Longitudinale studie van de communicatieontwikkeling van jonge kinderen met een verstandelijke beperking 22/09/2011. Inleiding. Inleiding.

Transcriptie

1 Longitudinale studie van de communicatieontwikkeling van jonge kinderen met een verstandelijke beperking Joke Vandereet Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, Leuven Expertisecentrum Autisme, UZ Leuven Multidisciplinair Universitair Centrum Logopedie & Audiologie, UZ Leuven Promotor: Prof. Inge Zink Experimentele Otorhinolaryngologie, K.U.Leuven Copromotor: Prof. Bea Maes Centrum voor Gezins- & Orthopedagogiek, K.U.Leuven Overzicht Inleiding Verstandelijke beperking Taal en communicatie Ondersteunde Communicatie Methode Resultaten Conclusies 2 Inleiding Verstandelijke beperking 1 tot 3% van de algemene bevolking functioneringsproblemen beperkingen in het intellectuele functioneren beperkingen in het adaptieve gedrag ontstaan voor 18 jaar vertraagde en/of gestoorde ontwikkeling van taal en communicatie impliciet aanwezig naar schatting 50% gestoorde tot ontbrekende taal (WHO 2001, AAIDD 2010, De Bal 2005) 3 Joke Vandereet 1

2 Inleiding Ondersteunde Communicatie (OC) technieken, strategieën en symbolen ter ondersteuning van natuurlijke spraak aided versus unaided (Beukelman & Mirenda, 2005) 4 Inleiding Ondersteunde Communicatie (OC) rol van OC alternatieve vorm van communicatie ondersteuning van gesproken taal ondersteuning van het taalaanbod middel om taal aan te leren OC = onontbeerlijk onderdeel van vroege interventie vroegste ontwikkelingsstadia van taal en communicatie bij vroege OC-implementatie bijdrage van kind- en omgevingsfactoren (Romski et al. 1997, 2003, 2005, Wilkinson & Hennig 2007) 5 Inleiding ontwikkelingsverloop van taal en communicatie indien ondersteunende communicatievormen vanaf kleuterleeftijd aangeboden werden WOORDENSCHAT ZINSBOUW 6 Joke Vandereet 2

3 Overzicht Inleiding Methode Deelnemers Aanbod OC Procedure Resultaten Conclusies 7 Methode Deelnemers 37 kinderen met verstandelijke beperking tussen 3;00 en 6;05 jaar buitengewoon Type 2 kleuteronderwijs ontwikkelingsleeftijd tussen 0;08 en 4;01 jaar geen visuele, auditieve en motorische beperkingen etiologie syndroom van Down (n = 9) andere gekende etiologie (n = 10) onbekende etiologie (n = 18) diagnose van autisme (n = 5) 8 Methode Aanbod van OC UNAIDED Spreken Met Ondersteuning van Gebaren (SMOG) in logopedische therapie in thuissituatie AIDED spraakschakelaar (Pocket Go Talk) in logopedische therapie in thuissituatie 9 Joke Vandereet 3

4 Methode Aanbod van OC UNAIDED Spreken Met Ondersteuning van Gebaren (SMOG) in logopedische therapie 100% in thuissituatie 81% AIDED spraakschakelaar (Pocket Go Talk) in logopedische therapie 76% in thuissituatie 29% voorkeur gebaren >> spraakschakelaar beperkingen spraakschakelaar >> gebaren Wilcoxon Signed-Ranks T = , p <.001 Wilcoxon Signed-Ranks T = , p =.026 deelnemers eigen communicatievormen >> spraakschakelaar 10 Methode Procedure longitudinale opvolging gedurende 2 jaar viermaandelijkse evaluatie taal en communicatie WOORDENSCHAT oudervragenlijst N-CDI / Woorden & Gebaren woordenschatlijst (434 woorden) (Zink & Lejaegere 2002) 11 Methode Procedure longitudinale opvolging gedurende 2 jaar viermaandelijkse evaluatie taal en communicatie ZINSBOUW twee ontlokkingstaken vragen om voorwerp of actie commentaar leveren op filmpje scoring manueel: gestes / SMOG vocaal: vocalisaties / woorden (Lichtert 2003, 2004, Lichtert & Loncke 2006) 12 Joke Vandereet 4

5 Overzicht Inleiding Methode Resultaten WOORDENSCHAT ZINSBOUW modaliteit Conclusies grootte tweewoordzin 13 VERSCHILLENDE WOORDENSCHATPROFIELEN Beperkte symbolische vaardigheden beperkt symbolisch (n = 6) 14 VERSCHILLENDE WOORDENSCHATPROFIELEN Beperkte symbolische vaardigheden beperkt symbolisch (n = 6) Unimodale woordenschat SMOG >> gesproken woorden zuiver SMOG (n = 3) 15 Joke Vandereet 5

6 VERSCHILLENDE WOORDENSCHATPROFIELEN Beperkte symbolische vaardigheden beperkt symbolisch (n = 6) Unimodale woordenschat SMOG >> gesproken woorden zuiver SMOG (n = 3) gesproken woorden >> SMOG zuiver verbaal (n = 7) 16 VERSCHILLENDE WOORDENSCHATPROFIELEN Beperkte symbolische vaardigheden beperkt symbolisch (n = 6) Unimodale woordenschat SMOG >> gesproken woorden zuiver SMOG (n = 3) gesproken woorden >> SMOG zuiver verbaal (n = 7) Bimodale woordenschat bimodaal (n = 7) beïnvloedende factoren 17 Omgevingsfactoren aanbod van gebaren noch tijdens logopedische therapie (Fisher s exact, p >.170) noch in thuissituatie (Fisher s exact, p >.353) kennis van gebaren noch door moeders (Kruskall-Wallis, H = 5.678, p =.128) noch door vaders (Kruskall-Wallis, H = , p =.005)» zuiver verbaal << bimodaal (Mann-Whitney, U = 0.000, p =.002) 18 Joke Vandereet 6

7 Kindfactoren chronologische leeftijd Kruskall-Wallis H = p = Kindfactoren chronologische leeftijd cognitieve vaardigheden Kruskall-Wallis H = p =.006. ** ** Mann-Whitney, ** p < Kindfactoren chronologische leeftijd cognitieve vaardigheden communicatieve vaardigheden N = 23 beperkt symbolisch zuiver SMOG bimodaal zuiver verbaal sensatie presentatie representatie Fisher s exact, p < Joke Vandereet 7

8 Kindfactoren chronologische leeftijd cognitieve vaardigheden communicatieve vaardigheden woordenschatbegrip Kruskall-Wallis H = p =.028 ** Mann-Whitney, ** p < Kindfactoren chronologische leeftijd cognitieve vaardigheden communicatieve vaardigheden woordenschatbegrip etiologie N = 23 beperkt symbolisch zuiver SMOG bimodaal zuiver verbaal Down ander Fisher s exact, p = Kindfactoren chronologische leeftijd cognitieve vaardigheden communicatieve vaardigheden woordenschatbegrip etiologie beperkt symbolisch modaliteit modaliteit 24 Joke Vandereet 8

9 Overzicht Inleiding Methode Resultaten WOORDENSCHAT ZINSBOUW modaliteit Conclusies grootte tweewoordzin 25 Resultaten Grootte VERLOOP WOORDENSCHATONTWIKKELING significant betere fit (χ² = 40.8, df = 4, p <.0001) 26 Resultaten Grootte VERLOOP WOORDENSCHATONTWIKKELING y = (6,89) + (0,49) x + (-0,01) x² INTERCEPT TIJD TIJD² potentiële voorspellers 27 Joke Vandereet 9

10 Resultaten Grootte VOORSPELLERS WOORDENSCHATONTWIKKELING Parameter Intercept Voorspeller woordenschatbegrip*** * p <.05; ** p <.01; *** p < Resultaten Grootte VOORSPELLERS WOORDENSCHATONTWIKKELING Parameter Intercept Tijd Tijd² Voorspeller woordenschatbegrip*** cognitieve vaardigheden* chronologische leeftijd** bimodale commentaren** chronologische leeftijd* bimodale commentaren* * p <.05; ** p <.01; *** p < Overzicht Inleiding Methode Resultaten WOORDENSCHAT ZINSBOUW modaliteit grootte tweewoordzin Conclusies 30 Joke Vandereet 10

11 Resultaten Zinsbouw Normaal ontwikkelende kinderen ontwikkelingsverloop complementaire vb. wijzen auto + «auto» zeggen supplementaire vb. wijzen auto + «papa» zeggen tweewoordzin vb. «auto papa» zeggen verloop bij kinderen met verstandelijke beperking 18 kinderen gedurende onderzoek tweewoordstadium 31 Resultaten Zinsbouw GESTES ALS VOORLOPER TWEEWOORDZIN complementaire supplementaire n = 7 n = 2 n = 8 n = 1 supplementair bij aanvang onderzoek complementair = supplementair complementair VOOR supplementair complementair NA supplementair 32 Resultaten Zinsbouw GESTES ALS VOORLOPER TWEEWOORDZIN complementaire supplementaire tweewoordzin n = 4 n = 14 complementaire = tweewoordzin complementaire VOOR tweewoordzin 33 Joke Vandereet 11

12 Resultaten Zinsbouw GESTES ALS VOORLOPER TWEEWOORDZIN complementaire supplementaire tweewoordzin n = 4 n = 11 n = 3 supplementaire = tweewoordzin supplementaire VOOR tweewoordzin supplementaire NA tweewoordzin 34 Overzicht Inleiding Methode Resultaten Conclusies 35 Conclusies WOORDENSCHAT ZINSBOUW modaliteit grootte tweewoordzin drie profielen geen beïnvloedende omgevingsfactoren syndroom van Down gerelateerd modaliteit grote variatie zwakke cognitieve, communicatieve en begripsvaardigheden beperkt symbolisch dezelfde kindfactoren spelen een rol in de verwerving van gesproken woorden EN in de verwerving van gebaren zelfde ontwikkelingsverloop als normaal ontwikkelende kinderen gestes als voorloper tweewoordzin onafhankelijk van cognitieve ontwikkeling 36 Joke Vandereet 12

13 Publicaties Vandereet, J., Maes, B., Lembrechts, D., & Zink, I. (2010). Eliciting proto-imperatives and protodeclaratives in children with intellectual disabilities. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 23, Vandereet, J., Maes, B., Lembrechts, D., & Zink, I. (2010). Predicting expressive vocabulary acquisition in children with intellectual disabilities: A 2-year longitudinal study. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 53, Vandereet, J., Maes, B., Lembrechts, D., & Zink, I. (2011). Expressive vocabulary acquisition in children with intellectual disabilities: Speech or manual signs Journal of Intellectual & Developmental Disability, 36, Vandereet, J., Maes, B., Lembrechts, D., & Zink, I. (In press). The role of gestures in the transition from one- to multi-word speech in children with intellectual disabilities. International Journal of Language & Communication Disorders. 37 Bedankt voor uw aandacht! Speciale dank aan Joke Vandereet 13