betekent dat alle concrete aanvragen die per 1 januari 2008 nog niet zijn geëffectueerd in de berekening worden meegenomen als zijnde vraag naar bedrijventerreinen. Er wordt aangegeven wat er nog beschikbaar is aan bedrijventerreinen, wat er op de bedrijventerreinen aan leegstand is en voor hoeveel hectare al concrete belangstelling bestaat (hoofdstuk 4). Tot slot confronteren we de gesignaleerde vraag met het beschikbare aanbod. Dit geeft een beeld van de mate waarin de bestaande en in ontwikkeling zijnde bedrijventerreinen kunnen voorzien in de vraag en in hoeverre en op welke termijn aanvullend aanbod nodig is (hoofdstuk 5).
5 2 Ontwikkeling werkgelegenheid 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de toekomstige werkgelegenheid voor de periode tot 2020 voor de gemeente Rijssen-Holten berekend. De prognose wordt gebaseerd op de landelijke raming van het Centraal Planbureau. Daarbij wordt gebruik gemaakt van het scenario Transatlantic Market. De economische groei in dit scenario wordt door de rijksoverheid als leidend beschouwd in het beoordelen van de gewenste ruimtelijke ontwikkeling. De huidige en de verwachte toekomstige werkgelegenheid voor de gemeente Rijssen- Holten wordt daarom via dit scenario berekend. Hierbij wordt een correctiefactor op de landelijke prognose toegepast gebaseerd op in het verleden geconstateerde afwijkingen tussen de ontwikkeling in de gemeente Rijssen-Holten en Nederland. Uit de zo berekende toekomstige werkgelegenheid wordt dan in hoofdstuk drie de toekomstige ruimtevraag afgeleid. 2.2 Werkgelegenheid gemeente Rijssen-Holten, 2000-2007 De eerste stap in de berekening is de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten en in Nederland van de afgelopen acht jaar. Tabel 2.1: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten, 2000-2007 in aantal arbeidsplaatsen, per CPB-branche 2000 2007 groei 2000 2007 abs. procentuele. groei 2000-2007 landbouw 120 121 1 1% voeding/genot 700 612-88 - 13% overige industrie 1.290 919-371 - 29% chemie 67 48-19 - 28% metaal 1.170 1.467 297 25% nutsbedrijven bouw 2.860 2.983 123 4% handel 3.130 3.542 412 13% zee/luchtvaart overig transport/opslag 1.214 1.852 638 53% communicatie 105 110 5 5% bank/verzekering 312 406 94 30% overig tertiair 1.996 2.518 522 26% kwartaire diensten 731 1.060 329 45% overheid 1.022 1.411 389 38% totaal 14.717 17.049 2.332 16% Bron: BIRO Provincie Overijssel
6 In totaal zijn er tussen 2000 en 2007 2.332 nieuwe arbeidsplaatsen gerealiseerd, een jaarlijkse groei van 290 arbeidsplaatsen (jaarlijks 2,0%). Ter vergelijking: in de periode 1997 2007 bedraagt de jaarlijkse groei 2,7% en de jaarlijkse groei van het aantal arbeidsplaatsen 366. De sterkste groei doet zich met name in de transportsector, de handel en in de dienstverlenende sector voor (kwartaire sector, overig tertiair en overheid). Ook de metaalindustrie is een sterke groeier. Alleen in de voedings- en genotmiddelenindustrie en de overige industrie is de werkgelegenheid afgenomen door het verlies van arbeidsplaatsen in de textiel (- 92 arbeidsplaatsen) en de meubelindustrie ( - 237 arbeidsplaatsen). In 2007 telt de gemeente Rijssen-Holten 17.049 arbeidsplaatsen (tabel 2.1). Tabel 2.2: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten en Nederland tussen 2000-2007 in indexcijfers, per CPB-branche Indexcijfer Rijsen-Holten Indexcijfer Nederland voeding/genot 87 86 overige industrie 71 87 chemie 72 89 metaal 125 86 nutsbedrijven 100 84 bouw 104 99 handel 113 100 zee/luchtvaart overig transport/opslag 153 99 communicatie 105 81 bank/verzekering 130 97 overig tertiair 126 107 kwartaire diensten 145 127 overheid 138 104 totaal 116 102 Bron: BIRO Provincie Overijssel, Centraal Planbureau Vergelijken we de ontwikkeling van de werkgelegenheid in de laatste acht jaar in de gemeente Rijssen-Holten met die in Nederland (basisjaar 2000) dan blijkt dat behalve in de overige industrie de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten de afgelopen acht jaar sterker is toegenomen dan in Nederland. 2.3 Transatlantic Market Het Centraal Planbureau heeft een scenariostudie Welvaart en Leefomgeving opgesteld voor de toekomst van Nederland en de Nederlandse economie tot en met 2040 (oktober 2006). Deze analyse bouwt voort op de in 2003 uitgebrachte studie Four Futures of Europe, waarin in vier scenario s mogelijke toekomstbeelden voor Europa zijn beschreven. In haar brief aan de Tweede Kamer over de agenda bedrijventerreinen 2008 2009 geeft het Ministerie van VROM aan waarom zij bij haar toekomstige beleid in de Agenda bedrijventerreinen 2008-2009 heeft gekozen voor het scenario Transatlantic Market
7 en niet voor het scenario Global Economy zoals het Centraal Planbureau doet in haar Bedrijfslocatiemonitor. Zij stelt: de lange termijn ruimtereservering voor bedrijventerreinen is tot nu toe gebaseerd op het scenario met de hoogste economische groei (Global Economy) van het CPB (Bedrijfslocatiemonitor 2005). Voor dit scenario is destijds gekozen om snel en adequaat te kunnen reageren op een onverwacht grotere vraag naar bedrijventerreinen. Echter, de daadwerkelijke aanleg van bedrijventerreinen moet wel worden gebaseerd op een realistische inschatting van de vraag op korte termijn. Planning en ontwikkeling van bedrijventerreinen op de korte termijn zijn tot nu toe onvoldoende gebaseerd op een realistische vraagraming. Wij hechten er aan dat het economische en het ruimtelijke belang van bedrijventerreinen op een evenwichtige wijze wordt benaderd. Dit betekent dat we rekening houden met voldoende ruimte om de economische bedrijvigheid te accommoderen en dat we zorgvuldig en efficiënt moeten omgaan met de beschikbare ruimte. We willen bij de daadwerkelijke planning uitgaan van een realistisch scenario. We nemen daarom nu een middenscenario. Daarbij willen we uitkomen op een totale vraag die overeenkomt met de vraag in het Transatlantic Marketscenario, zoals beschreven in de studie Welvaart en Leefomgeving. Om die reden is in dit rapport ook uitgegaan van het scenario Transatlantic Market bij het berekenen van de ruimtevraag. De kenmerken van het Transatlantic Market scenario zijn: vrij hoge economische groei (gemiddeld 1,7% per jaar); flexibeler arbeidsmarkt, toename arbeidsparticipatie, lage werkloosheid (gemiddeld 5,0%). flinke groei arbeidsproductiviteit; verzorgingsstaat ingeperkt, eigen verantwoordelijkheid voor de burgers; versobering sociale zekerheid; collectieve sector hervormd naar VS model; toenemende inkomensongelijkheid; internationale samenwerking vooral gericht op transatlantische handel; internationale concurrentie, prikkels voor innovatie, kennisopbouw. 2.4 Werkgelegenheid gemeente Rijssen-Holten, 2010-2020 De prognose van de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten wordt gebaseerd op de huidige opbouw van de werkgelegenheid in de gemeente en de landelijke prognose Transatlantic Market van het Centraal Planbureau. Daarbij worden de verschillen in ontwikkeling tussen de groei van het aantal arbeidsplaatsen in Nederland en de gemeente Rijssen-Holten gebaseerd op het verschil in ontwikkeling tussen 2000 en 2007 (tabel 2.2). Aangezien verwacht mag worden dat de werkgelegenheid in de gemeente tot 2020 niet altijd zoveel sneller zal groeien dan in Nederland is bij de prognose van de toekomstige werkgelegenheid een correctiefactor toegepast (zie de bijlage 1).
8 Rijssen: bedrijventerrein de Mors
9 Tabel 2.3: Ontwikkeling van de werkgelegenheid in de gemeente Rijssen-Holten, 2010-2025 in aantal arbeidsplaatsen, per CPB-branche (excl. landbouw) 2010 2015 2020 voeding/genot 670 670 680 overige industrie 870 800 740 Chemie 35 30 30 metaal 1.460 1.480 1.500 nutsbedrijven bouw 2.980 3.110 3.260 handel 3.980 4.700 5.550 zee/luchtvaart overig transport/opslag 1.890 2.200 2.550 communicatie 140 160 180 bank/verzekering 420 460 510 overig tertiair 2.580 2.900 3.260 kwartaire diensten 1.230 1.440 1.690 overheid 1.560 1.700 1.860 totaal 17.815 19.650 21.810 Bron: Bron: STOGO onderzoek + advies De jaarlijkse groei van het aantal arbeidsplaatsen in de gemeente Rijssen-Holten neemt toe van 290 arbeidsplaatsen tussen 2000 en 2007 via 370 arbeidsplaatsen in de periode 2010 2015 tot 430 arbeidsplaatsen tussen 2015 en 2020 (tabel 2.3). Ook blijkt dat de werkgelegenheid in de dienstensector sterker toeneemt dan het aantal industriële arbeidsplaatsen. In de andere aan bedrijventerrein gebonden sectoren als bouw, handel en transport groeit het aantal arbeidsplaatsen nog wel. 2.5 Conclusie De werkgelegenheid is de afgelopen acht jaren in de gemeente Rijssen-Holten jaarlijks met 290 arbeidsplaatsen toegenomen. Deze jaarlijkse groei neemt volgens de prognose van het scenario Transatlantic Market in de periode 2010-2015 (+ 370 arbeidsplaatsen) en 2015 2020 (+430 arbeidsplaatsen) nog toe. In die periode neemt de groei in de industriële sector af, maar groeit de werkgelegenheid in de aan bedrijventerreinen geboden sectoren bouw, handel en transport. Wel treedt in de structuur van de werkgelegenheid een verschuiving naar de dienstensector op.
10 3 Ruimtevraag 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt de ruimtevraag voor de periode 2008-2020 berekend. Het model waarin de ruimtevraag wordt berekend zet de verwachte werkgelegenheidsgroei om in de ruimtevraag op bedrijven- en kantorenterreinen. De aannamen in het model zijn deels gebaseerd op landelijk of provinciale gegevens en deels gebaseerd op berekeningen van STOGO voor de gemeente Rijssen-Holten (zie ook bijlage 1). 3.2 Vraag naar bedrijventerrein Volgens de berekening van de ruimtevraag volgens het scenario Transatlantic Market is voor de periode 2008 tot 2020 49 hectare netto bedrijventerrein nodig (tabel 3.1). Daarnaast moet ook de strategische voorraad op peil blijven. Deze strategische voorraad wordt door de provincie Overijssel in het geldende Streekplan Overijssel 2000 + geraamd op vijf keer de gemiddelde uitgifte over de afgelopen 10 jaar. Aangezien de strategische voorraad in 2020 beschikbaar moet zijn, gaat het hier om vijf keer de jaarlijkse uitgifte in de periode 2010 2020 van 4,1 hectare. Dat levert een strategische voorraad op van 20,5 ha, die beschikbaar moet zijn als in 2020 in de vraag van het eigen bedrijfsleven tot aan die periode is voldaan. Tabel 3.1: Vraag naar bedrijventerrein in de gemeente Rijssen-Holten, 2008-2020 2008-2010 2011-2020 Totaal 2008 2020 Prognose 8 ha 41 ha 49 ha Strategische voorraad Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2008 20,5 ha Voor de periode 2008-2020 wordt een vraag van 49 ha geraamd. Tevens moet er in 2020 een strategische voorraad achter de hand worden gehouden van een uitgifte van vijf jaar (= 20,5 hectare). 3.3 Vraag naar kantoorruimte Naast bedrijfsruimte is er ook vraag naar kantoorruimte. Het betreft hier uitdrukkelijk kantoorruimte welke niet op de een of andere manier is gekoppeld aan bedrijfsruimte. Het gaat dus om vrijstaande kantoorpanden. De ruimtevraag naar kantorenterreinen bedraagt in de periode 2008-2020 18.700 m² bvo. Vergeleken met een kantorenvoorraad van ongeveer 35.000 m 2 bvo (bron: Atlas Kantoren, Bak, 2006) betekent dit een uitbreiding met 53% in de komende dertien jaar.
11 Tabel 3.2: Vraag naar kantoorruimte (in m 2 bvo) in de gemeente Rijssen-Holten, 2008-2020 2008-2010 2011-2020 Totaal 2008 2020 Scenario Transatlantic Market 1.800 16.000 17.800 Frictie 900 Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2008 Daarbij wordt op de kantorenmarkt gerekend met een frictieleegstand van 5%. Deze is nodig om te zorgen voor een goede doorstroming op de kantorenmarkt. Immers, niet elk kantoorgebouw dat leegkomt wordt onmiddellijk weer door een andere gebruiker benut. Vaak moet er nog wat onderhoud plaats vinden. Dat levert nog een extra vraag van 900 m 2 bvo op. Concreet is er in de periode 2008 2020 in de gemeente Rijssen-Holten vraag naar 18.700 m 2 kantoorruimte. Een nadere studie moet uitwijzen hoe die vraag zal worden vervuld.
12 4 Vraag versus aanbod bedrijfsruimte 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt bekeken in hoeverre de vraag en het aanbod van bedrijfsruimte op elkaar aansluiten. Dat wordt gedaan voor de komende tien jaar met een doorkijk naar 2020. 4.2 Huidig aanbod HOLTEN Terrein Tabel 4.1: Totale voorraad bedrijfsruimte, begin 2008 bruto oppervlak De Kol 3 12,9 11,9-8,7 netto oppervlak uitbreiding vermindering uitgeefbaar braak geen bouwplan 2 Vletgaarsmaten I 16,7 11,5 0,4 Vletgaarsmaten II a 16,5 12,4 9,5 Vletgaarsmaten II b 23,6 15,4 15,4 De Haar I 8,8 7,6 opp te huur of te koop De Haar II 5,2 3,9 OAD-terrein 1,5 1,5 RIJSSEN Noorddeel-West 26,0 22,5 0,5 Noorddeel-Oost 75,1 62,8 2,9 0,8 Noordermors 20,8 15,7 0,3 0,1 Noordermors 2 24,7 17,5 0,3 Noordermors 3 26,7 17,9 0,2 0,7 Noordermors 4 13,9 9,1 1,2 0,3 Plaagslagen 52,1 37,3 1,6 0,6 Enterstraat 5,0 4,8 0,8 Slaghekke 0,4 0,4 Veeneslagen 0,8 0,8 0,2 TOTAAL 330,7 253,0-8,7 24,9 7,3 3,6 Bron: gemeente Rijssen-Holten, 2008 2 in het kader van het efficiënte ruimtegebruik inventariseert de gemeente ieder jaar de braakliggende kavels en tehuur/te koop staande panden; 3 zie voor de berekening van de vermindering van de Kol paragraaf 4.3
13 Holten: bedrijventerrein De Kol Holten: bedrijventerrein Vletgaarsmaten
14 De totale voorraad van bedrijfsterreinen in de gemeente Rijssen-Holten omvat begin 2008 een oppervlakte van 330,7 ha bruto, wat gelijk staat met 253,0 ha netto (tabel 4.1). Van dit totale aanbod aan bedrijventerrein is 24,9 ha nog bruikbaar op Vletgaarsmaten II a en b als nog uitgeefbare ruimte. Daarvan is een deel bestemd om bedrijven vanuit de Kol op te vangen. Verder is er een geringe capaciteit op de overige terreinen in de vorm van braakliggende of te koop/huur zijnde bedrijfsruimten. De braakliggende terreinen zijn allemaal door de gemeente uitgegeven. Dat betekent dat de gemeente geen invloed meer heeft op de uitgifte van deze terreinen. De huidige eigenaar kan er mee doen wat hij wil, bijvoorbeeld uitgeven aan bedrijven van buiten de gemeente. Het is dan ook niet reëel te veronderstellen dat deze kavels weer voor 100% kunnen worden gebruikt om in de lokale vraag te voorzien. Hier is aangenomen dat driekwart weer gebruikt wordt om in de lokale vraag te voorzien, dus (75%* 7,3 ha) 5,5 ha en de resterende 1,8 ha voor de huisvesting van bedrijven van elders. Net als in de berekening van de Bedrijfslocatiemonitor van het Centraal Planbureau wordt aangenomen dat van de te huur en te koop staande panden 80% geschikt is voor nieuw gebruik. Dat betekent dat van de 3,6 ha (tabel 4.1) nog 2,9 ha opnieuw gebruikt zal kunnen worden. Uit het vorige onderzoek is gebleken dat een 25% hiervan wordt ingenomen door bedrijven die niet uit Rijssen komen. Blijft 2,2 ha over. Totaal is er per 1 januari 2008 dus nog 32,6 ha (24,9 ha+ 5,5 ha + 2,2 ha) beschikbaar voor de opvang van bedrijven uit de gemeente. 4.3 Vraag versus aanbod Voor de periode 2008-2020 is een vraag berekend van 49 ha. Daarbij komt nog een vraag die het gevolg is van het uitplaatsen van de bedrijven van het bedrijventerrein de Kol naar Vletgaarsmaten II. Deze bedrijven nemen op het nieuwe terrein een grotere oppervlakte in dan zij op het oude bedrijventerrein de Kol hadden 4. Vervolgens zijn de al uitgeplaatste bedrijven daarop in mindering gebracht. Resteert een vraag van 8,7 ha. Daarnaast is er echter nog een lijst van bedrijven, die zich graag willen vestigen op een nieuwe kavel, maar daar door gebrek aan kavels nog geen gelegenheid voor hebben gekregen. Deze uitgestelde vraag bedraagt per 1 januari 2008 10,1 ha voor het bedrijventerrein Vletgaarsmaten in Holten. Daarbij is gecorrigeerd voor de ruimte die deze bedrijven achterlaten en die opnieuw benut kan worden. Bovendien is nagegaan of de ingeschreven bedrijven voor Vletgaarsmaten gezien de verminderde economische situatie zich nog steeds wilden vestigen. Dat heeft geleid tot een correctie van 30%. Tevens is er een lijst van Rijssense bedrijven die zich willen vestigen op het bedrijventerrein Enter-Rijssen van 7,1 ha. Op die lijst is dezelfde correctie van 30% toegepast als bij de lijst voor Vletgaarsmaten. In totaal leidt dit tot een vraag van 74,9 hectare. 4 Deze uitbreidingsfactor (1,3) is gemotiveerd in het rapport Ruimtelijke onderbouwing bedrijfsverplaatsingen van de Kol naar bedrijventerrein Vletgaarsmaten, 2006, op basis waarvan de provincie een verklaring van geen bezwaar heeft gegeven.
15 Tabel 4.2: Vraag een aanbod van bedrijfsruimte in netto ha in de gemeente Rijssen-Holten, 2008-2020 Jaar (1) Berekende Vraag scenario TM (2) Lijst met aanvragen terrein Enter- Rijssen (3) Lijst met aanvragen terrein Vletgaarsmaten IIa en II b 4) onttrekking 1) Subtotaal vraag (1+2+3+ 4) (5) Huidig aanbod bedrijventerrein (hard) (6) Toekomstig aanbod bedrijventerrein (zacht) 2 (7) ruimtewinst, revitalisering, efficiënt ruimtegebruik subtotaal aanbod (5+6+7) Tekort/overschot = subtotaal vraag minus subtotaal aanbod 2008 2020 49,0 7,1 10,1 8,7 24,9 12,0 4,0 12,1 subtotaal 74,9 60,7 Totaal 2008 2020 3 Strategische voorraad 1) berekening als volgt: 11,9 ha de Kol * 1,3 (uitbreidingsfactor) minus 6,8 ha al uitgeplaatste bedrijven 2) zachte plannen: Enter-Rijssen, de Keizer, Vletgaarsmaten IIC 3) strategische voorraad- voor de periode na 2020- wordt gevormd door 5x de gemiddelde jaarlijkse uitgifte Bron: berekeningen STOGO onderzoek + advies, 2008 5,5 2,2-14,2-20,5 Tegenover de vraag van 74,9 hectare staat op dit moment een aanbod van 24,9 hectare van Vletgaarsmaten IIa en IIb, aangevuld met een te behalen ruimtewinst op de bestaande terreinen van 7,7 hectare. Na de uitgifte van Vletgaarsmaten II a en b resteert dus nog een behoefte van 42,3 hectare. Voor de komende vijf jaar staan de volgende uitbreidingen gepland die voor een deel in de vraag kunnen voorzien: Locatie Enter- Rijssen (17 ha bruto, 12,0 ha netto, eerste uitgifte 2010) en de Keizer (5 ha bruto, 4,0 ha netto, eerste uitgifte 2011) en Vletgaarsmaten II C (17 ha bruto, 12,1 ha netto, eerste uitgifte 2014). Er resteert vervolgens nog een vraag van 14,2 hectare. Het resterende tekort van 14,2 ha, eventueel in 2020 vermeerderd met de behoefte aan een strategische voorraad van 20,5 ha, kan mogelijk worden ingevuld door het bedrijventerrein Vletgaarsmaten III.
16 5 Conclusie In de actualisatie van de berekening van de ruimtebehoefte van de gemeente Rijssen- Holten is aangesloten bij het beleid zoals het Ministerie van VROM het in haar Agenda 2008 - herijking aanpak bedrijventerreinen- een nieuwe aanpak van bedrijventerreinen heeft voorgesteld. Er wordt invulling gegeven aan de ambitie om duurzaam en efficiënt om te gaan met de beschikbare ruimte. Als uitgangspunt van de berekening van de ruimtebehoefte is het scenario Transatlantic Market gebruikt, terwijl tevens goed in beeld is gebracht wat er momenteel nog aan bedrijfsruimte beschikbaar is (zowel kavels als leegstaande gebouwen en nog niet benutte kavels). Ook is bij de bedrijven die in aanmerking willen komen voor nieuwe bedrijfsruimte nagegaan of hun behoefte reëel is en als zij reeds op een bedrijventerrein gevestigd zijn, is gecorrigeerd voor ruimte die zij achterlaten, die immers weer door een ander bedrijf benut kan worden. Op die manier berekend beslaat de behoefte de additionele behoefte aan nieuwe bedrijventerrein in de gemeente Rijssen-Holten en wordt recht gedaan aan de SER ladder. Volgens het streekplan Overijssel 2000+ behoort de gemeente Rijssen-Holten tot de categorie grote kernen met een regionale verzorgings- en/of werkgelegenheidsfunctie. In die kernen moet ruimte zijn voor vestiging en uitbreiding van uit die kernen voortkomende, en qua aard en schaal van de kern passende werkgelegenheid. Hierbij is ook inbegrepen de bedrijven die zich vanuit het op de betreffende kern georiënteerde buitengebied of uit omliggende kernen naar het bedrijventerrein in de kern willen verplaatsen. Ook is voor vestiging van bedrijven van elders in deze kernen, in complementariteit op de stadsgewesten, ruimte aanwezig. Uitdrukkelijk moet er hierbij op worden gewezen dat in voorliggende behoefteberekening geen rekening is gehouden met de behoefte van bedrijven van elders om zich in Rijssen-Holten te vestigen. Dat is buiten beschouwing gebleven, daar de gemeente zich bij de kaveluitgifte van bedrijventerreinen ten doel stelt alleen kavels uit te geven aan bedrijven afkomstig uit de gemeente zelf. Ook is geen rekening gehouden met de behoefte aan kavels op een bedrijventerrein van de perifere grootschalige detailhandel. Het streekplan criterium Vestiging vanuit de kern voortkomende werkgelegenheid omvat naast de startende bedrijven, ook de uitbreiding en ontwikkeling van de reeds aanwezige en in de gemeente gewortelde bedrijven. Voor het streekplancriterium qua aard en schaal passende werkgelegenheid is gekeken of de ingediende aanvragen naar bedrijfsruimte passen bij de aard en schaal van Rijssen-Holten. Jurisprudentie van de Raad van State 5 laat zien dat de eis van naar aard en schaal passende bedrijvigheid redelijk wordt geacht en dat deze norm in een bestemmingsplan geobjectiveerd moet worden. Het rapport Aard en schaal van de bedrijvigheid van Rijssen-Holten (Stogo, 2006), toont de feitelijke (huidige) aard en omvang van de bedrijvigheid in de gemeente aan en vormt hiervoor het toetsingskader. Uit de gespecificeerde berekeningen komt voor de periode 2008 2020 voor de gemeente Rijssen-Holten een additionele behoefte naar voren van 14,2 hectare netto 5 Uitspraak van Raad van State d.d. 16 mei 2007 (nr. 200601492/1) inzake bestemmingsplan Vletgaarsmaten 2004 (Rijssen-Holten).
17 bedrijventerrein. Tegenover een vraag van 74,9 hectare staat een aanbod van plannen van 60,7 ha. 6 Er vanuit gaande dat deze plannen allemaal ten uitvoer worden gebracht, ontstaat er in 2020 een tekort van 14,2 ha. (excl. een eventuele strategische voorraad). Bij de berekening van de vraag is rekening gehouden met de transformatie van het bedrijventerrein de Kol in Holten (gecorrigeerd voor bedrijven die reeds verplaatst zijn en rekening gehouden met de afspraken met de provincie hierover), met de concrete aanvragen naar bedrijfsruimte (waarbij is gecorrigeerd voor de door die bedrijven achtergelaten en opnieuw geschikte bedrijfsruimte). Daardoor betreft de behoefteberekening uitsluitend de additionele behoefte van de gemeente Rijssen-Holten en wordt voldaan aan het beleidsuitgangspunt dat de toewijzing van gronden aan bedrijven zal verlopen volgens de drietrapsafweging: (1) herstructurering of herplaatsing op vrijkomende kavels, (2) inpassing op open locaties op de bestaande bedrijventerreinen en (3) plaatsing op nieuw bedrijventerrein. 6 Bij het aanbod van plannen is nog geen rekening gehouden met de ontwikkeling van Vletgaarsmaten 3. De additionele behoefte (14,2 ha) evt. aangevuld met een strategische voorraad, kan mogelijk door dit terrein worden ingevuld.
18 BIJLAGE 1 VERSCHIL IN GROEIRAMINGEN NEDERLAND EN RIJSSEN-HOLTEN Tabel 1 Gebruikte verschillen in groeiramingen tussen Nederland en Rijssen- Holten tot 2020 per CPB-branche CPB-branches Rijssen-Holten shift 2000-2007 Nederland shift 2000-2007 shift 2000-2007 halve shift 2000-2007 kwart shift 2000-2007 voeding/genot 87 86 1 1 0 overige industrie 71 87-16 -8-4 chemie 72 89-18 - 9-5 metaal* 125 86 40 20 10 openbare nutsbedrijven bouw 104 99 6 3 2 handel 113 100 13 7 3 zee/luchtvaart overig transport/opslag 153 99 53 27 13 communicatie 105 81 24 12 6 bank/verzekering 130 97 33 17 8 overig tertiair* 126 107 20 10 5 kwartaire diensten 145 127 18 9 5 overheid* 138 104 34 17 9 totaal 116 102 14 7 3 In vet is aangegeven welke shift per CPB branche is gebruikt. Bron: STOGO onderzoek + advies, 2008 Omdat er in bepaalde CPB branches grote verschillen in groei bestonden tussen de situatie in de gemeente Rijssen-Holten vergeleken met Nederland zijn per bedrijfstak verschillende shifts (verschil in groei tussen de gemeente Rijssen-Holten en Nederland) gebruikt. Er is met een hele shift gewerkt als het verschil in de shift minder dan 15 bedroeg, met een halve shift als het verschil in de shift tussen de 15 en de 20 lag en met een kwart shift als het verschil hoger dan 20 was. In bovenstaande tabel is in het vet per CPB branche aangegeven welke shift is gebruikt.
19 BIJLAGE 2 AANGENOMEN VERONDERSTELLINGEN CPB MODEL In het model zijn een aantal parameters van groot belang voor de uitkomsten. In deze bijlage worden de belangrijkste aannamen in het ruimtevraag-model kort beschreven. Bindingspercentage Van de toename van de werkgelegenheid is een gedeelte gebonden aan bedrijven- en kantorenterreinen. Het overige deel vindt elders ruimte. Deze bindingspercentages verschillen per sector en worden op basis van empirisch onderzoek naar vestigingsvoorkeuren vastgesteld. Geeft aan welk deel van de groei van het aantal arbeidsplaatsen op een bedrijventerrein gevestigd moet zijn. Tabel 1: Gebruikte bindingspercentage per bedrijfsklasse CPB-branches bindingspercentage voeding/genot 90 overige industrie 90 chemie 90 metaal 90 bouw 80 handel 60 overig transport/opslag 85 communicatie 85 bank/verzekering 55 overig tertiair 55 kwartaire diensten 30 overheid 25 Bron: STOGO onderzoek + advies, 2002 Percentage hergebruik Het percentage hergebruik wordt doorgaans gesteld op het Nederlands gemiddelde van 80%. Dit percentage geeft aan dat van de ruimte die door bedrijven wordt achtergelaten gemiddeld 80% opnieuw kan worden gebruikt.
20 Terreinquotiënten Zowel de vloerquotiënt als de terreinquotiënt zijn van wezenlijk belang bij het omrekenen van het aantal arbeidsplaatsen naar de benodigde ruimte. Het gaat hierbij om het aantal vierkante meters terrein- respectievelijk vloeroppervlak dat een werknemer nodig heeft. In het model wordt gebruik gemaakt van de volgende terreinquotiënten: CPB-branches voeding/genot overige industrie chemie metaal bouw handel transport/opslag communicatie bank/verzekering overig tertiair kwartaire diensten terreinquotiënt 171 m 2 per arbeidsplaats 347 m 2 per arbeidsplaats 295 m 2 per arbeidsplaats 191 m 2 per arbeidsplaats 121 m 2 per arbeidsplaats 328 m 2 per arbeidsplaats 396 m 2 per arbeidsplaats 47 m 2 per arbeidsplaats 57 m 2 per arbeidsplaats 223 m 2 per arbeidsplaats 189 m 2 per arbeidsplaats overheid 189 m 2 per arbeidsplaats Bron: Prognoses bedrijventerreinen in Overijssel, augustus 2006, pag.4. Vloerquotiënten (geldt voor kantoren) In Nederland ligt gemiddeld de vloerquotiënt op 28 m². In het model wordt gerekend met een vloerquotiënt van 25 m².