Competentieontwikkeling in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften HET PERSPECTIEF VAN PEDAGOGISCH BEGELEIDERS

Transcriptie

1 Samenwerkingsverband netgebonden pedagogische Begeleidingsdiensten Competentieontwikkeling in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften HET PERSPECTIEF VAN PEDAGOGISCH BEGELEIDERS Brussel 22 mei 2014

2 2 VOORWOORD Tijdens het schooljaar werd door het samenwerkingsverband van netgebonden pedagogische begeleidingsdiensten (SNPB) een project voorbereid dat een antwoord wil geven op de nood aan competentieontwikkeling van leraren(teams) in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Dat project stelt zich twee algemene doelen. Het wil leraren(teams) ondersteunen in het werken naar een meer inclusieve school én het beoogt daarbij verbindend samenwerken tussen lokale onderwijspartners. Het project heeft deze uitgangspunten. Vertrekkend vanuit het kwaliteitsdecreet onderwijs, focust het op verbreding en verdieping van basiscompetenties. Het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, in het bijzonder het principe van universeel ontwerp, wordt daarin meegenomen. Het zorgcontinuüm is een belangrijk kader waarbij in dit project vooral de basiszorg en de verhoogde zorg in beeld komen. Vooral omdat het gaat om goed onderwijs voor alle leerlingen door leraren die een sterke didactiek en pedagogiek inzetten en daarbij handelingsgericht werken. Hun werk staat niet los van het profiel van de inclusieve leraar. Dat kan maar voluit kansen krijgen als er intens wordt samengewerkt, als partnerships worden opgezet. Wetenschappelijk onderzoek en praktijkonderzoek door leraren van hun eigen praktijk vormen de basis van het didactisch en pedagogisch handelen. Het SNPB heeft ervoor gekozen om deze complexe uitdagingen voor leraren(teams) op een kwaliteitsvolle wijze te ondersteunen via de pedagogische begeleidingsdiensten. Het zal daarvoor een contingent competentiebegeleiders inzetten dat samen met de reguliere pedagogische begeleiders en met scholen op weg gaat om inclusiever te werken in verbindende samenwerking met lokale onderwijspartners. Voorliggend rapport schetst de vragen die pedagogisch begeleiders krijgen en de noden die zij ervaren, met betrekking tot onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Dit perspectief van de pedagogisch begeleiders bepaalt de richting die het project competentieontwikkeling van het SNPB aanneemt. Indien u na het lezen van dit document, vragen hebt of wil uitwisselen, kan u contact opnemen met het project competentieontwikkeling. Luc Van Acker, projectcoördinator Katrien De Munck, procesbegeleider Kjell Bosmans, netcoördinator GO! Axel Pannecoucke, netcoördinator OVSG Filip Dhaenens, netcoördinator PBDKO Hendrik Despiegelaere, netcoördinator PBDKO en Jef Van De Wiele, netcoördinator POV Florentien Pletinxckx, verwerking van de data

3 3 INHOUD VOORWOORD... 2 INHOUD... 3 INLEIDING... 6 METHODOLOGISCH KADER... 9 Situering Vragenlijsten...10 Verwerking van de vragenlijsten...11 RESULTATEN...13 LUIK 1: ALGEMENE INFORMATIE OVER DE DEELNEMENDE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS Tewerkstelling binnen het onderwijsnet van de aangesproken pedagogisch begeleiders Tewerkstelling binnen het onderwijsnet van de deelnemende pedagogisch begeleiders Tewerkstelling binnen het basis- of secundair onderwijs Tewerkstelling volgens provincie Leeftijdscategorie Functie...18 LUIK 2: VRAGEN DIE LERAREN(TEAMS), DIRECTIES EN CLB S STELLEN AAN PEDAGOGISCH BEGELEIDERS IN VERBAND MET HET ONDERWIJS AAN KINDEREN EN JONGEREN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN. NODEN AAN BIJKOMENDE ONDERSTEUNING DIE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS AANGEVEN OM TE KUNNEN OMGAAN MET DEZE VRAGEN Eerste situering van de vragen die pedagogisch begeleiders krijgen...19

4 4 2. Verdere verkenning van de vragen die de pedagogisch begeleiders krijgen en de nood aan bijkomende ondersteuning in het omgaan met deze vragen LUIK 3: ONDERSTEUNING DIE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS MOMENTEEL BIEDEN OP BASIS VAN DE VRAGEN EN NODEN VAN LERAREN(TEAMS), CLB S EN DIRECTIES Via literatuur Via concepten, kaders en methoden Via het geven van ondersteuning Via het concreet maken van het probleem/de vraag Via beleidsteksten Via gesprekken met collega s en betrokken diensten Via samenwerking Via doorverwijzen Via eigen ervaring Via observaties en analyses Via vorming Via delen van kennis en expertise...70 LUIK 4: MANIEREN WAAROP PEDAGOGISCH BEGELEIDERS BETROKKEN ZIJN BIJ SCHOLEN DIE MEER INCLUSIEF WERKEN...71 LUIK 5: ACTOREN WAARMEE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS HEBBEN SAMENGEWERKT Met collega s Binnen een team Met de directeur Met leerkrachten Met ouders...75

5 5 6. Met de zorgcoördinator Met het CLB Met de juridische dienst Alleen Met anderen LUIK 6: MANIEREN WAAROP HET INCLUSIEVER WERKEN ZICH UIT IN DE SCHOLEN WAAR DE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS ACTIEF ZIJN...77 CONCLUSIE Algemene informatie over de deelnemende pedagogisch begeleiders Vragen die leraren(teams), directies en CLB s stellen aan pedagogisch begeleiders in verband met het onderwijs aan kinderen en jongeren met specifieke onderwijsbehoeften...87 Noden aan bijkomende ondersteuning die pedagogisch begeleiders aangeven om te kunnen omgaan met deze vragen Ondersteuning die pedagogisch begeleiders momenteel bieden op basis van de vragen en noden van leraren(teams), CLB s en directies Manieren waarop pedagogisch begeleiders betrokken zijn bij scholen die meer inclusief werken Actoren waarmee pedagogisch begeleiders hebben samengewerkt Hoe het inclusiever werken zich uit in de scholen waar de pedagogisch begeleiders actief zijn...92 IMPLICATIES NAAR HET PROJECT COMPETENTIEONTWIKKELING...94

6 6 INLEIDING Dit rapport gaat uit van het Samenwerkingsverband Netgebonden Pedagogische Begeleidingsdiensten (SNPB), een vzw die werd opgericht door GO!, PBDKO, POV en OVSG en netoverschrijdend ondersteuningsprojecten realiseert. Het project competentieontwikkeling werd structureel als volgt opgezet. In december 2013 stuurde het SNPB in het kader van het project competentieontwikkeling een bevraging uit naar 552 pedagogisch begeleiders. Deze had tot doel om inzicht te verkrijgen in het perspectief van pedagogisch begeleiders betreffende het onderwijs voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften binnen het gewoon basis- en secundair onderwijs. De vragenlijst werd ontwikkeld op basis van de algemene doelen en de uitgangspunten van het SNPB-project. Dit gebeurde in overleg met de netcoördinatoren van het SNPBproject en onder supervisie van de projectgroep.

7 7 De deelnemende pedagogisch begeleiders behoren tot de Pedagogische Begeleidingsdienst van het Katholiek Onderwijs (PBDKO), het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG), het Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers (OKO), het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (GO!) en het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV). In dit rapport ontbreekt het perspectief van de pedagogisch begeleiders van het CLB door het uitblijven van respons op de vragenlijst. Dit onderzoek kon rekenen op respons van 60,14 procent van de bevraagde pedagogisch begeleiders. De deelnemende pedagogisch begeleiders werden geraadpleegd over de vragen die ze kregen van leraren(teams), directies en CLB s in verband met het onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften binnen het gewoon basis- en secundair onderwijs en over de nood aan ondersteuning die zijzelf als pedagogisch begeleider ondervonden in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Daarnaast werd gekeken naar hoe pedagogisch begeleiders betrokken zijn bij scholen die meer inclusief werken en hoe zij een antwoord hebben kunnen bieden aan leraren(teams), directies en CLB s en met wie zij daarvoor hebben samengewerkt. Tot slot bekeken we hoe het inclusiever werken zich uit in hun scholen, gewoon basis- en secundair onderwijs, vanuit het perspectief van deze pedagogisch begeleiders. In dit rapport komt aan bod hoe deze bevraging methodologisch werd opgevat, waarna de resultaten worden voorgesteld. Een concluderende samenvatting kan worden teruggevonden aan het eind van dit rapport. Deze bevraging is niet bedoeld en laat niet toe om causale verbanden te leggen. Het is een verkennend rapport dat richting geeft aan het project competentieontwikkeling, in eerste instantie voor het uitwerken van de netoverschrijdende vorming en materialen en om een verbindende samenwerking aan te gaan met Pedagogische Begeleidingsdiensten en hen gerichter te kunnen ondersteunen bij het werken aan meer inclusieve scholen.

8 8 Doorheen dit rapport wordt een beeld gegeven van volgende zes zaken: 1. Algemene informatie over de deelnemende pedagogisch begeleiders. 2. Vragen die leraren(teams), directies en CLB s stellen aan pedagogisch begeleiders in verband met het onderwijs aan kinderen en jongeren met specifieke onderwijsbehoeften. Noden aan bijkomende ondersteuning die pedagogisch begeleiders aangeven om te kunnen omgaan met deze vragen. 3. Ondersteuning die pedagogisch begeleiders momenteel bieden op basis van de vragen en noden van leraren(teams), CLB s en directies. 4. Manieren waarop pedagogisch begeleiders betrokken zijn bij scholen die meer inclusief werken. 5. Actoren waarmee pedagogisch begeleiders hebben samengewerkt. 6. Manieren waarop het inclusiever werken zich uit in de scholen waar de pedagogisch begeleiders actief zijn.

9 9 METHODOLOGISCH KADER Situering Het Samenwerkingsverband Netgebonden Pedagogische Begeleidingsdiensten (SNPB) wil via de bevraging van de pedagogisch begeleiders over de competentieontwikkeling van begeleiders in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften volgende vragen verkennen: - Welke vragen krijgen pedagogisch begeleiders van leraren(teams), directies en CLB s uit scholen gewoon basis- en secundair onderwijs in verband met onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften? - Welke bijkomende ondersteuning geven pedagogisch begeleiders aan nog nodig te hebben om aan deze vragen van deze leraren(teams), directies en CLB s uit scholen gewoon basis- en secundair onderwijs tegemoet te komen? - Op welke manier ondersteunen de pedagogisch begeleiders momenteel de leraren(teams), directies en CLB s? - Met wie hebben pedagogisch begeleiders samengewerkt om de vragen van leraren(teams), directies en CLB s te beantwoorden? - Op welke wijze zijn pedagogisch begeleiders betrokken bij scholen die meer inclusief werken? - Hoe uit het inclusiever werken zich in de scholen waar de pedagogisch begeleiders actief zijn? Binnen het project competentieontwikkeling zullen competentiebegeleiders worden ingezet om steun te bieden aan de reguliere pedagogisch begeleiders. Deze ondersteuning zal vertrekken vanuit de ondersteuningsnoden die de reguliere begeleiders aangeven.

10 10 Vragenlijsten De vragenlijst bevatte open en gesloten vragen en werd online verspreid naar de pedagogisch begeleiders van de Pedagogische Begeleidingsdienst van het Katholiek Onderwijs (PBDKO), het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG), het Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers (OKO), de Vrije-CLB-koepel vzw (VCLB), het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (GO!) en het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV). Voor de beantwoording van deze vragenlijst werd aan pedagogisch begeleiders gevraagd zich te baseren op hun begeleidingsinterventies van de laatste jaren. De gesloten vragen peilden naar de aard van tewerkstelling en de leeftijd van de pedagogisch begeleider. Via gesloten vragen kregen we een eerste inschatting van de aard van de vragen die ze krijgen van leraren(teams), CLB s en directies in verband met het onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De pedagogisch begeleiders ontvingen volgende open vragen: - Ik kreeg nog andere vragen (dan vragen i.v.m. de pedagogische of didactische aanpak, handelingsgericht werken of regelgeving) van leraren(teams), CLB s en directies in verband met het onderwijs aan kinderen/jongeren met specifieke onderwijsbehoeften. - De volgende vragen in verband met specifieke onderwijsbehoeften hebben mij verrast, zijn mij opgevallen, hebben mij langer bezig gehouden. - Heb je deze vragen zelf beantwoord? Indien ja, hoe heb je dit gedaan? - Met wie heb je samengewerkt om deze vragen te beantwoorden? - Hoe ben je te werk gegaan om deze vragen te beantwoorden? - Welke bijkomende ondersteuning heb je nodig om met vragen in het kader van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften om te gaan? - Op welke wijze ben je betrokken bij scholen die meer inclusief werken? - Hoe uit zich het inclusiever werken in deze scholen? - Dit wil ik nog kwijt. De vragenlijsten werden afgenomen in de periode van twee tot en met zestien december 2013.

11 11 Verwerking van de vragenlijsten De bevraging van de pedagogisch begeleiders betrof voornamelijk een praktijkgericht en formatief onderzoek. Formatief in die zin dat het als doel heeft beter zicht te krijgen op de ondersteuning die pedagogisch begeleiders nodig hebben bij de ondersteuning aan scholen van het gewoon basis- en secundair onderwijs die onderwijs verschaffen aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Deze bevraging geeft richting aan de acties binnen het project competentieontwikkeling. Om vat te krijgen op de informatie die de pedagogisch begeleiders in de open antwoorden aanbrachten, werd een thematische analyse toegepast. Braun et al., definiëren een thematische analyse als een methode voor het identificeren, analyseren en rapporteren van patronen ofwel thema s binnen de data (Braun et al., 2006, p. 79) 1. Binnen het netcoördinatorenoverleg werden op basis van een eerste lezing van de antwoorden van de pedagogisch begeleiders een voorlopige structuur opgesteld waarbinnen thema s werden geïdentificeerd. Aan de hand van initiële codes in de antwoorden van de pedagogisch begeleiders werden deze antwoorden ondergebracht binnen deze thema s. Later werd deze voorlopige structuur aangepast op basis van besprekingen in het netcoördinatorenoverleg tot de huidige opbouw die gedetailleerd kan worden teruggevonden in de inhoudstafel. De thematische analyse van de data kreeg vorm binnen zes luiken: 1. Algemene informatie over de deelnemende pedagogisch begeleiders 2. Vragen die leraren(teams), directies en CLB s stellen aan pedagogisch begeleiders in verband met het onderwijs aan kinderen en jongeren met specifieke onderwijsbehoeften. Noden aan bijkomende ondersteuning die pedagogisch begeleiders aangeven om te kunnen omgaan met deze vragen. 3. Ondersteuning die pedagogisch begeleiders momenteel bieden op basis van de vragen en noden van leraren(teams), CLB s en directies. 4. Manieren waarop pedagogisch begeleiders betrokken zijn bij scholen die meer inclusief werken. 1 Braun, V., Clarke V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology 3,

12 12 5. Actoren waarmee pedagogisch begeleiders hebben samengewerkt. 6. Manieren waarop het inclusiever werken zich uit in de scholen waar de pedagogisch begeleiders actief zijn. Hieronder volgt een bespreking van de resultaten die uit deze thematische analyse naar voor zijn gekomen. Deze bespreking is een beschrijvende weergave van de antwoorden. We bleven dicht bij de antwoorden die we kregen en de taal die de pedagogisch begeleiders hanteren. Er werden nog geen interpretaties gemaakt van de data, er werd louter weergegeven wat pedagogisch begeleiders hebben aangegeven zodat we het werk van de competentiebegeleiders kunnen afstemmen op de aangegeven vragen en noden. Doorheen het rapport worden bepaalde passages in opmaak vet weergegeven die de concrete ondersteuningsnoden accentueren in de beschrijving van de respons op de vragen. Er werden ook citaten opgenomen opdat de lezer zich een beeld zou kunnen vormen van de antwoorden die werden gegeven. De citaten tonen de verschillende aspecten binnen een bepaald thema en geven zicht op de complexiteit van de vragen en noden. Binnen dit rapport worden niet enkel die noden en vragen beschreven die meerdere pedagogisch begeleiders zelf hebben of detecteren bij leraren(teams), CLB s en directies. Er is aandacht voor iedere vraag of aangegeven nood aan ondersteuning. De resultaten werden samengebracht binnen het netcoördinatorenoverleg. Vanuit de reflecties binnen dat overleg, werd de conclusie opgebouwd. Dit rapport wordt ter bespreking voorgelegd aan de Raad van Bestuur van het SNPB en aan de projectgroep van het project competentieontwikkeling, om samen de volgende stappen af te spreken.

13 13 RESULTATEN LUIK 1: ALGEMENE INFORMATIE OVER DE DEELNEMENDE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS Vooraleer we overgaan naar de bespreking van de resultaten, bespreken we de algemene informatie van de deelnemende pedagogisch begeleiders in verband met: - de tewerkstelling binnen het onderwijsnet, - de tewerkstelling binnen het basis- of secundair onderwijs, - de tewerkstelling volgens provincie, - leeftijdscategorie, - functie.

14 14 1. Tewerkstelling binnen het onderwijsnet van de aangesproken pedagogisch begeleiders VCLB POV PBDKO OVSG OKO GO! aantal deelnemende begeleiders Aangesproken pedagogisch begeleiders GO! OKO OVSG PBDKO POV VCLB procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders is in dienst binnen de Pedagogische BegeleidingsDienst van het Katholiek Onderwijs (PBDKO). 13 procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders werkt bij het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (GO!). 1 procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders werkt bij het Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers (OKO). 10 procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders is in dienst binnen het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG). 2 procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders is actief binnen het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV). 1 procent van de aangesproken pedagogisch begeleiders werkt bij het Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding (VCLB). Dit onderzoek kon rekenen op respons van 60,14 procent van de bevraagde pedagogisch begeleiders.

15 15 2. Tewerkstelling binnen het onderwijsnet van de deelnemende pedagogisch begeleiders 70 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is in dienst binnen de Pedagogische BegeleidingsDienst van het Katholiek Onderwijs (PBDKO). 17 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders werkt bij het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (GO!). 10 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is in dienst binnen het Onderwijssecretariaat van de Steden en Gemeenten van de Vlaamse Gemeenschap (OVSG). 2 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is actief binnen het Provinciaal Onderwijs Vlaanderen (POV). 1 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders werkt bij het Overleg Kleine Onderwijsverstrekkers (OKO). Vanuit het Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding kwam geen respons (VCLB).

16 16 3. Tewerkstelling binnen het basis- of secundair onderwijs 59 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in het secundair onderwijs. 41 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in het basis onderwijs. Vanuit het Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding kwam geen respons.

17 17 4. Tewerkstelling volgens provincie 19 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in Antwerpen. 19 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in Oost- Vlaanderen. 18 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in Vlaams- Brabant. 16 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in West- Vlaanderen. 16 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in Limburg. 12 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tewerkgesteld in Brussel Hoofdstedelijk Gewest.

18 18 5. Leeftijdscategorie 72 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is ouder dan 45 jaar. 24 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is tussen 35 en 45 jaar. 4 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is jonger dan 35 jaar. 6. Functie 44 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is een schoolbegeleider. 34 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders is een vakbegeleider. 22 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders heeft een andere functie. Vanuit het Vrij Centrum voor Leerlingenbegeleiding kwam geen respons.

19 19 LUIK 2: VRAGEN DIE LERAREN(TEAMS), DIRECTIES EN CLB S STELLEN AAN PEDAGOGISCH BEGELEIDERS IN VERBAND MET HET ONDERWIJS AAN KINDEREN EN JONGEREN MET SPECIFIEKE ONDERWIJSBEHOEFTEN NODEN AAN BIJKOMENDE ONDERSTEUNING DIE PEDAGOGISCH BEGELEIDERS AANGEVEN OM TE KUNNEN OMGAAN MET DEZE VRAGEN Binnen dit onderdeel worden enerzijds de vragen van leraren(teams), directies en CLB s die pedagogisch begeleiders hebben verrast, zijn bijgebleven of langer hebben bezig gehouden, besproken. Anderzijds werd besproken welke noden tot ondersteuning pedagogisch begeleiders uitdrukken om tegemoet te kunnen komen aan deze vragen. Deze twee invalshoeken sluiten nauw bij elkaar aan en worden om deze reden samen besproken. Vooraleer we overgaan tot de resultaten uit de open vragen beschouwen we de antwoorden op de gesloten vragen die een eerste situering geven op de inhoud van de vragen die leraren(teams), directies en CLB s stellen in verband met het onderwijs aan kinderen en jongeren met specifieke onderwijsbehoeften. 1. Eerste situering van de vragen die pedagogisch begeleiders krijgen Als ik vragen kreeg van leraren(teams), CLB s en directies in verband met het onderwijs aan kinderen/jongeren met specifieke onderwijsbehoeften, dan hadden die vragen overwegend te maken met:

20 20 De pedagogische aanpak Zelden tot nooit regelmatig In de bovenstaande grafiek zien we dat pedagogisch begeleiders zowel zelden tot nooit als regelmatig vragen ontvangen van leraren(teams), CLB s en directies omtrent de pedagogische aanpak van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De didactische aanpak Zelden tot nooit regelmatig In de resultaten zien we dat de meerderheid van de pedagogisch begeleiders vrij regelmatig tot regelmatig vragen ontvangen van leraren(teams), CLB s en directies omtrent de didactische aanpak van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften.

21 21 Handelingsgericht werken Zelden tot nooit regelmatig Wat betreft handelingsgericht werken zien we dat pedagogisch begeleiders zowel zelden tot nooit als vrij regelmatig vragen ontvangen. Regelgeving Zelden tot nooit regelmatig In de bovenstaande grafiek zien we dat de meerderheid van de pedagogisch begeleiders zelden tot nooit vragen krijgt van leraren(teams), CLB s en directies in verband met regelgeving.

22 22 Geen vragen Ongeveer 1/3 van de deelnemende pedagogisch begeleiders geeft aan geen vragen te hebben ontvangen van leraren(teams), CLB s en directies. Verder in de bevraging lezen we dat twaalf pedagogisch begeleiders aangeven dat ze geen vragen ontvangen hebben van leraren(team), directies en CLB s omtrent specifieke onderwijsbehoeften. Twee pedagogisch begeleiders vermeldden nog niet lang genoeg in dienst zijn om vragen of noden te hebben of te detecteren. Eén andere pedagogisch begeleider verduidelijkt de afwezigheid van specifieke vragen of individuele casussen door te vermelden dat er binnen het schoolteam vraaggestuurd wordt gewerkt en door de aanwezigheid van een systeembegeleiding. Twee andere pedagogisch begeleiders zien dat scholen zelf op zoek zijn gegaan naar oplossingen in samenwerking met het CLB, de ouders, een eventuele arts of GON-begeleider. Beantwoording van de bevraging

23 23 72 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders geeft aan de vragen wel zelf te hebben beantwoord. 28 procent van de deelnemende pedagogisch begeleiders geeft aan de vragen niet zelf te hebben beantwoord. 2. Verdere verkenning van de vragen die de pedagogisch begeleiders krijgen en de nood aan bijkomende ondersteuning in het omgaan met deze vragen Naast de gesloten vragen, formuleerden de pedagogisch begeleiders antwoorden op enkele open vragen. In dit deel beschrijven we de vragen die de pedagogisch begeleiders krijgen van leraren(teams), CLB s en directies die hun hebben verrast, zijn bijgebleven of langer hebben bezig gehouden. In samenhang met deze vragen, beschouwen we welke noden tot ondersteuning de pedagogisch begeleiders uitdrukken om tegemoet te kunnen komen aan deze vragen. De vragen en de noden tot ondersteuning zijn thematisch ondergebracht binnen de drie vlakken: de structuur, de cultuur en de praktijk Structuur In de resultaten van de open vragen van het onderzoek kunnen we zien dat pedagogisch begeleiders een nood uitdrukken aan ondersteuning bij de structurele organisatie van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Om een zicht te hebben op de structurele organisatie van onderwijs aan leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte, bekijken we welke noden en vragen er zijn rond ondersteuning van personeel, communicatie, samenwerking, het delen van expertise, monitoring en met betrekking tot het (school)beleid.

24 Ondersteuning van personeel van het gewoon basis- en secundair onderwijs Vele vragen die pedagogisch begeleiders krijgen, gaan over concrete praktische, organisatorische, didactische situaties. Leerkrachten en scholen vragen pedagogisch begeleiders om duidelijke, praktische antwoorden in de vorm van pasklare technieken, tips en richtlijnen. Ik krijg vooral veel vragen over concrete situaties! De leraren hebben dan graag duidelijke, praktische antwoorden. Leraren hebben het moeilijk met het omgaan met een grote en zeer verscheiden diversiteit: in hun klassen zitten vaak een mix van culturele, taal-, niveauverschillen en leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Anderzijds wordt er steeds vaker gehamerd op het belang van het bereiken van de leerplandoelstellingen. Veel leraren weten niet hoe ze dat praktisch, organisatorisch, didactisch moeten realiseren (klasaanpak, oefenmateriaal, evaluatie). De visietekst op leerlingenbegeleiding, dat een algemeen kader verschaft over eerstelijnszorg enz., moet (eindelijk) goedgekeurd en naar alle scholen verspreid worden; wat volgens mij ontbreekt, is een addendum bij deze tekst met concrete verwijzingen naar de vakken, bv. richtlijnen over hoe omgaan met dyslexie in moderne vreemde talen. Ik heb nood aan tips betreffende de concrete aanpak naar leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften die leerkrachten kunnen uitvoeren in de klas. Ik heb nood aan ondersteuning bij het concreet werken binnen de klas/school. Het managen, leerkrachten vragen vaak: 'en hoe doe ik dat nu concreet in mijn klas, hoe krijg ik dit allemaal voor elkaar? Er is nood aan pasklare technieken voor leraren om te differentiëren en om handelingsplannen op te stellen. Kleuterjuffen zijn vooral op zoek naar tips en tricks om deze kinderen soepel te integreren in de gewone school/klaswerking.

25 25 Meestal komen de vragen nadat 'de rook om het hoofd is verdwenen', de diagnose eindelijk gesteld is en nu? Hoe gaan we concreet aan de slag? Welke stappen kunnen gezet worden? Hoe kan ik als leerkracht hierin ondersteund worden? Hoe kunnen scholen aan de slag gaan met kinderen met specifieke onderwijsbehoeften wanneer ze nu nog aan het zwemmen zijn om met verschillen om te gaan binnen hun eigen klaspraktijk? De instroom van kinderen binnen onze huidige maatschappij is zo divers en zo complex dat velen hier al tegen aan lopen. Uiteraard staan diep van binnen velen open voor inclusie maar op dit moment hebben velen geen tools om om te gaan met de verschillen, de diversiteit en daarbij het hanteren van al die ruime leerplannen. Ons onderwijs loopt mateloos achter op de huidige maatschappelijke context. Het is een meerwaarde om kinderen met een specifieke onderwijscontext op te nemen maar dan zullen we op twee sporen moeten investeren. Enerzijds hoe geven we de leerkrachten de tools om op een haalbare wijze met de leerplannen om te gaan wanneer er zoveel verschillen zijn en anderzijds welke tools kunnen wij hen aanreiken binnen deze huidige maatschappelijke context om het te blijven waar maken. Eén pedagogisch begeleider merkt op dat de vragen die leraren(teams) en directies stellen, verschillen bij leraren(teams) en directies uit het basisonderwijs of het secundair onderwijs. Rond welke zaken pedagogisch begeleiders ondersteuning missen, wordt door een pedagogisch begeleider als volgt samengevat: Ik heb nood aan informatie over wat deze specifieke onderwijsbehoeften concreet betekenen en ik heb nood aan inzicht in mogelijke acties die leraren kunnen nemen om beter tegemoet te komen aan de noden van deze kinderen (klasorganisatie, pedagogisch-didactisch handelen, enz.). Enkele deelnemende pedagogisch begeleiders hebben nood aan kennis over en concreet zicht op specifieke onderwijsbehoeften. Mogelijks een inhoudelijke verduidelijking van de 9 types. Ik heb nood aan meer kennis van doelgroepen. Ik heb nood aan meer achtergrond rond deze specifieke onderwijsbehoeften.

26 26 Ik wil de verschillende types leren kennen en specifieke noden in kaart zien gebracht. Ik heb nood aan een breed zicht op de problematiek en de ondersteuningsmogelijkheden. Pedagogisch begeleiders merken dat het moeilijk is om goeie trajecten uit te tekenen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften onder meer door het ontbreken van kennis rond hoe deze leerlingen leren en wat voor hen een goed aanbod kan zijn. Eén pedagogisch begeleider stelt vast dat daardoor kinderen met specifieke onderwijsbehoeften niet voldoende uitgedaagd en aangesproken worden op de mogelijkheden die ze wel hebben. Vele pedagogisch begeleiders hebben nood aan meer concretisering van de theoretische kaders en beleidsteksten omtrent onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. De algemene kaders en visies zijn voldoende voor handen, maar meerdere pedagogisch begeleiders merken dat de overdracht van theorie naar praktijk voor scholen moeilijk blijft. Eén andere pedagogisch begeleider stelt dat leraren(teams) nood hebben aan competentieondersteuning op het niveau van hun werkplek, namelijk de klas. Enkele pedagogisch begeleiders hebben ondersteuning nodig bij de aanpak van onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Ik heb nood aan informatie over de multidisciplinaire aanpak van kinderen met specifieke noden. Eén pedagogisch begeleider kreeg volgende specifieke vraag van een leerkracht hier omtrent: Als leerkracht wil ik ondersteuning bij de integrale aanpak van kwetsbare kinderen. Enkele pedagogisch begeleiders geven aan dat zijzelf als pedagogisch begeleiders en leerkrachten nood hebben aan instrumenten om specifieke onderwijsbehoeften in kaart te kunnen brengen en ze te kunnen opvolgen. Ik heb nood aan inzicht in instrumenten om specifieke onderwijsbehoeften op een efficiënte manier in kaart te brengen en op te volgen.

27 27 Het is één pedagogisch begeleider opgevallen dat scholen gewoon onderwijs die inzetten op specifieke leerproblemen wat in de kou blijven staan door de grote aandacht die uitgaat naar Gelijke Kansen Onderwijs. Deze leraren(teams) en directies vragen zich af: Hoe krijgen wij de ondersteuning die we verdienen? Communicatie In verband met de communicatie over onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften, zien we dat de vragen die drie pedagogisch begeleiders zijn opgevallen gaan over hoe te communiceren met ouders en kinderen met specifieke ondersteuningsbehoeften en meer specifiek over hoe moeilijke gesprekken voeren met ouders. Eén pedagogisch begeleider vraagt zich af hoe ouders daarop voor te bereiden? Eén andere pedagogisch begeleider drukt zelf de nood uit tot duidelijkheid over hoe je in gesprek kan gaan met ouders. Eén pedagogisch begeleider kreeg een vraag van een leraar omtrent de communicatie met het schoolteam. Om tegemoet te kunnen komen aan de specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen zijn er meerdere pedagogisch begeleiders die een nood ervaren aan afstemming en overleg tussen de verschillende betrokkenen die instaan voor het onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften opdat de communicatie eenduidig kan verlopen. Er is nood aan afstemming en overleg zodat scholen geen verschillende uitleg horen naargelang wie er hen komt ondersteunen (CLB, begeleiders, nascholers,...). Twee pedagogisch begeleiders gaven aan dat er geen duidelijke communicatie heerst vanuit het beleid. Zij missen een correcte informatiedoorstroming naar de pedagogische begeleidingsdiensten. De ervaring van één pedagogisch begeleider is dat hij/zij bij het stellen van vragen, botst op een ongelijk gerichte visie binnen het beleid. Dat kan volgens hem/haar ervoor zorgen dat iedere pedagogisch begeleider een eigen invulling hanteert met als gevolg het geven van individuele adviezen. Dat kan leiden tot onzekerheid en ongerustheid bij leraren(teams) en directies over het al dan niet correct op de hoogte zijn van veranderingen.

28 28 Als we inzetten op alle kinderen (ook zij met specifieke onderwijsbehoeften) zal er op hoger niveau duidelijkheid moeten komen hoe dit dan verder moet met de leerplannen en eindtermen en het getuigschrift. Er is nood aan duidelijkheid vanuit het beleid: eerst kwam er geen leerzorgkader, nu is inclusie principieel goedgekeurd, maar er is nog geen correcte infodoorstroming naar ons, noch een gelijkgerichte visie om met deze vragen om te gaan Samenwerking Wat betreft de samenwerking tussen de verschillende betrokkenen rond onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften hebben verschillende pedagogisch begeleiders vragen ontvangen van leraren(teams), directies en CLB s. Eén pedagogisch begeleider kreeg een vraag van een leraar over wat nu juist de rollen en de taken zijn van het zorgteam. Ook zijn leraren(teams), directies en CLB s vragende partij voor samenwerking tussen het CLB, de school en de regiobegeleiding van de Pedagogische Begeleidingsdiensten merkt één pedagogisch begeleider op. Eén pedagogisch begeleider kreeg een vraag van een leraren(team), directie of CLB over de afstemming van de samenwerking van het CLB met de scholengemeenschap en de school. Eén andere pedagogisch begeleider kreeg een vraag over de samenwerking tussen de GON-begeleider en de zorgcoördinator. Ook zorgcoördinatoren drukken hun wens uit bij één pedagogisch begeleider om schooloverstijgend samen te komen om hun werkzorgen en vragen te bespreken. Er kwamen ook vragen in verband met ouders. Eén pedagogisch begeleider kreeg een vraag in verband met ondersteuning die ouders bieden. Het gaat over de ondersteuning aan de school die ouders zelf aanreiken via een Persoonlijk Assistentie Budget. Eén andere pedagogisch begeleider kreeg vragen over hoe men ouders kan betrekken bij het onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Eén pedagogisch begeleider besluit dat wat betreft constructief samenwerken met leerlingen en ouders, veel leraren en scholen nog ondersteuning en visie nodig hebben.

29 29 Om een antwoord te kunnen bieden op de vragen van leraren(teams) en directies, ondervinden verschillende pedagogisch begeleiders een algemene nood aan samen nadenken, overleggen of afstemmen met de verschillende betrokkenen rond specifieke onderwijsbehoeften. Er is nood aan samen nadenken over de realiseerbaarheid op de klasvloer van de nodige maatregelen voor de individuele leerling in combinatie met een groepsaanpak. Er is nood aan overleg binnen de pedagogische begeleidingsdienst van ons net. Er is nood aan brondocumenten met andere organisaties BuO CLB revalidatie sociale kaart. Vooral vanuit voorbeelden uit de praktijk samen zoeken naar wegen om met dergelijke praktijk om te gaan. Enkel een teamaanpak maakt het opnemen van kinderen met specifieke onderwijsbehoeften binnen het gewoon basis- en secundair onderwijs haalbaar en effectief, stelt één pedagogisch begeleider. Hij/zij ondervindt de noodzaak om ondersteuning zo te organiseren dat leraren ook steun hebben aan elkaar, aan de directeur, de ouders, enz. Eén pedagogisch begeleider wijst op de cruciale samenwerking tussen het basis- en het secundair onderwijs voor de continuering van de zorg en de tegemoetkoming aan specifieke onderwijsbehoeften van bepaalde leerlingen. Eén pedagogisch begeleider vindt het opvallend dat directies en leerkrachten vaak niet op dezelfde golflengte zitten en vanuit een verschillend standpunt redeneren. Meer specifiek wordt gesteld dat er nood is aan het samen nadenken over de realiseerbaarheid van de nodige maatregelen op de klasvloer voor de individuele leerling in combinatie met een groepsaanpak. Eén pedagogisch begeleider zegt dat er nood is aan de opbouw van overlegstructuren in functie van het zorgcontinuüm. Meerdere pedagogisch begeleiders duiden op de noodzaak aan samenwerking met collega s gewoon en buitengewoon onderwijs, ervaringsdeskundigen en mensen met expertise rond specifieke onderwijsbehoeften om een antwoord te kunnen geven op de vragen van leraren(teams) en directies uit het gewoon basis- en secundair onderwijs. Er is nood aan goede ondersteuning en samenwerking met ervaringsdeskundigen.

30 30 Dit item zal in de nabije toekomst wellicht vaak aan bod komen. Ik denk dat de samenwerking mét en de expertise vanuit het buitengewoon onderwijs alsook het CLB belangrijke partners zullen zijn. Met andere begeleiders ervaringen en mogelijkheden uitwisselen lijkt me al heel belangrijk. Ruimte voor overleg met één of meerdere collega's om dan bv. samen naar de school te gaan. Samenwerking tussen de pedagogisch begeleiders van het gewoon basis- en secundair onderwijs en pedagogisch begeleiders en leerkrachten van het buitengewoon onderwijs zou volgens meerdere pedagogisch begeleiders kunnen zorgen voor meer expertise en vertrouwen in eigen handelen. Kunnen we deze vraag niet oplossen door meer, beter, anders,... om te gaan met onze collega's van BuO en meer samen op pad te gaan?! Er is nood aan kans tot overleg met collega begeleiders BubaO. Er is nood aan meer ervaring, onder meer met curriculumdifferentiatie en gevolgen vandien... Collega's die meer ervaring hebben zouden me de weg kunnen wijzen, bv. collega s BuBaO. Er is nood aan netwerking, vooral veel kansen tot samenwerking met pedagogisch begeleiders BuO, basis, SO. Er is nood aan samen overleggen waar expertise van leraren in BuBaO ook kan ingezet worden in regulier onderwijs om de inclusiegedachte meer mogelijk te maken en de vernieuwing met vertrouwen tegemoet te zien. Een pedagogisch begeleider sluit daarbij aan met een concreet voorbeeld waarin het gewoon en het buitengewoon onderwijs onder één dak samenwerken: Ik werk in een school voor buitengewoon onderwijs die poogt om toch verregaand te integreren met het gewoon onderwijs door met 2 scholen onder eenzelfde dak te functioneren. We gaan steeds op zoek om dingen samen te doen over de scholen heen. Een pedagogisch begeleider geeft aan dat de stuurgroep rond handelingsgericht werken netoverschrijdend te werk gaat. Er wordt hier ook samengewerkt met onderwijspersoneel uit Nederland. Een andere pedagogisch begeleider drukt tevens de nood uit tot netoverschrijdend werken.

31 31 Een pedagogisch begeleider vraagt zich af of we het jaarklassensysteem niet meer in vraag moeten stellen. Hij/zij stelt vormen van team-teaching voor waar leerkrachten gaan samenwerken en zo steun voor elkaar kunnen betekenen. Meer specifiek maakt één pedagogisch begeleider deel uit van het extra begeleidingscorps ASS waar interne begeleiders intens gecoacht en geschoold worden binnen een sterk netwerk van begeleiders. Meerdere pedagogisch begeleiders halen de noodzaak aan tot beter overleg met het CLB. Eén pedagogisch begeleider stelt dat er nood is aan manieren om leerkrachten meer te kunnen bereiken en ondersteunen (in verband met de organisatie binnen de klas en op school in functie van het instromen van meerdere leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften). Hij/zij vraagt zich af of er netwerken kunnen worden opgezet waar leerkrachten tijdens de schooluren worden ondersteund. Er is meer nood aan het coachen van leerkrachten om de handelingsbekwaamheid te verhogen, stellen twee pedagogisch begeleiders. Een andere pedagogisch begeleider sluit daarbij aan door de nood aan te geven om individueel aan de slag te kunnen gaan met teams en leerkrachten. De ervaring van één pedagogisch begeleider is dat door samenwerking tussen leerkrachten, pedagogisch begeleiders en leerlingen, leerkrachten beter kunnen omgaan met verschillen en meer handelingsbekwaam zijn. De leerlingen krijgen hier ook een belangrijke rol toebedeeld in het samen zoeken naar een aanpak die werkt. Waar leerkrachten beter kunnen omgaan met de verschillen en handelingsbekwamer zijn, zijn de ondersteuners vaker in de klassen voor observaties, reiken zij de leerkrachten verschillende hulpmiddelen aan om vast te stellen wat precies het probleem is en welke aanpak vereist is en kennen zij beter de sterke aspecten van hun leerkrachten (mede door de observaties). Leerlingen worden er minder gemakkelijk uit de klas gehaald maar wel meer betrokken in het zoeken naar een aanpak die werkt.

32 Delen van expertise Wat betreft de noden en vragen van pedagogisch begeleiders rond het delen van expertise, kunnen we een onderscheid maken tussen het delen van expertise via goede praktijkvoorbeelden, via expertise-uitwisseling en overleg, via vormingen en studiedagen en via onderzoek. Via goede praktijkvoorbeelden Meerdere pedagogisch begeleiders drukken de noodzaak uit tot het beschikbaar maken van goede specifieke praktijkvoorbeelden als bron van expertise. Vooral nood aan goede praktijkvoorbeelden over differentiëren en handelingsgericht werken, praktijkvoorbeelden uit het buitengewoon onderwijs en inclusieve scholen en praktijkvoorbeelden van GON- en ION begeleiding komen terug. Er is nood aan goede voorbeelden uit BuSO. Good practices van scholen die ver staan met deze leerlingen lijken mij wel verrijkend. Er is nood aan toegankelijke informatie m.b.t. de aanpak in het gewoon onderwijs, voorbeelden van goede differentiatie. Vooral vanuit voorbeelden uit de praktijk samen zoeken naar wegen om met dergelijke praktijk om te gaan. Er is nood aan specifieke voorbeelden van handelingsgericht werken en oefenstof voor kinderen met problemen binnen motorische ontwikkeling. Zicht krijgen op goede praktijkvoorbeelden in gewoon en buitengewoon onderwijs. Zicht krijgen op mogelijkheden GON/ION begeleiding. Op de hoogte zijn van de regelgeving en mogelijke interpretaties. Meer de kans/tijd krijgen om inclusieve scholen te bezoeken om goede praktijkvoorbeelden te zien en hieruit te leren voor andere.

33 33 Er is nood aan good practice voorbeelden zodat er een intern netwerk kan ontstaan. Er is nood aan intensere samenwerking met collega's buitengewoon onderwijs door samen rond aanpak, inhouden van gedachten te wisselen, goede praktijkvoorbeelden te bespreken, te delen. Indien ik vragen zou krijgen, zou ik geïnteresseerd zijn in goede praktijkvoorbeelden van binnenklasdifferentiatie, curriculumdifferentiatie, regelgeving, evaluatie,... Via expertise-uitwisseling en overleg Expertise-uitwisseling en overleg tussen de verschillende betrokkenen die instaan voor het onderwijs aan leerlingen met specifieke ondersteuningsbehoeften, wordt door vele pedagogisch begeleiders als noodzaak beschouwd. Het gebrek van de toegankelijkheid van expertise wordt door sommigen als hiaat ervaren. Zo geeft één pedagogisch begeleider aan nood te hebben aan één of meerdere contactpersonen waarbij pedagogisch begeleiders terecht kunnen met vragen. De toelichting van I. en J. op de recente coördinatievergadering was interessant: ik word graag verder op de hoogte gehouden. De toelichting die L., op mijn vraag, op de meest recente clustervergadering gehouden heeft, was zeer verhelderend: graag een vervolg met mogelijkheid tot overleg met vakcollega's uit hetzelfde domein. Er is nood aan expertise-uitwisseling met begeleiders van andere scholen, (Europese inzichten) in functie van inclusie. Er is nood aan ervaringen uitwisselen. Je merkt dat er in het werkveld wel een grote bereidwilligheid is maar een tekort aan ervaring, knowhow.

34 34 Met andere begeleiders ervaringen en mogelijkheden uitwisselen, lijkt me al heel belangrijk. Verder de mogelijkheid om enkele scholen intensiever te kunnen begeleiden (proeftuinen?), om daaruit te kunnen leren wat we kunnen gebruiken in andere settings. Er is nood aan ervaringsdeskundigen!! Er is nood aan veel observatie bij mensen die hierin ervaring hebben. Dit item zal in de nabije toekomst wellicht vaak aan bod komen. Ik denk dat de samenwerking mét en de expertise vanuit het buitengewoon onderwijs alsook het CLB belangrijke partners zullen zijn. Meerdere pedagogisch begeleiders sturen aan op een expertise-uitwisseling met collega s van het buitengewoon onderwijs. Ik wil leren van het buitengewoon onderwijs hoe zij problematieken aanpakken. Hoe kan je tegemoet komen aan de behoeften van deze kinderen terwijl er nog zoveel andere kinderen in je klas zitten? Wat met aansprakelijkheid als je iets fout zou doen (bij toiletbezoek, op de speelplaats, bij dringende medische nood,...). Ik vermoed dat de band tussen CLB en DPB nog meer aangehaald moet worden. Ook de specifieke expertise vanuit het BO moet op één of andere manier vlot bereikbaar zijn. Kunnen we deze vraag niet oplossen door meer, beter, anders,... om te gaan met onze collega's van BuO en meer samen op pad te gaan?! Er is nood aan kans tot overleg met collega begeleiders BuBaO. Er is nood aan meer ervaring, onder meer met curriculumdifferentiatie en gevolgen van dien... Collega's die meer ervaring hebben, zouden me de weg kunnen wijzen. Bv. collega s BuBaO. Er is nood aan vorming, methodieken, materialen, hospiteren, lectuur,... zelf ervaring opdoen, zeker wat stoornissen betreft. Meelopen met een expert of een expert die meeloopt in de scholen BaO.

35 35 Er is nood aan samen overleggen waar expertise van leraren in BuBaO ook kan ingezet worden in regulier onderwijs om de inclusiegedachte meer mogelijk te maken en de vernieuwing met vertrouwen tegemoet te zien. Om de zorgniveaus zo goed mogelijk in te vullen zal expertise vanuit BuBaO in reguliere scholen meer dan welkom zijn. Aan ons om na te denken op welke wijze we deze expertise best kunnen inzetten. Eén pedagogisch begeleider nuanceert deze expertise-uitwisseling met collega s uit het buitengewoon onderwijs omdat hij/zij ondervindt dat er vanuit het buitengewoon onderwijs vaak geen gepast antwoord komt omdat zij te zeer denken vanuit de context van het buitengewoon onderwijs. Via vormingen en studiedagen Meerdere pedagogisch begeleiders geven de noodzaak tot vormingen en studiedagen aan als bron van expertise. Er is nood aan studiedagen over leerlingen met specifieke onderwijsbehoefte. Er is nood aan kennis van de specifieke aanpak van leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte (vorming!). Er is nood aan vorming rond HGW - vorming rond handelingsplanning - klaar en duidelijke vorming rond het M-decreet, liefst heeeel snel. Er is nood aan meer info/literatuur rond omgaan met ASS in de lessen bewegingsopvoeding. Er is nood aan vorming omtrent ontwikkelingsgericht onderwijs in groepen met grote diversiteit. Er is nood aan nog meer achtergrond over het leren van die leerlingen die vaak in BuO aanwezig is. Er is nood aan iets meer uitleg van het eventuele M-decreet.

36 36 Er is nood aan lezingen van prominente personen die op basis van wetenschappelijk studies een analyse hebben gemaakt over de effectiviteit van differentiëren en bijvoorbeeld het leerjaarklassesysteem. Er is nood aan mogelijkheden om zelf te professionaliseren. Professionaliseren van leerkrachten/zorgteam i.v.m. specifieke ontwikkeling onderwijsbehoeften. Vraag van leerkrachten om zich in de problematiek verder te professionaliseren. (bij een slechtziende leerling en slechthorende leerling). Er is vraag naar verdieping van Fase 0 van het zorgcontinuüm. Er zijn vakinhoudelijke vragen (techniek en wereldoriëntatie) en hun afstemming op hun doelpubliek. De meeste vragen hebben te maken met STICORDI-maatregelen. Eerst en vooral de kennis daarrond, in een volgende fase dient een schoolteam hier afspraken en overleg rond te organiseren. De tweede fase ontbreekt meestal, waardoor hier en daar een leerkracht iets van Sticordi toepast. Ook leraren(teams), directies en CLB s vragen pedagogisch begeleiders om vorming omtrent onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Ik kreeg een vraag van leerkrachten om zich in de problematiek verder te professionaliseren. (Bij een slechtziende leerling en slechthorende leerling). Leerkrachten vragen om training hoe om te gaan met leerlingen met diabetes. Meerdere pedagogisch begeleiders leggen de nadruk op de kerntaak van de lerarenopleiding om toekomstige leerkrachten voor te bereiden op onderwijs aan leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften. Zij ondervinden dat dit nog steeds niet het geval is en dat nieuwe leerkrachten als vreemden zijn binnen de school omdat ze worden opgeleid voor klascontexten die niet meer van toepassing zijn. Eén pedagogisch begeleider merkt op dat dit ook geldt voor de vorming van pedagogisch begeleiders. Alles begint in de lerarenopleiding. Verplichte stage in het buitengewoon onderwijs (geen kennismaking, maar een bad). Dit zal heel veel tijd vergen... en superleerkrachten. Eerst excelleren voordat men kan innoveren. Sommige leerkrachten hebben nog werk aan hun "fond" (Zorgcontinuüm: fase 0: brede basiszorg) en het begeleiden van leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften

37 37 komt daar nu bij. Een hele uitdaging... We zullen hier werk moeten van maken via bestaande netwerken (bv. zorgplatforms). Maar hier maken we de zorgcoördinatoren sterker en bereiken we moeilijk de leerkrachten op de werkvloer. Hoe gaan we dit organiseren? De scholen verwachten terecht meer middelen en goed opgeleide mankracht om die inclusie succesvol aan te pakken. Meeste scholen/leraren/zorgteams zijn of voelen zich niet bekwaam of voldoende onderlegd om hiermee om te gaan en zijn hier meestal ook niet vanuit opleiding voldoende op voorbereid. Via onderzoek Enkele pedagogisch begeleiders ondervinden een noodzaak aan wetenschappelijk en evidence-based onderzoek. Er is nood aan wetenschappelijk onderzoek en reflectie rond specifieke didactische processen om aanbod dichter bij de onderwijsbehoeften te brengen Monitoring Eén pedagogisch begeleider drukt de nood uit aan het inzetten van meer pedagogisch begeleiders zodat intensiever kan worden gewerkt aan opvolging en evaluatie betreffende de effectiviteit en de resultaten van de aanpassingen rond specifieke onderwijsbehoeften. Maximum 15 scholen per begeleider; nu is dit meer dan het dubbel!