DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "DIAGNOSTIEK. Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum"

Roeland Kuiper
6 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 DIAGNOSTIEK Shandra Bipat, klinisch epidemioloog Afd. Radiologie Academisch Medisch Centrum

2 Test Evaluatie Meer aandacht voor de evaluatie van testen Snelle groei in aantal (kostbare) testen EBM: aantonen dat testen meerwaarde hebben Meer studies en meer interesse in evidencebased reviews van testen

3 Diagnostisch Onderzoek Test = iedere methode om informatie te winnen over de gezondheidstoestand van een patiënt Rol van testen: stellen diagnose, maar ook stadiëring, keuze / aanpassen van therapie, monitoren van ziekte

4 Diagnostisch Accuratesse Onderzoek Vergelijken resultaten van index test met die van de referentie-standaard binnen dezelfde groep personen Accuratesse slaat op de mate van overeenkomst tussen deze resultaten

5 Onderzoeksontwerp Serie patiënten Index test Referentiestandaard Onafhankelijke beoordeling

6 Scenario Patient gediagnosticeerd met rectumcarcinoom, T2 of T3 Stadiering van de ziekte, wel of geen mesorectale fascie ingroei? Te onderzoeken test is MRI (index test) Referentie (gouden) standaard is PA

7 Onderzoeksontwerp Opeenvolgende patiënten met rectumca (T2 en T3) MRI PA Onafhankelijke beoordeling

8 Resultaten PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie

9 Resultaten PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie Sensitiviteit: proportie afwijkende testuitslagen onder zieken is 54/60 = 90%

10 Resultaten PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie Specificiteit: proportie normale testuitslagen onder niet-zieken is 35/40 = 88%

11 Resultaten PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie Positieve voorspellende waarde (vw+): proportie zieken onder patienten met een positieve uitslag 54/59 = 92%

12 Resultaten PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie Negatieve voorspellende waarde (vw-): proportie niet-zieken onder personen met een negatieve uitslag 35/41 = 86%

13 Belang Prevalentie Sensitiviteit en specificiteit zijn wiskundig niet afhankelijk van prevalentie Positief en negatief voorspellende waarden zijn sterk afhankelijk van prevalentie

14 PA PA Aanwezig Afwezig Aanwezig Afwezig Fascie Fascie Fascie Fascie T2 &T3 stages Prevalentie = 60% Sensitiviteit = 90% Specificiteit = 88% vw+ = 92% vw- =85% Tis,T1,T2 &T3 stages Prevalentie = 10% Sensitiviteit = 92% Specificiteit = 88% vw+ = 46% vw- = 99%

15 Likelihood ratio Likelihood ratio (LR) is de informatiewaarde van een bepaalde testuitslag onder zieken tov niet-zieken Hiermee kun je voorafkansen (prevalenties) omzetten in achterafkansen

16 Likelihood Ratio Positieve Testuitslag PA Aanwezig Afwezig Fascie Fascie LR+= verhouding van het voorkomen van positieve testuitslagen onder zieken en niet-zieken LR+ = sens/1-spec LR+ = 54 / 60 5/ 40 = 7,2

17 Likelihood Ratio Negatieve Testuitslag PA Aanwezig Afwezig Fascie + Fascie LR- verhouding van het voorkomen van een negatieve testuitslagen onder zieken en niet-zieken LR-= 1-sens/spec LR = 6 / 60 35/ 40 = 0,1

18 Likelihood Ratio Informatiemaat die direct de link legt tussen vooraf kans (prevalentie) op ziekte en de kans op ziekte na een bepaalde testuitslag (achterafkansen) Regel van Bayes

19 Nomogram vw+ 92% 10% vw+ 46% 60% LR+ = 7,2

20 EBM diagnostiek 1. Formuleer beantwoordbare vraag 2. Zoek en selecteer "evidence 3. Bepaal de kwaliteit (validiteit) 4. Belang van de uitkomstmaten 5. Toepasbaarheid van de resultaten Kernpunten diagnostisch onderzoek

21 Accuratesse Vraag Vergelijken accuratesse van echografie vs. CT voor het aantonen van de infectiehaard vastgesteld door aspiratie / heroperatie / autopsy / klinisch beloop bij volwassen patiënten die recent zijn geopereerd en worden verdacht van post-operatieve intra-abdominale sepsis Index test A vs. B Target condition Referentie standaard Populatie

22 Programma 1. Formuleer beantwoordbare vraag 2. Zoek en selecteer "evidence 3. Bepaal de kwaliteit (validiteit) 4. Belang van de uitkomstmaten 5. Toepasbaarheid van de resultaten

23 Programma 1. Formuleer beantwoordbare vraag 2. Zoek en selecteer "evidence 3. Bepaal de kwaliteit (validiteit) 4. Belang van de uitkomstmaten 5. Toepasbaarheid van de resultaten

24 Bronnen Bias en Variatie Vele variaties in design en uitvoer van diagnostische accuratesse studies Ann Intern Med 2004;140:

25 Beoordeling kwaliteit Vele variaties in design: belang niet altijd eenduidig Beoordeling van diagnostische studies The development of QUADAS: a tool for the quality assessment of studies of diagnostic accuracy included in systematic reviews. Whiting P, Rutjes AW, Reitsma JB, Bossuyt PM, Kleijnen J. BMC Med Res Methodol Nov 10;3:25.

26 Belangrijke Criteria Inclusie van juiste spectrum van patiënten Keuze en uitvoer van de referentiestandaard Onafhankelijke beoordeling van index test en referentiestandaard (blindering) Onafhankelijk uitvoering van index test en referentiestandaard (blindering) Tijdsinterval tussen indextest en referentie standaard

27 Spectrum van Patiënten Ernstige stadia zijn makkelijker op te sporen ( echo bij lever steatose). Diagnostische accuratesse hoger in studies met meer ernstig zieken Idealiter: een serie van opeenvolgende patiënten met verdenking target condition

28 Referentiestandaard Uitslag wordt gezien als waarheid Kiezen van valide referentiestandaard Idealiter: iedereen in het onderzoek ondergaat dezelfde valide referentie standaard Anders gevaar van differentiële en partiele verificatie bias

29 Differentiële Verificatie Serie patiënten Index test Ref. standaard A Ref. standaard B Onafhankelijke beoordeling

30 Partiële Verificatie Serie patiënten Index test Referentiestandaard Beoordeling

overschatting sensitiviteit onderschatting specificiteit Positieve lymfeklieren Lymfeklieren Lymfeklieren Aanwezig Afwezig Aanwezig Afwezig MRI pos neg 71 33 104 29 304 333 MRI pos neg 71 33

31 overschatting sensitiviteit onderschatting specificiteit Positieve lymfeklieren Lymfeklieren Lymfeklieren Aanwezig Afwezig Aanwezig Afwezig MRI pos neg MRI pos neg Sens: 71/100 = 71% Spec: 304/337 = 90% Sens: 71/86= 83% Spec: 152/185 = 82% Wanneer patiënten met een negatieve testuitslag minder vaak worden geverifieerd:

32 Programma 1. Formuleer beantwoordbare vraag 2. Zoek en selecteer "evidence 3. Bepaal de kwaliteit (validiteit) 4. Belang van de uitkomstmaten 5. Toepasbaarheid van de resultaten

33 Samenvatting Testkarakteristieken: voorspellende waarden zijn van belang voor praktijk, maar afhankelijk van prevalentie LR+ en LR om van prevalantie naar achterafkansen te komen Kwaliteit van diagnostisch onderzoek: juiste spectrum van patiënten vermijden problemen rondom verificatie: partieel, differentieel, niet optimale referentiestandaard Blindering Etc.

Vergelijkbare documenten

DIAGNOSTIEK. Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum

DIAGNOSTIEK. Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum DIAGNOSTIEK Hans Reitsma, arts-epidemioloog Afd. Klinische Epidemiologie, Biostatistiek & Bioinformatica Academisch Medisch Centrum Test Evaluatie Meer aandacht voor de evaluatie van testen Snelle groei