Schokkende gebeurtenissen. PVI navorming

Transcriptie

1 Schokkende gebeurtenissen PVI navorming

2 Inhoud 1. Een potentieel traumatische gebeurtenis 1.1 Wat is een schokkende gebeurtenis? 2. Van een schokkende gebeurtenis naar een trauma 2.1 De verschillende stappen en mogelijke reacties 3. Opvang bij schokkende gebeurtenissen 3.1 Primaire preventie 3.2 Secundaire preventie 3.3 Tertiaire preventie

3 1. Een potentieel traumatische gebeurtenis 1.1 Wat is een schokkende gebeurtenis?

4 Wat is een schokkende gebeurtenis? Wat is een trauma? Kunnen jullie voorbeelden geven?

5 Definities Een schokkende gebeurtenis (critical incident) Een niet-alledaagse, onverwachte en plotse gebeurtenis Bedreiging voor de eigen fysieke integriteit en/of deze van anderen Situeert zich buiten de normale menselijke ervaringen Ontwricht dagelijks leven PSYCHISCH TRAUMA = psychisch letsel veroorzaakt door een schokkende gebeurtenis

6 Voorbeelden Confrontatie met de dood Zelfdoding of poging tot zelfdoding Een plots overlijden van een collega Fysieke bedreiging en bedreiging eigen integriteit Gewapende overval Arbeidsongeval Brand Ontploffing Agressief gedrag van een collega of derden

7 Pare- excitation (Lebigot, 2009)

8 Wat maakt bepaalde schokkende gebeurtenissen méér schokkerend?

9 Factoren die mensen meer kwetsbaar maken voor schokkende gebeurtenissen Professionele context Uitoefenen van een risicoberoep Bestaand risico om getuige te zijn of een incident te ervaren die de dood of het vooruitzicht van de dood inhoudt In aanraking komen met psychosociale risico s op het werk Stress op het werk Problemen binnen de arbeidsverhoudingen Enz. Persoonlijke context Persoonlijke antecedenten Fysieke of psychische kwetsbaarheid Eerdere ervaring(en) van schokkende gebeurtenissen

10 Factoren die mensen meer kwetsbaar maken voor schokkende gebeurtenissen Sociale context Gezinssituatie Onvoldoende sociale ondersteuning Privé: vrienden, familie Bagatelliseren ( het is allemaal niet zo erg ) Generaliseren ( we maken allemaal wel eens iets mee ) Onderschatten ( je moet er maar tegen kunnen ) Humor Gevoel: wat moeten de collega s wel niet denken ik zou nooit zo reageren ik heb vroeger ook zoiets meegemaakt

11 Wat bevordert de weerbaarheid van mensen bij een schokkende gebeurtenis?

12 Factoren die de weerbaarheid bevorderen bij een schokkende gebeurtenis De individuele veerkracht Eigen coping strategieën De veerkracht van de omgeving Sociale steun van familieleden, vrienden en collega s De veerkracht van de organisatie Aanbieden van passende ondersteuning (cf. procedures)

13 2. Van een schokkende gebeurtenis naar een trauma 2.1 De verschillende stappen en mogelijke reacties

14 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Preimpact fase CI Acuteof Impactfase uur 3-6 maanden Doorwerkingsfase of onmiddellijke post-impact fase Chronische - Of Post impact-fase Eerste opvang Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

15 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Preimpact fase CI Acuteof Impactfase uur 3-6 maanden Doorwerkingsfase of onmiddellijke post-impact fase Chronische - Of Post impact-fase Eerste opvang Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

16 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis UUR 0: Schokfase Onwerkelijk gevoel ( als in een droom ), ongeloof, verbijstering Machteloosheid, apathisch zijn, gevoelloosheid, emotionele verdoving Intense angst Lichamelijke reacties (zweten, spieren verkrampen, misselijk worden, ) Tunnelvisie Automatische piloot Mogelijke reacties Flight (10 tot 15%) Fight (75%) Freeze (10 tot 15%) -> NORMALE REACTIES TEGENOVER EEN SITUATIE ABNORMAAL

17 Verrassing - angst

18 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Preimpact fase CI Acuteof Impactfase uur 3-6 maanden Doorwerkingsfase of onmiddellijke post-impact fase Chronische - Of Post impact-fase Eerste opvang Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

19 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis 0 TOT UUR: Acute fase/interactiefase Tunnelervaring ebt weg, de omvang van de gebeurtenis wordt duidelijk, realiteit sijpelt door Schaamte en schuld Onmacht en angst Woede & agressie op zichzelf en anderen Nood aan informatie Opgelucht zijn: net aan onheil ontsnapt, gered, Uitputtingsverschijnselen (rillingen, hoofdpijn, maagpijn, spierpijn, )

20 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Preimpact fase CI Acuteof Impactfase uur 3-6 maanden Doorwerkingsfase of onmiddellijke post-impact fase Chronische - Of Post impact-fase Eerste opvang Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

21 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis UUR TOT 3-6 MAANDEN: Doorwerkingsfase Fysieke symptomen: Hartkloppingen Ademhalingsproblemen bevangen gevoel in de borst Braakneigingen en buikloop Verhoogde spierspanning hoofdpijn, rug- en nekpijn Vermoeidheid In- of doorslaapproblemen Prikkelbaarheid en concentratieproblemen Hormonale disbalans

22 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Mentale symptomen: Herbelevingen: flashbacks, dromen (nachtmerries) Waarom -vragen Onvermogen zich te concentreren Verwardheid en desoriëntatie Een onwerkelijk gevoel (als in een droom) Emotionele symptomen: Verrassing Schaamte- en schuldgevoelens Intense woede Verlies van controle over emoties Neerslachtigheid Verlies van geloof in de toekomst Emotionele verdoving Onzekerheid

23 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Gedragsmatige symptomen: Sociale isolatie Vermijdingsgedrag Verandering in eet-, werk- en slaapgewoontes Verslavingen Waakzaamheid, schrikreacties, angsten Dit zijn NORMALE reacties op een ABNORMALE gebeurtenis Een afwisselend proces tussen herbeleven en ontkennen/vermijden is noodzakelijk voor de heling ( traumatische arbeid )

24 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis CI Preimpact fase Acute fase Doorwerkingsfase Chronische fase Geschokt maar niet getraumatiseerd Getraumatiseerd, maar normaal helingsproces (reacties dalen) uur 3-6 maanden Getraumatiseerd, en geen normaal helingsproces (reacties blijven hoog, of worden zelfs erger) 3

25 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis Preimpact fase CI Acuteof Impactfase uur 3-6 maanden Doorwerkingsfase of onmiddellijke post-impact fase Chronische - Of Post impact-fase Eerste opvang Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

26 Verloop van reacties na een schokkende gebeurtenis VANAF 3-6 MAANDEN: POSTTRAUMATISCH STRESSSYNDROOM Trauma PTSS Zelfde symptomen, verschil is de DUUR van de klachten Na 3 maanden symptomen kunnen we van PTSS spreken Indien symptomen zich tenminste 6 maanden na het voorval manifesteren: différé PTSS

27 3. Opvang bij schokkende gebeurtenissen 3.1 Primaire preventie

28 Primaire preventie Uitwerken van een preventief beleid Risicoanalyse Evaluatie van de behoeften Procedures Op maat van bedrijf, Idealiter in overleg met interne stuurgroep Houdt onder meer rekening met volgende noodzakelijke stappen: Bepaal de permanentie: coördinaten Bepaal de dispatching: wie wanneer hoe verwittigen indien zich een incident voordoet? Rolbepaling: wie kan er het snelste ter plaatse zijn? Bepaal de maatregelen die dan moeten genomen worden: rapportage, contact opnemen hulpdiensten en politie, begeleiding slachtoffers, verwittigen familie, pers te woord staan,... Communicatie: Wanneer communiceren? Wie? HL inschakelen om informatie door te geven. Aard van SG: wie mobiliseren, verschil ongeval of grootschaligere ramp,...

29 Primaire preventie Sensibilisatie Posters zelfmoordlijn Posters tele-onthaal Instructies veiligheidsmaatregelen Communiceren van de procedures aan het personeel...

30 3. Opvang bij schokkende gebeurtenissen 3.2 Secundaire preventie

31 Oefening Getuigenissen over de steun die geboden werd na een schokkende gebeurtenis

32 Verloop van de interventies Opvang Nazorg WANNEER WAT WIE CI + eerste 8 uren Onmiddelijke opvang Extern: hulpdiensten, ev. Slachtofferhulp Intern: WG, HL, BOT 8u na CI e.v. (tot start CISD) Eerste opvang 24 à 72u na CI 1 e debriefing individueel en/of collectief 1 maand na CI 2e debriefing individueel en/of collectief 3 maanden na I 3e debriefing individueel en/of collectief Intern: WG, HL, BOT BOT of externe prof. begeleider BOT of externe prof. begeleider BOT of externe prof. begeleider (Na 1 jaar Herdenkingsritueel Directie bedrijf)

33 Onmiddelijke opvang CI CI + 8u 24 72u 1 maand 3 maand Onmiddelijke opvang Eerste opvang 1 e CISD 2 e CISD 3 e CISD Acute fase Doorwerkingsfase Chronische fase Eerste opvang Intern BOT-team Nazorg gesprekken Gespecialiseerde hulp

34 Behoeften slachtoffer MATERIËLE BEHOEFTEN Veiligheid, geborgenheid, Kop koffie, extra trui, familie verwittigen, NOOD AAN INFORMATIE Omwille van tunnelervaring (Wat is er gebeurd? Is het mijn schuld? Wie gaat het moeten betalen?) NOOD AAN STEUN Luisterend oor, schouder om uit te huilen, Gezelschap, praktische hulp, NOOD AAN NAZORG Maatschappelijk assistent, psycholoog,

35 Rol van de werkgever en van de HL Slachtoffer(s) in ziekenhuis: Regelmatig bij het ziekenhuis informeren naar de gezondheidstoestand Op bezoek gaan of telefoontje om steun te betuigen Kort na de gebeurtenis familieleden opbellen om erkenning uit te spreken en steun te betuigen (gegevens in personeelsdossier?) Slachtoffer(s) overleden: Kort na de gebeurtenis familieleden contacteren om erkenning uit te spreken en steun te betuigen (aanwezigheid op begrafenis, rouwregister, etc.). Is moeilijk, maar wordt enorm geapprecieerd Verzamelen van persoonlijke bezittingen van de overleden werknemer om deze terug te kunnen bezorgen aan de familie Als het moment er is, het werk reorganiseren in overleg met de direct betrokken collega s. Slachtoffer(s) en andere betrokkenen op de werkvloer: Steun betuigen, op regelmatige tijdstippen vragen hoe het gaat Vragen of er nood is aan hulp (op het werk EN thuis) en/of psychologische bijstand. Informatie geven: niet rond de feiten heen draaien, direct en eerlijk, opletten met schuldvraag bij een ongeval Niet betrokken collega s: Kort inlichten en op de hoogte houden om geruchten te vermijden en op te roepen tot respect (crisis inperken)

36 ONVEE-principes ONMIDDELLIJKHEID Zo snel mogelijk beginnen met eerste hulp Voldoen aan de basisbehoeften, ter plaatse Helpen begrijpen Emotionele ontlading, ventileren NABIJHEID Geografisch: Zo dicht mogelijk bij plaats incident zelf Indien niet nodig: beter NIET onmiddellijk naar hospitaal Sociaal: collega s worden meer dan externen als gelijken beschouwd LET OP: Vermijden als collega om eigen verhaal te vertellen (vermijden van opbod / geen ruimte voor eigen verhaal)

37 ONVEE-principes VERWACHTINGEN Zo snel mogelijk duidelijk maken wat te verwachten Verder verloop: politieverhoor, aanwezigheid pers, Fysieke / mentale reacties: wat kan voorkomen, benadrukken dat dit normale reacties zijn Slachtoffer zo snel mogelijk terug aan het werk EENVOUD KISS : Keep It Stupid & Simple De gewoonste zaken eerst : iets te drinken aanbieden, deken geven, iemand eens vastpakken, EENHEID Vlak na ongeval (te) veel helpende handen Belang van coördinatie van de interventie & eenheid van visie en optreden

38 Misverstanden en vooroordelen Getuige zijn van een schokkende gebeurtenis is niet zo erg als rechtstreeks slachtoffer te zijn. De anderen komen er gewoon met de schrik van af. Het zijn vooral de groentjes die makkelijker trauma s oplopen. De ervaren rotten die hebben alles al meegemaakt en zijn SG al gewoon. Door een goede opleiding kan men werknemers voorbereiden op de meeste schokkende ervaringen. Dit zal vermijden dat werknemers slecht reageren op schokkende gebeurtenissen. Het schokkende karakter van gebeurtenissen kan je best wat relativeren, zo neem je de spanning weg. Er eens goed mee kunnen lachen doet wonderen.

39 Conclusie Belang traumabeleid Het doorwerkingsproces wordt bevorderd door: Een goed beleid Directe opvang en erkenning door het bedrijf, de HL en de collega s op plaats van het gebeuren Externe nazorg (individuele of collectieve debriefing)

40 3. Opvang bij schokkende gebeurtenissen 3.3 tertiaire preventie

41 Verloop van de interventies CI SG + 8u 24 72u 1 maand 3 maand Onmiddelijke interventie Eerste opvang 1 e CISD 2 e CISD 3 e CISD Acute fase Doorwerkingsfase Chronische fase Eerste opvang Intern BOT-team Nazorggesprekken Externe hulpverlener Gespecialiseerde hulp Externe hulpverlener

42 Doorverwijzen Detecteren van klachten Doorverwijzen betrokkene indien volgende symptomen blijven aanhouden: Herinneringen, dromen en beelden van de gebeurtenis in het hoofd blijven spoken, blijvende angstgevoelens Gevoel van leegheid en uitputting Dagelijkse bezigheden leiden Woedeaanvallen Gedrag mbt roken, drinken, medicatiegebruik en/of eten verandert in de negatieve zin WN stevent af op de ontwikkeling van een PTSS Best doorverwijzen naar gespecialiseerde hulpverlening

43 Praktische richtlijnen Vlak na ongeval (te) veel helpende handen Blijf stil, geduldig en zichtbaar aanwezig Laat het nieuws inwerken Probeer niet te sussen ( alles komt weer goed,...) Aanvaard de (vaak erg hevige) wijze waarop mensen reageren Ga niet in discussie over wat ze op dat ogenblik zeggen Respecteer de uitingen van de getroffenen Blijf niet praten, praat niet te veel Probeer niet te sterk informatie te willen verzamelen (door bijvoorbeeld veel gesloten vragen te stellen) Probeer niet om pasklare antwoorden of oplossingen aan te reiken Durf stiltes te laten bestaan en kijk wat er gebeurt tijdens die stiltes Probeer niet makkelijk te scoren door het juiste te zeggen Probeer niet actief te troosten maar laat begaan (zeg dus niet huil maar eens goed uit of net niet huilen, alles komt wel in orde ) Indien je dat gevraagd wordt: probeer te verduidelijken of aan te vullen Indien het slachtoffer hier nood aan heeft: bied fysieke steun aan (een hand, arm of letterlijk een schouder om uit te huilen)