Inleiding en bestek van verslag

Transcriptie

1

2

3 Inleiding en bestek van verslag Ons bied met trots die geïntegreerde verslag van die Senwes Groep aan vir die jaar geëindig 30 April Gebalanseerde en verantwoordelike verslagdoening aan belang - hebbendes is van kritiese belang vir ons. Ons besef ook dat ons toekoms sukses tot n groot mate op n geïnte greerde benadering tot alle volhoubaarheidsaspekte steun wat finansiële en nie-finansiële aanwysers insluit. Dit is die rede waarom hierdie jaar se versameling jaarverslae n holisties beskouing gee van die aspekte wat van wesenlike belang is vir ons besigheid en die volhoubare welvaart van al ons belanghebbendes. Ons het ons verbind tot n progressiewe ontwikkelings bena dering in terme van volhoubaarheidsrapportering; n omvattende volhoubaarheidsverslag is beskikbaar op die Senwes web bladsy by tesame met die omvat ten de korporatiewe beheerverslag en finansiële jaarstate. Hierdie ge ïntegreerde verslag is ons primêre verslagdoenings voertuig en die enigste gedrukte verslag en moet saamgelees word met bogemelde drie aanvullende verslae. n Onafhanklike oudit van die Groep se jaarlikse finansiële state is deur Ernst & Young Ing. uitgevoer, wat ook die inligting vervat in die breëbasis swart ekonomiese bemagtigingstelkaart onafhanklik geverifieer het. Die doel van die verslag is om die Senwes-storie meer toe gan k lik te maak vir alle belanghebbendes. Die titel van hierdie jaar se storie is Kweek waardevolle vennootskappe. Dit belyn met ons langtermynstrategie, wat die identifisering van vennote behels waarmee ons toekomstige waarde vir aandeelhouers en die gemeenskappe waarin ons besigheid bedryf, kan skep. Hierdie verslag lig toekomstige vennote in oor wesenlike sake en stel belanghebbendes in staat om n ingeligte evaluering te doen van die deurlopende vermoë van die Senwes Groep om volhoubare waarde te skep. Die verslag dek Senwes Beperk, sowel as sy primêre bedryfsafdelings Senwes Credit, Senwes Grainlink en Senwes Village gesamentlike ondernemings, geassosieerdes en filiale waarin Senwes beheer, gesamentlike beheer of beduidende invloed oor hul besigheidsbeleide en -praktyke het. Die inhoud van hierdie verslag is gefokus rondom gebeure gedurende die jaar geëindig 30 April 2013 en tref relevante vergelykings met vorige periodes. Verslagdoeningsbeginsels Waar van toepassing voldoen die inligting wat verskaf word aan Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde, die Suid-Afrikaanse Maatskappywet Nr. 71 van 2008, King III Beheer beginsels, die Departement van Handel en Nywerheid se Kodes vir Breëbasis Swart Ekonomiese Bemagtiging, sowel as die Global Reporting Initiative se G3-riglyne vir volhoubaarheidsverslagdoening. Die rekeningkundige beleid wat vir die huidige jaar deur die Groep aanvaar is, is konsekwent met die beleid wat gevolg is in die voorbereiding van die Groep se finansiële jaarstate vir die vorige finansiële jaar. Die inligting vervat in hierdie verslag is nie aan n onafhanklike oudit of oorsig onderwerp nie en is op basis van interne rekords en publieke inligting opgestel onder toesig van CF Kruger, GR(SA), Finansiële Direkteur. 2

4 Finansiële hoogtepunte Finansiële prestasie Inkomste () Inkomste het met 17% toegeneem en word hoofsaaklik toegeskryf aan 'n styging in die verkope van heelgoedere en hoër graanpryse. 17% Netto wins na belasting () Die Groep se wins het met 16% gegroei. Die insetkanaal het 'n buitengewone goeie jaar beleef. 16% Wesensverdienste per aandeel (sent) 152,4 132,8 Wesensverdienste het in 2013 met 15% gestyg. Die styging in wesensverdienste verhoog volhoubaarheid vir die belegger. 15% Opbrengs op openingsekwiteit 22,3% 21,5% Opbrengs op ekwiteit (ROE) het verhoog tot 22,3%. ROE is in die boonste kwartiel van landboubesighede. 0,8% Beleggerswaarde (Kapitaalgroei en dividende) Totale aandeelhouersopbrengs 22,3% -5,9% Na 'n daling in die aandeelprys die vorige jaar het totale aandeelhouersopbrengs in 2013 teen 'n gesonde koers gegroei. 28% DIVIDEND betaal en herinvestering HERINVESTEER DIVIDEND R'm 267,0 179,0 74,0 126, Die groeistrategie van Senwes vereis volgehoue herinvestering. Risikoprofiel Eie kapitaal aangewend 40% 41% Rentedekking (keer) 5,3 5,4 Die eiekapitaalverhouding verkeer binne die kapitaalhandhawingsriglyne van tussen 35% en 45%. Die rentedekking is steeds op die vlakke van die vorige jaar, wat dui op volgehoue, effektiewe balansstaatbestuur. Die minimum gestelde vlak vir rentedekking is 3. 1% 2% kernfeite Netto wins na belasting het toegeneem met 16% tot R307 miljoen. Hoër bedryfsaktiwiteitvlakke het gevolg na n goeie landbousiklus. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 3

5 Visie Om n geadmireerde agri-besigheid te wees. Waardes Integriteit Besigheidsoriëntasie Innovasie Lojaliteit Aanspreeklikheid Self-motivering Omset Markkapitalisasie Totale Bates R13,9 miljard R1,9 miljard R4,0 miljard Aantal Personeellede Netto Wins R307 miljoen Bydrae tot Sosiale Ontwikkeling R2,5 miljoen Wat ons doen Senwes is n toonaangewende geïntegreerde landboudienstebesigheid geposisioneer in die graanwaardeketting tussen die plaashek en die verwerker. Produksie-insette en kapitaalgoedere word verskaf aan hoofsaaklik die graanprodusent, waarna toegang tot die mark vir die klant se oeste bewerkstellig word. Ons finansierings- en logistieke dienste verskaf finansiële en landboukundige dienste wat waarde toevoeg vir kliënte. Sake word hoofsaaklik in die Vrystaat, Noordwes, Gauteng, Suid-Kaap en Noord-Kaap bedryf, asook internasionaal in die SAOG-streek. Die Groep het n geïntegreerde model wat die behaling van sy primêre doel, naamlik om by te dra tot voedselveiligheid op n volhoubare basis, te fasiliteer. As inisieerder van nuwe denke en vennootskappe, word gepoog om aan die voorpunt van internasionalisering en diversifikasie van sy besigheidsmodel te staan. Senwes neem ook deel aan die internasionale verhandeling van koring, geelmielies en oliesade deur n strategiese vennootskap met die internasionale agri-besigheid en voedselmaatskappy, Bunge. kernfeite Senwes ontplooi personeel, meestal op die platteland. Primêre bedrywighede fokus op sentraal Suid-Afrika, die Suid- en Noord-Kaap, sowel as internasionaal in die SAOG-streek. 4

6 Senwes as belegging GROOTSTE SILOKAPASITEIT IN AFRIKA Senwes beskik oor 4,6 miljoen ton silokapasiteit in die SAOG-streek waaruit sy klante bedien word. VENNOOTSKAPPE MET SLEUTELVERSKAFFERS Kernvennootskappe word gevorm met verskaffers van meganisasie, landbou-insette en finansiële dienste ten einde die voorkeurkanaal vir die verspreiding van goedere en dienste binne landbou te wees. KLANTEVERHOUDINGE VAN UITNEMENDHEID Senwes ontplooi bewese menslike kapitaal, logistieke oplossings, infrastruktuur en bedryfskapitaal ten einde die klant, maar ook die afnemer van produkte, met uitnemendheid te diens. VAARDIGHEDE BINNE LANDBOU Bevoegde en vaardige personeel met ondervinding, industrieleiers, mense met integriteit, gebalanseerde waardesisteme en suksesvolle prestasiegeskiedenis vorm die basis van ons menslike kapitaal en is verbind tot die Maatskappy se finansiële, sosiale en omgewingsdoelwitte. Senwes personeel aanvaar gesamentlike en afsonderlike eienaarskap van die besigheid en aanspreeklikheid teenoor belanghebbendes. STRATEGIES GEFOKUS Senwes fokus sy strategie op landbou en aanverwante bedrywe wat n belangrike deel uitmaak van die ontplooiing van sy 2020 strategie. kernfeite Senwes beskik oor 4,6 miljoen ton silokapasiteit in die SAOG-streek. Senwes personeel aanvaar eienaarskap van die besigheid en aanspreeklikheid teenoor belanghebbendes. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 5

7 Die resultate n Gesonde en konstante opbrengs op kapitaal Bo-gemiddelde dividendopbrengste Sterk genereerder van kontant met n gebalanseerde ratverhouding n Gebalanseerde klantebasis ondersteun deur n gesonde markaandeel n Visioenêre landboumaatskappy strategies gerat vir groei. Geografiese voetspoor Met 103 jaar se ondervinding het Senwes Beperk n bepalende rol in die vorming van die landboulandskap gespeel. Ons bedryf hoofsaaklik besigheid in sentraal Suid-Afrika Noordwes, Vrystaat, Gauteng, Noord- Kaap en Suid-Kaap provinsies terwyl ons groter-wordende voetspoor internasionaal uitbrei na Malawi, Zambië en Mosambiek by wyse van internasionale gesamentlike ondernemings. Malawi Malawi Zambië Zambië Mosambiek Mosambiek Senwes en sy geaffilieerdes se besigheidsbasis kernfeite Senwes bied 103 jaar se ondervinding in die landboubedryf. Senwes is nou ook teenwoordig in 3 Afrika-lande. 6

8 Samestelling Ons span bestaan uit permanente werknemers wat bydra tot die Groep se vermoë om n netto wins van R307 miljoen te genereer. Die huidige batebasis van Senwes beloop R4 miljard en die markkapitalisasie beloop R1,9 miljard. Senwes is n publieke maatskappy en die aandele verhandel op n oor-die-toonbank (OTC) platform. Senwes is verbind tot transformasie in terme van swart ekonomiese bemagtiging en is tans n vlak 8 bydraer. Ons erken dat daar ruimte vir verbetering is en sal toegewyd bly tot verdere verbetering in die verband. Ons glo dat volhoubare landbou in Suid-Afrika en die res van Afrika haalbaar is deur vennootskappe met sleutel-rolspelers. Dit sal risiko s verlaag en geleenthede ontsluit wat volhoubare waarde vir alle belanghebbendes sal skep. Ons besigheidsmodel Finansiële dienste Univision Senwes Credit Versekering Senwes Village Insetmiddele en meganisasie Produsent Senwes Grainlink Graanopberging en -bemarking Grainovation Logistiek Graanafnemers Produk- en diensaanbod Insetverskaffing Finansiële en tegniese dienste Marktoegangsdienste Handelstakke Produksiefinansiering Graanopberging en Produksie-insette Tuinboutoerusting Hardeware Buitelewe en kampering Meganisasie Heelgoedere Onderdele en werkwinkels Presisieboerdery Graanfinansiering Batefinansiering Landbou-tegniese dienste Landboudienste Grondkundige dienste Landbou-ekonomie GIS-dienste Versekering graanhantering Graanverhandeling: plaaslik en internasionaal Logistiek Elektroniese silosertifikaatverhandeling Verhandeling oor grense Oesversekering Lewensversekering Korttermynversekering Makelaarsdienste kernfeite Ons volg 'n geïntegreerde besigheids model in die graanwaardeketting. Vennootskappe binne die graanwaardeketting sal integrasie ontsluit. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 7

9 Groepstruktuur en bedryfsoorsig Senwes Finansiële Dienste Besoek senwes.co/ir13a-8 vir kontakbesonderhede en adresse van Senwes besigheidseenhede. lees meer Struktuur Senwes Credit (B) Produksiekrediet, maandrekeninge en spesiale rekeninge wat bestuur word vanaf hoofkantoor Afnemers en meuldeurfinansiering bestuur vanaf hoofkantoor Senwes Batefinansiering (B) Verbande en huurkope wat bestuur word in samewerking met n batefinansieringsvennoot Landboukundige en tegniese dienste (B) 7 kantore wat landboukundige en tegniese dienste lewer Univision Groep (GO) (50%) Kort- en langtermynversekering, kredietlewensversekering, oesversekering, korporatiewe versekering en makelaarsdienste Interpretasie: (B) = Bedryfsafdeling, (F) Filiaal, (G) Geassosieerde of (GO) Gesamentlike onderneming Ons besigheid en handelsmerke Finansiering van landbou-insetmiddele. Finansiering van vaste- en roerende bates vir boerderydoeleindes. Finansiering van graan wat verhandel word deur n verskeidenheid van produkte. Lewering van landbou- en tegniese dienste. Verskaffing van verskeie doelgemaakte versekeringsprodukte aan produsente, kliënte en die algemene publiek. Lewering van makelaars- en administratiewe dienste. Bydrae tot normale bedryfswins 16,9% Ons posisionering Finansieringskakel tussen die landbouprodusent en die ander besigheidsaktiwiteite van Senwes. Finansieringskakel tussen die graanafnemer en Senwes Grainlink. Adviseer die produsent met betrekking tot produksiepraktyke en totale insetbeplanning. Ons strategiese doelwitte Die beskikbaarheid van effektiewe en doelgemaakte finansieringsprodukte om die produsent en graanafnemer in staat te stel om hul besigheid optimaal te bestuur tot voordeel van alle belanghebbendes. Om waardetoegevoegde versekeringsprodukte en dienste aan die kernaktiwiteite van Senwes te lewer en om die besigheid op verskeie vlakke te ondersteun. Geografiese teenwoordigheid Univision kernfeite Senwes Credit het sy produkreeks uitgebou en die batefinansieringskontrak is heronderhandel. Univision Groep se bedieningsgebied het uitge brei met die vorming van die gesamentlike onderneming met NWK. Senwes Credit HK 8

10 Senwes Village Struktuur Handelstakke (B) 29 handelstakke Dieregesondheid, besproeiing, DIY, staal en omheining, veevoere, tuinbou, wapens en ammunisie, buiteleweprodukte 5 brandstofstasies 5 geriefswinkels Insetverskaffing (B) Direkte produkte Saad, kunsmis, brandstof, plaagmiddels Grasland Ondernemings (Edms) Bpk (GO) (50%) Landboukalkmyn in Noordwes provinsie Oos-Transvaal Kalkverskaffers (Edms) Bpk (F) (99%) Meganisasie (B) John Deere Agentskap Heelgoedere vanaf 23 takke Onderdele vanaf 28 takke 14 meganisasiewerkswinkels Presisieboerdery JD Implemente (Edms) Bpk (GO) (50%) 50% vennootskap in n John Deere agentskap in die Suid-Kaap vanaf 5 takke Bydrae tot normale bedryfswins 40,7% Ons posisionering Ontplooiing van infrastruktuur, bemarkingstrukture en produkreekse ten einde aan die klant se produksie-inseten meganisasiebehoeftes te voldoen. Ons strategiese doelwit Om die rol van voorkeurverskaffer aan die landbouprodusent van al sy insetprodukte en meganisasiebehoeftes met uitnemendheid te vervul. Handelsmerke serve Geografiese teenwoordigheid Ons besigheid Verskaffing van insetmiddele aan die landbouprodusent. Verskaffing van meganisasie- en instandhoudingsdienste aan die landbouprodusent, wat verband hou met landboutoerusting. Verskaffing van n verskeidenheid hardeware en geriefsprodukte aan die algemene publiek. Interpretasie: (B) = Bedryfsafdeling, (F) Filiaal, (G) Geassosieerde of (GO) Gesamentlike onderneming Geïntegreerde takke Slegs handelstakke JDI kernfeite Die volhoubaarheid van die besigheidseenhede sal verhoog met die Afgri-transaksie. Village het sy markaandeel vir meganisasie sowel as kleinhandel verhoog gedurende 2012/13. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 9

11 Groepstruktuur en bedryfsoorsig (vervolg) Senwes Grainlink Struktuur Silobedryf (B) 68 graansilokomplekse 3 deursetstrukture Silo Certs (Edms) Bpk (G) (42.5%) Graan Silo Industrie (Edms) Bpk (G) (26%) Graanverkryging (B) 22 graanverkrygingskantore Logistiek: Grainovation (Edms) Bpk (GO) (50%) Eienaar van 25 vloottoepassings Makelaarsdienste Graanverhandeling (B) 2 verhandelingskantore 3 makelaars Bydrae tot normale bedryfswins 42,4% Ons posisionering Logistiek, hantering, opberging, verkryging, verskansing en bemarking geposisioneer tussen die plaashek en die graanafnemer. Ons strategiese doelwit n Geïntegreerde oplossing vir die produsent en graanafnemer om marktoegang en prysoplossings te verbeter. Geografiese teenwoordigheid Senwes Graanmakelaars (Edms) Bpk (F) (100%) Bunge Senwes (Edms) Bpk (GO) (50%) Senwes Mauritius Ltd (F) (100%) Malawi Bunge Senwes International Ltd (GO) (50%) (die houermaatskappy van): Senwes Grainlink Zambia Ltd (100%) Senwes Grainlink de Mocambique LDA (75%) Senwes Grainlink East Africa Ltd (Kenya) (100%) Senwes Ltd (Malawi) (100%) Zambië Mosambiek Interpretasie: (B) = Bedryfsafdeling, (F) Filiaal, (G) Geassosieerde of (GO) Gesamentlike onderneming Ons besigheid en handelsmerke Verskaffing van marktoegang vir die graanprodusent. Verkryging en verhandeling van graan. Hantering en opberging van graan. Logistieke dienste vir die verkryging en verspreiding van graan. Internasionale bemarking. Internasionale verhandelingskantoor Bemarkings- en verhandelingskantore Hantering en opberging kernfeite Senwes Grainlink het sy vermoë uitgebrei na internasionale handel via sy vennoot Bunge Senwes. Die Afrika-besighede is afverkoop aan Bunge Senwes. 10

12 Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 11

13 Voorsittersverslag Blaai na bladsy 50 vir meer statistiek wat verband hou met aandeelhouerswaarde. Senwes het gedurende die afgelope jaar n totale aandeelhouersopbrengs (kapitaalgroei + dividende) van R360 miljoen vir sy aandeelhouers gegene reer. Die Groep het n omset van R13,9 miljard bewerkstellig en kon n netto wins na belasting van R307 miljoen realiseer, wat n verdienste per aandeel van 168,9 sent verteenwoordig. Markkapitalisasie staan op R1,9 miljard soos op 30 April Die Senwes belegging bied stabiele groei en n gesonde kontantvloei. Ons het vanjaar R74 miljoen in dividende uitbetaal (teen n totale dividend van 41 sent per aandeel) en R267 miljoen is herbelê in die Groep ten einde groei te bewerkstellig. Waardeskepping en waardeontsluiting vir aandeelhouers deur kapitaal en dividende (R m) Vandag wil ek op my loopbaan terugkyk. Ek tree uit as Senwes Voorsitter en Direkteur en wil elke aandeelhouer bedank vir 13 jaar se vertroue en ondersteuning. Senwes is n maatskappy waarop belanghebbendes trots kan wees. Die maatskappy is vir die afgelope 103 jaar lank reeds die produsent se regterhand en die onderneming se sukses is gesetel in integriteit, lojaliteit en is gebou op n Christelike fondasie. Skerp fokus op strategie In 2010 het ons probeer voorsien hoe die wêreld in 2020 gaan lyk en toe n padkaart geteken wat ons optrede sou rig ter bereiking van ons uiteindelike strategiese doel: om n algeheel geïntegreerde landboubesigheid en betekenisvolle rolspeler in die internasionale voedselketting te wees. Senwes se besigheidstruktuur het n wesensverandering ondergaan vanaf die ou koöperasiemodel tot n maatskappy met internasionale oogmerke en verskeie gesamentlike ondernemings met ervare en bekwame vennote wat waarde skep vir belanghebbendes. Erkenning aan 'n puik span Lees meer Ek gee graag erkenning aan my mede-direkteure vir die ondersteuning, leiding en spanwerk wat Senwes en sy belange gedurende die afgelope 13 jaar bevorder het. Ons was dikwels gekonfronteer met moeilike besluite wat geneem moes word en ek glo dat ons in die algehele beste belang van die Groep opgetree het om welvaart vir aandeelhouers te skep en om diens en waarde vir ons klante te bied Markkapitalisasie: 2008 basis Kapitaalgroei Kumulatiewe dividend Die Groep vorder goed in terme van die 2020 strategiese doelwitte wat ons vir onsself gestel het. Gesamentlike ondernemings presteer goed en die besigheidsverhoudinge met ons vennote is gesond. Genoegsame kapitaal is gevestig en n befondsingplan is in plek om toekomstige groei te bewerkstellig. Francois Strydom en sy bestuurspan is nie bloot verantwoordelik vir die bestuur van die besigheid nie, maar ook die bestuur van die menslike kapitaal wat die ratte in die Senwes masjien laat draai. Elke individu se waarde word erken en waardeer. Ek kan met trots en vrymoedigheid verklaar dat Senwes deur n dinamiese groep mense bedryf word vanaf uitvoerende bestuur wat belangrike besluite in die raadsaal neem, tot die vriendelike verkoopspersoneel wat ons klante diens. kernfeite Senwes het gedurende die jaar onder oorsig 'n totale aandeelhouersopbrengs van R360 miljoen vir aandeelhouers gegenereer. Dividende ter waarde van R74 miljoen is in 2012/13 betaal en R267 miljoen is herbelê in die Groep. 12

14 Groei met die oog op volhoubaarheid Landbou is geïdentifiseer as groeipunt vir werkskepping en verdienste van buitelandse valuta in Suid-Afrika. Die komende jaar hou die moontlikheid in om n moeilike jaar vir ons klante te wees maar, soos in die verlede, sal Senwes sy klante ondersteun en beskik ons oor die nodige diepte om klante by te staan op die pad terug na normale produksie. Senwes het gedurende die jaar onder oorsig R1,035 miljard se waarde geskep: R341 miljoen vir aandeelhouers, R476 miljoen vir personeel, R104 miljoen vir finansiers en R114 miljoen is aan die staat en plaaslike owerhede oorbetaal in die vorm van belasting om weer in Suid-Afrika en sy mense in te ploeg. Daarbenewens is n verdere R121 miljoen aan verbruikers en in die vorm van ander belasting betaal. Daar is vanjaar spesiaal gefokus op die opleiding van ons personeel op alle vlakke om sodoende te verseker dat die nodige diepte in vaardighede en leierskap geskep word, sodat Senwes volhoubaar kan voortbou aan die 2020 droom. Direksie- en bestuurslede is die afgelope jaar blootgestel aan internasionale tendense in handel en landboubesigheidsbestuur deur middel van die bywoning van opleidingsgeleenthede in Europa, Amerika en Oos-Asië. Senwes het weer vanjaar stewig hand bygesit in die gemeenskappe waarbinne hy besigheid bedryf in die vorm van sosiale verantwoordelikheidsinisiatiewe en ondernemingsontwikkelingsondersteuning aan ontwikkelende produsente. Volhoubaarheid vorm deel van ons daaglikse besluitneming en die impak wat transaksies op die gemeenskap, omgewing, hulpbronne en die volhoubaarheid van Senwes mag hê, geniet die nodige oorweging en bestuursaandag. Voldoening aan korporatiewe beheer Korporatiewe beheer en die volhoubare voortbestaan van ons besigheid is vir ons, sowel as ons aandeelhouers en ander belangegroepe, van die uiterste belang. Senwes word bestuur asof dit n genoteerde maatskappy is en korporatiewe beheerpraktyke, soos uiteengesit in die King Verslag vir Korporatiewe Beheer vir Suid-Afrika 2009 (King III), word aktief op alle vlakke van die maatskappy toegepas. Deur middel van geïntegreerde verslagdoening poog ons om sleutel materiële inligting, wat verband hou met elemente van sosiale, ekonomiese en omgewingsaspekte, uitda gings en inisiatiewe, op n gebalanseerde wyse aan te bied. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 13

15 Voorsittersverslag (vervolg) Besoek senwes. co/ir13a-14 vir 'n persverklaring oor die Voorsitter se aftrede. lees meer Senwes is trots op die mate van eienaarskap wat regdeur die maatskappy gevestig is. Die Senwes Uitvoerende Komitee se bestuurstyl van deelnemende en kollektiewe besluit neming en verantwoordelikheid word positief ervaar deur die Direksie asook personeel en dra by tot die heersende kultuur van verantwoording, eienaarskap en kreatiwiteit. Personeel word dikwels gepols vir insette, wat lei tot waarde volle terugvoer wat effektief in huidige besigheids prosesse geïntegreer word. Treacle, n minderheidsaandeelhouer in Senwes, het in Julie 2010 n aansoek teen die landboubesigheid en sy beheermaatskappy, Senwesbel, gebring. Daar is beweer dat sekere historiese aandeeltransaksies deur Senwesbel om aandele in Senwes te verkry, ongeldig was. In n uitspraak wat op 28 Maart 2013 gelewer is, het die Appèlhof die aansoek deur die Treacle Fund II teen Senwesbel en Senwes met koste van die hand gewys. Bou voort op waardevolle verhoudings Senwes sal voortgaan met normale steun aan sy klante by wyse van meganisasie, insetverskaffing, algemene handel, graanbemarking en -opberging, versekering en finansiering wyer as net in die tradisionele Senwes gebied. Ten slotte Ter afsluiting gee ek graag erkenning aan al die belanghebbendes van Senwes elkeen wat gehelp het om Senwes tot nuwe hoogtes te bring. Ek bedank ook graag die direksie, bestuur en personeel, maar meer belangrik erken ek die seën van ons Hemelse Vader op Senwes, die Direksie, personeel en bestuur. Soos vroeër gemeld het ek by die vorige jaarvergadering aangedui dat ek nie weer verkiesbaar sal wees as voorsitter van die Senwes-direksie nie. Ek kan aan elke aandeelhouer die versekering gee dat hierdie maatskappy nog nooit op n beter voet was nie. Ek het volle vertroue in my opvol gers, asook die Senwes bestuur; hul bekwaamheid en passie sal Senwes tot op die kruin lei. Japie Grobler VOORSITTER Klerksdorp 25 Junie 2013 Senwes sal in 2013/2014 voortbou op die huidige goeie verhoudings met sy belanghebbendes. Die verhouding met ons verskaffers is vir ons van groot waarde. Ons sal vanjaar met ons besigheidsvennote saamwerk om verdere waarde vir alle belanghebbendes te skep. Senwes se verhouding met sy vennote en finansiers word as kardinaal vir die voortbestaan van ons besigheid beskou en ons sal dit beskerm deur eerbare, deursigtige besigheidsbesluite en deeglike kommunikasie van elke nuwe geleentheid. kernfeite Die besigheidstruktuur het 'n wesensverandering ondergaan en vennootskapsvorming is die fondasie vir groei. Opleiding op alle vlakke het vanjaar spesiale fokus geniet, om sodoende die nodige diepte in vaardighede en leierskap te skep. 14

16 Ontmoet ons direksie Japie Grobler Francois Strydom Danie Minnaar Zarina Bassa JE (Japie) Grobler (61) VOORSITTER JDM (Danie) Minnaar (48) ONDERVOORSITTER Direkteur sedert April 1997 Direkteur sedert September 1999 Kwalifikasies: B.Juris LLB Kwalifikasies: B.Com Lidmaatskap van direksiekomitees: Nominasie (Voorsitter), ex officio-toegang tot alle komitees Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk, Agri Securitas (Voorsitter) Mnr Grobler boer sedert 1977 in die Bothaville-distrik en het uitgebreide blootstelling aan landbou en besigheid. Hy het op verskeie komitees in georganiseerde landbou gedien as lid en voorsitter op plaaslike, provinsiale en nasionale vlak, onder andere as ondervoorsitter van die Vrystaat Landbouunie, voorsitter van NAMPO, voorsitter van die SALU Nasionale Besigheidskamer en as president van Agri SA. F (Francois) Strydom (53) BESTURENDE DIREKTEUR Aangestel in 2010 Kwalifikasies: B.Sc Agric(Hons)(Veekunde) Lidmaatskap van direksiekomitees: Risiko en Volhoubaarheid Ander toepaslike direkteurskappe: Direkteur van verskeie maatskappye in die Senwes Groep en ander verwante besighede. Mnr Strydom is op 6 Augustus 2010 in dié posisie aangestel. Voor dit het hy die pos van Direkteur: Bedryf sedert 2002 beklee. Hy het in 2001 by Senwes aangesluit en is as Besturende Direkteur gesekondeer na die voormalige Kolosus Beherend. Hy het sy loopbaan begin as Veekundige by Afgri (voo rheen OTK) en is bevorder tot die pos van Direkteur: Graan by Afgri oor n periode van 13 jaar. Lidmaatskap van direksiekomitees: Vergoeding (Voorsitter), Oudit, Nominasie, Belegging en Sosiale en Etiese Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk (Voorsitter) Mnr Minnaar boer sedert 1988 in die Kroonstad-distrik en is vir baie jare reeds deel van die landbousektor. Hy is n voormalige voorsitter van die Vrystaat Landbou-unie Jongboerkomitee en was ook betrokke by die implementering en bevordering van graanbemarking op Safex. ZBM (Zarina) Bassa (49) Direkteur sedert Junie 2011 Kwalifikasies: B.Com(Rek), Hoër Diploma (Rekeningkunde), GR(SA) Lidmaatskap van direksiekomitees: Oudit, Sosiale en Etiese Ander direkteurskappe: Finansiële Dienste Raad, Vodacom Bpk, Yebo Yethu Bpk, Kumba Iron Ore Bpk, Lewis Groep Bpk, Sun International Bpk, Woolworths Financial Services Bpk, Oceana Bpk, Universiteit van Stellenbosch Me Bassa het uitgebreide ervaring as vorige uitvoerende direkteur van Absa en vennoot by Ernst & Young. Sy is hui dig die uitvoerende voorsitter van Songhai Capital, n beleggingsmaatskappy met swart meerderheidseienaarskap en -beheer. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 15

17 Ontmoet ons direksie (vervolg) Steve Booysen James Botha Dries Kruger Corné Kruger SF (Steve) Booysen (51) Direkteur sedert Oktober 2010 Kwalifikasies: D.Com(Rek), GR(SA) Lidmaatskap van direksiekomitees: Oudit (Voorsitter), Belegging (Voorsitter), Sosiale en Etiese Ander direkteurskappe: Efficient Groep Bpk, Steinhoff Bpk, Clover Industries Bpk, Vukile Properties Bpk Dr Booysen was die Hoof Uitvoerende Beampte van Absa Bpk vir baie jare. JBH (James) Botha (43) Direkteur sedert Oktober 2009 Kwalifikasies: BLC.LLB en Dip(Belasting) Lidmaatskap van direksiekomitees: Vergoeding, Nominasie, Oudit, Sosiale en Etiese Mnr Botha het as kommersiële en korporatiewe prokureur gepraktiseer vir 15 jaar voordat hy die korporatiewe wêreld betree het. Hy is tans n senior regsadviseur by die Noordwes Universiteit se Institusionele Kantoor. AJ (Dries) Kruger (61) Direkteur sedert Oktober 2007 Kwalifikasies: B.Compt(Hons), GR(SA) Lidmaatskap van direksiekomitees: Sosiale en Etiese (Voorsitter) en Oudit Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk Mnr Kruger is n geregistreerde ouditeur en rekenmeester, wat sedert 1976 in Kroonstad praktiseer. Hy was n trustee van die Vrystaat Munisipale Pensioenfonds en ook van die pensioenfonds van die Gereformeerde Kerke van SA. CF (Corné) Kruger (40) FINANSIËLE DIREKTEUR Aangestel in 2010 Kwalifikasies: B.Com(Hons), GR(SA) Lidmaatskap van direksiekomitees: Risiko en Volhoubaarheid Ander toepaslike direkteurskappe: Direkteur van verskeie maatskappye in die Senwes Groep en ander verwante besighede. Mnr Kruger is as Finansiële Direkteur aangestel op 26 Augustus Hy het in 1999 by Senwes aangesluit en verskeie posisies beklee alvorens hy aangestel is as Finansiële Direkteur. Hy het sy loopbaan by PWC as ouditeur begin. 16

18 Nico Liebenberg Jaco Minnaar Thabo van Zyl Elmarie Joynt NDP (Nico) Liebenberg (43) Direkteur sedert Augustus 2008 Kwalifikasies: B.Com(Hons), M. Volhoubare Landbou Lidmaatskap van direksiekomitees: Risiko en Volhoubaarheid (Voorsitter) en Vergoeding Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk WH (Thabo) van Zyl (39) Direkteur sedert Augustus 2012 Kwalifikasies: B.Sc Agric(Landbou-ekonomie) Lidmaatskap van direksiekomitees: Risiko en Volhoubaarheid Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk Mnr Liebenberg boer sedert 1991 in die Bothaville-distrik. Hy het n gediversifiseerde boerderybedryf gevestig en is, inter alia, een van die wesenlike verskaffers van groente aan n bekende kleinhandelsgroep. JJ (Jaco) Minnaar (37) Direkteur sedert Augustus 2011 Kwalifikasies: B.Ing(Landbou) Lidmaatskap van direksiekomitees: Risiko en Volhoubaarheid en Vergoeding Ander toepaslike direkteurskappe: Senwesbel Bpk Mnr Minnaar is al sedert 2000 betrokke by verskeie georganiseerde landboubestuurstrukture. Hy het vanaf 2004 tot 2011 op die uitvoerende komitee van Vrystaat Landbou gedien en vir die afgelope vier jaar is hy ook deel van Graan Suid-Afrika se bestuurspan. Hy is ook 'n lid van onderskeidelik die ouditkomitee en die uitvoerende komitee van Graan Suid-Afrika. Thabo matrikuleer in 1992 aan die Hoërskool Sandveld op Wesselsbron waar hy sy skoolloopbaan afsluit as onderhoofseun. Daarna verwerf hy sy BSc Agric-graad in Landbou-ekonomie aan die Universiteit van Pretoria in Thabo dien op die direksie van Bothaville Milling sedert Hy is ook Voorsitter van die Losdorings-studiegroep. EM (Elmarie) Joynt (43) MAATSKAPPYSEKRETARIS Aangestel in 2002 Kwalifikasies: B.Com(Regte), LLB, FCIS, FCIBM, Prokureur en Notaris van die Hoër Hof Me Joynt het haar loopbaan as ekonoom by die Registrateur van Koöperasies begin, waarna sy as kommersiële prokureur gepraktiseer het. Sy het ook die pos van groep maatskappysekretaris en regsadviseur by verskeie ondernemings in die landbou- en finansiële sektor beklee, voordat sy in 2002 by Senwes aangesluit het. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 17

19 Verkorte korporatiewe beheerverslag Besoek senwes.co/ IR13A-18 vir die volledige Korporatiewe Beheerverslag. read more Korporatiewe beheer en praktyke Die Direksie laat homself lei deur die korporatiewe beste praktyke soos vervat in die King Verslae wat handel met Korporatiewe Beheer (King II & III). Hierdie gesonde beginsels word deurlopend in ag geneem in alle besluitneming en die implementering daarvan. Die volledige Korporatiewe Beheerverslag is vervat op Senwes se webtuiste en Senwes voldoen in wese, met uitsondering van enkele aspekte hierin vermeld, aan dié beginsels. Kortliks word die volgende rakende die materiële korporatiewe beheer en beste beheerpraktyke gerapporteer: Die Direksie Gedurende die jaar het die Direksie weer sy eie rol in die strategiese rigtinggewing vir die Senwes Groep krities beoordeel en het as sulks bevestig dat die Direksie steeds sal fokus op die wesenlike aspekte wat die volgehoue lewensvatbaarheid en groei van die Maatskappy kan bevorder. Die Direksie is derhalwe deurlopend strategies gefokus binne 'n risikobestuursfilosofie en -benadering. Die Direksie het oor tyd sy eie rol asook dié van sy direkte belanghebbendes uitgedors en is die verantwoordelikhede en funksionering van die Direksie vervat in die direksiehandves. Die Direkteure Die strewe om die Maatskappy ingevolge goeie korporatiewe beheerpraktyke te bestuur, geld steeds. Alhoewel die Direksie, wat bestaan uit 11 direkteure, nie bestaan uit 'n meerderheid onafhanklike nie-uitvoerende direkteure nie, is die mening dat dit juis die aandeelhouersverteenwoordigers op die Raad is wat in 'n uitstekende posisie is om die Maatskappy tot sy uitsluitlike voordeel in die toekoms te rig. In hierdie opsig word daar tans nie voldoen aan die beginsel van 'n meerderheid onafhanklikheid nie, maar Senwesbel Beperk, die beherende aandeelhouer met 'n 59,6% belang in die Maatskappy, is 'n sterk drywer van die lewensvatbaarheid van die Maatskappy, maar ook van die langtermynvoortbestaan van die produsent binne 'n bedryf wat uiters mededingend is en wat moet deelneem aan 'n vrye wêreldmarkekonomie. Deurdat daar sterk onafhanklike nie-uitvoerende direkteure op die Direksie aangestel is saam met die balans van 'n sterk uitvoerende span, word verseker dat geen individu onbehoorlike invloed op die Direksie se besluitnemingsproses kan uitoefen nie. Direkteure word genomineer deur aandeelhouers en daar is voorsiening vir rotasie en ampstermyne op n deursigtige basis. Prestasie van die Direksie, direkteure en strukture word gereeld krities beoordeel en getoets. Skriftelike mandate en magte is deur die Direksie in plek gestel ingevolge waarvan sekere magte slegs vir die Direksie gereserveer is. Die Direksie neem erns met die sake van die Maatskappy en die bywoning van alle vergaderings is baie goed. Persoonlike belange van direkteure word gemonitor, gerapporteer en aandeelverhandeling geskied binne 'n self-aanvaarde regulering van geslote en oop verhandelingstye. Die rol en funksie van die Voorsitter Die Voorsitter is 'n nie-uitvoerende direkteur wat jaarliks deur die Direksie aangewys word. Die rolle van die Voorsitter en Besturende Direkteur is geskei. Die Voorsitter word ondersteun deur die Ondervoorsitter. Japie Grobler, Senwes se Voorsitter van die afgelope 13 jaar, het gedurende die jaar onder oorsig sy uittrede as Voorsitter en Direkteur aangekondig. Sy leierskap gedurende hierdie tydperk van herstel (2003), waardeskepping ( ) en groei was onontbeerlik en hy verdien erkenning vir sy sterk leierskap en rigtinggewing aan die Direksie en Bestuur. Die rol en funksie van die Besturende Direkteur en Uitvoerende Komitee Die Maatskappy se daaglikse korporatiewe- en bestuursfunksie word deur die Besturende Direkteur hanteer. Die taak van die Besturende Direkteur is om die strategieë en beleide, soos goedgekeur deur die Direksie, uit te voer, die besigheid te bedryf asook alle opdragte van die Direksie uit te voer. Die Besturende Direkteur word deur 'n bestuur span van 10 lede ondersteun wat saam die Uitvoerende Komitee vorm. kernfeite Die Direksie is verbind tot King III beste praktyke. Japie Grobler se leierskap oor die afgelope 13 jaar verdien erkenning. 18

20 Komitees Funksies en mandate Die Direksie het n aantal komitees gestig om effektiewe besluitneming te fasiliteer en om die Direksie by te staan in die uitvoering van sy pligte en magte. Die komitees funksioneer op n deursigtige basis en rapporteer gereeld aan die Direksie. Die magte en uitvoering van die verantwoordelikhede van elke komitee word gereël deur formeel geskrewe mandate, wat jaarliks deur die Direksie goedgekeur word. Die huidige direksiekomitees is soos volg: Ouditkomitee; Vergoedingskomitee; Risiko- en Volhoubaarheidskomitee; Sosiale en Etiese Komitee; Nominasiekomitee; en Beleggingskomitee Volledige rapportering vanaf die Direksiekomitees is beskikbaar in die Korporatiewe Beheerverslag op die Senwes webtuiste. Maatskappysekretaris Die Direksie word in die nakoming van sy voortgesette ver - antwoordelikhede en verpligtinge deur die Maatskappysekretaris bygestaan. Nuut aangestelde direkteure gaan deur n toepaslike induksieproses, aangebied deur die Maatskappysekretaris, wat verskeie elemente bevat. Soos deur die Maatskappywet vereis, hou die Maatskappysekretaris oorsigtelik toesig oor wetgewende nakoming regdeur die Groep. Die toepaslike strukture in die verband is gevestig, soos verduidelik onder die opskrif nakoming van wetgewing. Toegang tot inligting Die Maatskappy voldoen aan die Wet op Toegang tot Inligting, 2000 en n handleiding in die verband is beskikbaar op die Maatskappy se webblad. Lede het ook toegang tot die aandeleregister, notules van ledevergaderings en inligting oor verskeie maatskappysake. Enige navrae kan aan die Maatskappysekretaris as Hoof Inligtingsbeampte gerig word. Risiko- en volhoubaarheidsaspekte op direksievlak Die volhoubaarheid van die Maatskappy oor die lang termyn bly die belangrikste aspek en die Direksie het derhalwe n langtermyn strategiese siening daaroor. Die strategie bestaan uit verskeie pilare, wat sal verseker dat die Maatskappy groei en volhoubaar sal wees en relevant sal bly in n uiters dinamiese en hoogs kompeterende, ingeligte, globale besigheidsomgewing. Terwyl hierdie doelwitte nagestreef word, werk die Direksie en Bestuur saam binne die grense van n gedissiplineerde en spesifieke interne beheeromgewing, IT-beheerraamwerk en nakomingstruktuur, wat verseker dat die Direksie die Maatskappy as lopende saak kan laat voortbestaan. kernfeite Die direksiekomitees is getaak om gerusstelling te verskaf aan die Direksie met betrekking tot verskeie fasette. Die Sosiale en Etiese Komitee sal ook na die volhoubaarheidsaspekte omsien. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 19

21 Verkorte korporatiewe beheerverslag (vervolg) Besoek senwes.co/ir13a-20 vir vandag se Senwes aandeelprys. lees meer Nakoming van wetgewing Die Direksie neem totale verantwoordelikheid vir die nakoming van alle toepaslike wetgewing en regulatoriese vereistes. Dit word gerapporteer via die interne Nakomingskomitee en dan na die Risiko- en Volhoubaarheidskomitee sowel as die Ouditkomitee. Gefokusde aandag word aan nakomingaspekte gegee, regdeur die Maatskappy. Die sewejaarlange klagte van 'n oortreding van 'n artikel van die Mededingingswet, wat na 'n uitgerekte regsproses eventueel ook in die Grondwethof gevoer is en hangende was by die Mededingingskommissie, is gedurende die jaar onder oorsig geskik. Die skikking is deur die Mededingingstribunaal bekragtig en behels 'n herstrukturering van die graanbesigheid. IT-beheer Die Direksie verseker die aktiewe bestuur van die IT-beheerraamwerk deur n span IT-bestuurslede en spesialiste as n integrale deel van die risikobestuursraamwerk wat rapporteer aan onder andere die IT-Stuurkomitee. Die stra tegie en prestasie van Senwes is belyn met en afhanklik van hierdie ten volle ingeburgerde en geïntegreerde strukture en stelsels. Uitgebreide besigheids- en IT-rampherstelprosesse is reeds gevestig. Die eksterne ouditeure fokus jaarliks op die IT-omgewing as deel van die jaareindoudit. Lopende saak Die Direksie het die feite en aannames wat as basis gebruik is ten einde te bepaal of die besigheid vir die nuwe finansiële jaar sal voortbestaan as n lopende saak, oorweeg en geboekstaaf. Beleggerverhoudings Senwes voorsien en onderhou ook n onafhanklike en aktiewe oor-die-toonbank aandeelverhandelingsmeganisme ( OTC meganisme ). Aandeelverhandeling geskied elektronies in terme van die toepaslike wetgewende maatreëls. Die markprys van die Senwes aandeel word dus deur verhandeling op die OTC-meganisme bepaal, wat ook n gesonde prysbepalingsmeganisme verskaf. Aandeelhouers het elektroniese toegang tot inligting rakende hul aandele en kan steeds hul stemreg elektronies via die internetplatform uitoefen. Aandeelhouersinligting en -aangeleenthede Treacle, n minderheidsaandeelhouer in Senwes, het gedurende Junie 2010 n aansoek op Senwesbel en Senwes (as eerste en tweede respondente) beteken. In die gemelde aansoek is beweer dat die historiese verkryging van aandele in Senwes deur Senwesbel ongeldig was, omdat twee artikels van die vorige Maatskappywet oortree is. Dit sou van Senwesbel vereis word om die aandeleverkryging tersyde te stel en die aandele aan die oorspronklike aandeelhouers terug te besorg. Terselfdertyd sou Senwes die aandeleregister moes regstel indien die aansoek sou slaag. Senwesbel en Senwes het die aansoek teengestaan en aangevoer dat dit sonder meriete was. Gedurende die jaar onder oorsig is dié dispuut afgehandel deurdat die Hoër Hof van Appèl Treacle se aansoek met koste afgewys het op 28 Maart Aandeelhouersdagboek Finansiële jaareinde 30 April 2013 Afkondiging van resultate in media 27 Junie 2013 Indiening van volmagte 21 Augustus 2013 teen 11:00 Algemene Jaarvergadering 23 Augustus 2013 om 11:00 Verwys na vir die volledige Korporatiewe Beheerverslag en aandeelhouersverspreiding. kernfeite Senwes was suksesvol met die Treacle appèlsaak. Die Algemene Jaarvergadering sal op 23 Augustus 2013 om 11:00 plaasvind. 20

22 key insights Cumquis ea nihitae perianda sundant et quis ducita de exesid nictoredi essimis rentebatus, que. Menis inciumet labo. Ro mo eos pro testios doloraecae volenda qui rem quature pudandae debit Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 21

23 Verslag van die Besturende Direkteur Finansiële state en statistieke begin op bladsy 46. lees meer Die finansiële jaar geëindig 30 April 2013 het n goeie balans tussen opera sionele prestasie en die suksesvolle beha ling van n aantal strategiese doelwitte gedemonstreer. N Goeie operasionele resultaat, tesame met die afsluiting van n aantal strategiese transaksies, het Senwes goed op dreef geplaas vir die behaling van sy 2020 strategiese en finansiële doelwitte. Die volhoubaarheid van die Groep word grootliks bepaal deur die vermoë om waarde te skep vir die klant en aandeelhouers. Internasionale mededinging het fel toegeneem in die Suid- Afrikaanse mark en die sneller van strukturele veranderings in verskeie fasette is reeds getrek. Die landboubesigheidslandskap is besig om ingrypend en permanent te verander. Vandag se kliënt vereis kreatiewe besigheidsoplossings en pasgemaakte produkte wat waarde bied. Blote teenwoordigheid in produk, diens en infrastruktuur het n alledaagse kommoditeit geword en is nie meer volhoubaar nie. Senwes en sy personeel verstaan dat ons slegs relevant sal wees teen 2020 indien ons daardie gaping kan toemaak. Die verslag poog om n geïntegreerde, holistiese en deursigtige oorsig te verskaf van Senwes se strategiese, finansiële en operasionele prestasie, sowel as ons deelname aan aspekte wat verband hou met die omgewing, die gemeen skap en korporatiewe beheer. Makro-impakte Die een-uit-30-jaar-buitengewone-droogte in die VSA het die VSA-geelmie lieprys na nuwe rekordvlakke geneem. Dit, sowel as die verswakking in die rand/dollar-wisselkoers, het deurgespoel na die Suid-Afrikaanse mielieprys en die 2011/12 produk sieseisoen is gekenmerk aan verhoogde landbou-omsette, goeie boerderymarges en gevolglike buitengewone goeie netto boerdery-inkomste. Produsente se verhoogde besteebare inkomste het vernuwing en vervanging van kapitaalgoedere gestimuleer, terwyl dit verder ook gelei het tot n abnormale vraag na landbougrond. Rekordgrondpryse en huurtariewe is behaal en boerderybalansstate het die buitengewone styging in grondwaardes gekruissubsidieer. Stakings in die mynbou, logistiek en landbou het egter n negatiewe impak op die arbeidsklimaat in Suid-Afrika gehad en graanprodusente het hierdie risiko aangespreek deur verder te meganiseer. Die gemiddelde kw-trekkeraankope het verhoog van kw per eenheid na kw per eenheid. Gunstige pryse gedurende die jaar onder oorsig het daartoe gelei dat produsente hul graan vinnig verkoop het, teenoor meer beheerste aktiwiteite wanneer pryse op laer vlakke verkeer. Produsente kon gevolglik hul verpligtinge vinniger nakom en het hul skuld afgelos selfs voor die seisoen tot n einde gekom het. Die geleentheid wat produsente gehad het om graan teen goeie pryse te verkoop het ook daartoe gelei dat van die komende seisoen se insetmiddele vooruit aangekoop kon word. Die relatiewe hoë vlakke van landbou-inflasie het gelei tot verhoogde omsette in terme van direkte en kleinhandelslandbou-insette. Die droogte het veroorsaak dat nuweseisoengraan vinniger gelewer is. Dit beteken egter ook dat n gedeelte van die nuwe seisoen se graan reeds ontvang is en dat dit, gepaard met verlaagde volumes weens die droogte, kan lei tot n uitdagende 2013/14 vir die graanopbergingsbedryf. Finansiële prestasie Die Groep het vanjaar n omset van R13,9 miljard gegenereer en n netto wins na belasting van R307 miljoen afgelewer. Hierdie syfers verteenwoordig n 16,9% toename in omset teenoor die vorige jaar en n 15,8% styging in netto wins vanaf Dit is nie net n goeie refleksie van die Groep se prestasie nie, maar meet ook die relatiewe prestasie binne die sektor. kernfeite Vandag se klant vereis kreatiewe besigheidsoplossings en pasgemaakte produkte wat waarde bied. Arbeidsonrus het gelei tot verdere meganisasie; die gemiddelde kwtrekkeraankope het toegeneem. 22

24 Die volgende is enkele sleutel finansiële verhoudings: 15,7% groei in verdienste per aandeel, vanaf 146 sent per aandeel verlede jaar; Wesensverdienste verteenwoordig 14,8% groei, vanaf 132,8 sent na 152,4 sent per aandeel; Opbrengs op openingsekwiteit van 22,3%; Netto batewaarde groei met 128 sent per aandeel, nadat dividende van 41 sent per aandeel betaal is; Dividendopbrengs van 6,8% op openingsmarkprys, wat 61 sent per aandeel verteenwoordig; Kapitaalgroei van 15,5% vanaf R9,00 per aandeel openingsmarkprys na R10,40 per aandeel sluitingsmarkprys; en Totale aandeelhouersopbrengs (kapitaalgroei + dividende) van R360 miljoen is vir aandeelhouers gegenereer. Daar was in die jaar onder oorsig verdere herinvestering in bedryfskapitaal wat heelwat kontant vereis het. Nuwe kapitaal is geallokeer aan in- en uitvoertransaksies; n verdere belegging in die debiteureboek het die insetkanaal bemagtig om n gebalanseerde en uitgebreide aanbod aan die klante te maak en groter graanposisies is ingeneem weens die vroeë oes en hoër graanpryse. In terme van solvabiliteit en likiditeit kon Senwes daarin slaag om n eiekapitaalverhouding van 40% te handhaaf. Die maatskappy het gedurende die jaar sy tienjaar-fasiliteit van R650 miljoen opgeneem teen gunstige koerse en voorwaardes en n onbenutte korttermynfasiliteit van R632 miljoen verseker voldoende likiditeit vir groeigeleenthede, sowel as vir onverwagte gebeure. Senwes beskik oor R137 miljoen se onbenutte kommoditeitsfinansiering en onbeswaarde bates van R1 438 miljoen is tot sy beskikking vir verdere finansiering. n Volwaardige projekkantoor is gevestig vir die implementering van die groei-inisiatiewe en effektiwiteit en produktiwiteit is verder verhoog deur die vestiging van n Sentrum van Uitnemendheid en verdere investering in IT-stelsels vir veral die optimalisering van bedryfsprosesse. Senwes het ook, gegewe die lae prysverdienste, n aandeleterugkoopprogram afgekondig op 13 Desember Goeie vordering is gemaak en n onafhanklike buitefasiliteerder is getaak om die program af te handel. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 23

25 Verslag van die Besturende Direkteur (vervolg) Operasionele prestasie Senwes Credit - onder leiding van Gerrit van Zyl Senwes Credit het n goeie jaar beleef. n Tweede agtereenvolgende droogtejaar kon nie die momentum breek nie en slegs n marginale voorsiening is geskep. Daar is n spesifieke kliënteprofiel oor die jare opgebou en die kliëntebasis onderskei hulself in moeilike tye. Die debiteureboek het met 11,3% jaar-op-jaar gegroei wat, gemeet teen n gemiddelde inflasiekoers van 5,7%, dui op markaandeelgroei sowel as groei in die spanderingsvermoë van die bestaande kliëntebasis. Die boek het vanjaar die R2 miljard-merk oorskry en die divisie se markaandeel het met 6,3% gegroei. Hierdie divisie het n netto wins van R65 miljoen gereflekteer, wat 15,6% van totale wins vanuit operasionele aktiwi teite verteenwoordig. Absa het Senwes gedurende 2012/13 onverwags herprys en dit het gelei tot verlaagde kredietmarges, aangesien die volle verhoging nie na die kliënt deurgegee kon word nie. n Felle aanslag deur kleinhandelsfinansiers en bankiers het verdere druk op die kredietmarge geplaas, maar ten spyte hiervan het Senwes Credit die oorgrote gedeelte van sy kliëntebasis suksesvol behou. Senwes het verskeie ondersoeke geloods en alternatiewe befondsingsvoorstelle is tans in oorweging, in n poging om die volhoubaarheid van die kredietbesigheid te verseker. Vir die komende jaar sal die divisie op die finalisering van n effektiewe befondsingvoorstel fokus en sal ook dienooreenkomstig die posisionering in die markplek en integrasie met die departemente oorweeg. Univision het sy samesmelting met NWK Versekering suksesvol afgehandel en goeie operasionele en kulturele ooreenkomste het die verwagte resultate afgelewer. Besoek senwes. co/ir13a-24 vir meer oor die skikkingsooreenkoms rakende graanbergingtariewe. lees meer Finansiële Dienste Verandering Credit Gemiddelde krediet toegestaan 14% % agterstallig op 30 April 0,5% 3,3% 3,8% 4,7% Netto wins na finansieringskoste 18% Opbrengs op kapitaal aangewend - 8% 8% 8% Univision Groep Netto wins na finansieringskoste 29% Opbrengs op kapitaal aangewend 24% 75% 51% 31% Senwes Grainlink - onder leiding van Pieter Esterhuysen Senwes Grainlink het goeie resultate behaal, te midde van n baie uitdagende jaar. Die resultate van Grainlink se silobesigheid was beter as die vorige jaar, ten spyte van buitengewone lae oordragvoorraad en die lae koringaanplantings. Voorraadbestuur was knap en diensvlakke is verhoog om produsente- en die graankopersmarkaandeel te vergroot. n Verdere diversifikasie van die saadbesigheid het plaasgevind in die vorm van die uitbreiding van die aanleg na die kleinverpakkingsmark. Die Graanbemarkingsafdeling het gesukkel om marges binne n moeilike markomgewing te handhaaf, maar het met kreatiewe finansiële instrumente agterstallige operasionele winste goedgemaak sonder dat noemenswaardige risiko s geneem moes word. Die gesamentlike onderneming met Bunge het aktief deelgeneem aan die koringmark en 30% van die Wes- Kaapse koring opgekoop, terwyl heelwat in- en uitvoere ook gefasiliteer is. n Besending graaninvoere het egter skeefgeloop wat gelei het tot n groot prysregstelling met groter balansstaatbenutting. n 50% belang in die Afrikabesighed is aan Bunge verkoop en R13 miljoen wins het kernfeite Die debiteureboek het met 11,3% jaar-op-jaar gegroei en het die R2 miljard-merk oorskry. Die gesamentlike onderneming met Bunge het aktief deelgeneem aan die koringmark en 30% van die Wes-Kaapse koring opgekoop. 24

26 gevolglik gerealiseer. Dit is verreken teen n waardedaling van R15 miljoen as gevolg van die ineenstorting van die Malawiese wisselkoers. Grainovation, die gesamentlike onderneming met Imperial Logistics, het n moeilike jaar beleef en die stakings in die vervoerbedryf het veroorsaak dat die belegging met laer wins te as die vorige jaar afgesluit het. Senwes Grainlink se R177 miljoen netto wins het 42,3% van die totale wins vanuit operasionele aktiwiteite verteenwoordig. Verandering Gemiddelde kapitaal vereis 19% Netto wins na finansieringskoste (3%) Opbrengs op kapitaal aangewend 6% 31% 25% 27% Silodeurset (tonne) (7%) Die Mededingingstribunaal het op 15 Mei 2013, na jaareinde, die skikkingsooreenkoms tussen Senwes en die Mededingingskommissie bekragtig. Die terme van die skikking vervat die beginsel van verskillende opbergingstariefopsies soos deur Senwes aanvaar in 2010, sowel as gelyke toegang daartoe. Die partye het ook ooreengekom dat die Senwes Graanbemarkingsbesigheid, bestaande uit Senwes se klantebasis en klandisiewaarde ten opsigte van witmielies, sonneblom en diverse kommoditeite, in n aparte entiteit gevestig sal word, waarvan Senwes die alleenaandeelhouer sal wees. Die silobesigheid sal voortgaan as n afdeling van Senwes, terwyl die verhandeling van geelmielies en koring steeds deel sal vorm van die Bunge Senwes gesamentlike onderneming. Daar word voorsien dat die wysigings teen 31 Januarie 2014 geïmplementeer sal word. Daar word toenemend mededinging in die sektor beleef. Dít, gepaard met lae oordragvoorrade en die impak van die droogte, bied wesenlike uitdagings vir Senwes Grainlink in die komende periode en die besigheidseenheid sal getoets word aan kreatiwiteit en leierskap ten einde die uitdagings die hoof te bied. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 25

27 Verslag van die Besturende Direkteur (vervolg) Senwes Village - onder leiding van Frans du Plessis 2012/13 was n rekordjaar vir Senwes Village. Met die verbintenis van n uitstekende span individue wat volle eienaarskap van die besigheid geneem het, kon hierdie handelspilaar die hoogste wins in die geskiedenis van die maatskappy behaal. Senwes Village het daarin geslaag om sy markaandeel te handhaaf en verder uit te brei te midde van aggressiewe toetrede en aktiwiteite deur mededingers. Die meganisasiebesigheidsmodel is vernuwe en suksesvol uitgerol ten einde dienslewering te verhoog in n omgewing wat toenemend tegnologies gevorderd raak. Die kapasiteit van nuwe vakleerlinge is bewese uitgebrei ten einde die tegniese ondersteuning in ons werkswinkels te belyn met die klant se verwagtinge en die prinsipaal se vereistes. Mobiele werkstasies is in gebruik geneem, wat die staantyd van n heelwerktuigeenheid wesenlik ingekort het. Daar is die afgelope twee jaar baie klem geplaas op die verbetering van klantediens. Senwes Village doen jaarliks navorsing wat in n klantediensindeks vervat word. Alhoewel daar nog harde werk voorlê om by tevredenheidsvlakke van 90% uit te kom, was die verbetering gedurende die afgelope twee jaar bemoedigend. Die sentralisering van die aankoopfunksie het uitstekende resultate gelewer op die divisie se balansstaat en die winsgewendheid en produktiwiteit van die kleinhandelsbesig heid het verder verhoog. Senwes Village het gedurende 2012/13 n netto wins van R170 miljoen afgelewer, wat 40,7% van totale wins vanuit operasionele aktiwiteite verteenwoordig. Verandering Besoek senwes.co/ IR13A-26 vir meer oor die samesmel ting van die kleinhandelsbesighede van Senwes en Afgri. lees meer Omsette (insluitend direkte besigheid) 18% Bruto wins 19% Bedryfswins na finansieringskoste 46,5% Terugskryf van waardedaling (in eiendomsbates) Totale wins Koste-tot-inkomsteverhouding 7% 58% 65% 72% Opbrengs op kapitaal aangewend (39%) 43% 82% 36% Die nuwe gesamentlike onderneming tussen die kleinhandelsbesighede van Senwes en Afgri is op 12 April 2013 deur die Mededingingstribunaal goedgekeur en skep n nuwe platform waar die risiko s wat die makro-omgewingsfaktore bring, met nuwe innovasie oorbrug kan word, terwyl die groter platform van kritiese massa geleenthede bied om die mark meer kompeterend te bedien. Die transaksie word effektief geïmplementeer vanaf 1 Junie

28 Korporatiewe Dienste - onder leiding van Joe Maswanganyi Die afgelope jaar is gekenmerk deur stewige belegging in die opleiding van personeel. Senwes direksie en bestuur het ruim bestee om die leierskap van die maatskappy op te lei en aan die voorpunt van die nuutste wêreldtendense te hou. Daar is altesaam R7,3 miljoen aan opleiding in die groep spandeer, wat 4,8 opleidingsdae per personeellid en 2,2% van totale vergoeding verteenwoordig. Die Senwes Akademie het 48 sertifikate en diplomas vir geregistreerde leerlingskappe en vakleerlingskappe in die jaar onder oorsig toegeken, terwyl 26 leerders erkenning ontvang het vir die suksesvolle voltooiing van bestuursopleidingsprogramme aan verskeie besigheidskole. Die Senwes Akademie het in 2012 erkenning vanaf die Agri- Seta ontvang vir die Senwes graduandi-program, terwyl Senwes leerders ook in twee kategorieë aangewys is as beste leerders. Die graduandi-program het vanjaar 12 persone inge sluit, waarvan 67% uit die aangewese SEB-groepe is. Die graduandi-program speel n suksesvolle rol om belowende talent vanuit voorheen benadeelde groepe in die maat skappy op te neem. Die etiekprogram is tydens 2012 verfyn, korporatiewe beheerstrukture is gevestig en die program is tans onder implementering. Onbetroubare dienslewering deur munisipaliteite is tans n beduidende risiko vir Senwes, maar aksies om hierdie risiko te verskans is reeds in proses. Die volatiele en onvoorspelbare arbeidsverhoudingeomgewing sal deeglik gemonitor word ten einde positiewe verhoudinge te handhaaf. Die koste van regulatoriese voldoening sal n uitdaging in die komende jaar bied. Strategie Die 2020-strategie is eenvoudig: konsolideer, herorganiseer, integreer in graanwaardekettings en internasionaliseer. Dit spreek tot ons visie: Om n geadmireerde landboubesig heid te wees wat waarde skep vir al sy belanghebbendes. Die industrie is klein, mededingers is uiters fluks en besigheidsmodelle is goed geposisioneer. Daar is egter waarde wat in die middel verlore gaan en Senwes vorm graag vennootskappe wat hierdie waarde kan ontsluit en n wen-wengeleentheid vir die betrokke partye bied. Konsolidasie is reeds n realiteit en die landskap van landbou sal waarskynlik in groter handelsblokke groepeer ten einde te poog om konsentrasie- en ander bedryfsrisiko s te ontsnap. Senwes kies sy vennote versigtig en poog om slegs volhoubare vennootskappe te vorm wat die toets van die tyd sal deurstaan. Die 2020-strategie is geslyp deur die verlede te ontleed en toekomstige waarskynlikhede te analiseer. Landbou van die toekoms sal beslis nie wees wat dit vandag is nie, maar die besigheid van môre is reeds gesetel in die denke en ontwerpe van vandag. kernfeite Daar is die afgelope twee jaar baie klem geplaas op die verbetering van klantediens. Daar is altesaam R7,3 miljoen aan opleiding in die groep spandeer, wat 4,8 opleidingsdae per personeellid en 2,2% van totale vergoeding verteenwoordig. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 27

29 Verslag van die Besturende Direkteur (vervolg) n Oorsig oor die gesamentlike besighede Grainovation (met Imperial): Stakings in die logistieke sektor het negatief ingewerk op Grainovation se bedrywighede en alhoewel die vorige jaar se resultate nie geëwenaar kon word nie, het die besigheid steeds goed presteer. Senwes Batefinansiering (met Wesbank): Hierdie besigheid se winsbydrae was wesenlik en toon gesonde groei. Weens die goeie prestasie kon die winsdeling heronderhandel word en Senwes se bydrae hieruit het met 26,9% jaar-op-jaar gegroei. Grasland Ondernemings (met NWK): Gunstige graanpryse het besteding aan landboukalk gestimuleer en Grasland kon sy kapasiteit op sy vlagskipmyn verdubbel. Verdere uitbrei dings en/of verkrygings word in die vooruitsig gestel. Bunge Senwes (met Bunge): Die Bunge Senwes gesamentlike internasionale graanverhandelingsbesigheid is in sy tweede bestaansjaar. Dit het aanvanklik goeie markaandeel gewen, maar benodig verdere margeverbetering ton graan is ingevoer, terwyl ton uitgevoer is. Senwes Grainlink het 50% van sy Afrika-besigheid aan Bunge verkoop, wat sodoende die SAOG-streeksverhandelingsdoelwit nastreef. Besoek senwes.co/ IR13A-28 vir meer oor die samesmel ting van die verse keringsbesighede van Senwes en NWK. lees meer JD Implemente (met Tomlinson-familie): Hierdie gesamentlike besigheid is vanjaar twee jaar oud en het bo alle verwagtinge presteer. Uitbreiding in terme van produkreeks en geografie word tans verder ondersoek. Univision Groep (met NWK): Die samesmelting tussen Senwes en NWK se versekeringsbesighede is op 1 Mei 2012 geïmplementeer en die verwagte sinergieë is ontsluit. Die besigheid presteer bo verwagting goed. Gesamentlike kleinhandelbesigheid (met Afgri): Die samesmelting van Senwes Village met Afgri Kleinhandel in n nuwe onderneming beloof om die landboukleinhandel hoogs kompeterend te struktureer. Dit sal kritiese massa en margevoordele meebring en sal diversifikasie van handelsmerke, klante, kommoditeite en geografie bewerkstellig. Die transaksie is op 1 Junie 2013 geïmplementeer. Gesofistikeerde projek- en risikobestuursprosesse is in plek om die uitdagings en risiko s wat met snelle groei gepaard gaan, te bestuur. Die onderbou van die maatskappy is in die jaar weereens gevestig in n kultuur van dissipline, innovasie, beheer en kontrole. Strukture word deurentyd gedaag en die proses van deurlopende verbetering deur middel van die Sentrum van Uitnemendheid lewer baie goeie en innoverende resultate wat volhoubaarheid aanmoedig. kernfeite Die nuwe gesamentlike onderneming tussen die kleinhandelsbesighede van Senwes en Afgri is op 12 April 2013 deur die Mededingingstribunaal goedgekeur. Die 2020-strategie is eenvoudig: konsolideer, herorganiseer, integreer in graanwaardekettings en internasionaliseer. 28

30 Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 29

31 Verslag van die Besturende Direkteur (vervolg) Besoek senwes.co/ IR13A-30 om die 2012 PwC Agribusiness Insightsverslag af te laai. lees meer Vooruitskouing n Tweede agtereenvolgende droogtejaar is op die kaarte, wat geweldige stremming op die produsent se kontantvloei kan plaas. Lae reënval in die najaar van die 2012/13-produksieseisoen het gelei tot lae mielieopbrengste wat, gepaard met vroeë lewerings van nuweseisoengraan, waarskynlik wesenlik negatief kan inwerk op die inkomste uit die graanopbergingsbesigheid in die 2013/14 finansiële jaar. 2013/14 het dus die potensiaal om n moeilike graanjaar te wees, wat die bedryf sal toets in terme van kostebestuur en -besparing. Die graanopbergingsbedryf veral die maatskappye wat belê in alternatiewe bergingstrukture mag toenemende druk ervaar, wat weer fundamentele herstrukturing van die mark kan aanmoedig. Senwes Grainlink se besigheid kan moontlik voordeel trek uit die uittrede van alternatiewe bergingsrolspelers, veral in die medium tot lang termyn. Mieliekommoditeitspryse gaan waarskynlik onder druk geplaas word weens die lae internasionale mieliepryse wat mag vorm vanweë die potensiële hoë aanplantings in die VSA, sou hulle n normale opbrengsjaar beleef. Hierdie verskynsel sal internasionale pryse waarskynlik afwaarts dwing. Produsente se boerderyinkomste kan negatief geaffekteer word weens laer pryse, sowel as verlaagde opbrengste wat waarskynlik algemeen gaan voorkom in die sentrale en westelike gedeeltes van Suid-Afrika. Hierdie potensiële verlaging in bestedingsvermoë en meer konserwatiewe spanderingspatrone behoort kapitaalbesteding in te perk en die meganisasie-bullopie tot n einde te bring. Die Suid-Afrikaanse mark het die afgelope tyd n stormloop van internasionale graanhandelshuise beleef, wat marges tot verdere volwassenheid gedryf het. Beide plaaslike en internasionale rolspelers sal die druk hieruit beleef in die komende jaar, wat toekomstige deelname in die mark mag bepaal. Die oneffektiewe proses om sojabeenmeel in te voer skep n plaaslike geleentheid wat Senwes ernstig saam met vennote met toepaslike kundigheid sal ondersoek. Eerskomende seisoen se aanplantings mag onder druk wees weens n tekort aan ondervog. Dit, tesame met ingekorte kredietreëlings, kan produsente onder druk plaas in terme van hul aanplantingsbesluite. Daar word verwag dat die uitrol van die Senwes-Afgri kleinhandelsbesigheid sal lei tot die verbetering van beide groepe se risikoprofiel en die bestuur van die nuwe onderneming sal fokus op die implementering van optimale bedryfspraktyke. Die konsolidasie-oogmerke sal waarskynlik vanjaar verder geneem word en groter groeperinge sal waarskynlik begin vorm. Senwes sal poog om strategies te posisioneer ten einde waarde vir die groep, sy vennote en die sektor te skep. Die 2012 PwC Agribusiness Insights-verslag dui aan dat daar n kosteknyptang in die landbou ontstaan het. Alle aanduidings is dat dit sal voortduur, veral weens die verwagte kleiner oes. Die versekeringsbesigheid sal in die komende jaar poog om sy diens en produk verder uit te brei ten einde sy oogmerke van n ten volle geïntegreerde finansiële dienstemaatskappy na te jaag. Inligtingstegnologie sal verder geoptimaliseer word gedurende die komende jaar veral in Senwes Grainlink. Ons verwag ook n IT-uitbreiding by klante spesifiek in die presisieboerderysegment. Verklaring van vooruitskatting Sekere verklarings wat in hierdie verslag gemaak word, is nie op historiese feite gebaseer nie en hou verband met analises en ander inligting wat gegrond is op die voorspelling van toekomstige resultate wat nog nie bepaal kan word nie en wat verband hou met, onder andere, nuwe besigheidsvolumes, opbrengs op belegging (insluitend wisselkoersfluktuasies) en aktuariële veronderstellings. Hierdie verklarings kan ook verband hou met ons toekomsvooruitsigte, ontwikkelings en besigheidstrategieë. Dit is vooruitskouingsverklarings, soos gedefinieer in die United States Private Securities Litigation Reform Act of Woorde, soos glo, verwag, waarskynlik, moontlik, voorspel, beoog, strewe, sal, beplan, kan, mag, poog, projekteer en soortgelyke kernfeite Die Suid-Afrikaanse mark het die afgelope tyd n stormloop van internasionale graanhandelshuise beleef, wat marges tot verdere volwassenheid gedryf het. 2013/14 het die potensiaal om n moeilike graanjaar te wees, wat die bedryf sal toets in terme van kostebestuur en -besparing. 30

32 uitdrukkings het ten doel om sodanige vooruitskouingsverklarings te identifiseer, maar is nie eksklusief die wyse waarop sodanige verklarings geïdentifiseer word nie. Vooruitskouingsverklarings behels inherente risiko s en onsekerhede en sou een of meer van hierdie risiko s realiseer, of indien onderliggende veronderstellings korrek blyk te wees, kan werklike resultate wesenlik van die verwagte resultate verskil. Vooruitskouingsverklarings is slegs van toepassing vanaf die datum waarop dit gemaak word en Senwes aanvaar geen verpligting om enige verklaring aan te pas of op te dateer weens nuwe inligting, toekomstige gebeure of enige ander rede nie. Bedankings Vanjaar se prestasie op finansiële en nie-finansiële vlak kan op geen terrein deur enkelinge toegeëien word nie; dit is die resultaat van spanne wat op alle vlakke eienaarskap, sorg en passie demonstreer. Dit is n voorreg om saam aan n droom te bou en te ervaar hoe die Groep waarde vir sy belanghebbendes toevoeg. gesamentlike ondernemingsvennote te erken. Ons spreek dus ons dank uit teenoor Afgri, NWK, Bunge, Wesbank, Imperial en JD Implemente; ons sien uit daarna om ons gedeelde belange verder uit te brei. Die bydraes van Senwes se Direksie, Uitvoerende Komitee, sowel as bestuur op alle vlakke van die onderneming was vanjaar onmisbaar ek waardeer elkeen se bydrae opreg. Leierskap is nie slegs beperk tot bestuur nie. Dit maak my opgewonde om te sien hoe elke personeellid spanlid eienaarskap op sy of haar terrein aanvaar. Senwes is n dinamiese werksplek waar ek in elke afdeling korporatiewe gedrag en innovasie opmerk en waar hoë pres terende selfgerigte spanne leiding neem om Senwes nader aan sy visie te neem. Dit is vir my n voorreg om deel van hierdie span te wees. Alle eer aan ons Skepper vir Sy genade. Japie Grobler tree vanjaar uit as voorsitter en direkteur na 13 jaar diens. Namens die Direksie en Uitvoerende Komitee bedank ek graag vir Japie vir die verskil wat hy gemaak het. Hy was saam met Senwes deur die maer jare, deur die herskikking van die maatskappy se portefeulje, die terugbou van aandeelhouerswaarde, behaling van rekordwinste en die ontwikkeling van die 2020-strategie. Dit is verder vir ons baie belangrik om die bydraes van ons Francois Strydom BESTURENDE DIREKTEUR Klerksdorp 25 Junie 2013 kernfeite Dit is belangrik om die bydraes van gesamentlike ondernemingsvennote te erken. Die konsolidasie-oogmerke sal waarskynlik vanjaar verder geneem word en groter groeperinge sal waarskynlik begin vorm. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 31

33 Opdatering van strategie Die Senwes 2020 strategie is in 2010 geloods en het n gesonde strategiese basis verskaf vir groei en volhoubaarheid. Die uiteindelike doelwit van hierdie strategie is om n ten volle geïntegreerde agri-besigheid te word en om n belangrike rolspeler in die globale voedselwaardeketting te wees. Ons strategiese doelwit is derhalwe om volhoubare waarde vir alle belanghebbendes te skep en ons strategiese visie behels dat ons n agri-besigheid wil word wat deur al ons belanghebbendes geadmireer word. Die mikpunt is dus om n voorkeurbelegging, -vennoot, -werkgewer, -verskaffer en -burger te word. Waardes Prestasieareas Kerndrywers Finansiële doelwitte Integriteit Besigheidsoriëntasie Innovasie Self-motivering Aanspreeklikheid Lojaliteit Klantefokus en verhoudingsbestuur Leierskap, talent, kultuur en waardes IT, besigheidsintelligensie en innovasie Bedryfseffektiwiteit en risikobestuur Konsolidasie Samesmeltings en verkrygings Gesamentlike ondernemings Strategiese alliansies Gemiddelde opbrengs hoër as die verlangde geweegde gemiddelde koste van kapitaal (WACC). Jaarlikse groei van 10% ten opsigte van verdienste voor rente, belasting, waardevermindering en amortisasie (EBITDA). Netto wins na belasting (NPAT) jaarlikse groei van 16%. Eiekapitaalverhouding tussen 35% en 45%. kernfeite Konsolidasie, reorganisasie asook integrasie van die graanwaardeketting is strategiese prioriteite. Ons strewe na 'n ten volle geïntegreerde agri-besigheid. 32

34 2020 Beleggingstruktuur SENWES GROEP Landboudienste Geïntegreerde Voedselbedrywe Hulpbronne Beleggings Logistiek Finansiële Dienste Vordering Konsolidasie van die landboudienstesektor Verkryging van 50% aandeelhouding in JD Implemente, geleë in Swellendam, Wes-Kaap. Grainovation gesamentlike onderneming met Imperial. Gesamentlike batefinansieringsonderneming met Wesbank. Gesamentlike versekeringsonderneming tussen Senwes filiaal Univision, en die versekeringsbesigheid van NWK. Gesamentlike onderneming tussen die Senwes en Afgri kleinhandelsbesighede effektiewe datum 1 Junie Uitbreiding in Afrika Malawi Zambië Mosambiek Internasionale gesamentlike onderneming Bunge Senwes gesamentlike onderneming. Ondersoek na die vestiging van n oliepersaanleg met Bunge. Herstrukturering van Afrika besighede om Bunge in te sluit. kernfeite Die 2020 beleggingstruktuur sluit die volgende pilare in: landboudiens te, geïntegreerde voedselbedrywe, hulpbronne en beleggings. Ons maak doelgerigte vordering met die behaling van ons doelwitte. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 33

35 Welvaartskepping en -verdeling Staat van toegevoegde waarde vir die jaar geëindig 30 April GroEp Aantekeninge 2013 R m 2012 R m Inkomste Betaal aan verskaffers vir goedere en dienste (12 851) (10 932) Waarde toegevoeg Inkomste vanuit beleggingsaktiwiteite - 2 WELVAART GESKEP % 945 Verdeel soos volg: Werknemers en direkteure ,2% ,0% Salarisse, lone en ander voordele ,6% ,6% Aansporingskema 76 6,6% 46 4,4% Owerhede ,9% ,7% Finansiers 104 9,0% 92 8,8% Aandeelhouers ,5% ,3% Dividende en distribusie aan gewone aandeelhouers 74 6,4% ,1% Voorsiening vir vervanging van bates 34 2,9% 40 3,8% Behoue surplus ,2% ,4% Welvaart verdeel uit inkomste ,5% ,8% Welvaart verdeel uit ander bronne Owerhede ,5% 96 9,2% TOTALE WELVAART VERDEEL % % Aantekeninge 1. Werknemerbydraes van R 4 miljoen ( R 4 miljoen) met betrekking tot sentrale versekeringsfondse is nie hierby ingesluit nie, aangesien dit verreken word in die bedrag betaal aan owerhede (aantekening 2). 2. Sentrale en plaaslike regering: SA normale belasting - huidige jaar (Toename)/Afname in uitgestelde belastingbate (9) 13 Sekondêre belasting op maatskappye - 12 Kapitaalwinsbelasting 2 - Vorige jaar aanpassing (4) - Vaardigheidsontwikkelingsheffing 3 3 Belasting betaal aan plaaslike owerhede 7 6 Sentrale versekeringsfondse 4 4 Spandering aan owerhede Ander belasting bestaan uit: BTW LBS Terughoubelasting op dividende 2 - Spandering aan owerhede Totale spandering aan owerhede Behoue surplus bestaan uit: Groepwins na belasting Dividende (74) (126) Behoue surplus

36 VERDELING VAN WELVAART ,5% 29,3% 41,2% 42,0% 9,0% 8,8% 20,3% 19,9% Aandeelhouers Werknemers Owerhede Finansiers Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 35

37 Ons belanghebbendes Ons verhouding met belanghebbendes is een van Senwes se strate giese prioritei te en vorm die kern van ons visie. Ons poog deurlopend om die betrokkenheid van belanghebbendes n integrale deel te maak van die wyse waarop ons besig heid bedryf. Ons benadering tot die betrokkenheid van belanghebbendes is gebaseer op die beginsels van wederkerigheid en deursigtigheid. Deur belanghebbendes te betrek, poog ons om n beter begrip te kweek vir hul behoeftes, bekommernisse, verwagtinge en persepsies. Ons soek deurlopend innoverende wyses waarop ons die effektiwiteit van ons betrokkenheid by alle belanghebbendes kan verbeter. Senwes gebruik verskeie kommunikasiemetodes om belanghebbendes via hul voorkeur kommunikasiemediums te bereik. Besoek senwes.co/ IR13A-38 om die nuutste uitgawe van die Senwes Scenario klantetydskrif af te laai. lees meer Aandeelhouer/Belegger Doelwit: Om n voorkeurbelegging te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons aandeelhouers plaas hul vertroue Ten einde ingelig te wees van hul verwagtinge, Inligtingsvergaderings bekommernisse, persepsies en in ons maatskappy en verskaf die kapitaal wat benodig word vir groei en terugvoering. Jaarverslae volhoubaarheid. Om betroubare en tydige inligting te verskaf. Algemene jaarvergadering Persverklarings Om spoedig op navrae en probleme te reageer. Om ons strategie en vordering te rapporteer. Om hulle in te lig oor belangrike ontwikkelinge en wesenlike verandering in die besigheid. Gepubliseerde verslae Voorleggings Persoonlike besprekings Klant/Kliënt Doelwit: Om n voorkeurverskaffer te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons klante is ons lewensbloed en ons Ten einde ingelig te wees van hul verwagtinge, Sleutelrekeningbestuurders bekommernisse, persepsies en inkomste te genereer en volhoubare ken en verstaan hulle, sowel as die feit dat hulle dit moontlik maak vir ons om terugvoering. Senwes Landboudienste Plaasbesoeke groei te verseker. Die graanaankoper verskaf n mark vir ons produk en is krities in die sluiting van graantransaksies. Om betroubare inligting oor produkte en dienste te verskaf. Om kritiese markinligting te verskaf. Om tydig en effektief op hul probleme, klagtes en navrae te reageer. Om hulle in te lig oor belangrike ontwikkelinge en wesenlike veranderinge in die mark en besigheid. Persoonlike kontak by besigheidseenhede Jaarlikse klanttevredenheidsopname SMS-kennisgewings Webtuiste en sosiale media e-nuusbrief (escenario) Tydskrif vir klante (Senwes Scenario) Uitstallings Boeredae Demonstrasiedae Reklamemateriaal 36

38 Verskaffer Doelwit: Om n voorkeurverspreidingskanaal te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons verskaffers is van kritiese belang om ons in staat te stel om ons waardeaanbod af te lewer. Ons verskaffers is ons vennote en die bron van die kwaliteit produkte wat ons verkoop. Om n begrip te kweek vir die strategieë en doelwitte van ons verskaffers. Om n verspreidingstrategie te bespreek. Om inligting met betrekking tot klante en bekommernisse met betrekking tot die mark te deel. Om terugvoer te verskaf met betrekking tot strategie, produkte en dienste. Om kommunikasie te voer oor enige belangrike aspekte wat verband hou met ons verhouding. Verskaffersvergaderings en terreinbesoeke. Verskaffersforums Konferensies Elektroniese interaksie Persoonlike kontak/ besprekings Verskaffersfunksie Strategiese vennote Doelwit: Om n voorkeurvennoot te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Die vennote in ons gesamentlike ondernemings ondersteun ons uitbreiding en waardeskepping en deel terselfdertyd in die risiko s en voordele van besigheidsvoering met ons. Ons is derhalwe verbind tot dieselfde hoë standaarde en bedryfsuitnemendheid. Ten einde ingelig te wees van hul verwagtinge, bekommernisse, persepsies en terugvoering. Om betroubare en tydige inligting te verskaf. Om ons strategie en vordering te rapporteer. Om hulle in te lig van belangrike ontwikkelinge en wesenlike veranderinge in die besigheid. Om n begrip te kweek vir die vennoot se strategie en doelwitte. Om strategie te bespreek. Om inligting met betrekking tot klante en bekommernisse met betrekking tot die mark te deel. Om enige pertinente aspekte met betrekking tot ons verhouding te kommunikeer. Vergaderings en perseelbesoeke. Persoonlike en elektroniese interaksie Strategiese ontwikkeling Kapitale deelname Integrasie en optimaliseringsaksies Risiko- en nakomingsoplossings. Werknemers Doelwit: Om n voorkeurwerkgewer te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons werknemers is die fondasie Om insette te verkry en inligting te voorsien Afdelingsvergaderings waar op ons organisasie gebou is. Ons met betrekking tot die strategiese rigting en respekteer en heg waarde aan die vordering. Bestuursinligtingsvergaderings vaardigheid en ondervinding van ons Om inligting te verskaf oor die volhoubaarheidsprestasie van die maatskappy. Interne gedrukte nuusbrief spanlede en erken die bydrae van elke individu. Om insette te verkry en opgedateerde Interne e-nuusbrief inligting te verskaf oor etiek, kultuur, die Besprekingsforum en werknemerwaardeproposisie en werksomgewing. artikels op die Senwes Om insette te verkry oor innovasie en organisasieontwikkeling. Om inligting te verskaf oor belangrike ontwikkelinge in die bedryf, organisasie, beleidsverandering en gebeurtenisse. Intranet Prestasiedoelwitstelling en terugvoersessies Werknemerprestasiefunksie Werknemeropnames kernfeite Belanghebbendes is die kern van ons visie en ons verhouding met belanghebbendes is een van Senwes se strategiese prioriteite. Ons soek deurlopend innoverende wyses waarop ons die effektiwiteit van ons betrokkenheid by alle belanghebbendes kan verbeter. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 37

39 Ons belanghebbendes (vervolg) Gemeenskap Doelwit: Om n voorkeur sosiale vennoot te wees Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons gemeenskappe voorsien nie net n mark vir ons produkte en dienste nie, maar ons werkenemers vorm deel van hierdie gemeenskappe. Dit is derhalwe van kritiese belang vir ons om op n verantwoordelike en volhoubare wyse binne hierdie gemeenskappe op te tree waar ons werknemers, klante en hul gesinne woon en om by te dra tot hulle ontwikkeling. Om inligting te versamel oor hul behoeftes, verwagtinge en persepsies. Om ontwikkelingsinisiatiewe te bespreek en n strategie ten opsigte daarvan te bepaal. Om inligting te versamel en terugvoering te verskaf oor projekte. Om opgedateerde inligting te verskaf oor die maatskappy se volhoubaarheidsprestasie. Doelwit: Om n voorkeur korporatiewe burger te wees Sosiale gemeenskapsinisiatiewe Studie-/fokusgroepe Opnames Regering en reguleerders Strategiese belangrikheid Redes vir betrokkenheid Tipe betrokkenheid Ons regering en reguleerders verskaf Om regulatoriese opgawes in te dien. Betrokkenheid deur bedryfstrukture die raamwerk waarbinne ons besigheid Om inligting te verskaf wat beleidsformulering sal vergemaklik. Direkte vergaderings bedryf. Goeie verhoudings met hierdie partye is van kritiese belang vir die uitbreiding en voortgesette bestaan Om insette te verskaf met betrekking tot Verleen insette tot van die Senwes Groep. beleidsformuleringsprosesse. beleidsvoorstelle Besoek senwestv, waar jy video's sal vind oor van ons KSBprojekte. Om advies te verleen oor bedryfsake. lees meer Rudo Peens (tweede van links) en Hanke Swart (middel) het met die louere weggestap tydens die 2012 Senwes Entrepreneurskompetie. Saam met hulle is Gerhard Odendaal (Bestuurder: Senwes Village, Bloemfontein), dr Johan van Zyl (Hoof van die Eenheid vir Entrepreneurskap: Universiteit van die Vrystaat), en Japie Fransman (Bestuurder: Openbare Betrekkinge, Senwes). kernfeite Senwes gebruik verskeie kommunikasiemetodes om belanghebbendes via hul voorkeur kommunikasiemediums te bereik. Ons wil uitsonderlike projekte inisieer, ondersteun en praktiese oplossings vind vir die probleme van die gemeenskap. 38

40 Korporatiewe sosiale belegging in n neutedop Ons Korporatiewe sosiale beleggingstrategie beklemtoon die toekomsgerigte, geïntegreerde en strategiese intervensies, gebaseer op n deeglik nagevorste begrip van huidige en verwagte toekomstige probleme, sowel as op die soeke na langtermynoplossings ten einde die doelwitte en inisiatiewe van die maatskappy te behaal. Ons KSB-doelwitte Ons wil uitsonderlike projekte inisieer, ondersteun en prak tiese oplossings vind vir die probleme en behoeftes van die gemeenskap. Ons wil met die gemeenskap saamwerk op grondvlak. Ons wil gemeenskapsintervensies wat lewensvatbaar is en n wyer, breër, volhoubare impak oor die lang termyn sal hê, ondersteun. Ons wil die hulpbronne, potensiaal en geleenthede binne gemeenskappe uitbou ten einde te verseker dat gemeenskappe eienaarskap en verantwoordelikheid kan aanvaar vir hul eie ontwikkeling. Ons wil geleenthede en ondersteuning bied aan ons werknemers sodat hulle n bydrae kan lewer tot die welvaart en ontwikkeling van die gemeenskappe waarin hulle leef en waarin ons besigheid bedryf. Ons wil op n raadgewende wyse optree binne vennootskappe met die gemeenskap, regering, nie-regeringsorganisasies (NRO's) en ander besighede. Ons is toegewyd tot al ons werknemers, die gemeenskappe waarin ons besigheid bedryf en tot die volhoubare ontwikkeling van ons land en al sy mense. Deur ons betrokkenheid en belegging by wyse van verskeie vennootskappe en in samewerking met verskeie sosiale vennote, het ons n beduidende impak gemaak op die gemeenskappe waarbinne ons besigheid bedryf. Sport Senwes Spinners Plattelandse Skole Atletiekprogram Onderwys Beurse Leerlingskappe Senwes Jongboer Toekomsfokusdag Techno Girls Vuselela FET Kollege praktiese blootstelling Entrepreneurskap en werkskepping Finansiële en tegniese bystand aan opkomende boere ter waarde van R1,9 miljoen. Opleiding van opkomende boere Senwes Entrepreneurskompetisie Gesondheid en welsyn in gemeenskappe Jaarlikse donasies vir skoolboeke en -uniforms Fondsinsameling vir Agri Securitas se plattelandse veiligheidsinisiatiewe Bystand aan boere geaffekteer deur veldbrande in die Noord-Kaap en Vrystaat Senwes Village From Greens to Dreams welsynsprogram Somerproduksierekening R1 miljoen-kompetisie n Totaal van R is aan 16 NRO s geskenk in kontant of op ander wyses. Landboukonferensieborgskappe Senwes het 6 nasionale konferensies, 9 provinsiale konferensies en 170 distriks- en plaaslike boereverenigings of landbouverwante organisasies geborg, wat deur verskeie instansies in die landboubedryf bygewoon is. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 39

41 Die Senwes-span Die volhoubaarheidsdoelwitte en -inisiatiewe wat verband hou met organisasiekultuur en werknemers, word deur ons werknemerwaardeproposisie gedryf. Laasgenoemde bestaan uit vier wesenlike pilare, naamlik: n uitstekende maat skappy om voor te werk; n uitdagende werk met groeigeleenthede; n bemag tigende, veilige en gesonde werksomgewing; en erkenning van prestasie en markverwante beloning. Die verbintenis met ons werknemers draai rondom hierdie vier hoekstene. Erkenning van prestasie en markverwante beloning Uitstekende maatskappy om voor te werk Besoek senwes.co/ IR13A-42 vir die volledige Volhoubaarheidsverslag, vir meer oor die span en KSB. lees meer Bemagtigende, veilige en gesonde werksomgewing Uitdagende werk met groeigeleenthede Werknemerprofiel Werknemerstatistiek 2012/ /12 Beweging Totale aantal werknemers Aantal (2,1%) Totale werknemervergoeding ,3% Werknemeromset % 14,2 13,2 1,0% Inkomste per werknemer 7,2 6,0 20,0% Bedryfswins per werknemer R ,2% Ongeskiktheidsbeseringskoers (DIFR) Koers 1,60 1,96 (18,4%) kernfeite Die aantal opleidingsdae per werknemer het met 37,1% toegeneem tot 4,8 dae per jaar. Die volhoubaarheidsdoelwitte en -inisiatiewe wat verband hou met organisasiekultuur en werknemers, word deur ons werknemerwaardeproposisie gedryf. 40

42 Geslag- en rasseverspreiding binne die organisasie Beroepsvlak Vroulik Manlik Swart Kleurling Indiër Wit Swart Kleurling Indiër Wit Topbestuur 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 100% Senior bestuur 7% 0% 0% 7% 0% 0% 0% 86% Middelbestuur 1% 0% 0% 16% 2% 3% 0% 78% Junior bestuur en spesialiste 2% 1% 0% 19% 5% 3% 1% 69% Geskoolde werknemers 8% 11% 0% 25% 31% 5% 0% 20% Ongeskoolde werknemers 8% 3% 0% 1% 83% 4% 0% 1% Ouderdomsverspreiding oor verskeie vlakke van die organisasie Ouderdomsgroep Beroepsvlak Onder Oor 50 Topbestuur 0% 50% 50% Senior bestuur 0% 50% 50% Middelbestuur 1% 55% 44% Junior bestuur en spesialiste 10% 63% 27% Geskoolde werknemers 25% 56% 19% Ongeskoolde werknemers 18% 61% 21% Talentbestuur As deel van die herbelyning en integrasie van die talentbestuur strategie, het ons die talentontwikkelingsprogramme vaartbelyn gemaak sodat dit kan voldoen aan die verwagtinge van die werknemerwaardeaanbod, naamlik om uitdagende poste en ontwikkelingsgeleenthede te bied. Die Groep is daartoe verbind om in hulpbronne te belê vir die opleiding en vaardigheidsontwikkeling van werknemers en erken dat groter klem geplaas moet word op die ontwikkeling van kandidate uit voorheen benadeelde groepe ten einde die behaling van BBSEB-doelwitte te ondersteun. In ons strewe om n maatskappy te word wat deur al sy belanghebbendes geadmireer word, word ons aksies gedryf deur die erkenning van die strategiese belangrikheid van mensontwikkelingstrategieë en prosesse wat daarop gemik is om talent aan te trek, te behou en te ontwikkel ten einde strategiese doelwitte te bereik. Talentontwikkelingstatistiek Talentontwikkelingsindikatore 2012/ /12 Beweging Aantal man-dae gebruik vir opleiding Aantal ,6% Aantal opleidingsdae per werknemer Aantal 4,8 3,5 37,1% Direkte opleidingskoste bestee R'm 7,3 4,5 62,2% % van opleidingsbelegging op VBI s* bestee % (26,2%) Sertifikate en diplomas toegeken vir geregistreerde leerlingskappe Aantal ,1% Opleidingskoste as % van salariskoste % 2,2 1,3 0,9% *Voorheen benadeelde individue Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 41

43 Die Senwes-span (vervolg) n Kultuur is geskep waarbinne talentontwikkelingsplan ne vir alle werknemers geformuleer word en by die prestasiebestuur stelsel geïntegreer word. Leerlingskappe, versnelde ontwikkeling en bestuursontwikkelingsprogramme word geïmplementeer in samewerking met top nasionale en internasionale besigheidskole. Die beskikbaarstelling van talentontwikkelingsprogramme is n krities belangrike bemagtigingstrategie in die bereiking van transformasiedoelwitte. 41% van totale direkte opleidings belegging is op swart werknemers bestee. Werknemerverhoudings Senwes ondersteun en voldoen aan die beginsels van die International Labour Organisation (ILO) konvensies ten opsigte van die regte van werknemers en behoorlike werksomstandighede. In terme van hierdie konvensies word die volgende regte nagekom en beskerm. ILO-konvensies ten opsigte van die regte van werknemers Vakbond-geaffilieerde werknemers soos op 30 April 2013 Vryheid van Assosiasie Eliminering van gedwonge Arbeid Geaffilieerdes 27% Afskaffing van Diskriminasie Afskaffing van Kinderarbeid Nie-geaffilieerdes 73% Vakbondverteenwoordiging Senwes is n lid van die Graanbedingingsraad en erken drie vakbonde, naamlik Solidariteit, FAWU en NUFBWSAW. n Totaal van 27% van permanente werknemers is by n vakbond geaffilieer en 31% hiervan is by n vakbond geaffilieer wat verteenwoordig word in kollektiewe bedingingsprosesse. Daar was geen gerapporteerde insidente van diskriminasie gedurende die jaar onder oorsig nie. Daar was geen insident van kinderarbeid gedurende die jaar onder oorsig nie. Daar was geen insident van gedwonge arbeid gedurende die jaar onder oorsig nie. Werknemers vanaf posgraad 1 tot 11 val onder die beskerming van die Graanbedingingsraad. 73% van die perma nente werksmag is by hierdie kategorie ingesluit. kernfeite Senwes ondersteun en voldoen aan die beginsels van die International Labour Organisation (ILO) konvensies ten opsigte van die regte van werknemers en behoorlike werksomstandighede. n Kultuur is geskep waarbinne talentontwikkelingsbronne vir alle werknemers geformuleer word. 42

44 Vergoedingsfilosofie Ons vergoedingsfilosofie en benadering is belyn met die Maatskappywet 71 van 2008 en die King III Kode vir Korporatiewe Beheerriglyne vir Vergoeding. Die vergoe dingsfilosofie en beleid van die Groep het nie wesenlik verander sedert die vorige algemene jaarvergadering nie. Sekere veranderinge is egter aangebring om die bestuur van veranderlike vergoeding te verbeter in terme van kwalifise ringspersentasies vir die korttermynaansporingskema en belynde deelname in winsdeling. Die vergoedingsfilosofie en -strategie ondersteun die Groepstrategie en is n noodsaaklike komponent van die werknemerwaardeproposisie. Die Vergoedingskomitee ontvang gereeld opgedateerde inligting van Bestuur en eksterne adviseurs met betrekking tot ontwikkelinge in die regulatoriese omgewing en beste praktyke ten einde te verseker dat hulle in staat sal wees om effektief te reageer en om ingeligte, tydige en toepaslike beleidsbesluite te neem. Senwes volg n totale vergoedingsfilosofiebenadering. Die Groep se filosofie is om te betaal vir prestasie en moedig dus volhoubare langtermynprestasie aan wat deurlopend belyn is met die strategiese rigting, insluitend die kort- en langtermyndoelwitte van die besigheid. Die doelwit van vergoeding is om talent aan te trek, te behou, te motiveer en te vergoed vir volhoubare kort- en langtermynprestasie, ten einde die Groep se besigheids-, strategiese- en volhoubare langtermyndoelwitte te bereik. Die diagram hieronder demonstreer ons vergoedingsfilosofie: Korttermyninsentief Gewaarborgde vergoeding Teikenbonus Winsdeling Langtermyninsentief Strategiese uitstaande presteerders Uitstaande presteerders Presteerders Normale werknemers Skaal Die Groep posisioneer homself op die 50ste persentiel in terme van markgebaseerde vergoeding (gewaarborg) en volg n meer aggressiewe bonusskema om personeel en aandeelhouers beter te belyn. Korttermynprestasie-insentiewe Die Groep gebruik korttermynprestasie-insentiewe (KTI) om spesifieke gedrag aan te moedig ten opsigte van belangrike strategiese en besigheidsdoelwitte. Die idee is hoofsaaklik om die behaling van korttermyndoelwitte en finansiële prestasie te motiveer. Langtermynprestasie-insentiewe Die doel van die langtermynprestasieskema (LTI) is om geselek teerde sleutelpersoneel te behou en om hul langtermynbelange te belyn met dié van die aandeelhouers. Aansporingskemas is gebaseer op die behaling van korporatiewe prestasiedoelwitte, divisionele en individuele doelwitte en volg die beginsel dat doelwitte gestel word op die vlak waarop die werknemer invloed kan uitoefen. kernfeite Die vergoedingsfilosofie en -stra tegie ondersteun die Groepstrategie en is n noodsaaklike komponent van die werknemerwaardeproposisie. Die doelwit van vergoeding is om talent aan te trek, te behou, te motiveer en te vergoed vir volhoubare kort- en langtermynprestasie. Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 43

45 Skep n etiese omgewing Senwes is verbind daartoe om besigheid te bedryf op n etiese wyse en om etiese gedrag in al sy aksies te bevorder. Die Senwes Etiese Kode is n hoëvlak dokument en verwoord Senwes se toewyding tot die bedryf van besigheid op n wyse wat wetlik en eties aanvaarbaar is vir elke direkteur en werknemer in die Groep. Dit verduidelik die waardes, standaarde en riglyne wat elkeen moet navolg in sy onderhandelinge met interne en eksterne belanghebbendes. Senwes het n beleid van zero verdraagsaamheid van onetiese gedrag, ongeag die omvang of impak van die gevolge van onetiese gedrag op die besigheid. Alle aspekte wat eksplisiet in die kode, in relevante ampte like Senwes beleide en in riglyne en formele kommunikasie gedek word, word geag duidelike etiese besigheidspraktyke daar te stel en het ten doel om n etiese kultuur te bevorder en onetiese gedrag te ontmoedig. Daar word van bestuur ders deur die bank verwag om dit maklik te maak vir werknemers om openlik en gemaklik te kommunikeer oor etiese sake. Daar word van alle werknemers en direkteure verwag om die maatskappy se waardes en etiese gedrag te onderskryf en om insidente van onetiese gedrag te rapporteer. Sodoende kan verseker word dat die tweeledige strategie om etiese gedrag te bevorder en onetiese gedrag te beveg, suksesvol geïmplementeer word. Alle gerapporteerde insidente word ondersoek en indien voldoende inligting verskaf word, word regstellend opgetree. Anonimiteit is gewaarborg vir enige persoon wat onetiese gedrag rapporteer. Lees meer oor Senwes se benadering tot etiek in die Volhoubaarheidsverslag by senwes.co/ IR13A-46. lees meer kernfeite Senwes is verbind daartoe om besigheid te bedryf op n etiese wyse en om etiese gedrag in al sy aksies te bevorder. Daar word van alle werknemers en direkteure verwag om die maatskappy se waardes en etiese gedrag te onderskryf. 44

46 Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 45

47 Senwes groep VYFJAAR-OORSIG R m STAAT VAN FINANSIËLE POSISIE * Bates Nie-bedryfsbates Bedryfsbates Totale bates Ekwiteit en aanspreeklikhede Kapitaal en reserwes Nie-beherende belang Ekwiteit Nie-bedryfslaste Bedryfslaste Totale ekwiteit en aanspreeklikhede Rentedraende laste ingesluit in bedryfslaste en nie-bedryfslaste INKOMSTESTAAT Inkomste Finansiële Dienste - Senwes Credit & Univision Groep Insetverskaffing Senwes Village Marktoegang Senwes Grainlink Diverse bedrywe Normale bedryfsaktiwiteite Korporatiewe inkomste Totale Inkomste Beëindigende bedrywe om oorgedra te word na gesamentlike onderneming (1 368) (1 222) Inkomste uit voortgesette bedrywe Wins* Finansiële Dienste Senwes Credit & Univision Group Insetverskaffing Senwes Village Marktoegang Senwes Grainlink Diverse bedrywe Normale bedryfsaktiwiteite Korporatiewe koste (69) (54) (56) (66) (37) Beleggingsinkomste Wins voor belasting Belasting (100) (97) (100) (123) (158) Wins vir die jaar Nie-beherende belang Finansieringskoste hierbo ingesluit (104) (92) (115) (85) (126) KONTANTVLOEISTAAT * Kontant uit bedrywe gegenereer Totale finansieringskoste, belasting en dividende betaal (295) (307) (250) (469) (357) Finansieringskoste betaal (104) (89) (113) (79) (126) Belasting betaal (117) (92) (92) (110) (148) Dividende betaal (74) (126) (45) (280) (83) Verandering in bedryfskapitaal (544) (88) (290) 52 (386) Ander bedryfsinkomste Netto kontantvloei (gebruik deur)/uit bedryfsaktiwiteite (349) Netto kontant geïnvesteer deur beleggingsaktiwiteite (148) (133) (31) (46) (55) Netto kontant gegenereer deur finansieringsaktiwiteite Netto toename/(afname) in kontant en kontantekwivalente (23) 55 (50) * Ingesluit beëindigende en voortgesette bedrywe 46

48 finansiële EN BEDRYFSVERHOUDINGS FINANSIËLE GROEI (%) 5 jaar saamgestelde jaarlikse groei % Totale bates Totale aandeelhouersbelang (6.0) 33.6 Rentedraende aanspreeklikhede (10.6) Totale inkomste van voortgesette bedrywe (16.5) (19.0) 46.0 Wins voor belasting (3.9) (36.9) Wesensverdienste per aandeel (39.9) Netto batewaarde per aandeel (6.0) 33.9 Sluitingsmarkprys per aandeel (11.8) Totale dividende vir die jaar (75.0) GEWONE AANDEELPRESTASIE Aantal gewone aandele (R'm) Geweegde gemiddelde aantal uitgereik Aantal uitgereik op jaareinde Sent per aandeel Verdienste Wesensverdienste Netto batewaarde Sluitingsmarkprys Totale dividende vir die jaar Finale dividend Interim dividend betaal Spesiale dividend betaal Persentasie Prysboekverhouding Dividendopbrengs, ingesluit spesiale dividende Dividendopbrengs, uitgesluit spesiale dividende Dividendopbrengs op gemiddelde markprys, ingesluit spesiale dividende Keer Prysverdiensteverhouding Dividenddekking, ingesluit spesiale dividende Dividenddekking, uitgesluit spesiale dividende AANDEELHOUERSOPBRENGS (%) Opbrengs op openingsekwiteit Opbrengs op gemiddelde ekwiteit Totale aandeelhouersopbrengs (dividend en kapitaalgroei) 22.3 (5.9) Totale aandeelhouersopbrengs (op gemiddelde markprys) 20.7 (6.3) PRODUKTIWITEIT Bate-omsetsnelheid (aantal keer)* Inkomste/ekwiteit (aantal keer)* Aantal werknemers Bedryfswins per werknemer (R'000) Opbrengs op totale bates - EBIT (%) Bedryfswins as % van inkomste* Effektiewe belastingkoers SOLVENSIE EN LIKIDITEIT Ekwiteit as % van netto bates Ekwiteit as % van totale bates Hefboomverhouding (%) Nie-rentedraende laste as % ekwiteit Finansieringskoste betaal (R'm) (104) (89) (113) (79) (126) Rentedekking EBITDA (keer) Bedryfsverhouding Vuurproefverhouding * Omset uit voortgesette bedrywe gebruik Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 47

49 finansiële en bedryfsverhoudings vervolg Inkomstestaat Totale inkomste uit voortgesette bedrywe (r'm) Wins voor belasting (r'm) Wins na belasting (r'm) Wins voor rente, belasting, depresiasie en amortisasie (r'm) (EBITDA) Balansstaat Rentedraende skuld (r'm) Eiekapitaalverhouding (%) Totale ekwiteit (r'm) Hefboomverhouding (%)

50 Kontantvloeistaat Kontant uit bedrywe gegenereer vs netto kontantvloei (r'm) Kontant uit bedrywe genereer Netto kontantvloei Effektiwiteit en produktiwiteit Bate-omsetsnelheid (keer) Bedryfswins per werknemer (r'000) 4, ,4 2,6 3,7 3, Distribusie, verkoops- en administratiewe uitgawes as persentasie van bruto wins (%) Bedryfswinsmarge (%) 5,8 5,7 4,6 59,7 61,1 61,1 57,8 3,8 3,6 48, Rentedekking (keer) Verdienste voor rente en belasting (EBIT) 652 5,4 5,4 4,1 5,4 5, Senwes Geïntegreerde Verslag 2013 Kweek waardevolle vennootskappe 49