Openbaar. Brief aan de Raad over verduurzamen van sportverenigingen

Transcriptie

1 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Brief aan de Raad over verduurzamen van sportverenigingen Programma / Programmanummer Sport / 1052; Klimaat & Energie / 1022 Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert / H. Tiemens Samenvatting Op 19 december 2012 heeft de Raad de motie sporten met zonneenergie aangenomen. Via de bijgevoegde brief informeren wij de gemeenteraad over de voortgang van deze motie. Tussen november 2013 en april 2014 zijn bij 20 sportverenigingen energiescans uitgevoerd. Deze verenigingen besparen met relatief kleine maatregelen in totaal ongeveer per jaar. De komende tijd worden bij nog 10 extra verenigingen energiescans uitgevoerd. BW-nummer Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. ML10, Anne Hurkens, 9818 MO10, Austin van Gaal, 9848 Datum ambtelijk voorstel 26 mei 2014 Registratienummer Verdere energiebesparing is vooral mogelijk met zonnepanelen, maar dit vraagt ook hoge investering van de verenigingen. We onderzoeken of er financieringsconstructies mogelijk zijn vanuit de gemeente. Ter besluitvorming door het college De brief aan de Raad over verduurzamen van sportverenigingen vast te stellen. Paraaf akkoord Datum Steller M. Hustinx Alleen ter besluitvorming door het College Actief informeren van de Raad Besluit B&W d.d. 8 juli 2014 X Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 2.1 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Collegevoorstel

2 Milieu Klimaat & Groen & Wonen Aan de gemeenteraad van Nijmegen Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum 8 juli 2014 Ons kenmerk ML10/ Contactpersoon Anne Hurkens Onderwerp Uitvoer motie "sporten met zonne-energie" Datum uw brief Doorkiesnummer (024) Geachte leden van de Raad, Op 19 december 2012 heeft uw Raad de motie sporten met zonne-energie aangenomen. Het door ons opgestelde plan van aanpak hiervoor is op 25 juni 2013 door u vastgesteld. In de periode november 2013 t/m april 2014 heeft een extern bureau in opdracht van de gemeente Nijmegen bij 20 Nijmeegse sportverenigingen, met in totaal leden, energiescans uitgevoerd. Bij deze scans is het elektriciteit- en gasverbruik in kaart gebracht en is per vereniging onderzocht waar de mogelijkheden liggen tot enerzijds energiebesparing en anderzijds energieopwekking. Met deze brief informeren wij u over de belangrijkste resultaten. Een uitgebreide beschrijving van de resultaten vindt u in het eindrapport in de bijlage. Belangrijkste resultaten 1. Met relatief eenvoudige maatregelen besparen de 20 deelnemende verenigingen circa per jaar (gemiddeld meer dan per club). De kostenbesparing zit deels in gunstiger energietarief en deels in energiebesparing door snelle en makkelijk te nemen maatregelen, zoals het uitzetten van koelingen die niet de hele week worden gebruikt. 2. Met zonnepanelen en LED-verlichting voor de sportvelden is forse energiebesparing te behalen, maar deze maatregelen kennen ook hoge investeringen. 3. LED-verlichting is op dit moment nog te duur en heeft een te lange terugverdientijd. Dit komt mede door het beperkte piekgebruik van veldverlichting bij sportverenigingen. De verwachting is dat de prijzen de komende jaren nog zullen gaan dalen. 4. De huidige terugverdientijd van zonnepanelen is ongeveer 10 jaar (als BTW-aftrek voor een vereniging mogelijk is). Dit is veel langer dan bij particulieren, omdat verenigingen als grootverbruikers een lagere energiebelasting betalen. Zonnepanelen worden voor de meeste clubs financieel pas interessant bij een terugverdientijd van 6-7 jaar. 5. Het Rijk overweegt vanaf 2015 de ecotax (belastingaftrek op de energierekening) voor sportverenigingen af te schaffen en de extra inkomsten hiervan te besteden aan een subsidieregeling voor zonnepanelen en duurzame maatregelen. Hierdoor zouden zonnepanelen en/of LED -verlichting financieel interessanter kunnen worden. Wij houden deze ontwikkeling in de gaten.

3 Gemeente Nijmegen Milieu Klimaat & Groen & Wonen Vervolgvel 1 6. Isoleren van clubhuizen is vaak duur in relatie tot het gebruik van het clubhuis en is over het algemeen geen reële optie. Vervolg Door de positieve resultaten en de aanpak op maat hebben nog tien Nijmeegse sportverenigingen zich gemeld voor een energiescan. Voor deze tien scans hebben we eenmalig een extra budget van ,- uitgetrokken, dat wordt gefinancierd door de programma s Sport en Klimaat & Energie. Het optimaliseren van de centrale verwarming (waterzijdig inregelen) blijkt een rendabele investering voor energiebesparing bij sportverenigingen, die in ruim een jaar wordt terugverdiend. We onderzoeken hoe deze maatregel bij de sportverenigingen kan worden toegepast. Verdere energiebesparing bij sportverenigingen is vooral mogelijk met zonnepanelen. De beschikbaarheid van investeringsmiddelen en de terugverdientijd zijn daarbij de bepalende succesfactoren. Daarnaast moeten verenigingen voor een deel ontzorgd worden om het succesvol te maken; verduurzaming van de vereniging heeft vanwege de hectiek van de dag vaak geen prioriteit. Zoals aangegeven in ons coalitieakkoord Sociaal, Duurzaam en Ondernemend onderzoeken wij nog dit jaar mogelijke financieringsconstructies voor energiebesparing en zonne-energie. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls drs. B. van der Ploeg Aantal Bijlagen: 1. Eindrapport onderzoek verduurzamen sportverenigingen

4 Eindrapport onderzoek Verduurzamen sportverenigingen Uitgevoerd in opdracht van Gemeente Nijmegen 14 april 2014

5 Inhoud 1. Managementsamenvatting 3 2. Achtergrond 5 3. Aanpak en deelnemers 6 4. Belangrijkste algemene conclusies 8 5. Energie- en gasverbruik Laaghangend fruit Isolatie en verwarming Potentieel aan zonnepanelen Energieverbruik veldverlichting Vervolgtraject 20 2

6 1. Managementsamenvatting Kwalitatieve bevindingen In de periode november 2013 tot april 2014 heeft MVO met LeV in opdracht van de gemeente Nijmegen bij 20 Nijmeegse sportverenigingen, met in totaal leden, energiescans uitgevoerd. Bij deze scans is het elektriciteit- en gasverbruik in kaart gebracht en is onderzocht waar de mogelijkheden liggen tot enerzijds energiebesparing en anderzijds energieopwekking. Hoewel het in eerste instantie veel moeite heeft gekost om verenigingen ertoe te zetten gebruik te maken van deze (voor hun gratis!) scan, zijn vrijwel alle verenigingen na het ontvangen van het adviesrapport enthousiast over het inzicht dat hiermee verschaft is. Bij onze aanbevelingen hebben we onderscheid gemaakt tussen: Laaghangend fruit : maatregelen waarmee verenigingen meteen zonder grote investeringen kunnen besparen; Besparingsmaatregelen die financiële investeringen vergen en waarbij deze investeringen in de loop der jaren terugverdiend worden middels energiebesparing. Onze conclusie luidt dat er een zekere mate van laaghangend fruit aanwezig is. Voor de 20 onderzochte verenigingen levert dit een besparing van circa per jaar (waarmee dit onderzoek door de verenigingen is terugverdiend!). Dit is echter niet dusdanig hoog, dat gesteld kan worden dat met simpele maatregelen uitzonderlijk hoge besparingen kunnen worden gerealiseerd. Het is dan ook niet zo dat verenigingen in grote mate energie verspillen. Ondanks de beperkte omvang van het laaghangend fruit is ze, gezien de financiële situatie van diverse clubs, wel degelijk interessant. Ook zijn dit de eerste stappen voor een vereniging om gevoel te krijgen bij duurzaamheid en haar voordelen. Kijken we naar de mogelijkheden tot verduurzaming door middel van duurzame investeringen, dan is er op dit terrein wel erg veel te bereiken. Door een combinatie van energieopwekking en besparing met LED veldverlichting, is bij veel clubs op den duur een gemiddelde energiebesparing van meer dan 40% te realiseren. Kwantitatieve bevindingen Door de uitkomsten van de energiescans van de 20 verenigingen te extrapoleren naar het totale aantal Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie (50), zijn de belangrijkste conclusies als volgt: Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie verbruiken 2 miljoen kwh elektra en m 3 gas per jaar. De totale variabele energiekosten voor deze verenigingen (inclusief energiebelastingen en BTW) bedragen per jaar (waarvan elektra en gas) De vaste aansluitkosten bedragen ruim voor alle sportverenigingen in Nijmegen. Er zijn twee energiebesparende maatregelen waarmee echt impact gemaakt kan worden, te weten het plaatsen van zonnepanelen (1) en overgaan op LED verlichting (2). 3

7 1. Het plaatsen van zonnepanelen Op de daken van alle Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie is ruimte voor zo n zonnepanelen. Deze kunnen kwh per jaar opwekken, een jaarlijkse besparing van Hiervoor is een investering van bijna 1 miljoen euro excl. BTW nodig. De besparing wordt sterk beïnvloed door enerzijds de prijsontwikkelingen van een kwh (nu op zeer laag niveau) en anderzijds de regeling omtrent saldering (nu in veel gevallen onbeperkt mogelijk). Ook dient onderzocht te worden of de daken van sportverenigingen wel voldoende draagkracht hebben voor panelen. 2. Overgaan op LED veldverlichting Er wordt jaarlijks voor 1 miljoen kwh, , aan elektra verbruikt door veldverlichting. Met LED veldverlichting kan, afhankelijk van hoe het toegepast wordt, tussen de 25% en 65% bespaard worden, dus tussen de en per jaar. De investering in LED verlichting is op dit moment nog te hoog, met reeële terugverdientijden van ruim boven de 15 jaar. Technisch is LED veldverlichting ook nog teveel in ontwikkeling om dit op korte termijn op grote schaal te stimuleren. Op dit moment krijgen de Nijmeegse sportverenigingen zo n ,- per jaar terug door gebruik te maken van de regeling teruggave ecotax. Deze regeling wordt waarschijnlijk in 2015 afgeschaft. Het geld wat de overheid hiermee bespaard wordt dan mogelijk benut om duurzame maatregelen (bij sportverenigingen) te stimuleren. Conclusie Onze conclusie is dat er, naast het laaghangend fruit, op termijn essentiële besparingen mogelijk zijn op energie(kosten) bij sportverenigingen. Besparingen tot wel per jaar, ofwel 44% van de energielasten. Met name vanaf 2015, als de teruggave ecotax regeling vervangen wordt door stimuleringsmaatregelen voor duurzame investering, kunnen grote stappen gemaakt worden. Zeker als er een collectieve aanpak komt. Belangrijke afhankelijkheden zijn: Ontwikkeling van de energieprijzen; Technische en commerciële ontwikkelingen rondom zonnepanelen en LED veldverlichting; Regulering rondom teruggave ecotax, saldering enz.. Voor gasverbruik kunnen beperkte besparingen (quick wins) gerealiseerd worden door instellingen rondom verwarming. Isolatie bij clubhuizen die gebouwd zijn na 2003 is prima in orde. Bij oude clubhuizen wegen de kosten van verregaande isolatiemaatregelen niet op tegen de besparingen ervan. Alleen bij voetbalverenigingen is het gasverbruik door het douchen hoog. Dit zal een item voor nader onderzoek zijn. 4

8 2. Achtergrond De gemeente Nijmegen heeft een plan van aanpak voor het verduurzamen van Nijmeegse sportverenigingen opgesteld. De aanleiding hiervoor is drieledig: 1. Nijmeegse sportverenigingen verkeren in (financieel) zwaar weer. Ze hebben te maken met bezuinigingen, een dalend ledenbestand en lagere sponsorinkomsten, terwijl de kosten blijven stijgen. Een belangrijke kostenpost, waar echter nog weinig verenigingen aandacht voor lijken te hebben, is het energieverbruik. Door de energielasten te beperken ontstaat een lagere energierekening, die bijdraagt aan een financieel gezondere vereniging. 2. In het coalitieakkoord van de gemeente Nijmegen is duurzaamheid een speerpunt. De doelstelling is om in 2045 een energieneutrale stad te zijn (Duurzaamheidsagenda ). Dit wordt bereikt door enerzijds energiebesparing, anderzijds opwekking van duurzame energie. Sportverenigingen kunnen hier ook een bijdrage aan leveren. 3. Sportverenigingen staan midden in de maatschappij, waardoor zij de mogelijkheid bieden om een grote groep mensen (ook jongeren) in aanraking te laten komen met het thema duurzaamheid, zoals bijvoorbeeld energiebesparing en hernieuwbare energiebronnen. In dit kader heeft de gemeente Nijmegen MVO met LeV gevraagd om energiescans uit te voeren bij alle Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie. 5

9 3. Aanpak en deelnemers Om in gesprek te komen met de sportverenigingen heeft MVO met LeV, in nauwe samenwerking met de gemeente, de volgende stappen ondernomen: 1. Er is een uitnodiging opgesteld voor de verenigingen. Deze is in eerste instantie door de gemeente naar alle sportverenigingen gestuurd, met uitzondering van voetbalverenigingen. 2. Op deze uitnodiging hebben een beperkt aantal (4) verenigingen zich spontaan aangemeld bij MVO met LeV. 3. MVO met LeV heeft ervoor zorg gedragen dat meer verenigingen hebben deelgenomen door: Persoonlijk een aantal sportverenigingen te benaderen wat heeft geleid tot deelname van 3 extra verenigingen; Een presentatie te geven tijdens het voorzitters overleg van alle tennisverenigingen. Dit resulteerde in deelname van 9 tennisverenigingen; Via de hockeyvereniging die zich spontaan had aangemeld, de overige 2 hockeyverenigingen te overtuigen van nut en noodzaak tot deelname; Na gesprek met de voorzitter van de Nijmeegse voetbalfederatie te besluiten dat in deze fase 2 voetbalverenigingen mee zouden doen, als pilot voor de 16 Nijmeegse voetbalverenigingen. Op basis van de uitkomst van deze pilot hebben 9 andere voetbalverenigingen in maart laten weten ook een energiescan te willen. Echter deze zijn gezien het budget en tijdsbestek niet meegenomen in de huidige opdracht. 4. Uiteindelijk zijn bij 20 sportverenigingen energiescans uitgevoerd en op basis van deze scans zijn aanbevelingen tot verduurzaming gedaan. 5. Over het algemeen hebben er 2 gesprekken met iedere deelnemende verenging plaatsgevonden, een intake en een toelichting van de aanbevelingen. 6. Voor de energiescans is er een checklist ontwikkeld en gehanteerd, om inzicht te krijgen in het (energie)profiel van de vereniging. Dit altijd gecombineerd met één of meerdere (jaarlijkse) energienota(s) van de vereniging. 7. De aanbevelingen zijn kwantitatief ondersteund met ontwikkelde spreadsheets voor algemeen energieverbruik, bepaling grote energieveroorzakers, besparingsberekeningen en rendement en terugverdientijd van zonnepanelen. Opmerking: De berekeningen zijn indicatief van aard en met name bedoeld als eerste verkenning op energiegebied voor een vereniging. Gezien de relaties tussen de verschillende maatregelen en de onzekere toekomst met betrekking tot regelgeving, energietarief etc., is niet te voorspellen hoe een energiemaatregel zich gedurende 10 jaar houdt. Om deze reden zijn de berekeningen voor indicatie ook eenvoudig gehouden. Alleen bij de rendementsberekeningen van zonnepanelen is rekening gehouden met veranderende energieprijzen. 8. Hieruit voortkomend zijn er maatregelen aanbevolen die clubs eenvoudig zelf kunnen uitvoeren (quick wins), andere vergen verder onderzoek en externe expertise. Bij de berekeningen en aanbevelingen is continu in acht genomen dat ze betrekking hebben op sportverenigingen. Dit betekent dat er beperkt(er) gebruik is van het huis, extremere piek- en dalmomenten zijn, sprake is van seizoensgebon- 6

10 denheid, leden die in eerste instantie komen om te sporten en vrijwilligers die eventuele besparingsmaatregelen moeten uitvoeren. Ook dient beseft te worden dat het huidige energieverbruik bij sportverenigingen in de meeste gevallen (ver) boven de kwh/jaar ligt. Boven de kwh bedraagt de energiebelasting 0,04/kWh. Onder de kwh is dit 0,114/kWh. Bij veel clubs wordt dus slechts 0,04 /kwh belasting bespaard door opwekking met zonnepanelen. Dit maakt de terugverdientijd t.o.v. huishoudens (zitten meestal onder de grens van kwh) langer. Offertes van panelenleveranciers zijn vaak gebaseerd op te hoge energietarieven, omdat men geen rekening houdt met dit effect. Tabel 1. Sportverenigingen waarbij een energiescan is uitgevoerd Sport Aantal verenigingen Voetbal 2 Tennis 9 Hockey 3 Atletiek 1 Rugby 1 Volleybal 1 Reddingsbrigade 1 Duiken 1 Kanoën 1 Totaal 20 Figuur 1. Deelnemende sportverenigingen naar sport Oranje = Blauw = Groen = Paars = Tennis Hockey Voetbal Watersport Geel = Bruin = Rood = Atletiek Volleybal Rugby 7

11 4. Belangrijkste algemene conclusies Clubs doen niet automatisch mee op basis van een gratis aanbieding voor een energiescan. Deelname vergt veel inspanning en persoonlijke contacten en benadering zijn essentieel! Reacties van clubs zijn vrijwel allemaal positief. Ze zijn blij met de (nieuwe) inzichten, vinden het een prettige aanpak en waarderen ook vooral de onafhankelijkheid. Teruggave ecotax werkt duurzaamheid op dit moment tegen, het heeft een dempend effect op besparingen van duurzame investeringen. Vrijwel alle clubs maken gebruik van de teruggave ecotax. De 3 verenigingen die dat niet deden zijn gewezen op deze mogelijkheid en gaan hem in 2014 toepassen. Energietarieven variëren nogal, tarieven bij oude langlopende contracten zijn soms tot 2 keer zo hoog ten opzichte van de huidige marktprijzen! Bij de meeste clubs ligt het elektraverbruik beduidend hoger dan kwh, waardoor de gewogen gemiddelde energieprijs rond de 0,15 ligt (omdat boven kwh er slechts 0,04 belasting wordt geheven). In combinatie met de teruggave ecotax, maakt dit de terugverdientijd van diverse maatregelen veel langer dan bij bijvoorbeeld particulieren. Grootste elektraverbruiker is veldverlichting, maar overgang op LED veldverlichting is ook meteen de hoogste investering, met de op dit moment langste terugverdientijd van alle maatregelen: Een van de redenen voor deze lange terugverdientijd is het relatief lage aantal branduren bij buitensporten. Vergelijk dit bijvoorbeeld met een parkeerterrein waar de lampen het grootste deel van de avond en s nachts continu branden. Zonnepanelen zijn een goede mogelijkheid om energie op te wekken, mits de draagkracht van het dak voldoende is. De huidige terugverdientijd is echter nog te lang, vaak rond de 10 jaar. Daarbij is de BTW teruggave van zonnepanelen voor verenigingen onduidelijk, iets dat zo n 2 jaar terugverdientijd kan schelen! Het gasverbruik komt bij veel clubs voor meer dan 80% voor rekening van de verwarming van het clubhuis of overige gebouwen. Alleen bij voetbal heerst een echte douchecultuur, waardoor douchen hier ook een groot aandeel heeft in het gasverbruik. Er is een groot verschil in gasverbruik tussen oude en nieuwe clubhuizen. Investeringen in isolatie in oude clubhuizen is echter duur in relatie tot het gebruik ervan (vaak weinig gebruik overdag, uitzondering als clubhuis multifunctioneel gebruikt wordt). Er is divers laaghangend fruit, dat voor een kleine milieu- en financiële besparing zorgt. Waterzijdig inregelen en cv-optimalisatie lijken een mooie optie om het gasverbruik te reduceren. De investering is gering (kosten circa 350 per vereniging) en de terugverdientijd kort. Gedrag is bij sommige verenigingen al goed, maar het is beter een en ander automatisch te regelen. Onafhankelijk van gedrag en leden die aan de knoppen kunnen draaien! Weinig clubs hebben dusdanig overvloedige reserves dat ze 8

12 9 vanuit hun eigen vermogen investeringen kunnen financieren. De paar clubs die dat wel hebben, kunnen hiermee hun rendement op het vermogen wel makkelijk verhogen, bezien de huidige lage rentestanden. Veel clubs moeten de komende jaren investeren in velden en/of accommodatie, waardoor investeringen in duurzame maatregelen niet direct prioriteit hebben. Het betrekken van de leden bij de financiering middels crowdfunding en/of obligaties is een reële optie bij clubs met vermogende leden. De ontwikkelingen rondom de afschaffing van de teruggave ecotax, in combinatie met stimulering van duurzame maatregelen, zou voor doorbraken kunnen leiden. Dit omdat het een dubbel effect heeft. Zonnepanelen en/of LED veldverlichting komen hiermee een stuk dichterbij. Energietarieven en wet- en regelgeving zijn in ontwikkeling. Bijvoorbeeld de wetgeving rondom salderen. Op dit moment is onbeperkt salderen in veel gevallen mogelijk, of dit echter na 2017 zo blijft is onzeker (zie Deze regeling kan mogelijk een effect hebben op het financiële voordeel van zonnepanelen. Collectieve inkoop van zonnepanelen en/of LED veldverlichting kan tot betere prijzen en efficiëntere installatie leiden. Het geeft de Nijmeegse verenigingen een boost in het reduceren van het energieverbruik. Een ESCo constructie voor alle Nijmeegse sportverenigingen, in samenhang met collectieve inkoop, afschaffing teruggave ecotax en stimuleringsmaatregelen, is mogelijk een goede manier om iets wezenlijks te bewerkstellingen op redelijk korte termijn op het gebied van duurzaam sporten. Afval wordt vaak gescheiden, maar komt soms weer op één hoop terecht, omdat er vaak maar 1 container is.

13 5. Energie- en gasverbruik Tabel 2. Overzicht jaarlijks elektra- en gasverbruik, gesorteerd op elektraverbruik hoog-laag. Vereniging Sport Totaal elektra Kosten elektra incl. BTW Energietarief Totaal gas Kosten gas incl. BTW Energietarief Ecotax Ecotax gas kwh/jaar Vast Variabel /kwh m 3 /jaar Vast Variabel /m 3 elektra Vereniging 1 Hockey , , Vereniging 2 Hockey , , Vereniging 3 Voetbal , , Vereniging 4 Voetbal , , Vereniging 5 Volleybal , , Vereniging 6 Hockey , , Vereniging 7 Tennis , , Vereniging 8 Tennis , , Vereniging 9 Tennis , , Vereniging 10 Tennis , , Vereniging 11 Tennis , , Vereniging 12 Tennis , , Vereniging 13 Tennis , , Vereniging 14 Tennis , , Vereniging 15 Atletiek , , Vereniging 16 Duiken , , Vereniging 17 Rugby , , Vereniging 18 Reddingsbrigade , , Vereniging 19 Kanoën , , Vereniging 20 Tennis , , TOTAAL , , ecotax totaal

14 Conclusie elektraverbruik Het totale elektraverbruik bij de 20 onderzochte verenigingen is bijna kwh op jaarbasis. De gemiddelde variabele kwh prijs is 0,16 (inclusief belasting en BTW) en in totaal zijn deze verenigingen jaarlijks ruim aan elektrakosten kwijt. De verwachting is dat deze 20 verenigingen ongeveer 40% van het elektraverbruik van alle Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie representeren. Dit is gebaseerd op het feit dat er 20 van de 55 door de gemeente aangedragen verenigingen meegedaan hebben, maar dat enkele van de 35 overige verenigingen ofwel opgeheven ofwel zeer klein zijn. Voor heel Nijmegen is het verwachte verbruik aan elektra dus ruim 2 miljoen kwh tegen bijna kosten. Conclusie totale energiekosten De totale energiekosten bij de 20 verenigingen bedraagt bijna Dit is gemiddeld per vereniging, met overigens grote variatie! Geschatte totale energiekosten van alle Nijmeegse sportverenigingen met eigen accommodatie bedraagt in de grootte orde van per jaar. Per lid omgerekend bedragen deze kosten zo n 17 per jaar. Conclusie gasverbruik Het totale gasverbruik bij de 20 onderzochte verenigingen is bijna m3 op jaarbasis. De gemiddelde m 3 prijs is 0,62 (inclusief belasting en BTW) en in totaal zijn deze verenigingen jaarlijks ruim euro aan gaskosten kwijt. De verwachting is dat deze 20 verenigingen ongeveer 33% van het elektraverbruik van alle sportverenigingen met een eigen accommodatie in Nijmegen representeren. Dit % ligt lager dan bij elektra, omdat met name de voetbalverenigingen ontbreken en er juist bij voetbal veel gedoucht wordt, met navenant hoog gasverbruik. Voor heel Nijmegen is het geschatte verbruik aan gas dus zo n m 3 tegen bijna kosten. 11

15 6. Laaghangend fruit Tabel 3. Overzicht laaghangend fruit per quick win Quick wins Aantal verenigingen Jaarlijkse besparing Investering TVT CO2 reductie Bomen kwh/jaar M3/jaar incl. BTW incl. BTW jaren Kg/jaar aantal Toepassen teruggave excotax ,0 Overstappen energieleverancier/onderhandelen energietarief ,0 Verwarming graad lager , Clubhuis minder uren verwarmen , Waterzijdig inregelen en cv-optimalisatie , Eenvoudige isolatie maatregelen , Eenvoudige waterbesparende maatregelen , Overige maatregelen , TOTAAL , Conclusie laaghangend fruit De totale besparing van quick win maatregelen is bijna m3 gas en per jaar. De totale investeringskosten zijn verhoudingsgewijs laag, circa 8.500, waardoor de terugverdientijd minder dan een half jaar is. Er zijn ook quick wins te behalen op elektraverbruik, deze hebben wij echter niet meegenomen in dit overzicht. Hierbij valt te denken aan het efficiënter gebruiken of uitzetten van apparatuur, plaatsen van tijdschakelaars en sensoren op apparatuur en verlichting en vervangen van gloei- en halogeenlampen naar spaarlampen. Deze opties zijn aangegeven en besproken met verenigingen, echter is de impact ervan zo situatie specifiek en gedragsafhankelijk dat het voor ons binnen deze opdracht niet mogelijk is de besparing hiervan te meten/schatten. De quick wins uit bovenstaande tabel zijn in te delen in drie categorieën: energiecontract & regelgeving (1), verwarming (2) en overige quick wins (3). 1. Energiecontract & regelgeving Deze levert ongeveer 1/3 van de totale jaarlijkse besparing op. Het blijkt dat verenigingen toch regelmatig te hoge energietarieven betalen. Daarnaast passen een aantal clubs de ecotax teruggave regeling niet toe, een quick win voor de korte termijn omdat naar alle waarschijnlijkheid deze regeling vanaf 2015 wordt afgeschaft. Een maatregel die wij wel bij clubs hebben aangegeven, maar waar wij onvoldoende kennis van hebben (wel is er contact met andere marktpartijen die deze kennis bezitten), is het doorlichten van het energiecontract met betrekking tot de grootte van de aansluiting/capaciteit, transportkosten

16 e.d. Hier valt absoluut nog winst te behalen, zeker als het gebruik van een vereniging daalt en daarmee een kleinere aansluiting mogelijk is. 2. Verwarming Ongeveer 2/3 van de totale jaarlijkse besparing is hieraan toe te kennen. Met name het beter instellen van de temperatuur en cv-installatie dragen hieraan bij. Bij met name voetbalverenigingen waarbij veel gedoucht wordt, is een andere interessante maatregel (warm)waterbesparing. In dit onderzoek zijn slechts twee voetbalverenigingen meegenomen, verwachting is daarom dat hier nog een potentiële besparing ligt. 3. Overige quick wins Deze categorie zorgt voor een beperkte besparing en is heel specifiek voor een vereniging. Voorbeelden zijn het beter verdelen van de kosten van een gezamenlijke (douche)faciliteit of het onderhouden van een oude geiser. 13

17 7. Isolatie en verwarming Tabel 4. Overzicht isolatie & gasverbruik verwarming, gesorteerd op isolatieniveau goed-slecht Vereniging Sport Aantal leden Bouwjaar/ renovatie clubhuis Isolatieniveau Gebruik clubhuis overdag Gebruik clubhuis avond Gebruik clubhuis winter Verwarming/ jaar m 3 Vereniging 1 Hockey 1450 > 2003 Goed Intensief Intensief Ja Vereniging 2 Voetbal 1400 > 2003 Goed Matig Intensief Ja 9500 Vereniging 3 Voetbal Goed Matig Intensief Ja 7300 Vereniging 4 Hockey 600 > 2003 Goed Intensief Intensief Ja 7200 Vereniging 5 Hockey Goed Matig Intensief Ja 6600 Vereniging 6 Tennis 700 > 2003 Goed Matig Intensief Ja 5600 Vereniging 7 Tennis Goed Intensief Intensief Ja 4400 Vereniging 8 Tennis 600 > 2003 Goed Matig Intensief Ja 4100 Vereniging 9 Tennis 800 > 2003 Goed Matig Intensief Ja 3900 Vereniging 10 Volleybal Matig Intensief Intensief Ja Vereniging 11 Atletiek Matig Intensief Intensief Ja 4700 Vereniging 12 Tennis Matig Matig Matig Ja 3500 Vereniging 13 Tennis Matig Nauwelijks Intensief Nee 1900 Vereniging 14 Tennis Slecht Matig Intensief Ja 8500 Vereniging 15 Tennis Slecht Matig Intensief Nee 3400 Vereniging 16 Duiken Slecht Nauwelijks Nauwelijks Ja 2500 Vereniging 17 Kanoën Slecht Nauwelijks Nauwelijks Ja 2100 Vereniging 18 Rugby Slecht Nauwelijks Nauwelijks Ja 1700 Vereniging 19 Reddingsbrigade Slecht Nauwelijks Nauwelijks Ja 1600 Vereniging 20 Tennis Slecht Nauwelijks Matig Nee 600 TOTAAL

18 Conclusie isolatie & gasverbruik verwarming Verenigingen met een clubhuis dat na 2003 is gebouwd/gerenoveerd hebben een goede isolatie. Is het clubhuis uit of voor 2003, dan is de isolatie vaak matig of slecht. Verenigingen die ten opzichte van elkaar overdag relatief intensief gebruik van hun clubhuis hebben, doen dit met name door multifunctionele inzet van het gebouw. Denk hierbij aan BSO, scholieren, studiebegeleiding, fysiotherapie en senioren sport. Bijna alle buitensportverenigingen maken s winters gebruik van hun clubhuis. Dit komt omdat de velden zo uitgerust zijn dat deze in de winter ook bespeelbaar zijn. Veelal neemt het gasverbruik toe naar mate de vereniging groter wordt met betrekking tot aantal leden, intensiteit van het clubhuisgebruik en grootte van het clubhuis. Waarbij hockey en voetbal de meeste energie verbruiken voor verwarming. Ook valt op dat verenigingen die een intensiever clubhuisgebruik en goede isolatie hebben, een relatief laag gasverbruik hebben ten opzichte van verenigingen die twee keer zo klein zijn (m.b.t. aantal leden) en een beperkter clubhuisgebruik en slechte isolatie hebben. Zie bijvoorbeeld Tachys ten opzichte van NSKV De Batavier. Verenigingen met een intensief gebruik van het clubhuis hebben over het algemeen goede isolatie, die met een beperkter gebruik vooral matige of slechte isolatie. Grootschalige investeringen in isolatie hebben hierdoor een (te) lange terugverdientijd. De besparing op gasverbruik is dan ook vooral te bereiken door eenvoudige maatregelen en gedragsverandering. Een aantal verenigingen heeft vloerverwarming, echter is de vraag of dit voor sportverenigingen wenselijk is met betrekking tot het gasverbruik. Vloerverwarming heeft een langere opwarmtijd dan radiatorverwarming. Omdat verenigingen veelal s avonds actief zijn, betekent dit dat de vloerverwarming overdag hoger dient te staan dan radiatorverwarming, om s avonds op tijd de juiste temperatuur te bereiken. Dit terwijl de activiteit overdag relatief gezien beperkt is. 15

19 8. Potentieel aan zonnepanelen Tabel 5. Overzicht indicatie potentieel zonnepanelen sportverenigingen Nijmegen, gesorteerd op geschat kwh opwekking hoog - laag Vereniging Mogelijk # panelen Geschat kwh opwekking Besparing /jaar incl. BTW investering excl. BTW investering incl. BTW Kosten excl. BTW/ kwh opgewekt Besparing/kWh TVT simpel in jaren Vereniging ,35 0,18 7,46 Vereniging ,27 0,12 10,76 Vereniging ,18 0,14 8,20 Vereniging ,36 0,15 8,90 Vereniging ,35 0,18 7,46 Vereniging ,35 0,18 7,46 Vereniging ,39 0,12 11,38 Vereniging ,35 0,18 7,46 Vereniging ,39 0,13 10,94 Vereniging ,36 0,13 10,83 Vereniging ,60 0,18 8,84 Vereniging ,60 0,18 8,84 Vereniging ,60 0,19 8,50 Vereniging ,60 0,18 8,93 Vereniging ,60 0,18 9,09 Vereniging ,60 0,18 9,05 Vereniging ,00 0,13 7,72 Vereniging ,60 0,15 11,95 Vereniging ,60 0,18 8,84 Vereniging ,60 0,14 11,13 Vereniging ,41 0,20 7,00 Vereniging ,60 0,18 8,84 Vereniging ,47 0,14 10,15 Vereniging ,54 0,19 8,14 Vereniging ,49 0,18 8,34 Vereniging ,56 0,21 7,63 Vereniging ,49 0,23 6,51 Vereniging ,45 0,15 9,62 Vereniging ,59 0,23 6,89 Vereniging ,44 0,22 6,68 Vereniging ,59 0,13 12,20 Vereniging 32 0 Vereniging 33 0 Vereniging 34 0 TOTAAL ,40 0,16 10,52 16

20 Conclusie potentieel zonnepanelen Met behulp van 3 leveranciers van zonnepanelen (Zonline, Kieszon en de lokale partij Eindelijk Zon) zijn voor de 20 onderzochte verenigingen schattingen gemaakt (op basis van luchtfoto s) hoeveel panelen er geplaatst zouden kunnen worden, met welke opbrengst en tegen welke kosten. Met behulp van de Nijmeegse Zonatlas is dit twintigtal sportverenigingen, uitgebreid met 14 voetbalverenigingen die dit (nog) niet hebben gedaan. Reden hiervoor is om een completer beeld te kunnen schetsen van de potentie van zonnepanelen voor de Nijmeegse sportverenigingen. Voor deze 34 verenigingen is er een indicatief potentieel van ruim panelen met een opbrengst van bijna kwh per jaar. NB: Deze aanname gaat ervan uit dat alle daken voldoende draagkracht hebben voor zonnepanelen! Dit dient nog wel bevestigd te worden. De kosten om deze panelen aan te leggen zullen in de orde van grootte van liggen. Dit bedrag is exclusief BTW. Er wordt van uitgegaan dat verenigingen op een of andere wijze de BTW terug kunnen vorderen. Als dit niet zo is, dan neemt de investering toe naar bijna Een collectieve offerte en aanbesteding kan deze kosten mogelijk aanzienlijk verlagen. De waarde van de opwekking van deze panelen, tegen het huidige gemiddelde energietarief en bij onbeperkte saldering, is zo n incl. BTW op jaarbasis. De terugverdientijd is afhankelijk van vele factoren, zoals (de ontwikkeling van) de kwh prijs, de oriëntatie van het dak, schaduw, degradatiefactor, het energieverbruik, het aantal panelen en de (installatie)kosten ervan etc. Voor iedere onderzochte vereniging is een detailberekening beschikbaar, waarin met al deze factoren rekening is gehouden. Echter in bovenstaande tabel hebben wij de simpele terugverdientijd (TVT) methode gehanteerd, waarbij we de investering excl. BTW hebben gedeeld door de jaarlijkse besparing in euro s. 17

21 9. Energieverbruik veldverlichting Tabel 6. Overzicht verbruik en besparingspotentieel veldverlichting, gesorteerd op verbruik hoog - laag Vereniging Verbruik kwh incl. BTW Verlichtte kwh/ veld # Lampen # Branduren Besparing LED verlichting veldverlichting # velden 25% 45% 65% Vereniging Vereniging , Vereniging Vereniging , Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging Vereniging , Vereniging TOTAAL

22 Conclusie energieverbruik veldverlichting Bovengenoemde 15 verenigingen verbruiken samen ruim kwh ofwel om 89 buitenbanen c.q. velden met 478 lampen te verlichten. LED veldverlichting bespaart tussen de 25% - 65% energie. Dit betekent dat hier een jaarlijkse besparing te realiseren is van tussen de circa en Met nog 15 voetbal- en 5 andere sportverenigingen met veldverlichting erbij, is de verwachting dat het totale verbruik aan veldverlichting van Nijmeegse sportverenigingen met een eigen accommodatie, rond de 1 miljoen kwh en bedraagt. We gaan er daarbij van uit dat deze 20 clubs gemiddeld evenveel energie verbruiken als de 15 onderzochte clubs. Met LED veldverlichting is hiervoor een besparing te realiseren van tussen de en kwh ofwel en euro op jaarbasis. De kosten om LED veldverlichting aan te brengen zijn op dit moment nog te hoog, waardoor een redelijke terugverdientijd nu nog niet haalbaar is. Er is sprake van terugverdientijden van 15 jaar of meer. Er zijn veel ontwikkelingen, zowel technisch als commercieel, die in samenhang met eventuele stimuleringsmaatregelen vanaf 2015 wellicht wel tot rendabele oplossingen op dit gebied kunnen leiden. 19

23 10. Vervolgtraject Sportverenigingen staan midden in de maatschappij en kunnen het centrum van een buurt of wijk vormen. Dit stelt ze in staat te fungeren als voorbeeldfunctie voor duurzaamheid. De kernactiviteit is het bieden van sport, maar inherent daaraan ook gezondheid, ontspanning en ontmoeting. Het is een plek waar mensen bij elkaar komen, jong en oud. Juist hierdoor biedt een sportvereniging de uitgelezen kans duurzaamheid en de bewustwording ervan over te dragen. Dit creëert betrokkenheid en saamhorigheid, maar ook continuïteit voor de vereniging zelf. Wij zijn dit traject samen met de gemeente Nijmegen en 20 sportverenigingen gestart. Op basis van de eerste bevindingen is te zien dat er potentie ligt bij de Nijmeegse sportverenigingen om verder te verduurzamen. De wil en noodzaak is er bij diverse clubs, echter ontbreken veelal de financiële middelen om een echte duurzame verandering teweeg te brengen. Niet alleen wij, maar ook de markt, zien dat duurzame maatregelen regelmatig blijven hangen op de voorinvestering. Om deze reden zijn er diverse initiatieven die proberen drempelverlagend te werken. No cure no pay, lease constructies en Esco s zijn hiervan een aantal voorbeelden. Tevens wordt er steeds vaker aanspraak gedaan op sociale financieringsvormen zoals crowdfunding. De overheid tracht hieraan ook bij te dragen door bijvoorbeeld de teruggave ecotax in 2015 (mogelijk) te laten vervallen en daarvoor in de plaats een duurzame stimuleringsmaatregel in het leven te roepen. Deze aspecten gecombineerd met de technologische ontwikkelingen op onder andere het gebied van zonnepanelen en LED veldverlichting, maken het mogelijk ook voor sportverenigingen om de energietransitie te realiseren. Wij stellen daarom voor dit traject verder door te zetten en tot een collectieve aanpak te komen waarmee Nijmeegse sportverengingen, met een eigen accommodatie, daadwerkelijk duurzame stappen kunnen zetten. Hierbij lijkt het ons in ieder geval verstandig om in een eventueel vervolgtraject de scans bij de voetbalverenigingen z.s.m. plaats te laten vinden. Dit aangezien deze verenigingen aanvankelijk een zeer terughoudende positie ten aanzien van verduurzaming aannamen, maar nu expliciet vragen om een energiescan. Wij zullen in een separaat document een voorstel doen hoe zo n vervolgtraject eruit zou kunnen zien en hoeveel kosten hiermee gemoeid zijn, mocht u besluiten ons deze vervolgopdracht te verschaffen MVO met LeV, Koen Vrielink Bert Lagerweij Nijmegen, 14 April

24 Communicatie en Representatie P E R S B E R I C H T Datum Nummer persbericht 8 juli Energiebesparing bij Nijmeegse sportverenigingen Twintig Nijmeegse sportverenigingen hebben gebruik gemaakt van een energiescan die de gemeente heeft aangeboden. Ze besparen daarmee in totaal zo n per jaar. De energierekening is één van de hoogste kostenposten van sportverenigingen. Om deze kosten te verlagen heeft de gemeente Nijmegen aan alle sportverenigingen met een eigen accommodatie een energiescan aangeboden. Veel verenigingen waren enthousiast over de energiescan. De clubs hebben direct een aantal relatief eenvoudige maatregelen genomen, waarmee ze in totaal zo n per jaar op de energierekening kunnen besparen. De kostenbesparing zit in gunstigere afspraken met de energieleverancier én in besparing op het gasverbruik. De energiescans zijn onderdeel van de motie sporten met zonne-energie van de Nijmeegse gemeenteraad. Eén van de enthousiaste verenigingen is tennisvereniging LLTV Lent. Een nieuw energiecontract heeft een forse kostenbesparing opgeleverd van zo n per jaar. De leden zijn zich meer bewust geworden van de energiekosten en zorgen er gezamenlijk voor dat onnodig energieverbruik wordt vermeden. Ook kijkt de vereniging of het mogelijk is om zelf energie op te wekken met zonnepanelen. Zo hoopt LLTV Lent de duurzaamste sportvereniging van de Waalsprong te worden. Door de positieve resultaten zijn meer clubs enthousiast geworden om een energiescan te laten uitvoeren. Komende tijd zullen daarom bij nog tien verenigingen de mogelijke kostenbesparingen in kaart worden gebracht. Het gemeentebestuur zet ook de komende tijd in op energiebesparing en het gebruik van duurzame energie. Dit jaar broedt de gemeente op een nieuwe manier van het ontzorgen van inwoners, bedrijven, verenigingen etc. Voorlopig kan iedereen terecht bij het Loket Duurzaam Wonen. Meer info over energiebesparing bij LLTV Lent: Noot voor de pers (niet voor publicatie): Voor meer informatie kunt u terecht bij de woordvoerder van wethouder Tiemens, Jack Broeksteeg: tel of j.broeksteeg@nijmegen.nl.