Ontwikkelingsdysfasie en ASS 07/02/2013

Transcriptie

1 ontwikkelingsdysfasie en ASS Joke Vandereet, logopediste Multidisciplinair Universitair Centrum voor Logopedie en Audiologie, UZ Leuven Expertisecentrum Autisme, UZ Leuven Centrum voor Ontwikkelingsstoornissen, Leuven autismespectrumstoornis (ASS) triade van beperkingen (DSM-IV-TR, 2000) kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties kwalitatieve beperkingen in de beperkte, zich herhalende stereotiepe patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten VERBALE COMMUNICATIE taalpragmatiek figuurlijk taalgebruik stereotiep/repetitief taalgebruik NON-VERBALE COMMUNICATIE oogcontact gelaatsuitdrukkingen gestueel gedrag 2 TAALVORM fonologie klankleer morfologie woordvorming syntaxis zinsbouw TAALINHOUD lexicon woordenschat semantiek betekenisleer structurele taalvaardigheden zijn heterogeen, en niet altijd gecorreleerd met ernstgraad van ASS en/of algemeen ontwikkelingsniveau (Tager-Flusberg & Jospeh, 2003) TAALGEBRUIK pragmatiek ve beperkingen universeel bij ASS 3 1

2 vaak, doch niet altijd, vertraagde taalontwikkeling (Boucher, 2012) taalproblemen vormen vaak een eerste zorgenpunt terugval in taalontwikkeling bij 15-25% kinderen met ASS VERSUS bij 0% met ontwikkelingsvertraging (Lord et al. 2004b) bij 0% met normale ontwikkeling (Lord et al. 2004b) bij 1% met taalproblemen (Pickles et al. 2009) regressie is uniek, doch niet universeel voor ASS meestal in het tweede levensjaar, gedurende 4 à 5 maanden vaak volgend op normale mijlpalen op vlak van taal 4 heterogeniteit in structurele taalvaardigheden subtypes? specifieke subgroep blijft non-verbaal vroege epidemiologische studies 50% recentere schattingen (Lord et al. 2004a) tweejarigen doorverwezen met vermoeden ASS 14 à 20% nog steeds niet-sprekend op leeftijd van 9 jaar» 2/3 algemene ontwikkelingsvertraging» 1/3 betere algemene dan receptieve/expressieve taalvaardigheden 5 heterogeniteit in structurele taalvaardigheden subtypes? taalprofielen bij verbale kinderen met ASS (Kjelgaard & Tager-Flusberg, 2001) 4- tot 14-jarigen met ASS (n = 44) waarvan 70% nonverbaal IQ > 80-1 SD - 2 SD 47% 30% 23% semantiek en morfosyntaxis woordenschat articulatie (consonanten) fonologie (imitatie nonsenswoorden) zwakke scores, behalve wat betreft articulatie woordenschat > semantiek en morfosyntaxis 6 2

3 theoretisch: intacte nonverbale en ASS MAAR: (1) overlappende gedragsprofielen? beperkte nonverbale comm. stereotiep taalgebruik terugval in taalontwikkeling (Ventola et al. 2007, Pickles et al. 2009) ASS-KENMERKEN BIJ pragmatische problemen zwakkere sociale vaardigheden beperkingen op vlak van spel (o.a. Van Daal et al. 2004, Paul et al. 1991, Irwin et al. 2002) -KENMERKEN BIJ ASS vertraagde en/of afwijkende taalontwikkeling structurele taalproblemen (Boucher 2012, Kjelgaard et al. 2001) 7 theoretisch: en ASS intacte nonverbale MAAR: (1) overlappende gedragsprofielen beperkte nonverbale comm. stereotiep taalgebruik terugval in taalontwikkeling (Ventola et al. 2007, Pickles et al. 2009) Bishop, 2010 Kjelgaard & Tager-flusberg, 2001 O D + comorbiditeit 8 theoretisch: en ASS intacte nonverbale MAAR: (2) gevarieerde en complexe ontwikkelingsprofielen dimensionele vs. categoriale benadering clusters van kinderen met een gelijkaardig sterkte-zwakte profiel beperkte nonverbale comm. stereotiep taalgebruik terugval in taalontwikkeling (Ventola et al. 2007, Pickles et al. 2009) 9 3

4 doelstelling analyse van de vaardigheden van jonge kinderen met taalproblemen en de samenhang tussen deze vaardigheden onderzoeken van de mogelijkheid om clusters te onderscheiden binnen de groep van jonge kinderen met taalproblemen analyse van het ontwikkelingstraject van jonge kinderen met taalproblemen over een periode van 12 maanden 10 deelnemers 36 kinderen (30, 6 ) tussen maanden enkel Nederlandstalig taalaanbod 1SD beneden het gemiddelde op de receptieve en/of expressieve subschaal van een gestandaardiseerde taaltest ( pc. 15) non-verbale ontwikkelingsleeftijd > 15 maanden geen ernstige sensorische of motorische beperkingen niet gediagnosticeerd met neurologische problemen en/of een klinisch genetisch syndroom ONGEACHT KLINISCHE DIAGNOSE 11 methode nonverbale cognitieve vaardigheden adaptieve vaardigheden taalbegrip taalproductie ve intentionaliteit symboolvorming autisme-gerelateerde kenmerken clusteranalyse, op zoek naar meer homogene subgroepen 12 4

5 resultaten 4 clusters hoog functionerend laag functionerend lage joint attention + hoge symboolvorming hoge joint attention + lage symboolvorming 13 en ASS zijn ontwikkelingsstoornissen met complexe en vaak ook overlappende gedragsprofielen multidisciplinaire, dimensionele en lange-termijn visie DIAGNOSTIEK: besluitvorming baseren op zo n uitgebreid mogelijk competentieprofiel (cfr. onderzoek R. Jansen symboolvorming, joint attention) niet te snel overgaan tot categoriale besluitvorming erkennen dat en ASS comorbide aanwezig kunnen zijn INTERVENTIE: besluit bredere sterkte-zwakte-profiel van een kind erkennen, opdat geen té enge therapie-invulling 14 American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4th ed., text revision). Washington, DC: APA. Bishop D.V.M. (2010). Overlaps between autism and language impairment: Phenomimicry or shared etiology? Behavioral Genetics, 40, Boucher, J. (2012). Research review: Structural language in autistic specrum disorder characteristics and causes. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 53, Irwin, J., Carter, A. & Briggs-Gowan, M. (2002). The social-emotional development of late-talking toddlers. Journal of American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 41, Jansen, R., Ceulemans, E., Grauwels, J., Zink, I., Steyaert, J., & Noens, I. (2012). Young children with language difficulties: A dimensional approach to the delineation of subgroups. London Seminar Series on Variability in Developmental Disorders. Kjelgaard, M.M. & Tager-Flusberg, H. (2001). An investigation of language impairment in autism: Implications for genetic subgroups. Language and Cognitive Processes, 16, Lord, C., Risi, S. & Pickles, A. (2004a). Trajectory of language development in autism spectrum disorders. In M. Rice & S. Warren (Eds.), Developmental language disorders: From phenotypes to etiologies (pp. 7-29). Mahwah, NJ: Erlbaum. referenties 15 5

6 referenties Lord, C., Shulman, C. & DiLavore, P. (2004b). Regression and word loss in autistic spectrum disorders. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45, Paul, R. & Shiffer, M. (1991). Communicative intentions in normal and late talking toddlers. Applied Psycholinguistics, 12, Pickles, A., Simonoff, E., Conti-Ramsden, G., Falcaro, M., Somkin, Z. et al. (2009). Loss of language in early development of autism and specific language impairment. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 50, Tager-Flusberg, H. & Jospeh, R.M. (2003). Identifying neurocognitive phenotypes in autism. Philosophical Transactions of the Royal Society, 358, Van Daal, J., Verhoeven, L., & Van Balkom, H. (2004). Subtypes of severe speech and language impairments: Psychometric evidence from 4-year-old children in the Netherlands. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 49, Ventola, P., Kleinman, J., Pandey, J., Wilson, L., Esser, E. et al. (2007). Differentiating between autism spectrum disorders and other developmental disabilities in children who failed a screening instrument of ASD. Journal of Autism and Developmental Disorders, 37, Bedankt voor uw aandacht! 6