Om de kwaliteit. van bestaan

Transcriptie

1 Om de kwaliteit van bestaan Theoretisch kader April 2014

2

3 Inhoud 1. Inleiding 5 2. Waarom een theoretisch kader? 7 3. Het theoretisch kader van De Waerden Twee bouwstenen in samenhang Ervaringsordening Triple-C 9 4. Ervaringsordening (verdieping en voorbeelden) Triple-C (verdieping en voorbeelden) Competenties van begeleiders In de praktijk Gebruikte literatuur 22

4

5 1. Inleiding De Waerden ondersteunt mensen met een verstandelijke beperking. In onze visie beschrijven we dat wij mensen met een beperking als medeburgers zien die, net als iedere andere burger, zo gewoon mogelijk meedoen in de samenleving. Zij hebben zoveel mogelijk eigen regie over hun leven. Als gevolg van hun beperking hebben zij in meerdere of mindere mate steun nodig. Welke steun nodig is hangt af van de (on)mogelijkheden van henzelf en de (on)mogelijkheden van de omgeving. Familie, vrijwilligers en algemene voorzieningen bieden die steun. Waar dit (nog) niet het geval is, waar die hulp niet aanwezig is of waar die hulp ontoereikend is, bieden professionele zorgaanbieders als De Waerden ondersteuning op maat. De wijze waarop wij onze professionele ondersteuning vormgeven is gebaseerd op opvattingen en theorieën. Door deze opvattingen en theorieën te kennen en er naar te handelen krijgt onze ondersteuning de meerwaarde die van een professional mag worden verwacht. Om zichtbaar te maken welke theorieën dit zijn, om transparant te maken wat we doen en waarom, hebben we die beschreven in een theoretisch kader. 5

6 2. Waarom een theoretisch kader? Onze ondersteuning is persoonlijk en professioneel, ons handelen moet verantwoord zijn. Daarmee zijn we immers een aanvulling op spontaan en intuïtief handelen van anderen rond onze cliënten. Daarmee onderscheiden we ons ook van hen, wij weten wat we gaan doen en waarom. Om richting te geven aan het handelen van medewerkers en om hen handvatten te geven voor het dagelijkse werk hebben we de theorieën op basis waarvan we handelen beschreven in dit theoretisch kader. Zo maken we ons handelen toetsbaar en zorgen we voor duidelijkheid, want we weten wat we doen. We zorgen voor eenduidigheid want we doen het allemaal op een vergelijkbare manier. Ook geeft het continuïteit, het handelen van medewerkers wordt voor cliënten voorspelbaar en daarmee betrouwbaar. Het theoretisch kader is niet alleen de basis bij het ondersteunen van cliënten, maar beïnvloedt ook de voorwaarden voor de ondersteuning. Het is medebepalend voor de werving en selectie, de scholing, de communicatie, het huisvestingsbeleid etc. Eigenlijk zou het begrippenkader uit het door ons gehanteerde theoretisch model overal in de organisatie terug moeten komen. Kennis van de theorie heeft als resultaat: bewustwording van het intuïtief handelen; overgaan van intuïtief handelen tot beargumenteerd en professioneel handelen; handvatten als de ondersteuning of begeleiding niet vanzelfsprekend verloopt; een eenduidige taal over zorg- en dienstverlening; handvatten om de wijze van werken op professionele wijze uit te dragen aan derden.

7 3. Het theoretisch kader van De Waerden 3.1 Twee bouwstenen, in samenhang Het theoretisch kader van De Waerden bevat twee belangrijke bouwstenen: De ervaringsordening Triple-C, een uitwerking van de supportgedachte Ervaringsordening is een manier om naar cliënten te kijken, een bril die je opzet om de cliënt te begrijpen zodat daarna op een bewuste manier gehandeld kan worden. Om verantwoord te handelen moet je begrip hebben van de manier waarop de cliënt de werkelijkheid beleeft en hoe hij zijn ervaringen ordent. Door op die manier naar cliënten te kijken kom je er achter hoe je met hen kunt omgaan om zo de professionele ondersteuning te bieden die ze nodig hebben om volwaardig burger te zijn, met hun eigen mogelijkheden. De supportgedachte geeft een kader voor de gebieden waarop begeleiders hun cliënten moeten ondersteunen om te komen tot een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven. Met behulp van de bril van de ervaringsordening worden individuele mogelijkheden van de cliënt zichtbaar. Shalock onderscheidt op basis van onderzoek de volgende gebieden die essentieel zijn voor het levensgeluk van de mens, dus ook van onze cliënten: lichamelijk welbevinden emotioneel welbevinden materieel welbevinden zelfbepaling persoonlijke ontplooiing interpersoonlijke relaties sociale inclusie en rechten Triple-C vertaalt het supportmodel in een methodiek die, aanvankelijk ontwikkeld voor de begeleiding van jongeren met probleemgedrag, zeer goed bruikbaar is voor de ondersteuning van onze cliënten. Het gaat bij Triple C om de ondersteuningsrelatie die de medewerker aangaat met de cliënt. 7

8 Door: een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie aan te gaan; een hechte relatie op te bouwen, waarbinnen wel sprake is van relationele autonomie (optimale zelfstandigheid binnen de ondersteuningsrelatie) én een betrouwbare omgeving te creëren kan de cliënt zich ontwikkelen op de domeinen van Shalock. De medewerker heeft in die methodiek houvast aan een aantal beelden (zoals de metafoor van de ijsberg) en termen die de kern van de methodiek in zich dragen (zoals onvoorwaardelijke ondersteuning, samen 100% en herstel van het gewone leven ). In de praktijk kunnen medewerkers de theorie op verschillende momenten toepassen (zie hoofdstuk 7). Dit is bedoeld om de elementen van het theoretisch kader zoveel mogelijk in het dagelijks handelen van de medewerkers te integreren. 3.2 Ervaringsordening De theorie van de ervaringsordening is een wetenschappelijk onderbouwde methodiek die de kwaliteit van de menselijke communicatie verbetert. Goed begrip en een goede relatie van de cliënt met zijn begeleider is belangrijk voor een goede vertrouwensband als voorwaarde voor een succesvolle ondersteuningsrelatie. Hoe we ondersteunen hangt af van de wijze waarop we kijken naar de mogelijkheden en de onmogelijkheden van mensen in hun omgeving. We noemen dit in beeldspraak de bril die we opzetten. De Waerden kijkt door de bril van de ervaringsordening van Mw Timmers- Huigens. Zij heeft ontdekt dat mensen vanaf de geboorte bezig zijn met het ordenen van ervaringen. Alle ervaringen dragen bij aan vier basisbehoeften en worden daarom geordend rond de vier vragen: Is mijn lichaam veilig? Is mijn omgeving betrouwbaar? Begrijp ik de samenhang? Mag ik mezelf zijn? 8

9 Alle vier de delen van de ordening zijn er altijd, maar onder bepaalde omstandigheden is een bepaald deel van de ordening dominant ten koste van andere delen van de ordening. Dit hangt onder meer af van de conditie van de persoon, de mate van bekendheid met de situatie of ervaringen met vergelijkbare situaties. Door de bril van de ervaringsordeningen naar cliënten kijken, dus uit naam van de cliënt bovenstaande vier vragen steeds te stellen, is van het grootste belang om te begrijpen wat zij nodig hebben en hoe wij hen vervolgens het beste kunnen ondersteunen. In hoofdstuk 4 kun je meer lezen over de ervaringsordening met daarbij enkele voorbeelden Triple-C Uitgangspunt van de supportgedachte is dat iedereen het fundamentele recht heeft op participatie in de samenleving, met gelijke rechten. Functioneren in de samenleving draagt bij aan kwaliteit van bestaan, aan menselijk geluk. De kwaliteit van bestaan van mensen wordt beïnvloed door persoonlijke factoren en omgevingsfactoren en de interacties daartussen en wordt, zo is uit onderzoek vastgesteld, het best gewaarborgd door ondersteuning op maat. Mensen voor wie het moeilijk is om zichzelf op een of meerdere leefgebieden te ontplooien, hebben recht op ondersteuning (support). Support geven impliceert het ondersteunen van de cliënt en zijn netwerk. Feitelijk betekent het dat je als medewerker aanvullend werkt op het natuurlijke ondersteuningssysteem van de cliënt en op de algemene voorzieningen waarvan hij gebruik kan maken. Om dit te kunnen doen is het van belang dat je de cliënt en diens vragen zo goed als mogelijk kent en begrijpt en zo goed mogelijk de dialoog voert. Je kunt daarbij de vragen vanuit de ervaringsordening gebruiken, gericht op de verschillende levensgebieden. Als je geanalyseerd hebt welke ondersteuning de cliënt nodig heeft geeft Triple-C je handvaten over de wijze waarop je de ondersteuning kunt geven. In Triple-C termen: werken aan het herstel van het normale leven. 9

10 Triple-C is gebouwd op drie pijlers: 1. De relatie tussen de cliënt en anderen (ook de medewerker) 2. Competentieopbouw d.m.v. een volledig programma 3. De Beeldvorming, wat zit er achter het probleemgedrag Triple-C gaat uit van een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie met onze cliënten. Wat er ook gebeurt, de cliënt kan op zijn begeleiders rekenen. Ook als er sprake is van probleemgedrag of agressie. Of beter: juist dan. Want juist in die stressvolle momenten hebben cliënten ons het hardst nodig. We bieden onze cliënten houvast door een betekenisvolle daginvulling, d.w.z. een volledig, herkenbaar en daardoor voorspelbaar dagprogramma waarin we vier competentiegebieden onderscheiden: Zelfzorg Wonen Werk/Dagbesteding/Scholing en Vrije Tijd In hoofdstuk 5 kun je meer lezen over Triple-C met daarbij enkele voorbeelden. 10

11 4. De ervaringsordening (verdieping en voorbeelden) Bij de ervaringsordening wordt uitgegaan van het verwerken, het ordenen, van prikkels die bij een mens, binnenkomen. Dit gebeurt, onbewust, de hele dag door. Het lichaamsgebonden deel Het lichaamsgebonden deel van de ervaringsordening komt tot uiting in lichaamstaal en is een belangrijke bron van informatie. Is mijn lichaam veilig? Onveiligheid van het lichaam veroorzaakt onrust, onlust, vecht- of vluchtgedrag. Het lichaamsgebonden deel van de ordening vraagt om een lichaamsgebonden antwoord. Voorbeeld Als je plotseling van de trap af valt kan je lichaamsgebonden deel tijdelijk dominant zijn. Je lichaam is in een onveilige (= pijnlijke, onzekere) situatie beland. Het is van belang hoe je omgeving hierop aansluit Mogelijke aansluiting Als mensen in je omgeving op jouw (tijdelijke) dominantie aansluiten, zullen ze je helpen om weer op te staan of je geruststellen tot dat er een dokter komt. Deze reactie sluit aan bij waar je op dat moment behoefte aan hebt. Als mensen in je omgeving echter reageren met de opmerking dat je het had kunnen voorkomen als je beter had uitgekeken, doen ze een beroep op je structurerende deel van de ordening. Die reactie sluit niet aan op jouw lichaamsgebonden dominantie van dat moment, waardoor je je niet begrepen voelt. 11

12 Het associatieve deel Een ander deel van de ervaringsordening is de associatieve ervaringsordening. Is mijn omgeving betrouwbaar? Dit deel van de ordening geeft informatie over de betrouwbaarheid van de concrete buitenwereld rondom het lichaam. Het schept duidelijkheid en zekerheid in de chaos van de werkelijkheid. De associatiereeksen die we hierbij maken zijn vaak cultuurgebonden (sociale omgangsvormen, rolpatronen). Associatieve hulpmiddelen zijn verkeersborden, huisnummers, richtingspijlen, uithangborden, pictogrammen, uniformen, etc. Voorbeeld Een Afghaanse vrouw met een lichte verstandelijke beperkingen voelt zich al een tijd niet lekker. Zij spreekt geen Nederlands. De begeleiders hebben haar regelmatig met een pictogram geadviseerd om naar een huisarts te gaan. De vrouw reageert daar afwijzend op, het lijkt alsof ze haar lichamelijke toestand niet ernstig genoeg vindt. Ondertussen ziet zij er steeds slechter uit. Mogelijke aansluiting Het associatieve deel van de ervaringsordening heeft vaak te maken met cultuurgebonden vanzelfsprekendheden. De Afghaanse vrouw spreekt de taal niet, kent het verschijnsel huisarts niet, voelt zich niet prettig bij een mannelijke dorpsdokter. Kortom: haar basisveiligheid is bij voorbaat al zo aangetast door het gebrek aan betrouwbare associatiereeksen dat zij het bezoek aan de huisarts steeds maar uitstelt. Misschien gaat zij liever naar een ziekenhuis. 12

13 Het structurerende deel Een derde deel van de ordening is het structurerende deel. Snap ik de samenhang? Het structurerende deel van de ordening stelt je in staat om de samenhang tussen meer dan twee delen te vatten en te duiden. Die samenhang gaat buiten het hier-en-nu. Iemand is daardoor in staat verschillende keuzes te overdenken en de consequenties daarvan te overwegen. Voorbeeld Evelien is een verstandelijk beperkte vrouw die snel in paniek raakt als alles niet precies gaat zoals zij verwacht. Zij kent de dagen van de week niet en kan geen tijd overzien. Volgens een begeleider zeurt zij vaak : komt Gerda nou? Waar is Gerda? Komt Gerda vandaag? Komt Gerda straks? De begeleider denkt dat dit claimend gedrag is. Hij legt haar uit dat hij geen antwoord meer geeft omdat zij de vragen al voor de zoveelste keer stelt. Bovendien willen de andere cliënten ook graag aandacht. Evelien krijgt steeds meer last van overgeven en diarree. Mogelijke aansluiting Evelien kan niet bewust gebruik maken van haar structurerende deel van de ervaringsordening. De samenhang binnen de organisatie om haar heen ontgaat haar, zij heeft hier geen inzicht in. Dit geeft haar een onveilig gevoel. Zij zendt zelfs lichaamsgebonden signalen uit omdat dit gevoel niet herkend wordt. Evelien heeft associatieve hulpmiddelen nodig om de samenhang van de organisatie om haar heen duidelijk te maken. Bijvoorbeeld door middel van een planbord met foto s. 13

14 Het vormgevende deel Het vormgevende deel van de ervaringsordening gaat over het vormgeven om op creatieve wijze iets nieuws toe te voegen aan de bestaande structuur. Mag ik mezelf zijn? Vormgevend ordenen vraagt om vrijheid en geeft iemand informatie over zichzelf en de eigen plaats in het geheel van de werkelijkheid. Voorbeeld Klaas werkt in de keukengroep. Hij kan eenvoudige recepten lezen en de handelingen zelfstandig uitvoeren. Hij bakt graag taarten en vraagt elke morgen als hij binnenkomt of hij een taart mag bakken. Als er iemand jarig is mag dat, is dit niet het geval dan mag het niet. Als Klaas geen taart mag bakken is hij vreselijk boos. Hij is de hele dag onvriendelijk tegen collega-cliënten en scheldt tegen de begeleiders. Als hij wel een taart mag bakken is hij volgens de begeleiders een beste vent, een leuke jongen om in de groep te hebben. Vraag van de begeleiders: hoe krijgen we hem wat meegaander op dagen dat hij geen taarten mag bakken? Mogelijke aansluiting Geef Klaas een agenda waarin precies staat wie wanneer jarig is. Laat hem vervolgens elke dag even aan de komende taart werken, ook als niemand jarig is. Bijvoorbeeld door alvast het recept uit te zoeken, een boodschappenlijstje te maken. Klaas wil graag vormgevend ordenen. Een taak van de begeleiders is om dit te stimuleren. Reacties zoals: : Klaas moet weten wie de baas is, anders bepaalt hij alles zelf of wij willen de leiding houden over dat taarten bakken sluiten niet aan bij zijn ordening op dat moment. 14

15 5. Triple-C (verdieping en voorbeelden) Triple-C is een relationeel, competentiegericht supportmodel waarin de cliënt en begeleider tot een goede vertrouwensband komen. De cliënt kan daardoor met de hulp van zijn begeleider werken aan het ontwikkelen van zijn vaardigheden. Mensen met een verstandelijke beperking zijn in meer of mindere mate kwetsbaar en afhankelijk op diverse leefgebieden. Participeren en meedoen is essentieel. Mens en medemens zijn. Mensen hebben mensen nodig om mens te worden en te blijven. Triple-C spreekt over pijlers waarop het supportmodel rust. De drie pijlers zijn van groot belang voor de werking van het supportmodel en kunnen niet los van elkaar gezien worden. Pijler 1: Gehechtheid in de relatie en de relatieopbouw Door het opbouwen van een (veilige) relatie met de begeleider en daarmee afname van stress, krijgt de cliënt meer en meer (zelf)vertrouwen. De relatie met de begeleider geeft een gevoel van veiligheid, waarmee ruimte gemaakt wordt om competenties te ontwikkelen. De samenhang tussen de relatieopbouw en de ruimte die daardoor ontstaat voor pijler 2, de competentie-opbouw wordt schematisch weergegeven in de afbeelding. 15

16 Pijler 2: Competentie opbouw De vier vlakken op iedere piramide geven weer dat een cliënt, ondersteund door een medewerker competenties opbouwt op de volgende gebieden: zelfzorg: ADL, omgaan met geld, keuzes maken; wonen: eigen plek creëren, goede huurder zijn, buurtgenoot; werken/scholing: vinden werk, vasthouden van een baan, omgang collega s; vrije tijd: gebruik kunnen maken van aanbod omgeving, vriendschappen. Cliënten worden ondersteund door hun begeleider om zich naar hun mogelijkheden op deze gebieden te ontwikkelen. Pijler 3: De beeldvorming De derde pijler van Triple-C gaat over de beeldvorming rondom de cliënt. Hierbij wordt de metafoor van de ijsberg gebruikt. De afbeelding van een ijsberg maakt zichtbaar dat het gedrag van een cliënt, dat wat je ziet van de cliënt, niet de reden van het gedrag onthult. Er zitten redenen achter het gedrag, het onzichtbare gedeelte van de ijsberg dat onder water verscholen ligt. Redenen voor (moeilijk verstaanbaar) gedrag van cliënten kunnen velerlei zijn: de verstandelijke beperking, een psychiatrische aandoening, gehechtheidproblematiek, verlieservaringen, etc. Bij de derde pijler is het van belang dat een medewerker het gedrag dat hij ziet, kan vertalen naar beeldvorming rondom de cliënt. Waarom laat de cliënt dit gedrag zien? Hoe kan de begeleider de cliënt begrijpen en beter bij hem of haar aansluiten? 16

17 In plaats van het bespreken van het (problematische) gedrag van een cliënt in een vergadering, is het beter om te achterhalen wat de redenen zijn voor dit gedrag. Daarna kun je werken aan de competentieopbouw van pijler 2 en werken aan de vaardigheden op de op de gebieden. Ervaringsordening kun je hierbij gebruiken, het vergroot de kwaliteit van de beeldvorming. Problematisch gedrag, anders willen kijken De dialoog voeren met de cliënt betekent loslaten van beheersing en de controle. Niet dat je alles maar laat gaan (laissez-faire). Het gaat om een begeleidingsvorm die gericht is op het uitnodigen van de cliënt, door kansen en uitdagingen te bieden, taken en verantwoordelijkheden te geven en ruimte te geven aan initiatieven. Bij de aanpak kan een spanningsveld ontstaan als het gedrag van een cliënt afwijkend en ongewenst is. Volgens de methodiek zien we dit als een lastige en tijdelijke onderbreking van het gewone gedrag en gaan door met de vanzelfsprekende pedagogische begeleiding. Cliënten hebben er baat bij dat er niet te nadrukkelijk stil wordt gestaan bij het ongewenste gedrag en dat ze zo snel mogelijk weer op het spoor gezet worden van hun normale bezigheden. Ze worden dan gewezen op het wenselijke gedrag dat gericht is op de hier-en-nu situatie. Er wordt samengewerkt aan het tot stand brengen van een normale gang van zaken. Dit wordt ook wel vanzelfsprekende begeleiding genoemd. We spreken wel van een ABC-tje. Bij elke Activiteit wordt de Cliënt ondersteund door een Begeleider waarbij sprake is van een voortdurende dialoog. De begeleider is ondersteunend en complementair en garandeert min of meer dat de activiteit van de cliënt slaagt. Met het ABC-tje creëer je succeservaringen voor de cliënt. 17

18 Volgens de Triple-C methodiek werkt de begeleider samen met de cliënt aan het ontwikkelen van zijn competenties op de vier leefgebieden. Daarnaast richt de methodiek zich nadrukkelijk op het ontwikkelen van de competenties van de begeleiders om volgens deze methodiek te werken. Voorbeeld Een cliënt gooit zijn bord stuk op de grond tijdens het eten in een groepssituatie. Mogelijke aansluiting De begeleider realiseert zich dat de cliënt met veel spanningen op zijn werk te maken heeft gehad. Hij wijst de cliënt niet af door hem af te zonderen, maar de begeleider helpt de cliënt om de brokstukken op te pakken, de cliënt gooit ze in de afvalbak en de begeleider helpt de cliënt weer aan tafel te zitten om verder te gaan met eten. 6. Competenties van begeleiders Triple-C is niet alleen een methodiek voor cliënten, maar ook een coachingsmodel voor professionals. Bij Triple-C staan de competenties van begeleiders centraal. Als begeleiders deze competenties onvoldoende beheersen, dan werkt de methodiek Triple- C minder goed bij de ondersteuning. Bij de werving en selectie van nieuw personeel, het inwerkprogramma en scholingen zijn de competenties, die nodig zijn om met Triple-C te werken daarom richtinggevend. (Moeilijk verstaanbaar)gedrag van de cliënten roept emotionele reacties op bij begeleiders. Daarom wordt van begeleiders verwacht dat zij hun eigen emoties en stress goed kunnen reguleren. Er wordt tevens een groot beroep gedaan op de mogelijkheden tot zelfhantering en zelfreflectie van de begeleiders. Daarnaast wordt van de begeleiders verwacht dat zij met passie, plezier en lef werken en verantwoordelijkheden op zich kunnen nemen. 18

19 Competenties die nodig zijn om te werken met Triple-C: Competentiedomein Zelfhantering Sensitiviteit: Ziet in de reactie van cliënten en collega s een spiegel van het eigen functioneren. Onderkent de gevoelens en behoeften van anderen en houdt hier rekening mee. Lef: Neemt op basis van professionele en persoonlijke betrokkenheid verantwoorde risico s ook als dit gevolgen heeft voor de positie binnen het team en/of bijstelling van de competenties vraagt. Lerende oriëntatie: Is georiënteerd op het leren van een relationele begeleiding, door houvast te creëren vanuit een onvoorwaardelijke ondersteuningsrelatie en de ritmes van betekenisvolle activiteiten. Competentiedomein Presteren Doorzettingsvermogen: Houdt vast aan relationele begeleiding ook als deze minder vanzelfsprekend lijkt door ernstig probleemgedrag van de cliënten Aanpassingsvermogen: Stelt de eigen gedragsstijl bij om ook in minder vanzelfsprekende omstandigheden vast te kunnen houden aan de ritmes van het gewone leven. Zelfreflectie: Zoekt actief naar persoonlijke feedback om zichzelf als succesfactor in te zetten binnen de relationele begeleiding. Stelt zich hierin kwetsbaar op en laat zien over een reëel zelfbeeld te beschikken. Competentiedomein Ondernemen Resultaatgerichtheid: Stelt hoge eisen aan de kwaliteit van eigen handelen en dat van anderen. Vraagt regelmatig om feedback aan collega s, teamleider, orthopedagoog en ouders om resultaten bespreekbaar te maken en te toetsen. Creativiteit: Komt op basis van de visie en uitgangspunten met originele iedereen en oplossingen om het dagelijks leven van cliënten te verrijken, succeservaringen te realiseren en faalfactoren te verminderen. 19

20 Cliëntgerichtheid: Stelt vanuit visie en uitgangspunten de vraag van de individuele cliënt centraal en neemt daarin de wensen van de cliënt en/of zijn verwanten serieus. Competentiedomein Beïnvloeden Communiceren: Brengt in begrijpelijk en concrete taal informatie zodanig over dat de essentie door anderen wordt begrepen. Geeft anderen ruimte om vragen te stellen en gaat daar serieus op in. Coachen: Voert samen met het team de regie over de uitvoering van de begeleiding zodat betrouwbare ondersteuningsrelaties en ritmes van de cliënten optimaal tot hun recht komen. Interdisciplinaire co-creatie: Werkt vanuit eigen taken en verantwoordelijkheden samen met collega s, gedragskundige, arts, ouders, verwanten en anderen aan het gewenste begeleidingsklimaat. Onder het motto waarom moeilijk doen, als het samen kan. Medewerkers moeten zich kunnen blijven ontwikkelen om beter te worden. Medewerkers worden door elkaar, de teamleider en de gedragskundige gecoacht. Naast bovengenoemde competenties is het belangrijk dat medewerkers beschikken over voldoende expertise en gedragsrepertoire: Expertise: het beschikbaar hebben van kennis, ervaring en inzicht die vereist of nuttig is gegeven de vaste en voorspelbare omstandigheden waarin de begeleider werkzaamheden verricht. Gedragsrepertoire: het kunnen hanteren van gedachten, gevoelens en gedrag dat vereist of nuttig is onder wisselende en onvoorspelbare omstandigheden waarin de begeleider de werkzaamheden verricht. Bij de onderlinge afstemming en ondersteuning van elkaar als medewerkers, kan gebruik gemaakt worden van de vier ervaringsordeningsvragen van Mw. Timmers-Huigens en de domeinen van Shalock want basisbehoeften en domeinen van Shalock. Immers de basisbehoefte en domeinen van levensgeluk gelden voor ieder mens! 20

21 7. In de praktijk Wanneer kom je in aanraking met dit theoretisch kader? Natuurlijk probeer je in het dagelijkse werk gebruikt te maken van elementen uit bovengenoemde theorieën. Voorbeelden zijn: Als je de cliënt wilt leren kennen kun je gebruik maken van de vier vragen die bij de ervaringsordening horen. Als je de ondersteuningsbehoefte wilt analyseren kun je dat doen aan de hand van de domeinen van Shalock. Als je op zoek bent naar de manier waarop je een cliënt met probleemgedrag wilt ondersteunen kun je gebruik maken van de pijlers van Triple-C. Ondersteuningsplannen van cliënten worden opgesteld volgens de vier levensgebieden van Triple-C De beeldvorming rondom de cliënt, net als de begeleidingshouding wordt beschreven met de ervaringsordening in gedachten. Alle medewerkers hebben een training gehad die zorgt dat de theorieën op een praktische manier in hun eigen vakgebied kunnen worden toegepast. Nieuwe medewerkers ontvangen eveneens een training waarin zij bekend gemaakt worden met het theoretisch kader. De Waerden heeft een aantal gedragskundigen die de teams kunnen helpen bij het in de praktijk toepassen van het theoretisch kader. De bouwstenen van het theoretisch kader zijn de uitgangspunten voor andere beleidsstukken. Op die manier zijn de supportgedachte en de ervaringsordening geborgd en geïntegreerd als een wezenlijk onderdeel van het handelen bij De Waerden. 21

22 Gebruikte literatuur Buntinx, W. (september 2006). Mensen met verstandelijke beperkingen. Het AAMR-model. Cursusmateriaal Esdégé-Reigersdaal. Visietraining. Cursusmap. Gennep, A. T. G. van (1989). De kwaliteit van bestaan van de zwaksten in de samenleving. Meppel/Amsterdam: Boom Lever, M.S., Boertjes, M.J. (2006). Andere Jeugdzorg. Ouders en kinderen met een handicap binnen het Nederlandse stelsel voor jeugdzorg. In: Syllabus Dag van de Jeugdzorg. William Schrikker Stichting. Loon, J. van, Werken aan kwaliteit van bestaan, Arduin, december 2007 Loon, J. Van, Hove G. van (2006). Goed leven zonder instituut, kiezen voor kwaliteit van bestaan leidt tot ontmanteling van instituutszorg. In: Alert jaargang 32-nr. 4; pag Nijgh, L., Bogerd, A. (2007). Basisboek ondersteuning aan mensen met een verstandelijke beperking. Soest : Nelissen. Schutte, S., van Limpt, W. (2006). Coachen van cliënten. Vraaggerichte zorg in de praktijk. Amsterdam: Buijten & Schipperheijn. Timmers-Huigens, D. (2001). Meer dan luisteren. Maarssen: Elsevier gezondheidszorg. Wiese, A. (2006). Vraaggestuurde ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking. Soest : Nelissen. Weerd, D. van der, Wouwe, H van (2011). Triple-C, Gewoon is anders 22

23

24