Hoofdstuk 1 Is het leren van leerlingen voorgoed en grondig veranderd?
|
|
- Christiaan van Beek
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoofdstuk 1 Is het leren van leerlingen voorgoed en grondig veranderd? Math van Loo en Robert-Jan Simons 1.1 Inleiding Van verschillende kanten zijn er klachten over het onderwijs: docenten klagen over de motivatie van leerlingen, leerlingen klagen over saaie lessen, en schoolleiders en beleidsmakers vinden dat er te weinig gedifferentieerd wordt. Resultaten zouden daardoor achterblijven. Volgens sommigen hebben die klachten te maken met het feit dat de leerlingen zo veranderd zijn. Wij geloven dit niet. Kritiek op de motivatie van leerlingen en op de saaiheid van lessen is van alle tijden. En ook altijd zijn veel docenten op zoek geweest naar nieuwe mogelijkheden om leerlingen te helpen beter te leren plannen, samen te werken en zelfstandig kennis te verwerven. We zijn wel verbaasd dat deze discussie, de ergernis en de verveling nog steeds bestaan, want zijn niet al veel scholen succesvol geweest in het vernieuwen van onderwijsprogramma s? Ict-toepassingen zouden het toch zoveel eenvoudiger moeten maken om het leerrendement, het tempo, de differentiatie en de variatie in lessen sterk te verhogen? We horen in de klankbordgesprekken die we met leerlingen, docenten en schoolleidingen georganiseerd hebben, leerlingen stevige uitspraken doen over de belemmeringen die zij in het traditionele voortgezet onderwijs ervaren en over de komische situaties die daardoor ontstaan. We horen docenten klagen over de knip- en plakgewoonten van leerlingen, maar we lezen ook dat jongeren nu gewoon sneller zijn in het vinden en verwerken van informatie en dat zij gewend zijn bijvoorbeeld smartphones te gebruiken. Een leerling: Door het gebruik van mijn Blackberry ligt mijn eindcijfer bij economie nu aantoonbaar twee punten hoger. U ziet niet dat ik informatie opzoek tijdens toetsen, meneer, u kent het verschil niet tussen een smartphone en een MP3-speler! En: Ik doe met klasgenoten ons huiswerk met Facebook, Wikipedia en Google; ik blog en krijg heel veel reacties; in de klas mogen we dit allemaal niet, dan mogen we soms niet leren. Leerlingen mogen dan niet veranderd zijn, de manier waarop zij leren is dat door de individualisering van de samenleving, versterkt door de ontwikkelingen in de communicatietechnologie wel. Dit heeft onder meer gevolgen voor de 9
2 ict-toepassingen in de didactiek van het vo organisatie: klassikaal onderwijs komt steeds meer onder druk. Jongeren van nu zijn zo gewend geraakt aan interactie, erkenning van hun identiteit in voor hen belangrijke vormen van communicatie, dat zij nog meer dan voorheen een motivatieprobleem aan de dag gaan leggen dan voorheen als die erkenning er niet is. Zij willen invloed op verloop van de dialoog, gehoord en gezien worden, zoals op internet. Dan willen zij leren en dan leren zij ook veel. Het goede nieuws is dat we in een tijd leven waarin we door een verstandig gebruik van ict (en juist mede dank zij die communicatietechnologie) iets aan klachten-van-alle-tijden kunnen doen. En we weten nu meer van hoe het brein werkt, waardoor we ook kunnen beredeneren waarom ict betere mogelijkheden biedt om meer rekening te kunnen houden met verschillende leervoorkeuren van leerlingen. We onderzoeken daarom hoe leraren met behulp van ict een aantal klassieke onderwijsproblemen kunnen oplossen en hoe zij tegelijkertijd recht kunnen doen aan de ontwikkelingen op informatietechnologisch gebied die maken dat die klassieke problemen manifester zijn geworden. In dit hoofdstuk starten we met een korte schets van een aantal opbrengsten van onderzoek naar de werking van het brein in relatie tot het leren en van onderzoek naar de specifieke ontwikkeling van het puberbrein. Daarna bespreken we een typologie van leervoorkeuren. Met die typologie en de nieuwste onderzoeken over het puberbrein als basis hebben we in vier scholen een aantal pilots gedaan waarbij digitaal leermateriaal is ontwikkeld met het oog op het verbeteren van de leerprestaties. We vermelden een aantal bevindingen, vooruitlopend op een uitgebreidere beschouwing in hoofdstuk 4. Om te laten zien dat de ontwikkelingen waarover we het hier hebben niet uniek zijn voor het onderwijs bespreken we marktonderzoek van de tv-zender Nederland 3, dat laat zien dat de relatie zender-ontvanger ook in Hilversum erg veranderd is. Op basis van de conclusies uit de onderzoeken die hier de revue gepasseerd zijn, zullen we een aantal adviezen formuleren met betrekking tot de ontwikkeling van nieuwe onderwijsconcepten en leersituaties. 1.2 Opbrengsten van onderzoek naar de werking van het brein in relatie tot het leren Lang werd gedacht dat hersenen niet meer veranderen, maar door nieuwe technieken is bekend dat de hersenen juist heel erg beginnen te veranderen tegen de tijd dat leerlingen de basisschool verlaten en pas af zijn aan het begin van de volwassenheid. Maar ook later nog vormen zich nieuwe verbindingen die voor veranderingen in de hersenen zorgen, al zijn die minder groot, dan in de jonge kindertijd en tijdens de adolescentie. 10
3 is het leren van leerlingen voorgoed en grondig veranderd? Ook andere mythes, zoals het bestaan van een taal- of wiskundeknobbel, zijn ontmaskerd: Iedereen kan een taal of wiskunde leren, alleen haal je niet altijd hetzelfde niveau. Het klopt wel dat bepaalde hersengebieden een rol spelen bij bijvoorbeeld rekenen of een taal leren. Bij rekenen gebruik je vooral de pariëtaalkwab en de frontaalkwab. Bij het leren van een taal is de temporaalkwab belangrijk voor het begrijpen van een taal, maar om een taal te spreken gebruik je vooral de linkerfrontale hersenhelft. Ook om een taal te leren is samenwerking tussen deze gebieden dus heel belangrijk ( [Universiteit van Leiden]). Over de groei en werking van de hersenen wordt steeds meer bekend. Populaire publicaties, zoals Het puberbrein binnenstebuiten (Nelis & Van Sark, 2009) en Het puberende brein (Crone, 2009) geven inzicht in de ontwikkeling van het brein in relatie tot gedrag en tot het leren. Zo weten we dat het deel van de hersenen waarmee gepland en georganiseerd wordt als laatste wordt gevormd: veel pubers zijn nog niet goed in staat de consequenties van eigen gedrag en van de door hen gemaakte keuzes te overzien. Daar staat tegenover dat de puberteit bij uitstek geschikt is voor talentontwikkeling. Pubers durven veel en kunnen met verrassende ideeën komen. Onderzoekster Eveline Crone zegt hierover: De keerzijde van gebrek aan remming is hun creativiteit. De adolescentie is dan ook bij uitstek de periode om talenten te ontdekken en te ontwikkelen. De grenzeloze en soms naïeve ambitie van pubers moet niet meteen de kop ingedrukt worden. Laat ze maar gaan, zolang het maar niet leidt tot al te gevaarlijke situaties. Als ouders of leerkracht moet je dus beide doen: op tijd afremmen, maar vooral ook ruimte geven en stimuleren (Eveline Crone, 17 november 2008, interview in Ouder online). Pubers hebben een grote exploratiedrang en het is belangrijk voor hun ontwikkeling dat ze daaraan kunnen toegeven. Dat betekent het stellen van duidelijke grenzen, een beperkte argumentatie daarbij om de focus helder te houden, maar zonder autoritair te worden, met de nadruk op beloning in plaats van op straf. Bovendien blijken de verschillen tussen pubers qua ontwikkeling zeer groot te zijn. Dit vergt van de onderwijsprogramma s voor pubers dat er ruime aandacht wordt besteed aan timing en aan differentiatie (Dirksen, 2005). Kennis van de werking van het menselijk brein lijkt van groot belang bij het nadenken over manieren om leerresultaten te verbeteren. Binnen het perspectief van breincentraal leren komt Dirksen (2005) tot de volgende generalisaties: Leerlingen leren beter in de juiste emotie: grote uitdaging, nieuwsgierigheid en niet te veel en niet te weinig stress maken dat neurotransmitters vlotter worden aangemaakt en dopamine eerder vrij komt. Zintuiglijk leren leidt tot een verbeterde memorisering. De hersenen slaan zintuiglijke waarnemingen zoals auditieve en visuele informatie op 11
4 ict-toepassingen in de didactiek van het vo verschillende plekken in de neocortex op, waardoor deze eenvoudiger terug te vinden zijn. Ook doet dit recht aan verschillende individuele voorkeuren. Leerlingen leren beter als zij vooraf bepaald hebben wat zij willen en moeten leren. Het brein (van jongeren) ontwikkelt zich sneller als het zelf orde aanbrengt in opgezochte informatie en daardoor kennisverbindingen legt. Presentaties van deze geordende informatie hebben het effect dat ze langer onthouden wordt en dat de leerlingen haar in een andere context kunnen toepassen. Door aan te sluiten en voort te bouwen op bestaande kennis (contextrijk leren) wordt nieuwe kennis eenvoudiger en beter opgeslagen. Feitelijk gaat het om een uitbreiding van het neurale netwerk. Uitkomst- en contextgericht leren is noodzakelijk bij formeel leren. Het optimaliseert de totstandkoming van neurale verbindingen. Herhalen is niet alleen stampen van feitenkennis, maar ook het toepassen en oefenen van vaardigheden en het ontwikkelen van nieuwe overtuigingen. Leerlingen leren beter als zij actief met het geleerde gedurende zes weken aan de slag blijven. Olga Teunis deelt dit standpunt en zij legt een relatie met onderwijsvernieuwing in een artikel in het tijdschrift Onderwijsinnovatie: Als een patroon van gelijktijdig vurende neuronen vaak herhaald wordt, maken de hersencellen steeds meer onderlinge verbindingen. Er ontstaat een neuraal netwerk: een herinnering, geleerd feit of overtuiging. Hoe sterker de verbinding tussen de hersencellen en hoe uitgebreider het verbindende neurale netwerk, des te gemakkelijker wordt de herinnering of overtuiging geactiveerd. Het ontstaan en afbrokkelen van neurale netwerken verandert de structuur van de hersenen: het brein is maakbaar (Teunis, 2008, blz. 28). 1.3 Vijf leervoorkeuren Mensen leren op verschillende manieren. Om over die verschillen met elkaar van gedachten te kunnen wisselen is het van belang te beschikken over een leertaal die die verschillende manieren van leren onder woorden brengt. Manon Ruijters heeft in haar dissertatie Liefde voor Leren (2009) zo n taal ontwikkeld en vijf leervoorkeuren geformuleerd: 1 Kennis verwerven Mensen met die voorkeur hechten belang aan het (aan)leren van kennis en vaardigheden. Ze leren graag gestructureerd, klassikaal, met een vakkundige docent. Ze lezen graag een boek. Omdat ze kennis belangrijk vinden, weten ze wat ze willen weten en pakken hun leren resultaatgericht en stapsgewijs aan. 12
5 is het leren van leerlingen voorgoed en grondig veranderd? Kennisverwervers zien een opleiding als een mogelijkheid om hun kennis en handelingsrepertoire uit te breiden en hechten minder belang aan het feit dat door het volgen van een opleiding niet direct veranderingen in hun praktijk zullen optreden. Ze doen er vaak goed aan hun leerproces te plannen en te bepalen wat ze wanneer willen leren, onder meer door complexe leerdoelen op te delen in subdoelen. Ze vermijden bij voorkeur creatieve en ongestructureerde open bijeenkomsten, die bij hen irritatie opwekken. 2 Kunst afkijken Zelfsturend leren staat voor mensen met deze voorkeur centraal. Ze zoeken graag zelf complexe situaties op om te leren. Ze respecteren inhoudelijke expertise, observeren en pakken mee wat praktisch toepasbaar is. Kunstafkijkers vinden veilige oefensituaties kinderspel : daar wordt niet geleerd. Ze zien er een uitdaging in fouten te voorkomen en floreren onder spanning in de dagelijkse praktijk. Ze zoeken bij voorkeur eerst mogelijkheden om in het werk te leren en hechten in opleidingen veel belang aan de bespreking van best practices en de explicitatie van succesfactoren. 3 Participeren Mensen met deze voorkeur leren met en van elkaar in een vertrouwde omgeving. Ze zoeken in werk en opleidingen naar die activiteiten waarbij het samenwerken en leren centraal staat en sparren graag om eigen ideeën te verhelderen. Zij zoeken begeleiding in de vorm van feedback door een teamcoach of procesbegeleider, vooral op hun manier van samenwerken. Zij krijgen voeding door reacties en ideeën van anderen en organiseren mensen om zich heen die soortgelijke leervragen hebben. Participeerders kunnen goed uit de voeten met leervormen als actie-leren en intervisie. 4 Oefenen Oefenaars leren bij voorkeur in daartoe gecreëerde situaties die de praktijk zo goed mogelijk benaderen en op de werkplek. Ze zien fouten als een bron van inspiratie en hebben dus een veilige omgeving nodig, bijvoorbeeld een simulatie. Ze leren in oefensituaties die niet te complex zijn: er moet ruimte zijn om te leren, bijvoorbeeld in rollenspelen. Ze willen experimenteren, herhalen, vragen stellen en reflecteren en daarna het geleerde in de praktijk kunnen toepassen. Ze laten hun omgeving weten wat zij willen leren. Dat zorgt ervoor dat hun fouten eerder geaccepteerd worden en dat de drempel voor het geven van feedback door mensen uit hun omgeving lager zal zijn. Ze kunnen leren met een leermeester, iemand die voor hen de lijnen uitzet en de kaders aangeeft. Ze besteden aandacht aan afspraken over tijd en ruimte om met nieuwe competenties te kunnen experimenteren. 13
6 ict-toepassingen in de didactiek van het vo 5 Ontdekken De mensen die ontdekken als leervoorkeur hebben, zien leven en leren als synoniemen: leren gebeurt continu en niet leren bestaat niet. Ze zien onverwachte situaties als leerzaam, willen niet teveel formeel en voorgestructureerd leren en zoeken vrijheid, een eigen weg. Ze willen bij voorkeur zelfsturend leren en daarin creatief zijn. Ze zoeken betekenisvolle ervaringen, begeleid door een inspirerende docent of begeleider en komen soms chaotisch over. Ze vinden dat fouten maken erbij hoort; fouten houden je alert. Ontdekkers vinden de vrijheid belangrijk om te leren zonder concrete doelen te stellen. Leren doet zich voor op de meest onverwachte momenten, dus teveel doelgerichtheid kan voor hun spontaniteit in de weg staan. Het gaat eerder om inspiratie. Ze zoeken variatie in hun werkomgeving als zij eentonigheid beginnen te ervaren. De meeste mensen hebben overigens niet één leervoorkeur. Allerlei combinaties komen voor in verschillende sterktes: sterke voorkeuren en sterke afkeer voor een of meer leervoorkeuren. Leervoorkeuren zijn geen vast gegeven. Ze kunnen ontwikkeld worden en in de tijd veranderen (Ruijters, 2009). 1.4 Aan het werk met de nieuwe inzichten Wij zien een relatie tussen een aantal belangrijke kenmerken van didactische werkvormen die passen bij deze leervoorkeuren, en de eerder geformuleerde conclusies uit hersenonderzoek, bijvoorbeeld: oefenen en kunst afkijken: tijdige herhaling door oefening en toepassing participeren: ontdekken en contextrijk leren ontdekken: zelfstandig verbindingen leggen en ordenen. Omdat de leervoorkeuren een handzaam ordeningsprincipe bieden en vanwege de relatie die wij tussen de voorkeuren en de kennelijke werking van het (puber-) brein signaleerden, hebben wij voor dit model van leervoorkeuren gekozen in onze pilots rondom de ontwikkeling van digitaal leermateriaal. In hoofdstuk 4 komen die pilots uitgebreid aan de orde. Vooruitlopend hierop een aantal bevindingen: De ordening aan de hand van het model van Manon Ruijters bleek goed te passen bij de behoefte van de deelnemende leerlingen aan een gedifferentieerd aanbod. Als zij door werkvormen die neerkomen op kennisverwerving, waarin de lesmethode en het boek centraal staan, bepaalde kennis niet goed konden verwerven, kozen zij regelmatig voor opdrachten die passen bij oefenen (bijvoorbeeld digitale simulaties), participeren (digitale groepsopdrachten) en ontdekken (onderzoeksopdrachten). 14
Situgram: uw voorkeuren in het leren
Situgram: uw voorkeuren in het leren Language of Learning Datum Naam Functie M/V Leeftijd Organisatie Afdeling Aantal jaren werkervaring Opleiding MBO HBO WO Anders Afstudeerrichting De gegevens uit deze
Nadere informatieWat wil je onderzoeken en hoe ziet je vissenkom in elkaar?
Voorbereiding Langzaam Luisteren Vraagstuk vanuit de medewerker: Wat wil je onderzoeken en hoe ziet je vissenkom in elkaar? Wat houd je bezig over je werk, waar lig je wakker van of wat grijpt je naar
Nadere informatieVoorbereiding Langzaam Luisteren. Vraagstuk vanuit de direct leidinggevende
Voorbereiding Langzaam Luisteren Vraagstuk vanuit de direct leidinggevende Hoe ga je om met de medewerker die wakker ligt van zijn vraagstuk? Hij heeft al van alles geprobeerd, maar hij komt er niet zelf
Nadere informatieDE METADENKENDE LEERLING TRAINING DEEL 2 15 SEPTEMBER 2015 IMPROVE-METHODE VOOR HET VERBETEREN VAN DE METACOGNITIE BIJ LEERLINGEN
DE METADENKENDE LEERLING TRAINING DEEL 2 15 SEPTEMBER 2015 IMPROVE-METHODE VOOR HET VERBETEREN VAN DE METACOGNITIE BIJ LEERLINGEN Joris Ghysels Maastricht University Joris.ghysels@maastrichtuniversity.nl
Nadere informatieDoel van deze avond. Informeren over stand van zaken unitonderwijs Groeipad en voortgang Resultaten van de tussenmeting Verbinding school en ouders
1 Doel van deze avond Informeren over stand van zaken unitonderwijs Groeipad en voortgang Resultaten van de tussenmeting Verbinding school en ouders 2 Programma van deze avond Hoe laat: Onderdeel: 19.45
Nadere informatieWerken aan vaardigheden van de 21 ste eeuw. 23 maart 2016
Werken aan vaardigheden van de 21 ste eeuw 23 maart 2016 Even voorstellen Frank Studulski Senior adviseur Sardes en extern procesregisseur kenniskring Vaardigheden van de 21 ste eeuw INOS Desiree van den
Nadere informatieFunctieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.
Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid
Nadere informatieOmgaan met verschillen in leren. Spoedcursus diversiteit van leren
Omgaan met verschillen in leren Spoedcursus diversiteit van leren Prof. dr Manon C. P. Ruijters September 2017 In hoeverre komt jouw manier van leren overeen met dat van je buurmens? Kunst afkijken leervoorkeuren
Nadere informatieOnderwijs op het Cals College Nieuwegein
Onderwijs op het Cals College Nieuwegein 2017-2020 1 Onze kernwaarden Ambities onderwijsvernieuwing 2017-2020 We hebben vertrouwen in elkaars We streven een sfeer van openheid kunnen en bedoelingen. We
Nadere informatieLeervoorkeuren. Language of Learning / Situgram. Datum Naam Functie Organisatie
Leervoorkeuren Language of Learning / Situgram Datum Naam Functie M/V Leeftijd Organisatie Afdeling Aantal jaren werkervaring Opleiding MBO HBO WO Anders Afstudeerrichting De gegevens uit deze scan kunnen
Nadere informatieVISIE. Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon.
Met opvoeden en onderwijzen beogen leerkrachten de harmonische ontplooiing van de totale persoon. OPVOEDEN en LEREN is gebaseerd op een draagvlak van STEUNEN, STUREN EN STIMULEREN: Om binnen de grenzen
Nadere informatiePuberbrein als Innovatiekans. Beschrijving van de 4 basiscompetenties
Puberbrein als Innovatiekans Beschrijving van de 4 basiscompetenties Samenwerken Plannen en organiseren Omgaan met (onverwachte) veranderingen Reflecteren Toelichting beschrijving van de basiscompetenties
Nadere informatieVISIEWIJZER TALENTENKRACHT
VISIEWIJZER TALENTENKRACHT Doel: -schoolteam krijgt door middel van discussie inzicht over zaken rond Talentenkracht (kennis vergroten, eye-openers, vragen laten ontstaan) -schoolteam ontwikkelt visie
Nadere informatieSitugram: uw voorkeuren in het leren
Situgram: uw voorkeuren in het leren Language of Learning Datum Naam M/V Leeftijd Functie Organisatie Afdeling Aantal jaren werkervaring Opleiding MBO HBO WO Anders Afstudeerrichting De gegevens uit deze
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatieMISSIE - VISIE - MOTTO
MISSIE - VISIE - MOTTO Mei 2015 Versie 4.0 Inhoudsopgave INLEIDING 3 WAAR KOMT DIT VANDAAN? 3 MISSIE: WAAR STAAN WE VOOR? 4 VISIE: WAT DOEN WE EN WAAROM? 4 MOTTO, KORT EN KRACHTIG 5 2 INLEIDING Elke organisatie,
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkeling Ontwikkelingsgebieden A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatieHet Ontwikkelteam Digitale geletterdheid geeft de volgende omschrijving aan het begrip digitale technologie:
BIJGESTELDE VISIE OP HET LEERGEBIED DIGITALE GELETTERDHEID Digitale geletterdheid is van belang voor leerlingen om toegang te krijgen tot informatie en om actief te kunnen deelnemen aan de hedendaagse
Nadere informatieUitwerkingen van Brainpower sessies
Hieronder zijn de resultaten van de Brainpower ingeklonken weergegeven. We zijn zo dicht mogelijk gebleven bij de geschreven teksten, maar hebben de tweedeling leraar/directeur weggelaten. Het is voor
Nadere informatieFijn, mijn kind heeft een puberbrein
Fijn, mijn kind heeft een puberbrein drs. Anje de Vries Bureau Meesterschap Oosterhoutstraat 9a 9401 NA Assen Ontwikkelingsgebieden Ontwikkeling A. Lichamelijke ontwikkeling groei, zintuigen en de motoriek
Nadere informatieWelke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015
Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie
Nadere informatieStichting Openbaar Primair Onderwijs Steenwijkerland Zwartewaterland. Samen op kop
Stichting Openbaar Primair Onderwijs Steenwijkerland Zwartewaterland Samen op kop 1 Het wordt anders Het onderwijs is volop in beweging. De afgelopen hebben scholen veel energie in opbrengstgericht werken
Nadere informatiePubers en het nieuwe leren. Anneke E. Eenhoorn
Pubers en het nieuwe leren Anneke E. Eenhoorn Het nieuwe leren De nadruk wordt gelegd op sociale vaardigheden zoals samenwerken en naar elkaar luisteren. Nadruk op inspiratie vanuit het kind zelf (intrinsieke
Nadere informatieWij medewerkers & wij leerlingen van Stad & Esch maken samen de plek waar ontdekken en leren als vanzelf gaat. Welkom 21e eeuw.
onderwijs Wij medewerkers & wij leerlingen van Stad & Esch maken samen de plek waar ontdekken en leren als vanzelf gaat. Welkom 21e eeuw. April 2012 2 Stad & Esch bereidt leerlingen optimaal voor op de
Nadere informatieEerst even een testje
Frans Bleumer Frans Bleumer Eerst even een testje Een krant is beter dan een weekblad. Het strand is beter dan de straat. In het begin kun je beter rennen dan wandelen. Je zult het vaker moeten proberen.
Nadere informatieLeren leuker door (brein)lol!
Leren leuker door (brein)lol! LOL= Language of learning Januari 2012, Jeannette Verhoeven, begeleidingskundige, Windesheim, Corporate Academy (CA) b/a Pauline Fellinger, opleider PMT-BA Life long learning
Nadere informatieEducatief arrangeren rond LOB
Educatief arrangeren rond LOB Vorige week Contact met de docent deze week NAW-gegevens via CF Afspraken met begeleider Maken van het Werkplan Voorbereiden van het interview Vragen naar aanleiding van vorig
Nadere informatieBLAADJE #4. mei 2018
BLAADJE #4 mei 2018 School voor KEES GROEP 1/2 breinvriendelijk onderwijs OBS met engelse les vanaf groep 1 De Koningslinde is een jonge openbare basisschool (obs ) in Vught. In het stadhouderspark, in
Nadere informatiehet lerende puberbrein
het lerende puberbrein MRI / fmri onbalans hersenstam of reptielenbrein automatische processen, reflexen, autonoom het limbisch systeem of zoogdierenbrein cortex emotie, gevoel, instinct, primaire behoeften
Nadere informatieElementen van een professionele leergemeenschap
Professioneel Statuut Op de Groen van Prinstererschool werken we aan een professionele leergemeenschap: een cultuur waarin alle betrokkenen in de school samenwerken, reflecteren, onderzoeken en professionaliseren.
Nadere informatieLeervoorkeuren. Hoe werkt leren voor jou/jullie? Ria Slingerland-Blom De Reehorst, Ede
Leervoorkeuren Hoe werkt leren voor jou/jullie? Ria Slingerland-Blom De Reehorst, Ede 31-01-2103 Programma Introductie Twynstra Gudde Ria Slingerland-Blom Language of Learning Invullen scan Leervoorkeuren
Nadere informatieAchtergrond. Missie Onze missie op basis van deze situatie luidt:
Achtergrond Basisschool De Regenboog staat in de wijk Zuid-west in Boekel en valt onder het bestuur van Zicht PO. Evenals de andere scholen onder dit bestuur gaan wij de komende periode vorm geven aan
Nadere informatieOnderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg
king in samenwerking in in samenwerking samenwerking TREIN Volgorde CIRKEL Omschrijven van... Eerst..., dan... BLOEM Beschrijf kenmerken Wat weet je van...? STRIK Oorzaak en gevolg De... is... KAPSTOK
Nadere informatieInhoudsopgave. Visie van de Pionier. blz. 3. Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3. Spel blz. 3. De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz.
1 Inhoudsopgave Visie van de Pionier. blz. 3 Visie spelend leren op de Pionier... blz. 3 Spel blz. 3 De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz. 5 De rol van de leerkracht..blz. 5 De rol van de ouders
Nadere informatieNieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok
Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek Prof. dr. Perry den Brok Betrokkenen Connect College (opdrachtgever) Kennisnet (subsidie onderzoek) Technische Universiteit Eindhoven
Nadere informatieleerling elke OBS de Bongerd Boomgaardlaan 102 1036 KJ Amsterdam T 020-3372192 M 06-57937370 E info@obsbongerd.nl W www.obsdebongerd.
OBS de Bongerd Elke leerling leert anders Boomgaardlaan 102 1036 KJ Amsterdam T 020-3372192 M 06-57937370 E info@obsbongerd.nl W www.obsdebongerd.info leerling elke leert anders Onze school is een gemeenschap
Nadere informatieTraining KED-Coach Basis
Training KED-Coach Basis Nederland Onze Trainingen en Diensten Het team van KED-SENS heeft haar aanbod van trainingen en diensten overzichtelijk in kaart gebracht. Alle mensen zijn uniek en leren en ontwikkelen
Nadere informatieHet puberbrein. Struikelblok of uitdaging bij de vormgeving van CGO en het begeleiden van de studenten?
Het puberbrein. Struikelblok of uitdaging bij de vormgeving van CGO en het begeleiden van de studenten? Auteur: Marjo Lam Januari 2010 Ga voor meer artikelen en uittreksels over Leren Ontwikkelen Organiseren
Nadere informatieType 1: De Docent TEST LEERKRACHTSTIJL LAGER. Centrum voor Taal en Onderwijs MIJN PROFIEL
Type 1: De Docent Ik weet perfect waar ik mee bezig ben. Met mijn strakke planning zien we alle vooropgestelde leerstof, met tijd voor een herhalingsles voor elke grote toets. Er zijn duidelijke afspraken
Nadere informatieInhoudsopgave. Visie van de Pionier. blz. 3. Visie spelend leren op de Pionier.. blz. 3. Spel blz. 3. De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz.
1 Inhoudsopgave Visie van de Pionier. blz. 3 Visie spelend leren op de Pionier.. blz. 3 Spel blz. 3 De hoeken: een rijke speel-werkplek... blz. 5 De rol van de leerkracht..blz. 5 De rol van de ouders blz.
Nadere informatieVisie op leren. Didactische uitgangspunten voor leeractiviteiten
Visie op leren Didactische uitgangspunten voor leeractiviteiten Tilburg, 1 januari 2012 Visie op leren Didactische uitgangspunten voor leeractiviteiten Aan de opzet en inhoud van de leeractiviteiten van
Nadere informatieTWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK
TWEEDETAALVERWERVING EN NT2-DIDACTIEK AZC Dronten 2016-2017 Bijeenkomst 1 Lies.Alons@itta.uva.nl 1 ONDERWERPEN Scholing 2016-2017 De context van tweedetaalverwerving Didactiek in de NT2-les De praktijkopdracht
Nadere informatieOntwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers
Ontwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers Ontwikkeling en ondersteuning van zelfsturing bij pubers VMBO-conferentie 13-3-2019 Lilian van der Bolt Zelfsturing en pubers Inleiding: wat is
Nadere informatieHoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd.
VRAAG 7 Hoe werken met de portfolio s? In de portfolio s is een duidelijke leerlijn ingebouwd. We beschouwen attitudes als voedingsbodem voor het leren leren. - Eerste graad: expliciteren : binnencirkel
Nadere informatie2 Inleiding op de hoofdstukken 3, 4 en 5 21
Vooraf 11 1 Inleiding 15 Deel I Didactiek 19 2 Inleiding op de hoofdstukken 3, 4 en 5 21 3 De Voortgangsbespreking 27 3.1 Nieuwsgierig en gul met belonen 28 3.2 Nagaan hoe het werk zelfstandig gegaan is
Nadere informatieTraining KED-Coach Basis
Training KED-Coach Basis Nederland Onze Trainingen en Diensten Het team van KED-SENS heeft haar aanbod van trainingen en diensten overzichtelijk in kaart gebracht. Alle mensen zijn uniek en leren en ontwikkelen
Nadere informatieOntwerpgericht onderzoek MM2
Ontwerpgericht onderzoek MM2 Onderzoeksvraag - Hoe creëer ik een veilig klasklimaat tijdens mijn lessen? Methode - Door op deze onderzoeksvraag antwoord te vinden, ga ik op verschillende manieren te werk:
Nadere informatiePuberbrein, huiswerk en ouders..
Puberbrein, huiswerk en ouders.. Opbouw Introductie Deel 1: Het puberbrein Deel 2: Pubers, huiswerk en hun ouders Deel 3: Tips Introductie Wie Jongeren aan het woord Stellingen Deel 1: Het puberbrein Breinfeit
Nadere informatieWaarom Wetenschap en Techniek W&T2015
Waarom Wetenschap en Techniek W&T2015 In het leven van alle dag speelt Wetenschap en Techniek (W&T) een grote rol. We staan er vaak maar weinig bij stil, maar zonder de vele uitvindingen in de wereld van
Nadere informatieOUDERAVOND FRISSE START. Het Hooghuis 31 januari Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering
OUDERAVOND FRISSE START Het Hooghuis 31 januari 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Overgang van groep 8 naar de brugklas Het puberbrein Consequenties in gedrag (roken en alcohol)
Nadere informatieKenniskring Vormend Onderwijs Thema: Onderzoekende Houding
Kenniskring Vormend Onderwijs Thema: Onderzoekende Houding Onderzoekende houding Samenwerking Academische Opleidingsschool De Sprankel en Viaa Kenniskring Vormend onderwijs. Werkplaats Onderzoekende houding
Nadere informatieLeervoorkeuren van de brandweer
Leervoorkeuren van de brandweer De Brandweeracademie is onderdeel van het Instituut Fysieke Veiligheid. 2 Leervoorkeuren van de brandweer In dit document lees je meer over het leren van de brandweer. Bijna
Nadere informatie2012-2016. Zelfstandig Leren
2012-2016 Zelfstandig Leren 0 Inhoud Beschrijving doelgroep... 2 Visie op onderwijs... 2 Basisvisie... 2 Leerinhouden/ activiteiten... 2 Doelen voor het zelfstandig leren... 3 Definitie zelfstandig leren...
Nadere informatieHet puberbrein; werk in uitvoering. Anneke E. Eenhoorn
Het puberbrein; werk in uitvoering Anneke E. Eenhoorn Bij 12 begint het pas! Uitspraak van Nelis en Sark in Puberbrein binnenstebuiten Hoe zo? Tot 12 jaar moeten ouders hun kinderen goed begeleiden, daarna
Nadere informatiePiter Jelles Strategisch Perspectief
Piter Jelles Strategisch Perspectief Strategisch Perspectief Inhoudsopgave Vooraf 05 Piter Jelles Onze missie 07 Onze ambities 07 Kernthema s Verbinden 09 Verbeteren 15 Vernieuwen 19 Ten slotte 23 02 03
Nadere informatieRegionaal verslag. Landelijk debat Ons Onderwijs Den Haag, 28 mei 2015
Regionaal verslag Landelijk debat Ons Onderwijs 2032 Den Haag, 28 mei 2015 1. Een korte impressie van de dialoog De debatavond in Den Haag bij het HCO is bezocht door circa 35 deelnemers. Van de aanwezige
Nadere informatieWelkom. ONDERZOEKEND excelleren. Excellentiebevordering door het stimuleren van een vraagcultuur. Een structurele aanpak!!
Welkom ONDERZOEKEND excelleren Excellentiebevordering door het stimuleren van een vraagcultuur. Een structurele aanpak!! Wat gaan we vandaag doen? Introductie onderzoekend leren + excellentie Nieuwe aanpak:
Nadere informatieInhoud. Klaar voor de start? 11
Inhoud Klaar voor de start? 11 1 Bouwen op een fundament 16 A De praktijk 16 B Zelfreflectie 17 C De theorie 18 1.1 Ontwikkelen van onderwijs 18 1.2 De elementen van het onderwijsontwikkelmodel 20 D Toepassen
Nadere informatieDifferentieer in elke les. Omgaan met verschillen in Human Dynamics
Differentieer in elke les Omgaan met verschillen in Human Dynamics Welkom Training: Differentieer in elke les Ortho Consult Mijn naam is Jac. Giesen Speelveld rol in proces meerwaarde leerling beloning
Nadere informatieWerkplan vakverdieping kunstvakken
Werkplan vakverdieping kunstvakken 2012-2013 algemene gegevens Naam: Klas: Nanda ten Have VR3C Gekozen vakverdieping: Beeldend onderwijs Persoonlijke leerdoel gekoppeld aan de vakcompetenties of gericht
Nadere informatieW E L K O M. BreinLink voor ouders: BreinLink voor ouders 31 oktober 2012. BCL Instituut - Hulda Möller 1
W E L K O M BreinLink voor ouders: Beter Begeleiden door Breinkennis? Hulda Möller BreinCentraal Leren Instituut De Werkplaats 31 oktober 2012 www.breinlink.nl www.bclinstituut.nl IQ van tieners niet stabiel,
Nadere informatieOnderwijskundige Visie
Onderwijskundige Visie 1 Inleiding Missie Het kind Het kind staat voorop en dus centraal. Ieder kind is uniek en heeft talenten. Elk kind is bijzonder en elk kind mag er zijn. Kinderen zijn niet gelijk,
Nadere informatieBINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN
BINNENKLASDIFFERENTIATIE IN WISKUNDELESSEN - Situering - Lkr over binnenklasdifferentiatie - Binnenklasdifferentiatie? - Leerplannen - Binnenklasdifferentiatie in wiskunde Hilde De Maesschalck 8 oktober
Nadere informatie1. Ken jezelf 2. Ken de leerling 3. Ken de context
In een veranderende tijd door technologie en digitalisering moet een school aanpassingen doen in zijn onderwijs. Kinderen in de huidige maatschappij zullen zich vaardigheden moeten eigen maken die passen
Nadere informatieWendbaar en waarde(n)vol onderwijs!
Wendbaar en waarde(n)vol onderwijs! In ons onderwijs staat de mens centraal, of het nu gaat om studenten of medewerkers, om ouders of werknemers uit het bedrijfsleven, jongeren of volwassenen. Wij zijn
Nadere informatieSamenvatting schoolplan 2015-2020
Samenvatting schoolplan 2015-2020 1 Inleiding Het schoolplan is de basis voor de actieplannen die jaarlijks door de schoolleiding worden gemaakt. Het stelt de schoolleiding in de gelegenheid om expliciet
Nadere informatieTerugblik masterclasses HAN Pabo
Terugblik masterclasses HAN Pabo Het afgelopen jaar 2017 hebben studenten van de HAN Pabo de mogelijkheid gehad zich via masterclasses te verdiepen in W&T. Alle hieronder beschreven masterclasses zijn
Nadere informatieStrategisch koersplan Onderwijs met Ambitie
Strategisch koersplan 2019-2023 Onderwijs met Ambitie Inhoud Inleiding...3 1. Waar laten we ons door leiden?...4 2. Waar staan we voor? 3. Waar kiezen we voor?... 6 Speerpunt 1: School en kind...6 Speerpunt
Nadere informatieDURVEN, ZIEN, ERVAREN & DELEN HET CREATIEF PROCES IN HET BASISONDERWIJS
DURVEN, ZIEN, ERVAREN & DELEN HET CREATIEF PROCES IN HET BASISONDERWIJS PROCESGERICHTE DIDACTIEK leerkracht wie bepaalt het eindresultaat? leerling AMBACHTELIJKE DIDACTIEK PROCESGERICHTE DIDACTIEK VRIJE
Nadere informatieSmartphone of tablet? Open de browser en ga naar:
Smartphone of tablet? Open de browser en ga naar: http://etc.ch/vkrr Toetsen van de Toekomst Saskia Wools manager prototyping, Cito Agenda Onderwijs 2032 Hoger Onderwijs in 2032 Q&A Smartphone of tablet?
Nadere informatieIntroductie. De onderzoekscyclus; een gestructureerde aanpak die helpt bij het doen van onderzoek.
Introductie Een onderzoeksactiviteit start vanuit een verwondering of verbazing. Je wilt iets begrijpen of weten en bent op zoek naar (nieuwe) kennis en/of antwoorden. Je gaat de context en content van
Nadere informatieNationaal congres taal en lezen
voor wie JA zegt tegen actief en inspirerend onderwijs Dolf Janson Minder doen (compacten) Taal gebruiken (bij ander vak) Hetzelfde in andere vorm Alvast doorgaan Geen instructie dezelfde taak Niet meedoen
Nadere informatieDoorgaande leerlijn voor begaafde en excellerende leerlingen van po naar vo
Doorgaande leerlijn voor begaafde en excellerende leerlingen van po naar vo Met deze screeningslijst krijgt u r inzicht in de visie van uw school op een warme overdracht van begaafde en excellerende leerlingen
Nadere informatieFOLLOW YOUR SUN LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / Missie: ieder kind straalt!
LESSENREEKS GROEP 7 & 8 SCHOOLJAAR 2018 / 2019 Follow your Sun biedt 10 wekelijkse lessen van 1.5 uur waarin kinderen hun talenten en die van hun klasgenoten ontdekken en leren te gebruiken. Tijdens de
Nadere informatieBreincentraal leren. Neurale netwerken. Uitgangspunten voor meer leerrendement. (artikel in blad Leren in Organisaties, november 2005)
Breincentraal leren Uitgangspunten voor meer leerrendement (artikel in blad Leren in Organisaties, november 2005) Hoe werkt leren nu eigenlijk in het brein? Hoe kan je als opleider beter aansluiten bij
Nadere informatieBlauwe stenen leer je zo
Handleiding groep 3-8 Blauwe stenen leer je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een steen van Jeelo leert. Voor groep 3-4 wijzer 2009 Zo leer je blauwe stenen
Nadere informatieSamenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X
Samenvatting en aanbevelingen van het onderzoek onderwijs & ICT voor School X Inleiding School X is een talentschool (mensgericht) vanuit de invalshoek dat leerlingen die hun talent benutten beter presteren
Nadere informatieVerwonderen Ontdekken Onderzoeken
Verwonderen Ontdekken Onderzoeken Op reis naar toekomstvaardige leerlingen! Visiedocument Samenwerkingsschool de Nijewier Tjalleberd Datum: 25 maart 2019 Versie: vastgesteld Inhoudsopgave 1. Inleiding...
Nadere informatieIdentiteit van de Koos Meindertsschool
Identiteit van de Koos Meindertsschool 1. Identiteit - het karakter van de school Wij zijn een open school waarin een ieder gelijkwaardig is. Wij heten elk kind welkom op de Koos Meindertsschool, ongeacht
Nadere informatieOuderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve vaardigheden. Welkom! Nancy Lussing
Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V Executieve vaardigheden Welkom! Nancy Lussing Even voorstellen 25 jaar voor de klas (speciaal en regulier) 10 jaar achterin de klas Ondersteuning algemeen Coördinator masterclass
Nadere informatieMensen Motiveren. door Stephan Vanhaverbeke Certified NLP Trainer. @CoachSteff
Mensen Motiveren door Stephan Vanhaverbeke Certified NLP Trainer @CoachSteff Hoe je mensen in beweging kan zetten Kennismaking Wat wil je graag meenemen? Inhoud De context De perceptie De dip De voorkeuren
Nadere informatieAlle uitspraken/ antwoorden van ouders op onderwijscafé OPONOA, 26/10. Per vraag in volgorde van belangrijkheid (antwoorden zijn gewogen).
Bijlage bij verslag oudercafé OPONOA 26 oktober 2016 Aan : CvB, klankbordgroep (verspreiding bepalen in klankbordgroep) Betreft : Impressie en uitkomsten oudercafé 26 oktober 2016 Datum: : 28 oktober 2016
Nadere informatieRembrandt College Veenendaal
Rembrandt College Veenendaal Werving en selectie Teamleider Talen en Techniek 1 Inleiding Het Rembrandt College is met het vertrek van de Teamleider Talen en techniek op zoek naar een inspirerend leidinggevende
Nadere informatieOUDERS. Langs de lijn of in het veld?
OUDERS Langs de lijn of in het veld? 1. Genetische aanleg 2. Herhaling 3. Inspanning Drie mythes Waarom zijn sommige mensen zo verbazend goed in hun vak? Omdat deze mensen geboren zijn met een buitengewoon
Nadere informatieOUDERAVOND METAMEER PUBERBREIN. Metameer Boxmeer 27 maart Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering
METAMEER OUDERAVOND PUBERBREIN Metameer Boxmeer 27 maart 2017 Yvon Dieks Medewerker gezondheidsbevordering Programma Heldertheater Het puberbrein Seksualiteit en media Zelfbeeld Social media Verschillende
Nadere informatieModule Mind Mapping Mind map toepassingen Mind map voor- en nadelen. Inhoud Module Inleiding Geheugentraining Recent hersenonderzoek
Module Mind Mapping Een van de technieken om ons brein beter te gebruiken, meer informatie te verwerken, een beter overzicht te houden en sneller te leren, is de mind map techniek. Waar het om gaat is
Nadere informatieBasisschool De Poolster straalt, vanuit deze gedachte werkt het team samen met de kinderen en ouders aan kwalitatief goed onderwijs op onze school.
Voorwoord Basisschool De Poolster straalt, vanuit deze gedachte werkt het team samen met de kinderen en ouders aan kwalitatief goed onderwijs op onze school. Onze visie op eigentijds, boeiend onderwijs
Nadere informatieONZE INSPIRATIESESSIES EN WORKSHOPS
JONGEREN BEGRIJPEN, MOTIVEREN & UITDAGEN ONZE INSPIRATIESESSIES EN WORKSHOPS Hoe denken jongeren? Hoe kun je ze motiveren? Hoe help je ze hun talenten te ontdekken? Met onze inspiratiesessies en workshops
Nadere informatieVMBO-congres, 9 november 2009. Eveline Crone. Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl
VMBO-congres, 9 november 2009 Ontwikkelende hersenen Eveline Crone Brain & Development lab Leiden : www.brainanddevelopmentlab.nl b l Brein en onderwijs Op welke leeftijd zijn scholieren in staat om keuzes
Nadere informatieEcologie van het leren
Ecologie van het leren Beneluxconferentie dr Manon C.P. Ruijters MLD Apeldoorn 17 oktober 2013 Ecologisch? Ecologie is verbindingen en samenhang diversiteit interacties tussen organismen en hun omgeving
Nadere informatieonderwijsgroep noord identiteitsbewijs
onderwijsgroep noord identiteitsbewijs 'Zijn wie je bent. Dat is geluk.' Erasmus 4 Onderwijs draait om mensen Als we met elkaar in het onderwijs iets willen bereiken, dan draait alles om passie, energie
Nadere informatieVan basisschool naar voortgezet onderwijs
Van basisschool naar voortgezet onderwijs Programma Schooladvies van voorlopig naar definitief Leerling-profielen Voorbeeld VMBO-t Drempeltoets Portfolio Structuur VO Procedure schoolverlaters Vragen Schooladvies
Nadere informatieSamen. stevige. ambities. werken aan. www.schoolaanzet.nl
Samen werken aan stevige ambities www.schoolaanzet.nl School aan Zet biedt ons kennis en inspiratie > bestuurder primair onderwijs Maak kennis met School aan Zet School aan Zet is de verbinding tussen
Nadere informatieToekomstgericht onderwijs
Toekomstgericht onderwijs Doelen, werkwijzen en ervaringen van scholen met een innovatief onderwijsconcept Iris Bogaers (Rudolf Steiner College Haarlem) Monique Volman (Universiteit van Amsterdam) ORD,
Nadere informatieBreinCentraal Leren : BCL
BreinCentraal Leren : BCL Uitgangspunten voor meer leerrendement (Aangepaste tekst september 2008 op basis van Artikel in Leren in Organisaties, november 2005). Hoe werkt leren nu eigenlijk in het brein?
Nadere informatieFlipping the classroom: een oplossing? Nov. 2013
Flipping the classroom: een oplossing? Nov. 213 OPZET WORKSHOP 1. Wat is Flipping the classroom? 2. Wat kan dit betekenen voor slimme kinderen in het PO? 3. Voorbeeld voor kleuters bekijken en beoordelen
Nadere informatieOranje stappers maak je zo
Handleiding groep 3-8 Oranje stappers maak je zo Wijzers Jeelo heeft gele wijzers om samen met leerlingen te verkennen hoe je een oranje stapper van Jeelo maakt. Voor groep 3-4 wijzer 2008 Zo maak je oranje
Nadere informatieVraagstuk: Sterk vermoeden dat de communicatie van de school niet meer bij de cursisten doelgroep past en verbeterd kan worden.
Vraagstuk: Sterk vermoeden dat de communicatie van de school niet meer bij de cursisten doelgroep past en verbeterd kan worden. Huidige communicatie school : Electronische Leer Omgeving (ELO): informatie
Nadere informatiePersoonsvorming en identiteitsontwikkeling: (hoe) doe je dat op school?
Persoonsvorming en identiteitsontwikkeling: (hoe) doe je dat op school? LKCA - Cultuurdag VO 16 november 2017 Monique Volman Agenda 1.De termen: persoonsvorming, subjectivering, Bildung, enz. 2.Identiteitsontwikkeling
Nadere informatie