Communicatie: wat en waarom

Transcriptie

1 TOTALE COMMUNICATIE FILOSOFIE, VISIE EN BASISHOUDING Wilma Scheres Esther Oskam Communicatie: wat en waarom Veel definities gaan over de vorm en het proces van communicatie. Wij waren met name geïnteresseerd in het waarom van communicatie. Als je het waarom begrijpt van communicatie krijg je meer grip op het proces en kun je dat proces positief beïnvloeden. De (taal) filosofie en de psychologie gaven antwoord: HORA:Om zichzelf te begrijpen heeft een mens het nodig om door een ander begrepen te worden. Om door een ander begrepen te worden heeft een mens het nodig om die ander te begrijpen. Communicatie voorziet in die behoefte. Desanne van Brederode: Een mens kan niet leven of groeien zonder begrepen te worden. Begrijpen en begrepen worden ligt aan de basis van ons bestaan. Begrijpelijkheid verdient de voorkeur boven vorm. Wat is taal en wat is communicatie? Taal Taal is een gemeenschappelijk regelsysteem van een gemeenschap. Taal is in dienst van de communicatie van de gemeenschap. Je kunt met taal genuanceerd communiceren met leden van je taalgemeenschap. Met niet-leden wordt het lastig. Communicatie Je kunt met iedereen communiceren zonder taal. Communicatie kent ontelbare universele signalen die taalgrenzen overstijgen. Kortom: alle gedrag is communicatie. Communicatie is meer dan taal. Communicatie gaat vooraf aan taal. Taal is één van de vormen om mee te communiceren. 1

2 Voorwaarden voor communiceren Bewust ervaringen opdoen: je vult je model van de wereld met inhoud. Bewust ervaren dat op jouw actie een reactie volgt en andersom. Bewust ervaren dat communicatie wederzijdsheid/uitwisseling betekent. Bewust ervaren dat er communicatiemiddelen zijn. Bewust in contact en dialoog met je omgeving. Totale Communicatie De intentie hebben om de ander te willen begrijpen en moeite doen om je aan te passen aan het communicatieniveau. Vanuit die intentie en attitude ga je meer bewust en tegelijkertijd gebruik maken van alle mogelijke uitingsvormen en bejegening op maat van de cliënt. Daarmee stimuleer je gericht de communicatieve ontwikkeling en daarmee de algehele ontwikkeling. En dat is de visie op communicatie van de KEGG. Wat betekent de visie van TC De cliënt kan en mag zichzelf zijn. Verschillende vormen/middelen voor verschillende situaties, aangepast aan mogelijkheden en beperkingen. Communicatievormen hebben zelf geen niveau. TC gaat de hele dag door. De omgeving leert de cliënt kennen met al zijn unieke mogelijkheden en beperkingen kennen om vervolgens voortdurend af te stemmen op de cliënt in iedere situatie. Wat bereik je met TC Je geeft afgestemde informatie. Je biedt veiligheid, overzichtelijkheid en structuur. Je vergroot de zelfstandigheid en zelfredzaamheid en keuzegedrag. Je lokt interactie/conversatie uit. Je bevordert sociale vaardigheden en contacten. Welke communicatievormen zijn er en hoe kun je ermee communiceren? 2

3 Foto s Foto s Tekeningen Foto s Tekeningen Pictogrammen pictogram Foto s Tekeningen Pictogrammen Gebaren En natuurlijk... Woorden Geluiden Etc. 3

4 Toepassingen Individuele communicatiemiddelen - Communicatieboek met foto s of picto s, of tekeningen - Pictogenda - Voorwerpen - Communicatieborden - Spraakcomputer Communicatieborden Visualiseren van ruimte, tijd en opdrachten - Horizontaal/verticaal? - Groepsbord of individueel? - Tijd of thema visualiseren? - Vormen?: Foto s, picto s, tekeningen? - Inhoud en toepassing afhankelijk van communicatieniveau - Stappenplan - Hoeveelheden - Aangepaste klok - Inrichten van de ruimte Sociaal emotioneel Visualiseren van emoties en gedrag Voorbereiden op gebeurtenissen Vastleggen van ervaringen Levensboek, doodboek, blootboek, Ik-project MCG/ EMB en TC Waar hou je rekening mee tov vormen en middelen bij MCG: Zintuiglijke beperkingen: visus, gehoor, motoriek, vragen aandacht (visio/kegg). De complexiteit aan beperkingen kan gevolgen hebben voor de verwerking van prikkels. Bewegingsmogelijkheden. Hoe moet je communiceren, bijvoorbeeld in gedrag als je bewegingsapparaat het slecht doet? Hoe moet je gericht op iets wijzen? 4

5 MCG/ EMB en TC Veel MCG kinderen hebben een verstoorde prikkelverwerking. Er is sprake van over-/ ondergevoeligheid. De communicatieprikkels moeten soms intenser zijn: aanrakingen, kleuren, tastbare communicatievormen. Soms heeft het kind juist last van intense prikkels: tactiele afweer, afweer van scherpe licht/geluidsprikkels. Soms heeft het kind een voorkeurszintuig. MCG/ EMB en TC Wat is belangrijk: De zintuiglijke beleving De omgeving en de ruimte Herhaling en rituelen Een goede interpretatie van de begeleiders De omgeving is vaak het communicatiemiddel, durf dat te zijn Het communicatieniveau Voordat je een keuze gaat maken voor communicatiemiddelen is het belangrijk dat je eerst het communicatieniveau van de cliënt kent. Het communicatieniveau van de cliënt breng je samen met de omgeving in kaart met behulp van een communicatieprofiel. Het profiel houdt rekening met alle individuele mogelijkheden en beperkingen. De instrumenten van het communicatieprofiel Persoonsbeeld en de sociale situatie Stemmingen, wilskracht, motivatie, gewoon gedrag, opmerkelijk gedrag, gebeurtenissen die impact hebben gehad etc. Persoonsbeeld werkt met gerichte vragen. Omgevingssysteem van de persoon; milieus, relaties, contacten, begeleiders. De ontwikkelingsmogelijkheden Zijn er testgegevens over de sociaal emotionele ontwikkeling en/of de leerbaarheid: vermogen tot abstractie? Zijn er gegevens over het vermogen tot zintuiglijk waarnemen en verwerken van prikkels? Motorische beperkingen/mogelijkheden? Het communicatieschema Over welke inhoud (begrippen) communiceert de cliënt actief en passief met welke vormen op welk niveau? Voor deze communicatieniveaus ontwikkelden wij een communicatiemodel, een kader: een model, voor alle mensen met een communicatieve beperking. 5

6 Het communicatiemodel Situatieniveau 1 en 2: Veiligheid en Vertrouwen (herkenning) proeven Situatieniveau I Veiligheid ruiken Signaal onbewust voelen Signaalniveau 1 en 2: Vertrouwen (herkenning) en Variatie Symboolniveau 1 en 2: Variatie en Vrijheid Signaal onbewust brood eten Signaal onbewust Gerammel van bestek Signaal onbewust Anderen aan tafel Brood in de keuken Situatieniveau II Veiligheid/vertrouwen/herkenning handelen rode drinkbeker dienblad Signaalniveau I vertrouwen/herkenning tafel geluid moeder drinken theepot keuken bewegen buiten spelen op KDV buiten spelen bij oma foto gebaar woord foto voorwerp woord gebaar woord foto Signaalniveau II vertrouwen/variatie 1: meer zwemmen op dinsdag of vrijdag in binnenbad Symboolniveau I variatie met papa zwemmen in zee op vakantie drinken thuis Drinken kopen zwemles z w e m b r o e k zwembroek kopen drinken bij de buurvrouw Limo, thee, koffie drinken op een terras Zwemwedstrijd op tv modelvoorwerp 6

7 zwemmen op dinsdag en vrijdag zwemles Symboolniveau II vormgeving met papa z w e m b r o e k zwemmen in zee op vakantie zwemwedstrijd op tv zwembroek kopen Terug naar het communicatieprofiel Het communicatieschema geeft dus het volgende inzicht: Met welke vormen communiceert deze persoon over welke inhoud, dus over welke begrippen uit zijn wereld en op welk niveau. een duikcursus volgen reddingsbrevet halen Andere instrumenten Ervaringenschema : Nu gaat het om de sociaal emotionele omstandigheden. We kijken met dit instrument naar de wijze waarop veiligheid, vertrouwen/ herkenning, variatie en vrijheid invloed hebben op gedrag/ communicatie. Functieschema Functieschema: gebruik van communicatie: vragen, opmerken, weigeren, informatie zoeken, uitdrukken van gevoelens etc. Hoe doet iemand dat en op welk communicatieniveau. Communicatieplan Na een interpretatie kom je tot een communicatieplan op maat, waarbij je vormen zoveel mogelijk afstemt op de inhoud en de mogelijkheden van de cliënt. Moeten we toe naar: beeldvorming, behandeling, ontwikkeling of onderhoud? Of een combinatie hiervan. Hulpvraag, Doel en Werkwijze Zowel de cliënt als diens omgeving heeft een hulpvraag: Voor beide partijen stel je SMART doelen op. Hoe, wat, waar, wanneer en waarom verwerk je in een werkwijze! 7

8 Vraagt u maar! 8