Verslag bijeenkomst Sterk in financiën, 18 mei 2017, Apeldoorn

Transcriptie

1 Verslag bijeenkomst Sterk in financiën, 18 mei 2017, Apeldoorn Op 18 mei 2017 werd in Omnisport in Apeldoorn de tweede editie gehouden van de bijeenkomst voor medewerkers financiën van de Gelderse gemeenten en gemeenschappelijke regelingen. De bijeenkomst werd georganiseerd door het team financieel toezicht van de provincie Gelderland, met als doel om kennis en ervaring uit te wisselen en elkaar te ontmoeten. Er werden zes workshops gegeven, waarvan hieronder een kort verslag is te vinden. De inleiding van de bijeenkomst vond plaats door gedeputeerde Jan Markink en de afsluiting werd verzorgd door Pieter van den Hoogenband. Workshop Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed - Donald van der Veen, Stichting Maatschappelijk Vastgoed In deze workshop ging Donald van der Veen in op de exploitatie en financiering van projecten die verduurzaming van gemeentelijk vastgoed tot doel hebben. In de praktijk blijkt dit een lastige opgave. Het gaat dan voornamelijk om onderwijshuisvesting die moeilijk te financieren is of om onderwijsinstellingen die nauwelijks over reserves of voorzieningen beschikken. De Stichting Maatschappelijk Vastgoed hanteert het concept Huren als Eigenaar. Hierbij wordt het vastgoed buiten de gemeentelijke balans gehouden. De onderwijsinstelling huurt het gebouw van een beheerstichting. De gemeente verleent de stichting, de verbonden partij, het opstalrecht. De bekostiging van de instelling vindt plaats door de gemeente, de financiering door de BNG Bank. Energieneutrale onderwijsinstellingen kunnen binnen een ontwikkelingsperiode van 10 jaar gerealiseerd worden. De aanvangs- en exploitatielasten liggen zijn bij dit huurconcept i.t.t. eigenaarschap veel lager. Alle partijen genieten kostenvoordelen. De gemeente behoudt bovendien haar grondpositie. Donald noemde in zijn presentatie verschillende onderwijsinstellingen waar dit concept al succesvol is toegepast. De nieuwe samenwerking van BNG Bank, Fakton, Penta Rho en SMV is gericht op de nationale uitrol van een financierings- en exploitatieconcept voor de verduurzaming van het maatschappelijke 1

2 vastgoed, onderwijshuisvesting in het bijzonder. Het concept zal voor iedere gemeente van de Provincie Gelderland beschikbaar worden gesteld. Uit de vragen die door de deelnemers aan de workshop werden gesteld, bleek dat veel gemeenten met dit onderwerp bezig zijn. OCW bank instelling 6 huurovereenkomst 5 lening 1 juridisch eigendom 2 bekostiging beheerstichting gemeente 3 opstalrecht 4 zekerheid Gemeentefonds diverse partijen Workshop Financiële positie en strategische keuzes - Ard Schilder, onderzoeker & adviseur Think Public Gemeenten zien er in hun organisatie, taken, uitgaven en financiële positie heel anders uit dan tien jaar geleden en zullen over tien jaar er weer heel anders uitzien. De financiële positie en ontwikkeling daarvan krijgt de laatste jaren van gemeenten zelf en in het financieel toezicht meer aandacht. De laatste jaren is er sprake van een steeds grotere dynamiek bi j gemeenten. Hoe ga je daarmee om en welke rol neem je als financial? Hype en overbodig óf nodig om de financiële discipline meer ondersteunend te laten zijn aan strategische keuzes? En wat zou er dan veranderen in de financiële functie zelf? Ard Schilder - ging in zijn workshop in op de ontwikkelingen rond de financiële positie van gemeenten en liet de effecten daarvan op de financiële functie zien. De verplichte kengetallen spelen steeds vaker een rol bij de strategische keuzes/investeringen van gemeenten. Soms worden er daarnaast ook nog andere eigen kengetallen gehanteerd. Belangrijk daarbij is de indicatoren in zijn geheel te bezien en niet er zo maar één uitpikken. Kengetallen hebben bovendien pas waarde als het leidt tot een goed gesprek. Bij het gebruik van kengetallen is het belangrijk om goed na te denken over wat de cijfers zeggen en het goed uit te leggen (aan bijv. de raad). Het is belangrijk om te beseffen dat het gaat om het verhaal achter de cijfers. Dit levert wel een spanningsveld op met het toezicht, waar ook bepaalde cijfers worden gebruikt (structureel en reëel saldo begroting, kengetallen). In hoeverre is er ruimte om ook naar het verhaal achter deze cijfers te kijken? Meerjarige beelden (over een lange periode) geven inzicht op de financiële positie. Daarnaast geven scenario s (bijv. stresstest VNG) goed de gevoeligheid van de keuzes aan. Scenario s worden in de gemeentelijke praktijk nog niet breed gebruikt. 2

3 Onder invloed van de ontwikkelingen ontwikkelt de financiële functie zich meer van financieel administratief werk tot businesscontroller nu en netwerkcontroller in de toekomst. De klassieke financiële functies worden in toenemende mate geautomatiseerd. Workshop Financieel partnership met data-inzicht - Mark Hendriks, financieel expert van Eiffel & René van der Meer, smart data expert van het AnalyseCentrum (onafhankelijk onderdeel van Eiffel) In deze workshop namen de workshopleiders de deelnemers mee in de wereld van big data en wat gemeenten hiermee in hun beleid kunnen doen. Zij lieten zien hoe diverse instanties op basis van een grote hoeveelheid bekende gegevens heel veel (niet binnen openbare bronnen te vinden) informatie over mensen of groepen mensen kunnen bepalen of voorspellen. Voor sommige van de deelnemers een eye-opener die ook wel als eng werd omschreven. Het Analysecentrum verzamelt en analyseert ook grote hoeveelheden data. De big data worden gefilterd door het systeem op ruis en waardevolle informatie. Op basis van clustering worden er profielen opgesteld. Elke profiel heeft achterliggende kenmerken. Doel hiervan is om met deze informatie onder meer te voorspellen hoe de vraag naar gemeentelijke voorzieningen door burgers zich zal ontwikkelen, met name binnen het sociaal Domein. Gemeenten kunnen hiermee anticiperen binnen hun (financiële) beleid. Hiervoor is door Eiffel een monitor/dashboard ontwikkeld. 3

4 Blockchain voor de overheid - Tim Janssen, Blockchainspecialist bij 216 Accountants Blockchain, een nieuw begrip dat veel langs komt momenteel. Dat maakt nieuwsgierig. Whizzkid Tim neemt het overwegend oudere gehoor hierin mee. Voor veel aanwezigen was dit onderwerp nieuw en riep het vragen op. Blockchain is de familie waarvan het betaalmiddel de bitcoin deel uitmaakt. Het is een transparante digitale keten die 100% veiligheid garandeert. Door een ingebouwd beveiligingsmechanisme en volledige transparantie wordt dit gewaarborgd. De blockchain heeft geen centrale beheerder, zoals bijvoorbeeld een bank. De beheerders binnen de keten controleren elkaar. Dat vraagt veel rekenkracht en kost veel elektriciteit. Maar bemiddelaars zijn virtueel en dus goedkoop. Kortom, blockchains zijn interessant als je anderen niet vertrouwt. Er zijn publieke en private (op uitnodiging) blockchains. Qua ontwikkeling kan je het wel vergelijken met het begin van het internet. Een fase waarin het erom gaat vertrouwen op te bouwen en het verschil tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer (de techneut) te verkleinen. Maar veel uitdagingen zitten er ook nog in de wet- en regelgeving en de gebruikersvriendelijkheid. Voor verdere ontwikkeling is geld nodig. Banken en belastingdienst hebben al interesse. De overheidsmarkt zit nu in de fase van conferenties, mensen uit het veld en start ups dragen ideeën aan. Een interessante toepassing? Misschien komen we met blockchains van het stempotlood af. Dat we in de toekomst nog meer gaan horen over blockchain en de toepassing hiervan is wel duidelijk. Burgers betrekken bij financiën - Joop Hofman, Rode Wouw BV & André Bosma beleidsadviseur financiën gemeente Emmen In een uurtje nemen Joop Hofman en André Bosma je mee op de wereldreis van de burgerbegroting. Er samen uitkomen op z n Braziliaans is dat burgers de begroting maken in het plaatselijke voetbalstadion (Porto Allegre, inwoners). En dat werkt! De schaal kan ook nog (veel) groter, bewijzen onze zuiderburen in Antwerpen. En Nederland dan? Een kaartje laat zien dat het bij ons nog in de kinderschoenen staat: verspreid over het land wat stipjes met een totale omvang van 2 à 3%. Maar daar zitten wel mooie, van elkaar verschillende, voorbeelden tussen. Oldebroek draagt als het ware de woonomgeving over; Inwoners van Cuijk geven ook aan waar geld weg mag. Emmen draagt aan twee wijken een selectie uit de productbegroting over. Een burgerbegroting zorgt voor vitalisering van de lokale democratie. De dienstverlening verbetert en de inwoners zijn actief betrokken. Een burgerbegroting is géén taakoverdracht van de gemeente. Bij een burgerbegroting krijgen burgers de opdracht om met elkaar in gesprek te gaan om uiteindelijk tot een gezamenlijk besluit te komen over de desbetreffende onderwerpen. De burgerbegroting wordt in spelvormen uitgevoerd (spel van de democratie). De belangrijkste uitgangspunten zijn: iedereen aan tafel is gelijk; transparante procesafwegingen; samenwerking; resultaten en prioriteiten of keuzes. Een burgerbegroting levert meer en betere dienstverlening op en de bewoners zijn actief bezig. 4

5 In het proces blijken spelvormen het goed te doen: de inbreng is gelijkwaardiger en de opkomst gaat omhoog. Agenderen, delibereren en stickeren leidde zo in een van de gemeenten bijvoorbeeld tot aanleg van een bijenpassage. Tenslotte komen voorbeelden van monitoring en verantwoording aan bod en last but not least de legitimiteit. Een hot issue bij allerlei samenwerkingsvormen waar veel onderzoek naar wordt gedaan (o.a. Raad voor het Openbaar Bestuur). Nieuwe (niet traditioneel gekleurde) partijen zien wat dit betreft minder beren op de weg. Zij staan meer open voor dit type burgerinitiatieven, aldus de inleiders. In het tweede deel van de workshop gaf André Bosma (gemeente Emmen) een praktijkvoorbeeld van een burgerbegroting. Emmen heeft op basis van de productbegroting een aantal thema s geselecteerd met verschillende accenten. Er wordt gebruik gemaakt van een format, waarin de kaders zijn vastgesteld. Bij de keuze voor een bepaald initiatief, moet ook de dekking aangegeven worden. Het college besluit over de definitieve toekenning van het budget en informeert de raad. Tussentijds wordt een vinger aan de pols gehouden met betrekking tot de voortgang, door gebiedscoördinatoren (linking pins) en wordt er per half jaar verantwoording afgelegd. Het financieel beheer is in handen van de gemeente. De kaders gelden in principe voor twee jaar. 5

6 Jaarrekening: focus op highlights, online & op 1 A4-tje - Clemens Rutten, concernexpert gemeente Nijmegen Clemens Rutten licht aan de hand van vragen en stellingen toe hoe Nijmegen de Stadsrekening heeft vernieuwd. Zo is hij veel korter geworden, ligt de nadruk op een interactieve website en is er vanaf dit jaar een infographic die burgers in één oogopslag laat zien wat de gemeente in 2016 voor hen heeft gedaan. De aanleiding was een boekwerk van ruim 300 pagina s. Daarbij speelt mee dat Nijmegen 16 programma s en 6 thema s heeft toe te lichten. Hieraan is nu niet getornd maar zal bij een volgende bestuursperiode in overleg met de raad worden gereduceerd, om de omvang verder terug te brengen. Er is gekeken naar voorbeelden van andere gemeenten, zoals Amersfoort en Barneveld. De webversie op telt nog 373 webpagina s maar is, mede dankzij zoekvensters en linkjes, veel toegankelijker en biedt meer (detail)informatie. Voor het CBS, de toezichthouder en enkele geïnteresseerden wordt er ook nog een (printbare) PDFversie (255 pagina s) gemaakt, maar de gemeente wil daar zo snel mogelijk van af. 6