Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument.

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument."

Sandra van den Pol
7 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Formulier voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Behorend bij: Evidence-based logopedie, hoofdstuk 3.

2 Toelichting bij de criteria voor het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Dit beoordelingsformulier is geschikt voor het kritisch beoordelen van een valideringsonderzoek van een indextest. De PICO-elementen P: Om te bepalen welke patiëntencategorie is onderzocht en om te bepalen of die patiënten overeenkomen met de eigen patiënt(en), kan gekeken worden naar de inen exclusiecriteria. Zijn het acute of chronisch patiënten, welke leeftijdsgroep van kinderen of volwassenen, welke etiologie, enzovoort. I: De interventie is hier de screening of eenvoudige test waarvan de diagnostische waarde door middel van een valideringsonderzoek wordt vastgesteld en wordt de indextest genoemd. C: De resultaten van de indextest worden dan afgezet tegen de resultaten van de referentietest of de gouden standaard. Dat is het instrument dat volgens deskundigen of volgens de beroepsgroep de maximale zekerheid geeft over de aanwezigheid of afwezigheid van de aandoening of stoornis. O: Bij een valideringsonderzoek zijn in feite maar twee uitkomsten mogelijk, namelijk de kans op fout-positieve patiënten en de kans op fout-negatieve patiënten (uit te drukken in verschillende maten). Vraag 1. Referentietest De resultaten van de indextest worden afgezet tegen de bevindingen met de referentietest of gouden standaard. De beoordelaar moet hier vaststellen of hij de gebruikte referentietest accepteert als gouden standaard. Vraag 2. Blindering Degene die de referentietest afneemt of beoordeelt mag niet weten wat de uitslag van de indextest is en andersom. Bewust of onbewust wordt een beoordeling beïnvloed door kennis over of verwachting van de toestand van de patiënt (bias). In elke onderzoeksopzet moet geprobeerd worden ongewenste invloeden te vermijden. In het artikel moet expliciet staan dat blindering heeft plaatsgevonden (en bij voorkeur ook hoe dat is gedaan). Vraag 3. Onafhankelijke beoordeling indextest Bij afname van de indextest moet degene die dat doet ook blind zijn voor andere gegevens die zijn oordeel over de toestand van de patiënt beïnvloeden. Met andere woorden, hij moet dus alleen de indextest gebruiken voor zijn oordeel en van andere informatie zijn uitgesloten. Anders dreigt opnieuw onzorgvuldigheid in de beoordeling. 2

3 Het beoordelen van de kwaliteit van een artikel over een diagnostische test of screeningsinstrument. Titel van het artikel: Auteurs:... Tijdschrift:... Naam beoordelaar: Datum:.. Patiëntencategorie:. Interventie (indextest):. Comparison (referentietest):. Outcome (uitkomsten):... Validiteit van het onderzoek 1. Is er een valide referentietest gebruikt als gouden standaard? 2. Zijn de resultaten van de referentietest en de indextest onafhankelijk van elkaar beoordeeld? 3. Werd de indextest onafhankelijk afgenomen van andere relevante informatie over de werkelijke toestand van de patiënt? 3

4 Vraag 4. Alle patiënten De beslissing om al dan niet de referentietest uit te voeren moet onafhankelijk zijn van de uitslag van de indextest om een volledige vergelijking mogelijk te maken. Met andere woorden: alle patiënten moeten beide tests ondergaan. Als de referentietest kostbaar, intensief of belastend is, kan dat een probleem zijn. Als alleen de index-positieve patiënten voor de referentietest worden doorgestuurd is geen goed beeld te krijgen van de diagnostische waarde van de indextest. Van de index-negatieve patiënten immers wordt niet met de referentietest vastgesteld of de stoornis werkelijk afwezig is of dat het een foutnegatieve bevinding is. Dat laatste is net zo belangrijk als het vinden van de fout-positieve patiënten. De fout-negatieve patiënten zijn namelijk degenen die bij gebruik van de indextest zullen worden gemist. Als het valideringsonderzoek vermeldt dat alle index-positieve patiënten en een aselecte steekproef van de index-negatieve patiënten voor de referentietest is doorgestuurd, waarbij voor het nemen van de steekproef statistisch is gecorrigeerd, is het onderzoek ook valide (Offringa e.a., 2000). De andere valide oplossing is het toepassen van een andere geaccepteerde referentietest, bijvoorbeeld het natuurlijk verloop. Vraag 5. Behandelingsparadox Vergelijking tussen twee tests is alleen zinvol als de patiënten in dezelfde toestand zijn gemeten. Als op basis van de indextest een behandeling is gestart en daarna de referentietest is toegepast is het niet meer zinvol om de testuitslagen te vergelijken. Vraag 6. Selectie bias bij inclusie Hier gaat het om de wijze waarop de onderzoekspopulatie is samengesteld. Zijn de patiënten geïncludeerd op basis van reguliere aanmelding of heeft een niet-valide selectie plaatsgevonden? Wanneer wordt beschreven dat een steekproef is genomen, maar tevens dat en hoe die at random is samengesteld, is de selectie valide. Vraag 7. Geschiktheid Aan het begin van de beoordeling is al naar de patiëntengroep gekeken, maar bij verdere bestudering kan duidelijk worden dat een diagnostisch waardevolle test toch niet goed past bij de patiëntengroep voor wie het in werkelijkheid is bedoeld. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de ernst van de stoornis of belastbaarheid van de patiënt. Vraag 8. Reproduceerbaarheid De gevalideerde indextest moet uiteraard in voldoende detail beschreven zijn om hem te kunnen reproduceren of anders commercieel beschikbaar zijn. Een indextest die valide blijkt te zijn, maar nergens adequaat is beschreven of niet te verkrijgen is, is een onbereikbaar ideaal. Vraag 9. Tussenoordeel Op basis van de validiteit van het onderzoek en de toepasbaarheid van de indextest moet beoordeeld worden of het zinvol is het belang of de validiteit van de indextest zelf te berekenen. Te streng zijn kan betekenen dat geen enkel artikel geschikt is, dus bij twijfel is het meestal de moeite waard toch de berekeningen te maken en vervolgens in de conclusie te vermelden welke twijfel de resultaten doet relativeren. 4

5 4. Zijn de indextest en de referentietest beide bij alle patiënten afgenomen? 5. Is de referentietest toegepast voordat op basis van de resultaten van de indextest al een behandeling is gestart? 6. Was de selectie van patiënten voor het onderzoek valide? [ ] Toelating van opeenvolgende patiënten uit de bronpopulatie (valide) [ ] Toelating op basis van een aselecte steekproef uit de bronpopulatie van patiënten (valide) [ ] Toelating is mogelijk op selectieve wijze gebeurd (niet valide) Toepasbaarheid van de indextest Voordat de resultaten serieus worden berekend of geïnterpreteerd, moet beoordeeld worden of de resultaten van een valideringsonderzoek toepasbaar zijn om de oorspronkelijke vraag te beantwoorden. 7. Is de onderzochte indextest geschikt voor toepassing op uw eigen patiënten? 8. Is de indextest voldoende beschreven om te kunnen reproduceren en is de indextest kosteneffectief? Tussenoordeel 9. Is het valideringsonderzoek valide en zijn de resultaten toepasbaar? [ ] Voldoende valide en toepasbaar ga verder met vraag 10 [ ] Twijfelachtig ga verder met vraag 10 [ ] Onvoldoende valide en toepasbaar verder invullen heeft geen zin 5

6 Vraag 10. Berekeningen Met behulp van de data in het artikel moet een 2x2 tabel in te vullen zijn. Soms zijn meerdere 2x2 tabellen te maken. Noteer om misverstanden te voorkomen de positieve bevinding van zowel de indextest als de referentietest. Referentietest + Referentietest - Totaal Indextest + a b a + b Indextest c d c + d Totaal a + c b + d a + b + c + d De verschillende diagnostische waarden van de indextest worden als volgt berekend. Parameter Berekening Sensitiviteit (Se) a / (a + c) Specificiteit (Sp) d / (b + d) Prevalentie (voorafkans) (a + c) / (a + b + c + d) Voorspellende waarde positieve test (VW+) a / (a + b) Voorspellende waarde negatieve test (VW-) d / (c + d) Likelihood ratio positieve test (LR+) Se / (1 Sp) = [a / (a + c)] / [b / (b + d)] Likelihoodratio negatieve test (LR-) (1 Se) / Sp = [c / (a + c)] / [d / (b + d)] De sensitiviteit (Se) is het vermogen van de indextest om de patiënten met de stoornis te vinden. De specificiteit (Sp) is het vermogen van de indextest om de patiënten zonder de stoornis te vinden. De prevalentie of voorafkans is het percentage patiënten dat de aandoening a priori heeft. De positief voorspellende waarde (VW+), of de voorspellende waarde van een positieve test, geeft aan hoeveel patiënten die positief scoren op de indextest inderdaad de aandoening hebben. De negatief voorspellende waarde (VW-), of de voorspellende waarde van een negatieve test is het percentage patiënten dat door de indextest terecht wordt aangewezen als gezond. Likelihood ratio: de positive aannemelijkheids- of kansverhouding (LR+) is de verhouding tussen de kans op de aanwezigheid van de stoornis (volgens de indextest) onder de zieken en niet-zieken (volgens de referentietest). De negatieve likelihoodratio (LR-) geeft de aannemelijkheidsverhouding weer bij een negatieve screeningsuitslag. Het is dus de verhouding tussen de kans op afwezigheid van de stoornis (volgens de indextest) onder de zieken en niet-zieken (volgens de referentietest). Vraag 11. Eindoordeel Formuleer ten slotte een eindoordeel of conclusie. In hoeverre zijn de gevonden gegevens een antwoord op de oorspronkelijke vraag? 6

7 Belang van de resultaten 10. Relatie tussen de uitslag van de indextest en de uitslag van de referentietest Positieve bevinding indextest: Positieve bevinding referentietest: 2x2 tabel Referentietest + Referentietest - Totaal Indextest + Indextest Totaal Berekening van de diagnostische waarden van de indextest parameter Sensitiviteit (Se) waarde Specificiteit (Sp) Prevalentie (voorafkans) Voorspellende waarde positieve test (VW+) Voorspellende waarde negatieve test (VW-) Likelihood ratio positieve test (LR+) Likelihoodratio negatieve test (LR-) Eindoordeel 11. Conclusie over het artikel en de waarde van de indextest 7

Vergelijkbare documenten

FORMULIER I. voor het beoordelen van een artikel over de waarde van een DIAGNOSTISCHE TEST. Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling

FORMULIER I. voor het beoordelen van een artikel over de waarde van een DIAGNOSTISCHE TEST. Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling FORMULIER I voor het beoordelen van een artikel over de waarde van een DIAGNOSTISCHE TEST Evidence-Based RichtlijnOntwikkeling Formulier I: beoordeling artikel over de waarde van een diagnostische test