Het gedragsfenotype bij het velo-cardio-faciale syndroom (VCFS of 22q11 deletie) : van peuter tot adolescent.
|
|
- Juliaan Michiels
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het gedragsfenotype bij het velo-cardio-faciale syndroom (VCFS of 22q11 deletie) : van peuter tot adolescent. Ann Swillen Orthopedagoge VCFS-team Centrum voor Menselijke Erfelijkheid Leuven ann.swillen@uzleuven.be Inleiding Het concept van «gedragsfenotype» verwijst naar de associaties tussen genetische syndromen en gedragspatronen. Ook bij kinderen en volwassenen met het velo-cardio-faciale syndroom (VCFS) worden karakteristieke gedragspatronen beschreven. In het hiernavolgende willen we beknopt in gaan op de motorische, cognitieve, neuropsychologische en gedragscomponenten die veelvuldig geobserveerd worden bij kinderen (van peuter tot adolescent ) met deze aandoening. 1. Motorische ontwikkeling Hypotonie wordt frequent (75-85 %) gerapporteerd in de baby- en peuterperiode. Veel babies en peuters hebben verminderde spiersterkte en - coördinatie waardoor ze zich moeizamer en later gaan oprichten, en de omgeving gaan verkennen. Opvallend is het later bereiken van de motorische mijlpalen, m.n. alleen zitten en alleen lopen. De gemiddelde leeftijd van alleen te gaan stappen is 18 maanden (t.o.v. 14 maanden in de algemene bevolking). Tijdens de kleuterperiode en de lagere school merken we duidelijk een afname van de hypotonie. De kinderen worden steviger en motorisch vaardiger. Wel merken we bij de meeste kinderen problemen met coördinatie en evenwicht, en met zelfredzaamheid (moeilijker kleding aan- en uitdoen, knopen dichtdoen, enz...). Schrijfproblemen worden tevens beschreven bij een aantal kinderen. Tijdens de adolescentie worden hoofdzakelijk een trager werktempo/ritme vermeld.
2 Leerproblemen in VCFS Kleuterleeftijd: voorbereidende rekenvaardigheden aandachtsproblemen Lagere schoolleeftijd: begrijpend lezen rekenen: vraagstukken, probleemoplossend denken aandachtsproblemen Het is belangrijk in de begeleiding van deze kinderen ook voldoende aandacht te schenken aan deze moeizaam verlopende motorische ontwikkeling, en - waar nodig- reeds vanaf jonge leeftijd motorische stimulatie/therapie in te schakelen. Ook sportbeoefening op latere leeftijd (zwemmen, fietsen) zal de spier- en motorische ontwikkeling in positieve zin blijvend beïnvloeden. Opvoeding/begeleiding: algemene richtlijnen Evenwicht tussen stimulatie en respecteren ontwikkelingstempo van het kind/jongere Opvoedingsondersteuning: Informatie geven aan ouders/school/werkplaats Thuisbegeleiding Geïntegreerd onderwijs (GON)/revalidatiecentra Buitengewoon (kleuter-, lager-, secundair onderwijs)
3 Opvoeding/begeleiding bij peuters/kleuters Voedingsproblemen medische opvolging voedingsbegeleiding Slaapproblemen slaapritueel bij broer/zus slapen Opvoeding/begeleiding bij peuters/kleuters Spraak en taal: logopedie totale communicatie faryngoplastie Motoriek: kiné/psychomotoriek Sociale vaardigheden: - spelstimulatie/ spelbegeleiding - leren wensen duidelijk maken Opvoeding/begeleiding bij peuters/kleuters Vertraagde ontwikkeling: thuisbegeleiding spelbegeleiding school: GON begeleiding/bko extra aandacht voor rekenvaardigheden Aandachtsproblemen gestructureerde en voorspelbare, veilige omgeving medicatie (vanaf 3deKK)
4 2. Cognitie en neuropsychologisch profiel 2.1. Intelligentie : Verscheidene onderzoeken komen tot gelijkaardige aantallen betreffende leermoeilijkheden en mentale retardatie. Leermoeilijkheden komen bijna altijd voor (90-100%). Mentale retardatie (IQ < 70) komt voor in 45%: meestal gaat het om een lichte mentale achterstand (IQ 55-70). Het voorkomen van ernstige mentale retardatie (IQ < 40) is eerder uitzonderlijk. Er blijkt geen verband te zijn tussen de intelligentie en het hebben van een hartafwijking of aantal cardiale ingrepen. Er blijkt daarentegen wel een duidelijk verband te zijn tussen intelligentie en overervingspatroon : de incidentie van mentale achterstand is significant hoger in de groep van personen met een familiale deletie tegenover de groep van personen met een «de novo» deletie. 2.2.Neuropsychologisch profiel : Onderzoek naar het neuropsychologisch profiel bij kinderen met het VCFS (IQ > 70) wijst naar belangrijke overeenkomsten met het NLD-syndroom (niet-verbale leerstoornis). Net als deze kinderen merken we bij ongeveer de helft van de kinderen met VCFS een typisch profiel van verbaal IQ > performantieel IQ, visueel-ruimtelijke problemen, zwakke aandacht en concentratie, moeilijkheden met nieuw en complex materiaal, goed (auditief) geheugen, en een welbepaald sociaalemotioneel gedragspatroon (zie verder 2.3). Verder onderzoek op grotere groepen dringt zich op. Naar begeleiding toe, is het belangrijk om het voorkomen van dit type leerstoornis (niet-verbale leerstoornis) na te gaan bij deze kinderen, en deze gegevens ook mee op te nemen in het onderwijsaanbod en de leerremediëring. Kinderen met VCFS zullen reeds vanaf jonge leeftijd extra begeleiding moeten krijgen op het vlak van leren en in het bijzonder op het gebied van visuele perceptie/visueel-ruimtelijk inzicht, (voorbereidend) rekenen, begrijpend lezen, oplossend denken, omgaan met nieuw en complex materiaal. 3. Gedrag en sociaal-emotionele ontwikkeling De laatste tijd gaat er enorm veel interesse uit naar het gedrag en de sociaalemotionele ontwikkeling van kinderen met het VCFS. Eén van de belangrijkste redenen hiervoor is dat bij 10% en meer van de jongeren/jongvolwassenen met VCFS psychiatrische problemen zijn gerapporteerd. Probleem is evenwel dat deze studies voornamelijk gebaseerd zijn op retrospectieve data, en duidelijk een bias hebben van de onderzoeksgroep.
5 Veel voorkomende beschrijvingen van gedrag en temperament bij kinderen met VCFS (22q11 deletie) zijn: teruggetrokken en verlegen, impulsief en ongeremd, ADHD, ADD, emotioneel labiel en angstig. Persoonlijk zouden we hieraan de term persoonsafhankelijkheid willen toevoegen waarmee we bedoelen dat het functioneren van deze kinderen vaak afhankelijk is van de persoon bij wie ze zijn: bvb. vele kinderen kunnen slechts gaan slapen wanneer hun moeder ook thuis is; een ander voorbeeld is dat deze kinderen eenzelfde taak bij de ene leerkracht/therapeut veel beter doen dan bij een andere leerkracht/therapeut. Opvallend is ook dat ze zich zeer afhankelijk opstellen ten opzichte van bepaalde personen. O.i. zijn longitudinale studies met grote groepen kinderen vanaf jonge leeftijd uitermate noodzakelijk om een goed begrip en inzicht te krijgen in deze belangrijke problematiek. In het hiernavolgende willen we beknopt de resultaten geven van een recent onderzoek bij 120 kinderen en jongeren met VCFS (vanaf 2-18 jaar) die gevolgd worden op het Centrum voor Menselijke Erfelijkheid in Leuven. Naast ouders, werden ook leerkrachten en adolescenten gevraagd om gedragsvragenlijsten (CBCL, TRF, YSR) in te vullen De onderzoeksgroep is verdeeld in 4 groepen op basis van leeftijd: peutergroep (2-3j.), kleuters (4-6j.), lagere schoolkinderen (7-11j.), pubers en adolescenten (12-18j.) De belangrijkste bevindingen van dit onderzoek zijn de volgende: - Ouders van jonge kinderen (2-3 jarigen) melden voornamelijk lichamelijke klachten (voedingsproblemen,constipatie), slaapproblemen en teruggetrokken gedrag. - Over de periode van kleuter tot en met adolescent melden zowel ouders als leerkrachten eenzelfde kwartet van veel voorkomende gedragsproblemen: *sociale problemen (vnl. problemen in contact met leeftijdsgenoten), *aandachtsproblemen, *denkstoornissen (niet los kunnen komen van bepaalde ideeën, steeds dezelfde vragen blijven stellen, enz...) en *teruggetrokken gedrag (schuchter, verlegen, enz.) vooral in contact met nietbekenden. - Er is geen verschil in gedrag tussen jongens en meisjes. - In de groep van kinderen met een mentale achterstand (IQ < 70) worden denkstoornissen frequenter gemeld dan in de groep van kinderen met een borderline tot normale intelligentie (IQ > 70). - Vanaf de lagere schoolleeftijd en ouder (vanaf 11 jaar en >), melden leerkrachten het frequenter voorkomen van angstig gedrag bij hun leerlingen.
6 Vermits kinderen en jongeren met VCFS (22q11 deletie) erg kwetsbaar zijn op sociaal-emotioneel vlak, is een goede follow-up met aandacht voor de sociale vaardigheden en het zelfbeeld van deze kinderen één van de hoekstenen in de begeleiding. Ouders en professionelen moeten alert zijn op gedragsveranderingen, en -waar nodig- de kinderen/jongeren doorverwijzen naar een ervaren kinder- en jeugdpsychiater die vertrouwd is met dit beeld. Interessante boeken: - i.v.m. stimuleren van zelfredzaamheid: Theo Compernolle & Marijke Bisschops (1994) Je kind kan het zelf, Leuven, Acco. - i.v.m. begeleiden van aandachtsproblemen, werkhoudingsproblemen, visueel-ruimtelijke problemen: Kaat Timmerman (1995): Kinderen met werkhoudings- en aandachtsproblemen, Leuven: Acco Leuven. Kaat Timmerman & Dominique Vanderschoot (1998): Kinderen met ruimtelijk-visuele problemen, Acco Leuven. Leo Delaet, Katrien Van Maele, Tiene Vanreybrouck, Greet Vissenaekens (2003). Werkboek voor de begeleiding van kinderen met visuele perceptiestoornissen. Acco Leuven.
Baby/peuter/kleuter (0-6 jaar)
Opvoeding bij VCFS: van peuter tot adolescent Ann Swillen, orthopedagoge Centrum voor Menselijke Erfelijkheid, Leuven Inleiding Elk kind maakt zijn unieke ontwikkeling door, ook kinderen met het velo-cardiofaciale
Nadere informatieOntwikkeling, gedrag en sociaal functioneren bij personen met Velo-Cardio- Faciaal Syndroom (del22q11)
Ontwikkeling, gedrag en sociaal functioneren bij personen met Velo-Cardio- Faciaal Syndroom (del22q11) VCFS team CME-UZ Gasthuisberg ann.swillen@uzleuven.be Factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling
Nadere informatieResultaten van neuropsychologisch en gedragsonderzoek bij 13 kinderen met PTPN11 mutatie
Resultaten van neuropsychologisch en gedragsonderzoek bij 13 kinderen met PTPN11 mutatie Diane Willekens Mie-Jef Descheemaeker Orthopedagogen, CME, Leuven 29/09/07 1 Literatuurgegevens Weinig specifieke
Nadere informatieFoetaal Alcohol Syndroom: Een ondergediagnosticeerde en voorkombare aandoening. Pieter Jelle Vuijk, neuropsycholoog STAP 23 september
Foetaal Alcohol Syndroom: Een ondergediagnosticeerde en voorkombare aandoening Pieter Jelle Vuijk, neuropsycholoog STAP 23 september Indeling presentatie Inleiding FASD: o.a. voorkomen, diagnostiek, gedragskenmerken
Nadere informatieBEPERKING ONDERWIJSPARTICIPATIE
BEPERKING ONDERWIJSPARTICIPATIE GOOD PRACTICES De onderbouwing van de beperking van de onderwijsparticipatie blijkt uit het VO Aanmeldformulier Amsterdam 2009-2010, niet ouder dan een half jaar, plus diagnostische
Nadere informatieSpieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte
NEUROLOGISCHE LEER- EN ONTWIKKELINGSSTOORNISSEN Spieren en het brein Multidisciplinaire expertise over leren, ontwikkeling en gedrag van kinderen, jongeren en jongvolwassenen met een spierziekte Het centrum
Nadere informatieSikkelcelziekte. Hersenschade: 30-60% silent infarct op MRI
Sikkelcelziekte 1000 kinderen in NL Erfelijke, chronische bloedarmoede Sikkelvormige rode bloedcellen Vernauwingen in bloedvaten Schade in alle organen Hersenschade: 30-60% silent infarct op MRI Gevolgen
Nadere informatie[xà äxäé@vtüw É@ytv ttä áççwüééå xxç ttçwéxç Çz Åxà wâ éxçw zxé v{àxça
[xà äxäé@vtüw É@ytv ttä áççwüééå xxç ttçwéxç Çz Åxà wâ éxçw zxé v{àxça Het velo-cardio-faciaal syndroom Een aangeboren aandoening met vele gezichten In het begin van de jaren 90 kwam men tot de bevinding
Nadere informatieOntwikkelingsrisico s bij het opgroeien met triple X
Ontwikkelingsrisico s bij het opgroeien met triple X Hanna Swaab Sophie van Rijn Suus van Rijn Hanna, Sophie en Suus werken op de afdeling orthopedagogiek van de universiteit Leiden en op het Ambulatorium.
Nadere informatieWelkom op de informatieavond groep januari 2018
Welkom op de informatieavond groep 1-2 16 januari 2018 Doel van de avond: U informeren over: Waarom spel belangrijk is voor de ontwikkeling van uw kind. Wat komt er op uw kind af in de groepen 1 en 2.
Nadere informatieAnn Swillen, CME Ann Swillen, CME UZ UZ Gasthuisberg Gasthuisberg Leuven ann.swillen@uz.kuleuven.ac.be Kleine gestalte Faciale kenmerken Onvruchtbaarheid Hart en/of nierproblemen Motorische problemen
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu
Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de
Nadere informatieDiagnostiek van executieve functies bij adolescenten
Diagnostiek van executieve functies bij adolescenten Samenvatting presentatie congres EF bij adolescenten Utrecht, 19 juni 2012 Dr. Mariëtte Huizinga Universiteit van Amsterdam Executieve functies Weerstand
Nadere informatieRICHTLIJNEN TOELAATBAARHEIDSVERKLARING ALMERE
Voorwoord Met de invoering van passend onderwijs wordt het proces van indiceren naar arrangeren werkelijkheid. Passend Onderwijs Almere heeft afgesproken dat de onderwijsbehoefte van kinderen centraal
Nadere informatieKaat Timmerman over "kinderen met aandachts- en werkhoudingsproblemen"(art. 1998)
Kaat Timmerman over "kinderen met aandachts- en werkhoudingsproblemen"(art. 1998) Kaat Timmerman studeerde pedagogische wetenschappen, richting sociale pedagogiek, aan de K.U. Leuven. Momenteel is zij
Nadere informatiePsychisch functioneren bij het syndroom van Noonan
Psychisch functioneren bij het syndroom van Noonan drs. Ellen Wingbermühle GZ psycholoog / neuropsycholoog GGZ Noord- en Midden-Limburg Contactdag 29 september 2007 Stichting Noonan Syndroom 1 Inhoud Introductie
Nadere informatieGedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers
Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en pubers Samenvatting presentatie Expertisebijeenkomst Executieve Functies Koers-VO; Capelle a/d IJssel; 3 december 2012
Nadere informatieSociaal-emotionele kinderen ontwikkeling bij jonge ESM-
Sociaal-emotionele jonge Bernadette ESM-kinderen Vermeij ontwikkeling bij Rosanne NSDSK van Zee Inhoud Inleiding Monitor Onderzoek ontwikkeling voor sociaal bij jonge ESMkinderen emotionele met ESM Siméa
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieDevelopmental Coordination Disorder. Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts
Developmental Coordination Disorder Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts 11-06-2015 Inhoud Developmental Coordination Disorder Criteria Kenmerken Comorbiditeiten Pathofysiologie Behandeling Prognose
Nadere informatieInhoud Inleiding Hoofdstuk 1 Normale taalontwikkeling Hoofdstuk 2 Ontwikkelingsdysfasie
Inhoud Inleiding 11 Hoofdstuk 1 Normale taalontwikkeling 15 1.1 Taalontwikkeling: een multidimensioneel gebeuren 16 1.2 Componenten van de taalontwikkeling 18 1.3 Fasen in de taalontwikkeling 21 1.4 Besluit
Nadere informatieGrowing into a different brain
221 Nederlandse samenvatting 221 Nederlandse samenvatting Groeiend in een ander brein: de uitkomsten van vroeggeboorte op schoolleeftijd De doelen van dit proefschrift waren om 1) het inzicht te vergroten
Nadere informatieMotorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders
Motorisch functioneren in Noonan syndroom: Een interview met Noonan syndroom personen en/of hun ouders Ellen Croonen, AIOS kindergeneeskunde Radboudumc Inhoudsopgave Achtergrond Doel Methode Resultaten
Nadere informatieLevensverhaal. Hoe is de gezinssamenstelling? Hoe is de relatie met eventuele broertjes en zusjes?
Intakeformulier basisscholen Wageningen Geachte ouder(s), In het kader van de Wet op het Passend Onderwijs is het voor scholen van groot belang om goed zicht te hebben op de ondersteuningsbehoefte van
Nadere informatieAfdeling Medische Psychologie
Afdeling Medische Psychologie In de meeste ziekenhuizen is een afdeling medische psychologie; ook in het St. Annaziekenhuis. U bent door uw medisch specialist naar deze afdeling doorverwezen. In deze folder
Nadere informatieHersenontwikkeling tijdens adolescentie
Hersenontwikkeling tijdens adolescentie Een longitudinale tweelingstudie naar de ontwikkeling van hersenstructuur en de relatie met hormoonspiegels en intelligentie ALGEMENE INTRODUCTIE Adolescentie is
Nadere informatiePsycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen
Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Ontwikkelingsfasen bij kinderen. 3 Basisbehoeften van kinderen.
Nadere informatieWat is schoolrijpheid?
Wat is schoolrijpheid? = een proces waarbij men een bepaald ontwikkelingspeil bereikt voor vaardigheden die belangrijk zijn voor het schoolse leren. = slechte benaming = overgang incidenteel leren naar
Nadere informatie3/12/2013. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. ADHD groeit mee. ADHD is een ontwikkelingsstoornis. Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD
ADHD groeit mee Babypeuter Lagere school Puberadolescent Babypeuter Stelling 1 Huilbaby s ontwikkelen later ADHD Geboorte zuigeling - peuter Al hyperactief van in de buik Moeilijke baby : Verhoogd activiteitsniveau
Nadere informatieVroegtijdige herkenning van taalontwikkelingsstoornissen (TOS)
Vroegtijdige herkenning van taalontwikkelingsstoornissen (TOS) Joyce Rompelberg (Logopedist, Spraak- taalpatholoog) Linda Berben (Pedagogisch Behandelaar, Taalcoach, Relatiebeheer) David https://www.youtube.com/watch?v=1hortdwhtyw
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatieErvaringen van de Down syndroom teams
Ochtendprogramma Ervaringen van de Down syndroom teams Rinske Bos kinderarts Down poli < 18 jaar Wie zijn wij? Wat doen wij? Wat zien wij? Zijn we tevreden? Multidisciplinair carroussel Kinderarts Logopediste/Ergotherapeut
Nadere informatieGezond op school? Aspecten van de gezondheid en gezondheidsproblemen bij schoolkinderen in Vlaanderen
Gezond op school? Aspecten van de gezondheid en gezondheidsproblemen bij schoolkinderen in Vlaanderen Ciska Pieters - Mathieu Roelants Prof. dr. Karel Hoppenbrouwers Studiedag SWVG Leuven, 2 december 2010
Nadere informatieKlinische manifestatie van ADHD Kenmerkende vorm van ADHD
Klinische manifestatie van ADHD Kenmerkende vorm van ADHD Kinderen met (een vermoeden van) ADHD zullen veelal ongeconcentreerd, druk en impulsief zijn. De meeste ouders zoeken hulp voor hun kind (meestal
Nadere informatiehet neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP
het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP 15-03-2013 Inhoud Het neuropsychologisch denkkader De schoolsetting Ter ondersteuning bij het kind met
Nadere informatieSamenwerkingsverband Passend Onderwijs Drechtsteden. Arrangementen extra ondersteuning SWV Passend Onderwijs Drechtsteden
Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Arrangementen extra ondersteuning SWV Passend Onderwijs Speciaal basisonderwijs In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat leerlingen in aanmerking kunnen komen
Nadere informatieEMDR in de kinderrevalidatie: het werkt echt!
EMDR in de kinderrevalidatie: het werkt echt! Marjan Zuur orthopedagoog/klinisch psycholoog RC De Hoogstraat Maureen Stam orthopedagoog/gz-psycholoog RC De Trappenberg VOOR NA Inhoud 1. Traumaverwerking
Nadere informatieNeuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB
Neuropsychologisch onderzoek (NPO) na een SAB Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Waarom? Ik wil graag weer aan het werk! Ik ben erg moe en prikkelbaar. Ik kan slecht
Nadere informatieDe huid en het brein. Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1
De huid en het brein Multidisciplinaire expertise bij ontwikkeling, leren en gedrag van kinderen en jongeren met neurofibromatose type 1 Het Centrum voor Neurologische Leer- en ontwikkelingsstoornissen
Nadere informatieDutch summary 1. Dutch summary. Dutch summary
http://hdl.handle.net/1765/105797 Dutch summary Dutch summary 1 Dutch summary 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Dutch summary 3 Introductie Kinderen die in de neonatale periode zeer ernstig ziek zijn
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/33187 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hidding, Elske Title: Neurocognitive mechanisms and vulnerability to autism and
Nadere informatie3/4/13. Executieve functies GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS
GEDRAG IN GOEDE BANEN LEIDEN: OVER DE ROL VAN EXECUTIEVE FUNCTIES BIJ KINDEREN EN PUBERS SAMENVATTING PRESENTATIE SCHOOLPSYCHOLGENCONGRES; AMSTERDAM; 15 MAART 2013 Dr. Mariëtte Huizinga Vrije Universiteit
Nadere informatieOuders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als
1 Temperament van het kind en (adoptie)ouderschap Sara Casalin Ouders gebruiken voor het temperament van hun kind(eren) spontaan woorden als verlegen, blij, impulsief, zenuwachtig, druk, moeilijk, koppig,
Nadere informatieKinderen met leerproblemen en genetisch onderzoek
Kinderen met leerproblemen en genetisch onderzoek Griet Van Buggenhout, MD, PhD Centrum voor Menselijke Erfelijkheid, Leuven Griet.VanBuggenhout@uzleuven.be Genetisch onderzoek en leerproblemen 1. Algemene
Nadere informatieProudy. Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie
Proudy Praktijk voor psychomotorishe kindertherapie Wat is psychomotorische kindertherapie? Pmkt is een vorm van kindertherapie bedoeld voor kinderen die vast lopen in hun ontwikkeling en dat in hun gedrag
Nadere informatieDefinities. Het Puberbrein moet kiezen: hoe, wat, waar, wanneer? Wat gaan we doen? Definities. Conclusie. Hoe komt leren tot stand?
Het Puberbrein moet kiezen: hoe, wat, waar, wanneer? Dr. Renate de Groot" " Centre for Learning Sciences and Technologies" (CELSTEC)" " Open Universiteit Definities Puberteit: - Periode van lichamelijke
Nadere informatiePresentatie Ineke Vliem: anders denken, anders leren 9 oktober 2012. anders denken, anders leren. anders denken, anders leren
Presentatie Ineke Vliem: 9 oktober 2012 Dia 1 anders denken anders leren Ineke Vliem Dia 2 Anders denken, anders leren: en -problemen bij hoogbegaafdheid, ADHD, ADD, dyslexie Hoog sensitiviteit (HSP) Beelddenken
Nadere informatieWat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog
Wat zijn de neuropsychologische gevolgen van een hersentumor bij kinderen. Dr Femke Aarsen, klinisch neuropsycholoog Wat is neuropsychologie? Neuropsychologie is de psychologie die zich bezighoudt met
Nadere informatieDe JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen.
De JES studie: effecten van huiselijk geweld op de ontwikkeling van kinderen. 1 Symposium Krachtige Kinderen in de opvang. Driebergen, 29 oktober 2012 Mirjam Wouda, kinder- en jeugdpsychiater Mutsaersstichting
Nadere informatieWat gaan we doen? Hoe komt leren tot stand?
Voeding en schoolprestatie: Hoofdzaak of kopzorg? Dr. Renate H.M. de Groot Welten Institute Research, Centre for Learning, Teaching and Technology, Open University of the Netherlands Wat gaan we doen?
Nadere informatieHet schoolondersteuningsprofiel. Adres Klingerveld 6 Telefoon Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 3008 Helmond-Peelland
Het schoolondersteuningsprofiel School Gerardusschool Adres Klingerveld 6 Telefoon 0493-314144 Bevoegd Gezag Stichting Prodas Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 3008 Helmond-Peelland Inleiding In het
Nadere informatieOp weg naar effectiviteitonderzoek in het cluster 4 onderwijs
Op weg naar effectiviteitonderzoek in het cluster 4 onderwijs Een verkenning van de doelgroep en de werkwijze Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. Drs. H. Leloux-Opmeer Inhoudsopgave Introductie
Nadere informatieAfdeling Medische psychologie
Afdeling Medische psychologie U bent door uw medisch specialist doorverwezen naar de afdeling Medische psychologie. In deze folder leest u meer over de behandeling door de medisch psycholoog, met welke
Nadere informatieSignaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld. huiselijkgeweldwb.nl. 0900 126 26 26 5 cent per minuut
Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26 Signaleren: kinderen die getuige zijn van huiselijk geweld Kinderen die getuige zijn van geweld tussen hun
Nadere informatieKinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012. Bijeenkomst 11: ontwikkeling
Kinderen Ontwikkelen en Leren 201-2012 Bijeenkomst 11: ontwikkeling Terugblik bijeenkomst 10 Presentatie ontwikkelingsgebieden Indeling ontwikkelingsgebieden Casus: stel je probleemverklaring op. Bijeenkomst
Nadere informatieAandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen
SAMENVATTING Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen klinische populaties, waaronder ook de Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD). Ook al wordt
Nadere informatieSamenvatting. (Dutch Summary)
(Dutch Summary) In dit proefschrift is de ontwikkeling van gedrags- en emotionele problemen van tweelingen en eenlingen in de leeftijd van 3 tot 12 jaar onderzocht. In hoofdstuk 1 wordt een introductie
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatie. In een notendop. Over de auteur
Boek : DCD-hulpgids voor leerkrachten. Achtergrond en adviezen bij de motorische coördinatiestoornis. Auteur : Eelke van Haeften 2009, Pica ISBN: 9789077671276 Bespreker : Sofie Bruyneel Datum : april
Nadere informatieHet schoolondersteuningsprofiel. BS De Wegwijzer Adres Galileistraat 1 Telefoon
Het schoolondersteuningsprofiel School BS De Wegwijzer Adres Galileistraat 1 Telefoon 0493311213 Bevoegd Gezag Stichting Prodas Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 3008 Helmond-Peelland Inleiding In
Nadere informatieNLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties
NLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties Lia Charité praktijk voor psychosociale therapie Lia Charité Notenboom 6 5682 HZ Best Nederland tel: +31499 398302 info@liacharite.nl www.liacharite.nl
Nadere informatieAD(H)D bespreken. BEN/LO/ADHD/14/0003a April 2014
AD(H)D bespreken N.B.: de inhoud van dit programma is slechts van adviserende aard en dient niet als vervanging voor professioneel en/of medisch advies. Als u verdere consultatie wenst, of wanneer u zich
Nadere informatieBasisschool Voordeldonk maakt deel uit van het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 3008 Helmond-Peelland.
Schoolondersteuningsprofiel School BS Voordeldonk Adres Bergweg 60 Telefoon 0493 691751 Bevoegd Gezag Stichting Prodas Samenwerkingsverband passend onderwijs 3008 Helmond-Peelland Dit schoolondersteuningsprofiel
Nadere informatieDe Diamant maakt deel uit van het Samenwerkingsverband Passend Onderwijs 3008 Helmond- Peelland.
Schoolondersteuningsprofiel School De Diamant Adres Avennelaan 17 Telefoon 0493 492001 Bevoegd Gezag Stichting Prodas Samenwerkingsverband passend onderwijs 3008 Helmond-Peelland Dit schoolondersteuningsprofiel
Nadere informatieUw zoon/dochter wordt verwacht bij het intakegesprek (ook) aanwezig te zijn.
AANMELDVRAGENLIJST KINDEREN/JONGEREN GEDRAG PERSOONSGEGEVENS Naam : Geboortedatum : Adres : Postcode & woonplaats : Hier graag een pasfoto van uw zoon/dochter plakken. BSN : Identificatienummer ID of paspoort
Nadere informatie-Onze school behoort tot het officieel gesubsidieerd onderwijsnet. Het schoolbestuur is de gemeente Olen.
Pedagogisch project 1. situering onderwijsinstelling 2. levensbeschouwelijke uitgangspunten 3. visie op ontwikkeling en opvoeding 4. het schoolconcept 1. Situering onderwijsinstelling 1.1 Een gemeenteschool:
Nadere informatieWat is het XXX-syndroom? Het XXX-syndroom is een syndroom waarbij meisjes drie in plaats van twee maal een X- chromosoom hebben.
XXX-syndroom Wat is het XXX-syndroom? Het XXX-syndroom is een syndroom waarbij meisjes drie in plaats van twee maal een X- chromosoom hebben. Hoe wordt het XXX-syndroom ook wel genoemd? Het XXX-syndroom
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Hoofdstuk 1. Hoofdstuk 2. Hoofdstuk 3 SAMENVATTING
139 Nederlandse samenvatting Het doel van dit proefschrift is om bij te dragen tot een beter begrip en verbetering van onze kennis over het 22q11.2 deletie syndroom (22q11DS). We onderzochten een specifieke
Nadere informatieHoogbegaafdheid info. Cijfers 3. Welk percentage van de hoogbegaafde leerlingen krijgt een VWO advies? Antwoord: Slechts 64% (Guldemont, 2003)
Cijfers 1 Hoeveel hoogbegaafde leerlingen zijn er statistisch gezien in jouw klas? 2,5% (Vele bronnen) Cijfers 2 Hoeveel A-leerlingen zijn er statistisch gezien in jouw klas? 25% (Cito) Cijfers 3 Welk
Nadere informatieGroeidocument deel A. Interventie Wie (naam+functie) Datum. Naam. Geboortedatum. Groepsverloop. Startdatum groeidocument. Leerkracht.
Groeidocument deel A Naam Geboortedatum Groepsverloop Startdatum groeidocument Leerkracht Huidige groep Beginsituatie / aanleiding tot opstellen groeidocument en hulpvraag: (wat zie je, welke zorgen heb
Nadere informatieA c. Dutch Summary 257
Samenvatting 256 Samenvatting Dit proefschrift beschrijft de resultaten van twee longitudinale en een cross-sectioneel onderzoek. Het eerste longitudinale onderzoek betrof de ontwikkeling van probleemgedrag
Nadere informatiePsychosociale problemen bij kinderen met een hartaandoening en de rol van de verpleegkundig specialist
Psychosociale problemen bij kinderen met een hartaandoening en de rol van de verpleegkundig specialist Theresia Vissia-Kazemier Verpleegkundig specialist Beatrix Kinderziekenhuis UMCG Verpleegkundig specialist
Nadere informatieOndersteuningsprofiel. Koningin Wilhelminaschool
Ondersteuningsprofiel Koningin Wilhelminaschool Datum: 22 februari 2012 Aantal leerlingen: 226 Aantal groepen: 8 Aantal leerkrachten: 16 Korte toelichting bij het profiel In dit zorgprofiel vindt u informatie
Nadere informatieMoet mijn kind nog luisteren?
Moet mijn kind nog luisteren? Grenzen stellen in de opvoeding Mauri Met dank aan M. Wysmans Schoolreglement uit 1848 Kaartspelen in de klas Vloeken Alcohol drinken op school Liegen Meisjes spelen met jongens
Nadere informatieOver dyscalculie en rekenproblemen
De Dyscalculie-Survivalgids 19 Hoofdstuk 1 Over dyscalculie en rekenproblemen Voor we verder ingaan op dyscalculie, moeten we toch eerst even vertellen wat dyscalculie eigenlijk is. Dat gaan we doen in
Nadere informatieKajak Congres Psychiatrie en LVB
WERKEN AAN SAMENSPEL Kajak Congres Psychiatrie en LVB Sammy Roording, Klinisch neuropsycholoog Karakter, Zorglijn LVB Ede/Apeldoorn s.roording@karakter.com Muntgebouw Utrecht, 17 mei 2018 pagina 1 INVENTARISATIE
Nadere informatie132
6DPHQYDWWLQJ 132 6DPHQYDWWLQJ Sotos syndroom, ook wel cerbraal gigantisme genoemd, werd voor het eerst beschreven in 1964 door Professor Sotos. Hij beschreef 5 kinderen met snelle lengtegroei, een grote
Nadere informatieKINDER FYSIO THERAPIE
KINDER FYSIO THERAPIE SPELENDERWIJS ONTWIKKELEN KINDEREN HUN ZINTUIGEN EN MOTORIEK. MEESTAL GAAT DAT GOED, MAAR BIJ SOMMIGE KINDEREN DUURT HET LANGER OF WIJKT DE ONTWIKKELING AF VAN WAT GEBRUIKELIJK IS
Nadere informatieKinderen met een beperking van AWBZ naar Jeugdwet
Kinderen met een beperking van AWBZ naar Jeugdwet Een presentatie over de factsheetvan de Werkgroep Jeugd met een Beperking van het Transitiebureau Jeugd De wetten De jeugdwet De Wet Langdurige Zorg (Wlz)
Nadere informatieLiesbeth Mevissen. www.bsl.nl
Liesbeth Mevissen www.bsl.nl EMDR bij mensen met een verstandelijke beperking en/of autisme Liesbeth Mevissen, klinisch psycholoog, EMDR supervisor 27 september 2013 l.mevissen@accare.nl verstandelijk
Nadere informatieSpieren en brein: leren en gedrag
Multidisciplinaire expertise over leren en gedrag bij kinderen en jongeren met een spierziekte Spieren en brein: leren en gedrag Alle kennis. Alle aandacht. Spieren en brein: leren en gedrag Het Centrum
Nadere informatieEEN NIEUW BEGIN OP EEN SPECIALE SCHOOL
speciaal onderwijs speciaal onderwijs EEN NIEUW BEGIN OP EEN SPECIALE SCHOOL Speciaal Onderwijs Entréa Een nieuw begin op een speciale school De meeste kinderen beginnen hun schoolcarrière op de basisschool.
Nadere informatieWij verzoeken u vriendelijk het gegevensformulier en het vragenformulier digitaal in te vullen en vóór de eerste afspraak te retourneren per email.
Adviespraktijk voor Pedagogische en Psychologische hulpverlening Dr. Carien C. Pot-Mees Dorpsstraat 79 2361 AX Warmond Tel: 071-3011545 E-mail: carien@praktijkpotmees.nl Wij verzoeken u vriendelijk het
Nadere informatieNLD. Non-verbale leerstoornis
1 NLD: non-verbale leerstoornissen Fontys/OSO serie leerkrachtbrochures De wereld ontdekken door erover te praten De wereld exploreren door erover te spreken Mytylschool de brug NLD Non-verbale leerstoornis
Nadere informatieLEZING VOOR DE THEMA-AVOND VAN DE MULTIPLE SCLEROSE VERENIGING NEDERLAND, REGIO ZUID-HOLLAND-NOORD.
MS en COGNITIE LEZING VOOR DE THEMA-AVOND VAN DE MULTIPLE SCLEROSE VERENIGING NEDERLAND, REGIO ZUID-HOLLAND-NOORD. WOENSDAG 12 OKTOBER 2011, DIACONESSENHUIS, LEIDEN. Mw. drs. M.W. Pleket Gz-/neuropsycholoog
Nadere informatieWat is het MR-X101 syndroom? Het MRX-101syndroom is een aandoening waarbij jongens meer dan meisjes een achterstand hebben in hun ontwikkeling.
Het MRX-101 syndroom Wat is het MR-X101 syndroom? Het MRX-101syndroom is een aandoening waarbij jongens meer dan meisjes een achterstand hebben in hun ontwikkeling. Hoe wordt het MRX-101 syndroom ook wel
Nadere informatieDienst Ambulante Begeleiding. Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking.
Dienst Ambulante Begeleiding Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking. Voorstelling DAB ambulante en mobiele dienst voor gezinnen met kind, jongere of volwassene met een verstandelijke
Nadere informatieVan AWBZ naar Jeugdwet. Een presentatie over de Factsheet Jeugd met een beperking Werkgroep Jeugd met een Beperking van het Transitiebureau Jeugd
Van AWBZ naar Jeugdwet Een presentatie over de Factsheet Jeugd met een beperking Werkgroep Jeugd met een Beperking van het Transitiebureau Jeugd De wetten De Jeugdwet De Wet Langdurige Zorg (Wlz) De Zorgverzekeringswet
Nadere informatieIntakevragenlijst school
Intakevragenlijst school Dit formulier wordt ingevuld door de school van de leerling en bestaat uit totaal 10 pagina s. Vul de vragen op dit formulier, voor zover bekend en van toepassing, zo volledig
Nadere informatieOmdat uit eerdere studies is gebleken dat de prevalentie, ontwikkeling en manifestatie van gedragsproblemen samenhangt met persoonskenmerken zoals
Gedragsproblemen komen veel voor onder kinderen en adolescenten. Als deze problemen ernstig zijn en zich herhaaldelijk voordoen, kunnen ze een negatieve invloed hebben op het dagelijks functioneren van
Nadere informatieImpulsklasonderzoek. Koen de Jonge Lectoraat Passend Onderwijs Hogeschool Leiden 06-25016157
Impulsklasonderzoek Koen de Jonge Lectoraat Passend Onderwijs Hogeschool Leiden 06-25016157 jonge.de.k@hsleiden.nl Inhoud 1. Aanleiding 2. Onderzoeksvragen 3. Methode 4. Resultaten 5. Conclusie 6. Discussie
Nadere informatieHechtingsproblemen. Wat betekent dit en hoe ga je hiermee om?
Hechtingsproblemen Wat betekent dit en hoe ga je hiermee om? Even voorstellen. Vera Ram Orthopedagoog/ Zorgcoördinator (en lid van de directie) op de Mr de Jonghschool (cl 4, ZMOK) Eerder: leerkracht,
Nadere informatiePROTOCOLLEN. Stappenplan t.a.v. doubleren Bij de besluitvorming over een doublure worden de volgende stappen genomen:
Doel van dit protocol Kan een kind overgaan naar een volgende groep of blijft het zitten? Met dit protocol willen we ouders informeren hoe wij als school omgaan met de beslissing om een leerling al dan
Nadere informatieDeel 1: Informatie over het aangemelde kind en het gezin
Intakevragenlijst voor ouders / verzorgers particulier Pagina 1 / 8 Deze intakevragenlijst is bedoeld voor ouders/verzorgers van kinderen die zijn aangemeld voor diagnostiek of behandeling. We hechten
Nadere informatieVoorbereidende schrijfoefeningen gaan onvoldoende Slordig of slecht leesbaar handschrift
Ouderinformatiebrief: Motorische schrijfproblemen & kinderfysiotherapie Het belang van Schrijven is een manier om te communiceren en om je creatief te uiten. Daarom is belangrijk in de ontwikkeling van
Nadere informatieKinderpraktijk Breda Loon van Mertersem 61 b 4812 PR Breda Voor meer informatie: www.kinderpraktijkbreda.nl
Kinderpraktijk Breda Loon van Mertersem 61 b 4812 PR Breda Voor meer informatie: www.kinderpraktijkbreda.nl SAMENWERKING VOOR KINDERZORG OP MAAT Kinderpraktijk Breda is een praktijk waar kinderen en jongeren
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking
Herkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking Doelgroep s Heeren Loo, Almere: Alle leeftijden: kinderen, jongeren & volwassenen (0 100 jaar) Alle niveaus van verstandelijke
Nadere informatieAdvanced Therapy. Orthopedagogiek. Charlotte Stoop Ibtisam Rizkallah
Advanced Therapy Orthopedagogiek Charlotte Stoop Ibtisam Rizkallah 06-44464540 026-3891964 info@advancedtherapy.nl Inhoudsopgave 1. WAT DOET DE ORTHOPEDAGOOG?... 2 2. MOGELIJKE INDICATIES... 3 3. BEHANDELAANBOD...
Nadere informatieAANMELDING mobiele/ambulante begeleiding buitengewoon onderwijs
AANMELDING mobiele/ambulante begeleiding buitengewoon onderwijs (De groene onderdelen worden ingevuld door het team mobiele/ambulante begeleiding) AANMELDING: O nieuwe aanmelding O heraanmelding BESLISSING:
Nadere informatieDoordat bewegen en uitvoeren van activiteiten moeilijker gaat, voelt een kind met DCD zich soms onzeker. Ook kan het activiteiten spannend vinden.
Onlangs is uw kind gezien in het observatieteam en is de diagnose DCD gesteld. In deze folder leest u wat DCD is, wat de behandeling bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch inhoudt en hoe
Nadere informatie