Verslag van de vergadering Monumentencommissie Oegstgeest d.d. 25 april Opgesteld op 25 april Advies concept Gebiedsvisie Park Endegeest

Transcriptie

1 Verslag van de vergadering Monumentencommissie Oegstgeest d.d. 25 april Opgesteld op 25 april Advies concept Gebiedsvisie Park Endegeest Historisch perspectief Kasteel Endegeest is historisch van groot belang voor Oegstgeest én Leiden. Voordat het kasteel en park dienst gingen doen als GGZ-instelling behoorde het gebouw en omgeving toe aan belangrijke bewoners van Oegstgeest die ook van nationale betekenis waren. Doordat in die tijd grote delen van het huidige Leiden tot het grondgebied van Oegstgeest behoorden, was het Kasteel redelijk centraal in het toenmalige ambacht en de latere gemeente gelegen. Van familiebezit tot Leids GGZ-instelling Aan het eind van de 19 e en het begin van de 20 e eeuw is daarin verandering gekomen. Het gebied ten zuiden van het kasteel is bij Leiden getrokken en Leiden verkreeg het eigendom van Kasteel en park en het werd een aanvankelijk gesloten GGZ-instelling. Kasteel en park werden daardoor een eiland tussen Oegstgeest en Leiden. Eind 20 e eeuw is door een gewijzigde opvatting over de GGZ-behandeling het park opengesteld voor het publiek. Daarvan wordt met mate gebruik gemaakt. Dat zal te maken hebben met de tientallen jaren dat het park niet toegankelijk was. Gebruik Als GGZ-instelling heeft het park drie functies gehad: psychiatrische behandelkliniek, woonfunctie voor patiënten en kantoorfunctie voor de directie (het kasteel). De behandelfunctie is verplaatst naar het zuidelijk deel van het park, de woonfunctie is beperkt tot woongelegenheid voor autistische patiënten tegen het Landje van Bremmer en de kantoorfunctie is opgehouden te bestaan. Een aantal (woon)gebouwen zijn intussen gesloopt. Voornemens De gemeente Leiden wil het kasteel en het ervoor en erachter gelegen terrein uiterlijk december 2017 in volle eigendom overdragen. De overige gebouwen zullen vervolgens in de verkoop gaan met in beginsel behoud van het eigendom van de grond door de gemeente Leiden. De gemeenten Leiden en Oegstgeest willen bereiken dat de vervreemdingen zullen plaatsvinden met een perspectief op het (ruimtelijk) gebruik van de gronden en gebouwen. De gebiedsvisie moet daartoe dienen. Bestuurlijk proces De commissie vindt het te prijzen dat de gemeenten Oegstgeest en Leiden en Rivierduinen als doel hebben op het park Endegeest een ontwikkeling te formuleren die recht doet aan het cultuurhistorisch en landschappelijk belang van het gebied. Het is daarom belangrijk dat de richting van die ontwikkeling bestuurlijk vastligt voordat de gronden en opstallen de markt opgaan. Ook voor de gemeente Leiden heeft dat als verkopende partij voordelen. Daarnaast voorkomt het dat de gemeente Oegstgeest als bestuurlijk verantwoordelijken in moeilijke discussies met kopende belanghebbenden komt.

2 Ruimtelijke ontwikkelrichting Functies voortzetten en versterken De commissie onderschrijft het uitgangspunt dat terughoudend moet worden omgegaan met het bouwen in het park. Gezien het recente gebruik van het park, is er geen bezwaar tegen de genoemde functies van het park voort te zetten en te versterken voor niet GGZdoeleinden. Voortzetten betekent ook woonfunctie creëren voor inwoners van Oegstgeest. Versterken betekent gebruik voor een divers pallet van doeleinden, waarbij het gebruik ten behoeve van wetenschap, onderzoek en gezondheid, mede gelet op de nabijheid van het LUMC, het bio sciencepark en museum Corpus, voor de hand ligt. Symbolisch hiervoor is de nog steeds aanwezige oorspronkelijk collegezaal. Zichtas voorzijde kasteel drager van voorterrein kasteel Uit de gepresenteerde alternatieven als dragers van de gebiedsvisie is de commissie uitgesproken voorstander van het alternatief dat uitgaat van het openhouden van de zichtlijnen noord- en zuidwaarts gezien vanaf de voor- resp. de achterkant hat kasteel. Daarvoor zijn goede historische aanwijzingen te vinden. Uit de kadastrale minuut van 1832 (beeldbank RCE MIN E01) is de zichtas duidelijk als drager van het beeld van de voorzijde van het kasteel vanaf de Endegeesterstraatweg af te lezen.

3 Ook een pentekening van rond 1700 laat dit zien. Daaruit kan worden afgeleid dat destijds een deel van de formele tuinaanleg welke een zichtas aan de voorzijde kende, moet zijn gerealiseerd. Bovendien wijst ook de wijze waarop het kasteel zich bij benadering vanuit de zichtas presenteert erop dat bij het ontwerp ervan met de zichtas rekening is gehouden. Vanuit verschillende gezichtspunten op de as ontstaat een bewust beoogd harmonisch beeld van het gebouw. Hoe de zichtas zichtbaar wordt gemaakt in de openruimte voor het kasteel is een opgave van de ontwerper. Dat behoeft niet per definitie door middel van rijen bomen te worden gedaan. Tor slot is de commissie van mening dat bij het ontwerp van de zichtlijn ook het perceel aan de overkant van de Endegeesterstraatweg (de overtuin, nu P1) te worden betrokken. Dat maakt daarvan een wezenlijk onderdeel uit. Aanvullende bebouwing Eventuele aanvullende bouwvlakken kunnen de zichtlijnen aan de rand versterken maar dienen dat als losse elementen van ondergeschikt volume te doen. De referentie foto s in de presentatie komen te fors over. Zij mogen in ieder geval geen afbreuk doen aan het kasteel als beeldbepalend gebouw. Buiten de zichtlijnen dienen gebouwen zich in hoogte, maat en schaal ondergeschikt aan het park te presenteren. De gebouwen moeten als het ware omzoomd worden door het groen van het park. Dat betekent geen gebouwen van een omvang dat het park zich gaat presenteren als tuin bij de gebouwen. Evenmin mogen de gebouwen de openheid van het park geweld aandoen. Dat betekent een beperkte

4 mogelijkheid tot uitbreiding van het bebouwde oppervlak. Het betekent tevens dat afzonderlijke percelen niet omheind mogen worden en openbaar toegankelijk moeten blijven. Verhardingen dienen los van de gebouwen te worden aangelegd. Advies Samenvattend komt de commissie tot het volgende advies: 1. De commissie beveelt aan pas tot verkoop over te gaan wanneer de gebiedsvisie bestuurlijk is vastgesteld. Een vastgestelde gebiedsvisie: o Biedt aan alle betrokkenen helderheid over de mogelijke ontwikkelingen o Voorkomt dat kopers met initiatieven komen die niet stroken met de gewenste ontwikkeling maar bestuurlijk niet kunnen worden tegengehouden o Biedt de verkoper een betere marktpositie dan verkoop met de huidige bestemming maatschappelijk 2. De commissie beveelt wat gebruik betreft een ontwikkeling aan die het Park Endegeest een nadrukkelijke verbinding geeft tussen de gemeenten Oegstgeest en Leiden. Dat betekent: o Het creëren van beperkte en verspreide woonbestemmingen aan de randen van het park; o Het clusteren van de woonruimten in die zin dat geen vrijstaande woningen maar appartementsgebouwen worden gecreëerd, die naar schaal en maat ondergeschikt zijn aan het Kasteel; o Het geven van een kantoor/ congres/ horeca en verblijfbestemming aan het kasteel en nabijgelegen gebouwen ten behoeve van wetenschap, onderzoek en gezondheid en bewoners van Oegstgeest o Een en ander rekening houdend met het nog resterend gebruik ten behoeve van de GGZ 3. De commissie adviseert de zichtlijnen noord- en zuidwaarts van de voor- en achterzijde van het kasteel als drager van de gebiedsvisie te nemen. Dat betekent: o Het in alle opzichten intact laten van de hoofdzichtas zoals in de Kadastrale minuut van 1832 is aangegeven, zodat het blijvend mogelijk is het bijzondere perspectief waar te nemen dat op verschillende punten op de as een bewust gecreëerd wisselend beeld oplevert van de combinatie voorgebouw-hoofdgebouw o Beperkte bouwmogelijkheden aan de rand van de zichtlijnen en voor zover mogelijk verspreid en wat volume, maat en schaal betreft ondergeschikt aan het beeldbepalend karakter van het kasteel o Buiten de zichtlijnen dienen gebouwen zich in hoogte, maat en schaal ondergeschikt aan het park te presenteren. Zij dienen, in elk geval optisch, onder de bomen te staan. Zij moeten worden opgenomen in het groen van het park zodat dat als bovengeschikt wordt ervaren. 4. De commissie adviseert bij de ontwikkeling van het park de openstructuur ervan zoveel mogelijk te respecteren. Dat betekent: o Geen harde afscheidingen of heggen en dergelijke die het doorzicht belemmeren en evenmin opdeling in percelen die uitnodigen tot het oprichten van harde afscheidingen of heggen o Gebouwen met aan alle zijden representatieve gevels o Geen bovengronds straatparkeren maar bij voorkeur geheel ondergronds parkeren dan wel clusterparkeren in een groene omheining (groene pockets) zoals aangegeven op pagina 45 van het concept van de gebiedsvisie of aan de rand van het park. o Openbare toegankelijkheid voor voetgangers en fietsers tot het gehele park, met inbegrip van het park bij het kasteel en de in erfpacht uit te geven percelen.

5 5. De commissie is er voorstander van dat het park voor fietsverkeer wordt ontsloten richting de Vogelwijk, de Wassenaarseweg en de Endegeesterlaan. 6. De commissie is er voorstander van dat bij de gebiedsvisie ook het zuidwestelijk gedeelte van het park waar nu de GGZ-gebouwen zijn gerealiseerd wordt betrokken. Dat kan landschappelijk zo worden ingericht dat het wat de natuurlijke aankleding betreft beter aansluit bij de rest van het park. G.P.I.M. Wuisman Voorzitter