Gedragsverandering door de patiënt: een uitdaging voor de manueeltherapeut

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Gedragsverandering door de patiënt: een uitdaging voor de manueeltherapeut"

Tessa Molenaar
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Gedragsverandering door de patiënt: een uitdaging voor de manueeltherapeut drs. O.C.M.W. van der Zanden drs. F.J.C.M. Verhulst Jaarcongres NVMT

2 Lastige patiënten bestaan niet, onvoldoende kennis en vaardigheden om met deze patiënten om te gaan wél! Jaarcongres NVMT

3 Evidence Based Manual Therapy 1. Voorkeuren, wensen en verwachtingen van de patiënt 2. Klinische expertise manueeltherapeut 3. Beste externe evidentie (Sackett et al., 2000; Offringa et al., 2000) Jaarcongres NVMT

4 Hoe vindt u uw eigen gedrag? abnormaal normaal Jaarcongres NVMT

5 Hoe vindt u uw eigen gedrag??? abnormaal normaal Wat is het referentiekader? Jaarcongres NVMT

6 Referentiekader (mate van bewegen) A x Hulpverlener N A Patiënt x? N (Silverman et al. 2000, Cullberg 1993) A = abnormaal N = normaal Jaarcongres NVMT

7 Gezond bewegen? Bewegen? Leeftijdgebonden? Norm? Activiteiten of werk thuis bepalend? Invloed op gezondheid? Jaarcongres NVMT

8 Richtlijnen gezond bewegen 60% volwassenen beweegt te weinig! <18 jaar 7 d/w 1 uur 5-7 MET + 2 x/w gericht op fitheid jaar 5-7 d/w ½ uur 5-6½ MET d/w ½ uur 3½-5 MET Gunstig effect op fitheid & gezondheid (Kemper et al., 2000; Coumans & Leurs, 2001) Jaarcongres NVMT

9 Doelstellingen presentatie Bewustwording communicatie Kennis van gedragsveranderingproces Herkenning gedrag bij patiënten Management van gedragsverandering Jaarcongres NVMT

10 Jaarcongres NVMT

11 Ruis in de communicatie Referentiekader Bron, ontvanger, boodschap en/of omgeving* Discongruentie non-verbaal / verbaal Ongelijkwaardigheid Inhouds- en betrekkingsaspect* Jaarcongres NVMT

12 Opvallende resultaten verleden (n=1837) Bepalen wensen en verwachtingen (12%) Verkenning ideeën en percepties (6%) Nagaan zelfzorg patiënt (4%) Verifiëren of de uitleg begrepen is (8%) (Sluijs, 1991) Jaarcongres NVMT

13 Oriënterend onderzoek 100 patiënten (57 ; 43 ) Gemiddelde leeftijd 43 jr. (19-67 jr.) Verwezen voor FT of MT Scoringsformulier gericht op: Hulpvraag Wensen en verwachtingen Uitleg begrepen? Verkennen ideeën en percepties Jaarcongres NVMT

14 Resultaten hulpvraag (n=100) (Nog) géén hulpvraag! (1%) > één vraag (98%) Wat is de oorzaak van het probleem? (91%) Zijn de symptomen normaal of niet? (75%) Wat kan ik er zelf aan doen? (12%) Hoe kan ik herhaling voorkomen? (14%) Mag ik. blijven doen? (69%) Hoe lang duurt het herstel? (75%) Wat mag ik verwachten? (einddoel) (68%) Kunt u mij helpen? (8%) Jaarcongres NVMT

15 Resultaat wensen (n=99) Informatie (100%) kreeg (100%) Behandeling (99%) kreeg (97%) Verrichting (30%) kreeg (22%) Advies (81%) kreeg (95%) Instructie (46%) kreeg (100%) (Steun*) (33%) kreeg (93%) Therapeut (5%) kreeg (4%) Materiaal (9%) kreeg (6%) Jaarcongres NVMT

16 Steun gewenst gedrag + reïnforcement (direct) kreeg iets prettigs Mist iets prettigs - reïnforcement (indirect) gewenst ongewenst + reïnforcement (indirect) Ontloopt iets vervelends Moet iets vervelends - reïnforcement (direct) Jaarcongres NVMT

17 Resultaat verwachtingen (n=100) Géén verwachtingen (1%) terugverwijzing Meer kennis (94%) gehaald (100%) Vermindering klacht (95%) gehaald (100%) Doel niet haalbaar* (25%) gehaald (5%) Negatieve reacties* (13%) gehaald (4%) Onvoldoende tijd* (15%) gehaald (71%) Rapportage (87%) gehaald (100%) Jaarcongres NVMT

18 Prestatiemotivatie Slagen Slagen stabiel Hoog Interne factoren Externe factoren Laag variabel Inspanning Toeval Falen Falen (Rijsman, 1991) Jaarcongres NVMT

19 % Resultaat uitleg begrepen (n=99) begrepen niet begrepen e 2e 3e 4e evaluatie Jaarcongres NVMT

20 Geheugen 1 Sensorische registers = 'snapshot' met grote capaciteit Korte termijn = werkgeheugen (+ 30 sec.) met beperkte capaciteit Lange termijn = nieuwe kennis verankeren in al bestaande kennis met zeer grote capaciteit Jaarcongres NVMT

21 Geheugen 2 Noodzakelijke selectie van input in sensorische registers in combinatie met levenservaring en focus op informatie is veelal een bron van verwarring tussen patiënt en therapeut! Jaarcongres NVMT

22 Consequenties voor praktijk Belangrijk Bruikbaar Begrijpelijk Boeiend Beklijvend (kernpunten, structuur, persoonlijk, eerste belangrijkste, specifiek, herhaling, antwoord op vragen, ) (Van der Burgt & Verhulst, 1996) Jaarcongres NVMT

23 Resultaat verkenning ideeën en percepties patiënt (n=99) Ervaringen uit verleden Culturele verschillen in opvattingen over ziekte en gezondheid De betekenis van de klacht Referentiekader patiënt Referentiekader hulpverlener Reconceptualisatie (89%) Samenhang ideeën patiënt hulpverlener (36%) Jaarcongres NVMT

24 Stappenmodel voorlichting Openstaan Begrijpen Willen Kunnen Doen (Van der Burgt & Verhulst, 1996) Blijven doen Jaarcongres NVMT

25 Stappenmodel voorlichting Openstaan Begrijpen Willen Kunnen Doen (Van der Burgt & Verhulst, 1996) Blijven doen Jaarcongres NVMT

26 Stappenmodel voorlichting Openstaan Begrijpen Kennis Informatiebehoefte Doelgerichtheid info Andere info bronnen Onthouden Willen Behoeften Belemmeringen Therapeutgebonden factoren Opvatting Overweging Risico-inschatting Afweging Inschakelen sociale steun Uitschakelen belemmeringen Vertrouwen in eigen kunnen (Van der Burgt & Verhulst, 1996) Jaarcongres NVMT

27 ASE-determinantenmodel Attitude Sociale invloed Eigen effectiviteit Intentie Barrières Vaardigheden Gedrag (Schaalma, 1998) Jaarcongres NVMT

28 Bereidheid tot veranderen Ongemotiveerdheid Overweging Voorbereiding Actie Gedragsbehoud (Prochaska, DiClemente & Norcross, 1992) Jaarcongres NVMT

29 Determinanten Ongemotiveerdheid Kennis Risicoperceptie Onrealistisch optimisme Attitudes (Brug et al., 2000) Jaarcongres NVMT

30 Determinanten Overweging en Voorbereiding Vaardigheden Eigen-effectiviteitsverwachting Sociale steun Barrières Doelen stellen (Brug et al., 2000) Jaarcongres NVMT

31 ASE-determinantenmodel Attitude Sociale invloed Eigen effectiviteit Intentie Barrières Vaardigheden Gedrag (Schaalma, 1998) Jaarcongres NVMT

32 Stappenmodel voorlichting Kunnen Feedback Afspraken Doelen Problemen Maatwerk Doen vaardigheden Blijven doen Motorisch Cognitief Sociaal Omgevingsfactoren Praktische problemen Feedback Attributie Risicosituaties Zelfmanagement Verankering in ADL Follow-up (Van der Burgt & Verhulst, 1996) Jaarcongres NVMT

33 Determinanten Actie en Gedragsbehoud Implementatie intenties Feedback Bekrachtiging Sociale norm en sociale steun Attributies* (Brug et al., 2000) Jaarcongres NVMT

34 ASE-determinantenmodel Attitude Sociale invloed Eigen effectiviteit Intentie Barrières Vaardigheden Gedrag (Schaalma, 1998) Jaarcongres NVMT

35 * (Prochaska & DiClemente, 1992)

36 Persoonsgebonden factoren Locus of Control Attributie Stijlen van Coping Emotionele gesteldheid Pijnbeleving & pijngedrag (van der Burgt & Verhulst, 1996) Jaarcongres NVMT

37 (Health) Locus of Control Externals: Gezondheid als aaneenschakeling van toevalligheden Internals: Architect van hun eigen leven (gezondheid) (Rotter, 1966) Jaarcongres NVMT

38 Attributietheorie 1 Op realistische wijze oorzaken toewijst aan succes en falen Toeschrijving op 3 dimensies: 1. Internaliteit: intern of extern 2. Stabiliteit: veranderbaarheid 3. Controleerbaarheid: zelf invloed hebben (van den Bout, 1984; Weiner, 1986) Jaarcongres NVMT

39 Attributietheorie 2 Internaliteit = Locus of Control Voorbeelden: Het weer extern instabiel - oncontroleerbaar Vergeten te oefenen intern instabiel controleerbaar (Balm, 2000) Jaarcongres NVMT

40 Copingstijlen Probleemgeoriënteerde Gedragsmatige coping Cognitieve coping Emotieregulerende Gedragsmatige coping* Cognitieve coping (Steptoe, 1991) Jaarcongres NVMT

41 Emotieregulerende gedragsmatige coping Jaarcongres NVMT

42 Management 1 Verkenning referentiekader patiënt + therapeut Kennisniveau en ideeën + percepties patiënt Informatiebehoefte + hulpvragen patiënt Het onthouden van informatie door de patiënt Patiënten hebben soms ongegronde verwachtingen Richten op barrières en vaardigheden patiënt Stel motivatie ter discussie en zorg voor positieve reïnforcement Jaarcongres NVMT

43 Management 2 Gedragsverandering kan alléén plaatsvinden onder bepaalde voorwaarden en vervolgens door communicatie tussen patiënt en hulpverlener Voorwaarden voor patiënt én therapeut De persoonlijkheid van de patiënt is niet te veranderen, hun ideeën, percepties en actiebereidheid tot gedragsverandering wel Jaarcongres NVMT

44 Dank voor uw aandacht! Jaarcongres NVMT

Vergelijkbare documenten

Is voorlichting dé basis voor gedragsverandering?

Is voorlichting dé basis voor gedragsverandering? Olaf van der Zanden, M.Sc.MT Jaarcongres Fysiotherapie 2001 1 Inhoud Definitie van voorlichting Opvallende resultaten verleden Stappenmodel voorlichting