visualisatie ondersteunde communicatie Ondersteunde Communicatie definitie Al aan ondersteunde communicatie gedacht?

Transcriptie

1 Ondersteunde Communicatie definitie Al aan ondersteunde communicatie gedacht? Alle mogelijke communicatievormen en middelen worden ingezet om (nog resterende) communicatieve vaardigheden van mensen zo optimaal mogelijk te maken. (Isaac nf) Creëren van gelegenheden voor sociale interactie Ann Dhondt Lector en onderzoeker aan de Katholieke Hogeschool Vives Verhogen van de participatie (Bourgeois, Fried Oken, & Rowland, 2010) 2 Ondersteunde communicatie basisprincipes Communiceren op allerlei manieren naast elkaar Multimodaliteit Moet je leren Training visualisatie ondersteunde communicatie Personen met een communicatieve beperking en hun omgeving Coaching Meer participatie aan het maatschappelijk gebeuren Kwaliteit van leven Aan te raden: Ondersteunende communicatie en dementie, Chris Derijdt en Wilma Scheres, Isaac nf, Ondersteunde communicatie algemeen In kaart brengen van communicatie mogelijkheden UNAIDED versus AIDED AAC (technieken versus middelen) Niet technologische hulpmiddelen Technologische hulpmiddelen Sta sche systemen Dynamische systemen Teksttoestellen Implementeren van ondersteunde communica e Ondersteunde communicatie & dementie Vooral zinvol ter ondersteuning van de sociale interactie Associaties Tijdsbesef Aanknopingspunt voor gesprek maar ook Informatie Veiligheid Vergroten van zelfstandigheid en zelfredzaamheid Zinvolle tijdsbesteding invloed op kwaliteit van leven en stressreducerend (ook bij omgeving) Vooral niet en laag technologisch 5 6 1

2 Communicatie in kaart brengen Communicatie in kaart brengen Persoonsgebonden zaken Voorkeuren, afkeuren Belangrijke gebeurtenissen Bijkomende beperkingen Begrepen en gebruikte communicatievormen Verschillende situaties Maar ook mogelijkheden omgeving Een greep uit het aanbod: Schema van Shane: productieve communicatie Communicatieprofiel Oskam en Scheres (Totale communicatie) persoonsbeeld communicatieschema: receptief en productief ervaringenschema functieschema 7 8 Communicatievormen voor personen met dementie Gedrag en lichaamstaal Geuren Gebaren Foto s Pictogrammen Concrete voorwerpen Geschreven taal Gesproken taal (Joothun & McGhee, 2010; Scheres & Derijdt, 2011; Buijssen, 2004; Rothenberg et al, 2012; Geerts, 2007) Pictogrammen Meest gebruikte betalende: Meest gebruikte & gratis: PCS Sclera Beta Arasaac Symbolstix Mulberry Widgit 9 10 Foto s Niet technologische hulpmiddelen Foto s zoeken Zelf foto s nemen Herkenbaar, duidelijk zichtbaar Figuur achtergrond: centraal, neutrale achtergrond Camerastandpunt en beeldhoek Personen: geen opvallende kleding, etc

3 Niet en laagtechnologische hulpmiddelen Aanwijskaart of communicatiekaart Roadshow Verschil tussen ondersteunde communicatie en visualisatie vervaagt soms Bron voor fotomateriaal, tenzij anders vermeld: Communicatieboek Gespreks en taalzakboeken algemeen specifiek Foto s met tekst (evt in album) Sprekend foto album

4 Reminiscentiebord Levensboek nav dementia awareness week 2015 Afbeelding: Communicatiepaspoort Memory Wallet geheugenportefeuille Persoonlijk document/boekje voor persoon met communicatieve beperking om zich voor te stellen aan anderen en aan te geven hoe en over wat men het liefst communiceert om zo de communicatie te bevorderen Mahendra, Scullion & Hamersclag, Niet technologishe hulpmiddelen Talking mats (Murphy, Gray & Cox, 2007) Voordelen Nadelen Uiterst individueel Inspelen op emoties Leuke gezamenlijke en zinvolle activiteit Omgeving wordt automatisch betrokken Tijd Afhankelijk van inbreng en vaardigheden omgeving Nood aan getrainde en gekende communicatiepartners Duurzaam? Stigma?

5 Talking mats: bevindingen Technologische hulpmiddelen: statisch Verbetering in doeltreffendheid communicatie early stage dementie Weinig verschillen omdat communiceren doorgaans nog relatief goed verloopt Conversatie blijft langer op juiste spoor Derden begrijpen hun mening beter Vooral bij moderate en late stage dementie Begrijpen gespreksonderwerp beter Meer betrokken bij gesprekspartner Gesprek blijft beter op juiste spoor Technologische hulpmiddelen: spraakcomputers en teksttoestellen Hoogtechnologische hulpmiddelen Spraakcomputer/tablet Software voor communicatie Pictoselector (gratis) Mind Express The Grid Apps voor communicatie Talking Mats Taster, Talking Mats Go Talk Now, Attainment (79,99) Grid Player, Sensory Software (lite, gratis) Communicado (12,99) Use 2 Talk (14,99) Widgit Go NL (76) He Hajo (gratis) Touch to Tell (100) De Blik van (59,95/j) Visual Scene Displays (Beukelman et al. 2007, Rispoli et al. 2014) Apps Apps voor levensboek of Visual Scene Displays Story creator, Innovative Mobile Apps (gratis) Visual AAC, Hearty Spin (gratis) Scene Speak, Good Karma Application (9,99) Scene & heard (Lite versie gratis) Talkboard (16,99) Vele andere, de moeite waard om eens te zoeken

6 Technologische hulpmiddelen Voordelen Uiterst individueel Inspelen op emoties Leuke gezamenlijke en zinvolle activiteit Omgeving wordt automatisch betrokken Dynamisch, snel aanpasbaar App store/googleplay Multi functioneel Stigma? Nadelen Tijd, natuurlijke communicatie? Afhankelijk van inbreng en vaardigheden omgeving Nood aan getrainde en gekende communicatiepartners Duurzaam Prijs Angst/Acceptatie technologie Vertrouwd met principe Stigma? Tijd, planning, geheugen Apps voor tijd, planning, geheugen Time timer Clock aid Allerhande kalender apps Google agenda Toestellen specifiek voor tijd, planning en geheugen Beeldhorloge Horloge met alarm Pictogenda Pictogenda en beeldhorloge Implementatie van OC Communicatieve basishouding (sensitieve responsiviteit) Het waarnemen van gedrag door de omgeving, het verklaren hiervan naar een communicatieve betekenis en vervolgens het hierop reageren op het juiste communicatieniveau met de meest geschikte communicatievormen Eén voorbeeld voor niet sprekende kinderen, COCP COCP Communicatieve Ontwikkeling van niet sprekende kinderen en hun communicatiepartners Ontwikkelaars: Margriet Heim, Vera Jonker en Marjan Veen Voorwaarde: actieve deelname sociaal netwerk Familiale omgeving Professionele omgeving interventieteam Doel: Leren communiceren in alledaagse interactiesituaties Video met beknopte info: 35 COCP Streven naar een verbetering van de func onele communica e In dagelijkse situaties stimuleren om te communiceren De niet sprekende kinderen leren ondersteund communiceren Én ook de communicatiepartners Videobegeleiding van partners Op planmatige manier werken aan het samen opbouwen van een adequaat communica esysteem Sociale omgeving heel erg betrokken

7 COCP Partnerstrategieën ~ COCP Communica egroep Partnerstrategieën leidt tot gebruik van nieuwe communicatievormen en nieuwe communica efunc es DOELSTELLINGEN Betere toegang tot communicatie Gelegenheden creëren om te communiceren 1. Structureer de omgeving 2. Volg de draad 3. Stimuleer gedeelde aandacht 4. Schep kansen 5. Verwacht communicatie op het niveau 6. Pas tempo aan 7. Modelleer de communicatievormen 8. Taalaanbod op niveau 9. Spoor stapsgewijs aan 10. Beloon Algemeen: Aandachtspunten bij implementatie van OC Iedereen kan leren. Goed observeren van gedrag en reacties: wat is prettig, wat is niet prettig Stem je communicatie af en lees lichaamstaal, hou rekening met beperkingen Systematisch bijhouden van gebeurtenissen (voor en afkeuren) Maak een stappenplan om systematisch te werken. Herhaling is belangrijk, consequent zijn, durf grenzen stellen Motiveren is belangrijk, vaak angst voor nieuwe situaties, frustratie, moet leuk zijn Probeer het zo foutloos mogelijk te laten verlopen, fouten zorgen voor verwarring. Niet dwingen maar verleiden tot Succeservaringen, beter een compliment dan een correctie Sterke positieve emoties beïnvloeden leren, creëer gunstige omstandigheden Zorg voor structuur en sturing, veilige en ontspannen sfeer Meer succes bij gekende strategieën (Bourgeois, Fried Oken & Rowland, 2010) Vroeg stadium: Voorgeprogrammeerde telefoonnummers Kalender voor activiteiten Reminder in gsm voor medicatie Later stadium: Cue card voor gsm gebruik Kalender voor dagbesef Reminder voor vb. activiteiten Idem voor vb. levensboek Aan of afwezigheid van hulpmiddel (gepersonaliseerd communicatiebord) Verschil niet zozeer met of zonder hulpmiddel, maar training cruciaal (Fried Oken et al, 2012) Zowel van persoon met dementie als van gesprekspartner (Bourgeois et al, 2001) Communicatiebord niet enkel presenteren, maar telkens met verbale begeleiding opbouwen, beginnend in de 4 hoeken (McPherson, 2001) Type symbolen/tekst gebruikt in hulpmiddel Eenvoudige foto s best (Geerts, 2007) 3D geprinte symbolen (Fried Oken, 2012) Liefst verschillende lettertypes (Neustadt, 2001) Verschillende grootte van bladzijdes (Bourgeois et al, 1994, 1997) Betrokken op eigen leven, biografisch, persoonlijke gebeurtenissen, aansluiten op persoonlijke interesses (Fried Oken, 2012) Visual Scene Displays?

8 Aan of afwezigheid van digitale stem Geen spraakuitvoer ifv communicatie (te verwarrend) (Fried Oken & Rowland, 2008) Wel spraakuitvoer ifv geheugensteun bij activiteiten dagelijks leven (Mihailidis, Boger, Craig & Hoey, 2008) Fried Oken et al., Augmentative and alternative Communication in Persons with Moderate Alzheimer s disease, AAC, 2012; 28(4): Reden van succes? Type communicatie activiteit Alleen verhogen van de gelegenheid om te communiceren, zonder andere support of ondersteuning van vb. een activiteit, verbetert de communicatie niet (Pietro & Boczko, 1995) Geplande gesprekken beter (Murphy & Oliver, 2013) Talking Mats? (Murphy & Oliver, 2013) Automatische communicatievaardigheden Semantische support Support bij taalbegrijpen Topic handhaving Beperken aantal keuzes Sociale interactie One value of AAC for conversation between persons with dementia and their caregivers is that the tools offer visual an literal joint reference to create common meaning for social interaction. Wether the referents are orthographic (as in large block letters for single words written on cue cards), videos of family events that can be used for reminiscence, or communication books that contain pictures and words to help with daily routines, these visual tools create common cues to support communication and recognition between client and caregiver. (Bourgeois, Fried Oken, & Rowland, 2010) Dank aan Ruth Schelfhout van (ex )Modem Meer info: Ann.dhondt@vives.be