Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om:

Transcriptie

1 STATENBRIEF Onderwerp: Position paper Slimme Mobiliteit Portefeuillehouder: C. Bieze Kerntaak/plandoel: Plandoel 1-4 van het programma Mobiliteit 1. Kwaliteit en gebruik van het fysieke netwerk 2. Bereikbaarheid in stedelijke netwerken 3. Grootste (inter)nationale verbindingen 4. Ontsluiting (basis)voorzieningen buiten de stedelijke netwerken. Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel (beoogd resultaat/doel) In deze Statenbrief gaan we in op het thema Slimme Mobiliteit. Slimme Mobiliteit is het gebruik van nieuwe techniek, data, diensten, kennis en mogelijkheden voor gedragsbeïnvloeding. Bij deze Statenbrief hoort de bijlage: Koersnotitie Slimme Mobiliteit. Deze beschrijft de stand van zaken en geeft richting aan hoe wij slimme mobiliteitsmogelijkheden extra willen benutten om in Gelderland de bereikbaarheid verbeteren. Daarnaast geven wij aan hoe slimme mobiliteit in verhouding staat tot de Fietsnetvisie, de Wegennetvisie, de OV Visie en het programma Logistiek als Gelderse motor. De koersnotitie wordt nog aangevuld met een werkagenda. Bij Voorjaarsnota (en MIAM) doen wij een voorstel voor de wijze waarop het koersdocument geconcretiseerd kan worden. Infrastructuur, weggebruiker en voertuig raken door de komst en het gebruik van slimme technologie in- en langs de weg en door de techniek in de auto steeds meer met elkaar verbonden. Er ontstaan mogelijkheden voor zelfrijdend vervoer. Hoe en waar we wonen, werken, winkelen en studeren wordt beïnvloed door de mogelijkheden van internet. Er komen meer en nieuwe aanbieders van vervoer op de markt die slim inspelen op de veranderende vraag, zoals blijkt uit de toename van autodelen. De rol van de overheid is aan het veranderen. Het bezit en gebruik van smartphones geeft reizigers toegang tot informatie over vervoersmogelijkheden, die eerder niet voorhanden was. Naar voorbeeld van het landelijke programma Beter Benutten gaat de toepassing van slimme technologische oplossingen hand in hand met sturing op verandering van rij- en reisgedrag (ander vervoermiddel, ander moment, niet rijden). Slimme mobiliteit kan ook bijdragen aan meer duurzame mobiliteit. Slimme Mobiliteit raakt alle vormen van mobiliteit. Deze koersnotitie geeft ons de mogelijkheid om met andere wegbeheerders en werkgevers in gesprek te gaan. Hiermee komen we onze afspraak met het Rijk over dit onderwerp na. Wij willen u vragen om een reactie op de koersnotitie. Inlichtingen bij: Johan Leferink, telefoonnummer (026) adres: post@gelderland.nl

2 2 Aanleiding en waarom van de koersnotitie Slimme Mobiliteit In het programma Beter Benutten werken Rijk, regio en bedrijfsleven sinds 2011 samen aan het beter benutten van de bestaande infrastructuur om de bereikbaarheid in de twaalf drukste regio s te verbeteren. In de Beter Benutten aanpak staan de reiziger en zijn gedrag centraal. Samen zoeken we op basis van een gezamenlijke verantwoordelijkheid naar (kosten)effectieve oplossingen. Kennis over het gedrag van reizigers is het vertrekpunt. We zijn betrokken bij het Beter Benutten programma voor Arnhem Nijmegen en de Stedendriehoek. Deze aanpak houdt eind 2017 op. In het kader van het verankeren van het gedachtengoed van Beter Benutten hebben we de intentie uitgesproken om samen met het ministerie van I&M en overige partners de aanpak te continueren en te verbreden. De koersnotitie Slimme Mobiliteit is een leidraad voor de concretisering van de MIRT-afspraak dit najaar over de wijze waarop de Beter Benutten aanpak wordt voortgezet. Daarvoor werd in 2016 het volgende afgesproken (BO MIRT 12 oktober 2016): Regionale en lokale overheden en bedrijfsleven willen de lopende aanpak doorzetten en uitbreiden met thema duurzaamheid. Ook willen zij de aanpak inhoudelijk en organisatorisch (niet alleen de Beter Benutten regio, maar de regio en het bedrijfsleven in het complete landsdeel) verbreden. Belangrijk thema s zijn innovatie om transitie naar Smart Mobility te stimuleren en voortzetting van werkgeversaanpak met meer intensieve samenwerking met het Midden- en Kleinbedrijf. De koersnotitie geeft aan hoe wij binnen onze taken en ook bij de uitwerking van de OV-visie, Wegennetvisie en Fietsvisie met slimme mobiliteit willen omgaan. Zie hiervoor ook PS over de relatie tussen slimme mobiliteit en de samenhang deelvisies. Ook past deze koers binnen de kaders van de Energietransitie en de Kracht van Oost. 3 Bestaand beleid c.q. kader Wij werken met slimme en duurzame mobiliteit aan onze opgaven voor het bereikbaar en leefbaar houden van stad en platteland. Onze plandoelen zijn afgeleid uit de Omgevingsvisie Gelderland (MIAM, 2016): 1. Kwaliteit en gebruik van het fysieke netwerk 2. Bereikbaarheid in stedelijke netwerken 3. Grootste (inter)nationale verbindingen 4. Ontsluiting (basis)voorzieningen buiten de stedelijke netwerken. We benaderen dit thema vanuit drie rollen: concessieverlener openbaar vervoer; gebiedsregisseur; wegbeheerder voor de provinciale infrastructuur. Wij geven voor elk van onze rollen aan waar wij de kansen en de meerwaarde zien van slimme en duurzame mobiliteit. Per rol geven wij aan wat wij extra willen doen bovenop ons huidige beleid. OV concessieverlener In 2014 heeft u de OV-visie vastgesteld (PS ). De mogelijkheden voor vast-, flex- en stadnet worden nu uitgewerkt met onze regionale partners en vervoerders. Vanuit de belangrijkste bestemmingen zijn de vervoersnetten geschetst. In 2020 en 2023 lopen de concessies van de Veluwe en de Achterhoek/Rivierenland af. Op dat moment ontstaan nieuwe mogelijkheden voor een volgende fase van de uitwerking van de OV-visie. Wij richten ons extra op : Ten opzichte van de OV-visie willen we extra aandacht aan MaaS (Mobility as a Service) besteden. Hierbij staat de vraag van de reiziger voor een rit van A naar B centraal. Door gebruik te maken van slimme technologie kunnen het vervoer zowel in de steden als op het platteland efficiënt en effectief inrichten. Vergroten toegang tot mobiliteit. Slimme mobiliteit heeft als principe in zich dat het mobiliteit voor meer mensen ontsluit. Deelsystemen bijvoorbeeld vermijden de noodzaak van aanschaf en bezit van (dure) auto s of elektrische fietsen. Tegelijkertijd ontstaat het gevaar dat, met het benutten van de toenemende digitalisering en ICT toepassingen, de complexiteit toeneemt en dat deze als barrière gaat werken. Wij willen binnen de context 2

3 van Toekomstbeeld OV en met onze regionale partners en de OV bedrijven onderzoeken wat de precieze aard is van dit risico en op welke wijze hier op gestuurd kan worden. Gebiedsregisseur Als gebiedsregisseur hebben wij een verbindende rol tussen gemeenten, regio s, kennisinstellingen en het bedrijfsleven en over bedrijfstakken heen. Onze rol verschuift van gebiedsregisseur naar netwerkpartner. Werkgeversaanpak. Cruciaal in de Beter Benutten - aanpak is de samenwerking tussen overheid en werkgevers voor het invoeren van maatregelen die leiden tot structurele gedragsverandering. Wij willen deze aanpak verbreden naar heel Gelderland De fiets als volwaardig alternatief. Met de opkomst van de elektrische fiets wordt de rol van de fiets in het voor- en natransport steeds belangrijker. Wij zien kansen voor slimme mobiliteit in de integratie van de fiets met deelauto s en andere particuliere -en/of private vervoersdiensten, met name in het flexnet. Initiatieven op dat vlak willen we zoveel mogelijk de ruimte geven en faciliteren. Slimme logistiek (Logistiek als Gelderse Motor). Wij willen ons kunnen onderscheiden met innovatie in smart logistics, uitgaande van een ondernemersgerichte aanpak voor slimme logistiek. Zelfrijdend vervoer. Wij beschikken over een wegennet met een grote variatie in complexiteit en verkeersintensiteit. Dat stellen wij beschikbaar voor praktijkproeven met zelfrijdend vervoer. Zo krijgen we meer inzicht in allerlei vragen en oplossingen die met deze ontwikkeling samenhangen., Duurzame en veilige mobiliteit. Slimme mobiliteitsoplossingen willen we juist benutten om mobiliteit duurzaam en veiliger te maken. Uit metingen van Beter Benutten blijkt dat de duurzaamheidseffecten groot zijn. Dit geldt ook voor de logistieke sector. Hier zien we zeker kansen. Wegbeheerder De provincie Gelderland beheert een intensief gebruikt infrastructuurnetwerk (kapitaalgoederen) dat ruim 1150 kilometer wegen omvat. Dit wegennet wordt dagelijks gebruikt voor onder andere woonwerk-verkeer, goederenvervoer en hulpdiensten en heeft daardoor een grote maatschappelijke waarde (Zie nota kapitaalgoederen PS ). Bij het beheer en onderhoud van onze wegen zien we zeker ook kansen: Assetgebruik o Trajectaanpak en gebruik optimaliseren met gedragsbeïnvloeding. Tot nu toe hadden wij vooral de focus op de wegen, bruggen en viaducten. We zorgden ervoor dat deze technisch goed zijn en functioneel. We willen slimme mobiliteit inzetten om ook gedrag van de weggebruiker te beïnvloeden en zo het structurele gebruik van onze infrastructuur te stimuleren. o Verkeersmanagement in relatie tot Intelligente transportsystemen (ITS). Van diverse (commerciële) bronnen komen informatiediensten beschikbaar voor de weggebruiker. Hierdoor ontstaat er een verschuiving van algemene informatievoorziening over bijvoorbeeld files of reisroute naar een slimme mix van collectieve en individuele dienstverlening (reisadvies op maat). Daarbij zijn voertuigen meer en meer toegerust met in car technologie en met sensoren. De ontwikkeling naar connected (naar uiteindelijk coöperatieve) intelligente transportsystemen (C-ITS) willen wij zoveel mogelijk faciliteren. o Voor wat betreft slimme mobiliteit willen wij fungeren als schakelpunt tussen het rijk en onze regio. Wij kijken vanuit de stedelijke en regionale diversiteit van problemen en belangen met wegbeheerders en beleidsmakers vooruit: naar de betekenis van de veranderingen voor ons verkeersmanagement, onze investeringsbeslissingen en naar ons bestaande beleid (bijvoorbeeld trajectvisies, beeldkwaliteitsplannen beheer en onderhoud). o Stedelijk verkeersmanagement. Wij willen samen met andere overheden, bedrijven en kennisinstellingen werken aan kennisontwikkeling op het gebied van stedelijke 3

4 o Assetbeheer: o verkeersmanagement en aan concrete maatregelen. Wij willen dit bovendien gaan benaderen als een integraal vraagstuk. Slimme, stedelijke en duurzame mobiliteit als resultaat van een totaaloplossing van het terugdringen van het autogebruik. De provincie zal hierin de rol vervullen van initiator en verbinder. Informatiemanagement voor wegwerkzaamheden en evenementen. Wij zien kansen voor het toepassen van slimme mobiliteitsinnovaties in het informatiemanagement van wegwerkzaamheden en evenementen. Wij willen met onze partners onderzoeken welke uitgangspunten en kaders hiervoor gehanteerd zouden moeten worden. Daarnaast willen we bekijken op welke wijze we aan een dergelijke vorm van slimme mobiliteit samen met de markt invulling kunnen geven. De ontwikkelingen op het gebied van slimme en duurzame mobiliteit zullen ongetwijfeld ook van invloed zijn op het beheer van onze wegen. Dit willen we verder onderzoeken zodat we ook hier in de toekomst op kunnen inspelen. Overige beheertaken (organisatie en informatievoorziening) o 4 Risico's De ontwikkeling van connected, naar coöperatief en zelfrijdend vervoer. Met de toenemende digitalisering en onze toegenomen connectiviteit, door de mogelijkheden van internet en smartphones, kunnen diensten en data van verschillende bronnen worden gekoppeld. Vanuit onze rol van wegbeheerder zien wij in de ontwikkeling naar zelfrijdend vervoer naast kansen ook een aandachtspunt. In elk geval in de overgangsfase, als auto s en vrachtwagens zich in meer of mindere mate geautomatiseerde vorm op de weg begeven. o Datamanagement. Wij hebben als wegbeheerder de taak data te leveren (data top 8: o.a. over files, wegwerkzaamheden, actuele snelheden en incidenten). Naast onze zorg voor betrouwbare data voelen wij ook de verantwoordelijkheid voor het op maatschappelijk verantwoorde wijze toepassen ervan. Belangrijke aspecten daarvan zijn in elk geval het borgen van privacy en cybersecurity en het voorkomen van toepassingen die het algemeen belang schaden. Wij zien onszelf en andere wegbeheerders als schakelpunt tussen de auto-industrie, kennisinstellingen, softwareleveranciers, nieuwe dienstverleners en de inwoners/weggebruiker voor verantwoorde toepassing van data. Tegelijkertijd willen wij samen met collega wegbeheerders, het bedrijfsleven en kennisinstellingen zoveel mogelijk faciliteren aan slimme mobiliteit door het combineren van publieke en private data en het beschikbaar stellen ervan. Onzekerheid over rijksinzet De Minister van I&M heeft aangegeven dat zich hard te willen maken voor de inzet van slimme mobiliteitsoplossingen. De bijbehorende rijksbijdrage is nog onzeker. Wel is de intentie met het Rijk en de overige partners uitgesproken om de kansen en mogelijkheden te omarmen en in het najaar van 2017 over slimme mobiliteitsoplossingen nadere afspraken te maken voor de periode Financiële consequenties Bij Voorjaarsnota komen wij met concrete plannen gericht op de uitvoering, waarbij ook de financiële consequenties inzichtelijk zijn. 6 Proces en evaluatie De voorliggende koersnotitie wordt de komende periode besproken met onze partners (publiek en private partijen). Hiervoor maken wij nog een populaire versie in de provinciale huisstijl en eventuele andere ondersteunende digitale middelen. 4

5 Arnhem, 4 april 2017 zaaknummer Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris Bijlagen: Ontwerpbesluit Begrotingswijziging Koersnotitie Slimme Mobiliteit Tekst 5