Motor- en voertuigprestatie (1)
|
|
- Gijs de Winter
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Motor- en voertuigprestatie (1) E. Gernaat, ISBN Motorkoppel en vermogen Inzicht in het verloop van het motorkoppel en motorvermogen is nodig om: de informatie die verschijnt in de autotechnische tijdschriften te kunnen begrijpen; te kunnen omgaan met vermogensbanken (rollenbanken); de gegevens van de moderne diagnosetesters juist te kunnen interpreteren. 2 Motorkoppel Het motorkoppel kan worden beschouwd als de kracht waarmee de motor ronddraait. De kracht F op de zuigerpen, veroorzaakt door de verbrandingsdruk p, wordt uiteindelijk uitgeoefend op de krukstraal r waardoor een koppel M = Ft x r ontstaat (fig. 1). Voor de begripsbepaling kunnen we onthouden dat de (verbrandings)kracht op de zuiger vermenigvuldigt met de krukstraal een koppel veroorzaakt dat bekend staat onder het motorkoppel. In werkelijkheid ligt het allemaal ingewikkelder omdat de druk op de zuiger gedurende het vierslagproces sterk variëert en dat de hoek van de krachtoverbrenging op de kruktap steeds verandert. We dienen dan met gemiddelde waarden te werken. De verbrandingsdruk p op de zuiger is een gemiddelde waarde en wordt uit het indicateurdiagram of pv-diagram gehaald (fig. 2). We kunnen dit doen door grafisch de gemiddelde hoogte te bepalen tussen de compressie- en arbeidslijn. Door de wisselende verbrandingsdruk en het kruk-drijfstangmechanisme zal ook de tangentiaalkracht geen constante grootheid zijn. We werken dan ook met de gemiddelde tangentiaalkracht. Deze kan grafisch met behulp van fig. 3 worden bepaald. Het motorkoppel hangt uitsluitend af van de kracht op de zuiger omdat de andere grootheden zoals de zuigerdiameter en de krukstraal vaste motorgegevens zijn. De kracht op de zuiger wordt veroorzaakt door de verbrandingsdruk en deze hangt weer af van de vullingsgraad van de motor (bij stoïchiometrische mengverhouding). Het is in hoofdzaak de smoring in 1
2 Figuur 1: De verbrandingsdruk p op de zuiger geeft via de zuigerpen een kracht op de drijfstang. De kracht op de drijfstang geeft op zijn beurt een kracht op de kruktap, de zgn. tangentiaalkracht (Ft). Het koppel Ft x r wat daar een gevolg van is wordt uitgedrukt in Nm. Figuur 2: Het indicateurdiagram van een vierslagmotor. Uit dit diagram kan de gemiddelde druk op de zuiger worden bepaald. 2
3 Figuur 3: De tangentiaal kracht is in werkelijkheid een kracht die voortdurend van grootte en richting verandert. We werken dan ook met de gemiddelde tangentiaalkracht Ft. het inlaatspruitstuk die de vullingsgraad van de motor bepaalt. De grootste smoring wordt veroorzaakt door de stand van de gasklep zodat we kunnen stellen dat de gasklepstand de grootste invloed heeft op het motorkoppel. En dat is ook zo. We beïnvloeden immers de motorprestatie door de gasklepstand te veranderen. Wanneer we echter het motorkoppel op een proefstand willen meten dan zijn we in de meeste gevallen geïnteresseerd in het maximum motorkoppel. De meeste testen worden dan ook uitgevoerd met de gasklep volledig open. Voor het verkrijgen van een motorkoppel is theoretisch geen toerental nodig. Immers een verbranding op de zuiger bij geblokkeerde motor geeft wel degelijk een motorkoppel. Dat het koppel bij een verbrandingsmotor niet denkbaar is zonder motortoerental wordt veroorzaakt door het feit dat voor het aanzuigen, comprimeren etc. krukasrotatie nodig is. Wanneer we onze redenering volgen dan zal -bij volledig geopende gasklepbij alle toerentallen het motorkoppel gelijk blijven. In theorie is dit ook zo. Alleen zal ten gevolge van de veranderende gassnelheden en de vaste klepopeningshoeken de vullingsgraad -ondanks het feit dat de gasklep geheel geopend is- niet gelijk blijven. Slechts in één klein toerengebied zal de vullingsgraad optimaal zijn. Hiervoor en hierna zal het motorkoppel lager zijn. Fig. 4 geeft het koppel aan bij verschillende toerentallen bij geheel geopende gasklep. We zien dat -in dit voorbeeld -bij zo n 2000 t/min. (ongeveer 30 Hz) het motorkoppel het grootst is. Dit is dan ook het toerental waarbij de het voertuig zijn grootste trekkracht ontwikkeld. Wanneer we het motorkoppel zouden gaan meten bij verschillende standen van het gaspedaal dan zouden we het verloop als fig. 5 kunnen voorstellen. Deze metingen worden echter zelden uitgevoerd. Het koppel is direct verantwoordelijk voor de trekkracht van de auto. Het motorkoppel wordt dan vermenigvuldigd met de overbrengverhouding i van versnellingsbak en eindreductie en gedeeld door de belaste straal (rb) van de 3
4 Figuur 4: Het motorkoppel gemeten bij volledig ingetrapt gaspedaal bij verschillende motortoerentallen. Het betreft hier een geïdealiseerde grafiek. Figuur 5: Het koppelverloop bij diverse toerentallen bij verschillende standen van de gasklep. 4
5 aangedreven wielen. Voorbeeld: max. motorkoppel 100 Nm bij 3000 t/min. 1e versnelling: i = 4 eindreductie: i = 3 rb= 0,3 m Gevraagd: a) trekkracht aan de aangedreven wielen b) rijsnelheid van de auto Oplossing: a) F trekkracht = (100 Nm x 4 x 3) / 0,3 m = 4000 N b) Toerental wielen = 3000 t/min / (3 x 4) = 250 t/min = 4,17 omw/s 1 omw. wiel = 2 x π x 0,3 m = 1,88 m voertuigsnelheid = 4,17 omw/s x 1,88 m = 7,84 m/s = 28,2 km/h Het motorkoppel van een motor wordt gemeten door de motor bij verschillende toerentallen af te remmen. Dit houdt in dat we de motor bij volledig geopende gasklep laten draaien op bijv. 1500, 2000, 2500, 3000 etc. tot 6000 t/min. Door de motor af te remmen wordt het gekozen toerental constant gehouden. De afremkracht van de motor vermenigvuldigt met de arm waarop de kracht werkt is dan het motorkoppel. Het afremmen van de motor geschiedt op een proefstand waarvan het afremmen op verschillende manieren kan gebeuren. Vaak wordt gebruik gemaakt van een lucht- of watergekoelde wervelstroomrem (elektromagneten wekken in een metalen schijf wervelstromen op) waarbij de afremkracht bepaald wordt door de verbuiging van torsie-element te meten. Fig. 6 geeft de opstelling van een motor op een proefstand weer. Koppel en vermogen worden via de Personal Computer weergegeven. In de tabel van fig. 7 zijn 12 verschillende automotoren met vier kleppen per cilinder opgenomen die met elkaar te vergelijkbaar zijn maar verschillende eigenschappen vertonen. Let bijv. op het toerenverschil waarbij het maximum koppel optreedt bij de Mitsubishi en de Rover. Mitsubishi: 175 Nm bij 5500 t/min. Rover: 184 Nm bij 2500 t/min. We mogen- weliswaar met enige voorzichtigheid- stellen dat een toer wagen het maximale koppel legt bij een relatief laag toerental en een sport wagen het maximale koppel op een hoger toerental. Dit verschil in motorkarakter werd tot voor kort voornamelijk verkregen door de kleptiming (het openen en sluiten van de kleppen) te wijzigen. Tegenwoordig spelen meer zaken als variabele kleptiming, drukvulling en variabele spruitstuklengte een rol. 5
6 Figuur 6: Opstelling van een losse motor op een testbed (Dynamometer (TTE). Figuur 7: Vergelijkbare motoren van verschillende merken met elkaar vergeleken. 6
7 Het maximale koppel zegt niet alles. Een snelle stijging van het koppel tussen 2000 en 5000 t/min is bijv. beter dan een hoge maximale waarde. Alleen een koppelkromme laat deze verschillen zien. Een vlakker verloop van de koppelkromme wordt verkregen door variabele kleptijden en variabele lengte / doorsnede van het inlaatspruitstuk. Deze gegevens kunnen we echter niet uit de tabel halen. Hetzelfde geldt voor het maximale vermogen. Om vermogen en koppel te kunnen beoordelen hebben we meer nodig dan alleen een paar getallen. Deze informatie wordt gegeven door middel van een koppel- en vermogensgrafiek. Bij de oudere tweeklep-motoren neemt het motorkoppel langzaam toe. Bij moderne motoren neemt het motorkoppel snel toe, vlakt dan af maar neemt door de inlaatspruitstukregelingen nog steeds toe tot zo n 5000 t/min. Het koppelverloop beïnvloedt niet alleen het rijgedrag van de auto maar ook het verbruik en de uitlaatgasemissie. De technische ontwikkelingen bewegen zich in de richting van: meerkleppen motoren; variabele kleptiming; variabele inlaatspruitstuklengte / doorsnede; in- en uitschakelbare cilinders; turbo(compressor)motoren; 3 Motorvermogen Veel bekender dan het motorkoppel is het motorvermogen. Motorvermogen is het motorkoppel vermenigvuldigt met het motortoerental. Het vermogen is eigenlijk hoeveel maal het koppel per seconde kan worden geleverd. De eenheid is dan ook de Nm/s of Watt. De officiële formule luidt: P = M x ω (Voor M wordt ook wel T gebruikt) waarin P het vermogen is in Nm/s of Watt waarin M (T) het koppel is in Nm en ω (omega) de hoeksnelheid is. Nu is de hoeksnelheid (ω) gelijk aan: 2 x π x n waarin n gelijk is aan het aantal omw/s. De vermogensformule gaat dan over in: P = M x 2π x n Voorbeeld. Gegeven: Koppel motor 80 Nm Toerental waarbij dit koppel wordt bereikt: 30 omw/sec. (1800 t/min.) Gevraagd: Het motorvermogen bij het gegeven toerental. Oplossing: Het geleverde vermogen bij 1800 t/min. bedraagt: P = 80 Nm x 2 x 3,14 x 30 Hz = Watt of 15 kw. 7
8 Het vermogensverloop wordt weergegeven door middel van een vermogenskromme. Aangezien het vermogen een afgeleide is van het koppel is het logisch dat beide grafieken samen worden weergegeven. Fig. 8 toont een tweetal koppel- vermogensgrafieken. Figuur 8: De koppel en vermogensgrafiek van de Mercedes SL500 (links) en de VW New Beetle 1.8 Turbo (rechts) (MOT) 4 Vermogensmeting Het meten van het vermogen is een indirecte meting. Bij het testen van losse motoren zijn het toerental en het koppel de gemeten grootheden. De bepaling van het vermogen vindt dan plaats door middel van berekening. De motor wordt hiervoor op een testbed geplaatst en aangesloten op een afremmechanisme. Na het bepalen van het koppel wordt het vermogen uitgerekend. Bij het gebruik van een teststraat wordt de auto geplaatst op metalen rollen die door de wielen kunnen worden aangedreven. De metalen rollen kunnen door het afremmechanismne van de bank worden afgeremd. Meestal gaat het om wervelstroomremmen (fig. 9). De trekkracht aan de aangedreven wielen wordt via de rollen gemeten alsmede de wagensnelheid en het motortoerental. Dit gebeurt meestal in de hoogste of één na hoogste versnelling met volledig 8
9 Figuur 9: Een auto geplaatst op een rollenbank volgens het wervelstroomprincipe (foto Maha). ingetrapt gaspedaal. Met de gegevens kan de computer van de vermogensbank het motorkoppel bepalen alsmede het motorvermogen. Bij deze vorm van vermogensmeting hebben we te maken met vermogensverlies in de aandrijflijn. Deze verliezen moeten niet worden onderschat. Een verlies van 30 % is voor tweewiel- aangedreven voertuigen niet ongebruikelijk. Vermogensbanken compenseren dit verlies door te meten hoeveel vermogen het kost om de vermogensbank het voertuig te laten aandrijven (uitrollen met ingetrapte koppeling). We geven een voorbeeld vraagstuk. De rollenbank meet: motortoerental 100 omw/sec. (6000 t/min.) maximale snelheid auto = 50 m/s (180 km/h) Ft = 1200 N (trekkracht aangedreven wielen) De computer van de rollenbank rekent het motorkoppel uit m.b.v. de volgende formules: snelheid (v) auto = (n motor x 2π x rb) / it trekkracht (Ft) = (motorkoppel x it) / rb it = totale overbrengverhouding rb = belaste wielstraal Wanneer we de gegevens invullen kunnen we uitrekenen dat het motor- 9
10 koppel ongeveer 100 Nm bedraagt. Fig. 10 laat het verloop van het vermogen en koppel zien zoals door een Maha vermogens-testbank is opgenomen. Het koppel wordt weergegeven door de bovenste lijn. De onderste lijn geeft het aandrijfverlies weer. Deze verliezen worden opgeteld bij de eerste vermogensmeting zodat de bovenste vermogenslijn ontstaat. Deze laatste is dan het vermogen dat de motor levert. Testgegevens opgenomen met een Maha-vermogensbank. Norm vermogen: P-norm: 145,5 kw volgens DIN Figuur 10: Weergave van het koppel en vermogen opgenomen met de Maha-bank. De aandrijfverliezen worden gemeten door de auto te laten uitrollen. Motorvermogen: P mot: 137, 5 kw Vermogen aan de wielen: P wiel: 115,5 kw Vermogensverlies: P verlies: 22,0 kw Maximaal vermogen bij 126 km/h resp omw/min. Maximaal koppel bij 83 km/h resp t/min. maximale snelheid 130 km/h Maximaal toerental 5070 t/min. Luchtdruk 941 mbar; Luchttemperatuur 11 0 C Olietemperatuur 55 0 C Tot slot een meting van een Peugeot 406 (Testgegevens Maha) 10
11 11 Figuur 11: Testgegevens van een Peugeot 406 opgenomen met de Maha-bank
12 5 Vragen en opgaven Zie boek 12
Motor- en voertuigprestatie (3)
Motor- en voertuigprestatie (3) E. Gernaat, ISBN 978-90-79302-01-7 1 Brandstofverbruik 1.1 Specifiek brandstofverbruik Meestal wordt het brandstofverbruik uitgedrukt in het aantal gereden kilometers per
Nadere informatieEMFT-22R Vermogenstestbank
EMFT-22R Vermogenstestbank Zelfstudie en huiswerk 10-08 Inhoud 2 INTRODUCTIE 3 DOELSTELLINGEN 4 INLEIDING 5 MOTORKOPPEL OF DRAAIMOMENT 5 VERMOGEN 5 VULLINGSGRAAD 6 MOTORKOPPEL METEN 6 RELATIE KOPPEL EN
Nadere informatieMotor- en voertuigprestatie (4)
Motor- en voertuigprestatie (4) E. Gernaat, ISBN 978-90-79302-01-7 1 Benodigd vermogen Nadat we hebben gezien hoeveel vermogen de motor levert dienen we vervolgens te bekijken hoeveel vermogen de auto
Nadere informatieTransmissietechniek in motorvoertuigen (1)
Transmissietechniek in motorvoertuigen (1) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-02-4) 1 Benodigde trekkracht Wanneer we een elektromotor met de verbrandingsmotor vergelijken dan zien we dat een elektromotor in
Nadere informatieTransmissietechniek in motorvoertuigen (4)
Transmissietechniek in motorvoertuigen (4) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-02-4) 1 Transmissie met Continu Variabele Transmissie (CVT) Fig. 4.1 geeft een opgewerkte opstelling van een CVT-versnellingsbak
Nadere informatieMotorkarakteristieken
Motorkarakteristieken Aan de orde komen: Vermogen Draaimoment of motorkoppel Elasticiteit Vermogensmeting Motorkarakteristieken pag 95 Vermogen Men onderscheidt: het inwendig of geïndiceerd vermogen P
Nadere informatieRem- en slipgedrag (6)
Rem- en slipgedrag (6) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-7-0) 1 Anti-slipregeling (ASR) 1.1 Inleiding Remkrachten en acceleratiekrachten zijn tegengesteld aan elkaar maar volgen hetzelfde patroon (fig. 1)
Nadere informatieOpdracht: Vermogensmeting met de dynamometer. Benodigd materiaal: Opstelling dynamometer met benzinemotor. Opdracht 1: Controle van de opstelling
Opdracht: Vermogensmeting met de dynamometer Benodigd materiaal: Opstelling dynamometer met benzinemotor Opdracht 1: Controle van de opstelling Op een montageframe bevindt zich de motor en de wervelstroomrem.
Nadere informatieKlassieke autotechniek (1)
Klassieke autotechniek (1) E. Gernaat (ISBN in overweging) 1 Carburateurs 1.1 Carburateurs met variabele onderdruk en brandstofverstuiving In het begin van de ontwikkeling van de benzinemotor werden wel
Nadere informatieHet benodigde vermogen Het rijweerstanden programma laat zien hoeveel vermogen de auto nodig heeft om te kunnen functioneren.
Toelichting bij het programma rijweerstanden Het benodigde vermogen Het rijweerstanden programma laat zien hoeveel vermogen de auto nodig heeft om te kunnen functioneren. We maken hiervoor onderscheid
Nadere informatieRem- en slipgedrag (2)
Rem- en slipgedrag (2) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-7-0) 1 Normaalkracht, wrijving en slip 1.1 Normaalkracht, wrijvingkracht en wrijvingscoëfficiënt Remmen, accelereren en sturen kunnen alleen maar plaatsvinden
Nadere informatieMotormanagement simulatie MegaSquirt Hoofdstuk 5
Motormanagement simulatie MegaSquirt Hoofdstuk 5 ISBN 978-90-79302-12-3 Steele B.V Ep Gernaat 1 Bepaling van de vereiste hoeveelheid brandstof 1.1 Required Fuel Wanneer we uitgaan van de in de vorige hoofdstukken
Nadere informatieEindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1
Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1 1. Spelen met water (3 punten) Water wordt aan de bovenkant met een verwaarloosbare snelheid in een dakgoot met lengte L = 100 cm gegoten en dat
Nadere informatieElementaire meettechniek (6)
Elementaire meettechniek (6) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-5-6) 1 Autotechnische signalen In dit hoofdstuk laten we een aantal met de oscilloscoop opgenomen autotechnische signalen zien 1. Bij elk signaal
Nadere informatieRijdynamica van motorvoertuigen (3)
Rijdynamica van motorvoertuigen (3) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-8-7) 1 Schokdemping 1.1 Dempingsfactor De beweging van de afgeveerde massa zou in de praktijk zonder schokdemping slechts in geringe mate
Nadere informatieHet planetaire tandwielstelsel
Het planetaire tandwielstelsel Het doel van deze opdracht is om op een grafische manier de overbrengingsverhouding van een eenvoudig tandwielstelsel te bepalen. ===================================================================
Nadere informatieNaam: examennummer:.
Naam: examennummer:. Geef de uitwerking van de opgaven steeds op de lege zijde rechts naast de opgave. Geef duidelijk de onderdelen aan. De vragen moeten op de stencils beantwoord worden. Lever geen andere
Nadere informatieDe bepaling van de positie van een. onderwatervoertuig (inleiding)
De bepaling van de positie van een onderwatervoertuig (inleiding) juli 2006 Bepaling positie van een onderwatervoertuig. Inleiding: Het volgen van onderwatervoertuigen (submersibles, ROV s etc) was in
Nadere informatieUitwerkingen van 3 klas NOVA natuurkunde hoofdstuk 6 arbeid en zo
Uitwerkingen van 3 klas NOVA natuurkunde hoofdstuk 6 arbeid en zo 1 Arbeid verrichten 1 a) = 0 b) niet 0 en in de richting van de beweging c) =0 d) niet 0 e tegengesteld aan de beweging 2 a) De wrijvingskracht
Nadere informatieSchakel zo vroeg mogelijk op naar een hogere versnelling, tussen 2000 en 2500 toeren.
Tip 1 Schakelen Schakel zo vroeg mogelijk op naar een hogere versnelling, tussen 2000 en 2500 toeren. Een toerenteller is hierbij een handig hulpmiddel. Een deel van het vermogen dat een automotor levert
Nadere informatieTransmissietechniek in motorvoertuigen (6)
Transmissietechniek in motorvoertuigen (6) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-02-4) 1 DSG-versnellingsbak De Direct Shift Transmissie (Getriebe), ook wel een parallelle versnellingsbak (PSG) genoemd is een
Nadere informatieDe automatische Versnellingsbak
De automatische Versnellingsbak Door : Blanckaert Brecht Deroo Kees Inhoudstafel 1 Inleiding 2 Rijden met een automatische versnellingsbak. 2.1 Wat is een automatische versnellingsbak? 2.2 rijsituaties
Nadere informatieSamenvatting snelheden en 6.1 6.3
Samenvatting snelheden en 6.1 6.3 Boekje snelheden en bewegen Een beweging kan je op verschillende manieren vastleggen: Fotograferen met tussenpozen, elke foto is een gedeelte van een beweging Stroboscopische
Nadere informatiesnelheid in m/s Fig. 2
Dit oefen-vt en de uitwerking vind je op Itslearning en op www.agtijmensen.nl 1. Oversteken. Een BMW nadert eenparig met 21 m/s een 53 m verder gelegen zebrapad. Ria die bij de zebra stond te wachten steekt
Nadere informatieNASK1 - SAMENVATTING KRACHTEN en BEWEGING. Snelheid. De snelheid kun je uitrekenen door de afstand te delen door de tijd.
NASK1 - SAMENVATTING KRACHTEN en BEWEGING Snelheid De snelheid kun je uitrekenen door de afstand te delen door de tijd. Stel dat je een uur lang 40 km/h rijdt. Je gemiddelde snelheid in dat uur is dan
Nadere informatieLijst met opmerkingen Motor. Bestelformulier
Motor Bestelformulier Bestelformulier Het bestelformulier is bedoeld voor gebruik bij het bestellen van parameterafstellingen bij een Scania werkplaats uitgerust met SDP3. Datum Besteld door/contactpersoon
Nadere informatieHistorische autotechniek (2)
Historische autotechniek (2) E. Gernaat (ISBN in overweging) 1 Carburateurs 1.1 De Zenith carburateur De hier beschreven Zenith carburateur vertoont veel overeenkomsten met de Solex carburateur. Aan de
Nadere informatieMagnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (2)
Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek () E. Gernaat, ISBN 97-9-97-3- 1 Inductiespanning 1.1 Introductie Eén van de belangrijkste ontdekkingen op het gebied van de elektriciteit was het
Nadere informatieVrijdag 19 augustus, 9.30-12.30 uur
EINDEXAMEN VOORBEREIDEND WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS IN 1977 Vrijdag 19 augustus, 9.30-12.30 uur NATUURKUNDE Zie ommezijde Deze opgaven zijn vastgesteld door de commissie bedoeld in artikel 24 van het Besluit
Nadere informatieDirecte benzine-inspuiting
Directe benzine-inspuiting E. Gernaat, ISBN 978-90-808907-9-4 1 Bedrijfsmodes Directe benzine-inspuitsystemen zijn al een groot aantal jaren op de markt. Ze bewerkstelligen echter niet de grote doorbraak
Nadere informatieMeting zonnepaneel. Voorbeeld berekening diodefactor: ( ) Als voorbeeld wordt deze formule uitgewerkt bij een spanning van 7 V en 0,76 A:
Meting zonnepaneel Om de beste overbrengingsverhouding te berekenen, moet de diodefactor van het zonnepaneel gekend zijn. Deze wordt bepaald door het zonnepaneel te schakelen aan een weerstand. Een multimeter
Nadere informatieHistorische autotechniek (2)
Historische autotechniek (2) E. Gernaat (ISBN in overweging) 1 Carburateurs 1.1 Constant vacuüm carburateurs (S.U. en Zenith-Stromberg) De constant-vacuüm carburateur bekender onder de naam S.U.-carburateur
Nadere informatieKracht en beweging (Mechanics Baseline Test)
Kracht en beweging (Mechanics Baseline Test) Gegevens voor vragen 1, 2 en 3 De figuur stelt een stroboscoopfoto voor. Daarin is de beweging te zien van een voorwerp over een horizontaal oppervlak. Het
Nadere informatieEenparige cirkelvormige beweging
Eenparige cirkelvormige beweging Inleidende proef Begrip eenparige cirkelvormige beweging (ECB) definitie Een beweging gebeurt eenparig cirkelvormig als de beweging in dezelfde zin gebeurt, op een cirkelbaan
Nadere informatieRijdynamica van motorvoertuigen (5)
Rijdynamica van motorvoertuigen (5) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-8-7) 1 Stuurgedrag 1.1 Invloed van zijwind Tijdens het rijden door bochten en met zijwind ontstaan dwarskrachten op het voertuig 1. De
Nadere informatieRekenmachine met grafische display voor functies
Te gebruiken rekenmachine Duur Rekenmachine met grafische display voor functies 100 minuten 1/5 Opgave 1. Een personenauto rijdt met een beginsnelheid v 0=30 m/s en komt terecht op een stuk weg waar olie
Nadere informatieTrillingen en geluid wiskundig
Trillingen en geluid wiskundig 1 De sinus van een hoek 2 Radialen 3 Uitwijking van een harmonische trilling 4 Macht en logaritme 5 Geluidsniveau en amplitude 1 De sinus van een hoek Sinus van een hoek
Nadere informatiekrijgen van het lucht/brandstof mengsel. Om een betere vulling tijdens deze inlaatslag te krijgen kunnen we een turbo toepassen.
Diesel in de winter Onder normale omstandigheden zult u geen enkel probleem hebben met uw dieselmotor. In de winterperiode kunnen er wel problemen ontstaan. Indien u geruime tijd niet getankt heeft en
Nadere informatie* Bij de laatste deelvraag voeren we een proef uit, waar we het vermogen van een scooter zelf berekenen.
Profielwerkstuk door een scholier 2014 woorden 30 november 2005 7,1 76 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Inhoudsopgave Inleiding Wat is vermogen? Hoeveel vermogen mag een scooter hebben? Hoe werkt een politie-rollenbank?
Nadere informatieDe tweeslagmotor AOC OOST Almelo Groot Obbink 01-09-2013
AOC OOST Almelo Groot Obbink 01-09-2013 . is een eenvoudiger soort verbrandingsmotor. Op het titelblad zag je een doorsnede van een tweeslagmotor De drijfstang is letter. De zuiger is letter. De krukas
Nadere informatieRBEID 16/5/2011. Een rond voorwerp met een massa van 3,5 kg hangt stil aan twee touwtjes (zie bijlage figuur 2).
HOOFDSTUK OOFDSTUK 4: K NATUURKUNDE KLAS 4 4: KRACHT EN ARBEID RBEID 16/5/2011 Totaal te behalen: 33 punten. Gebruik eigen grafische rekenmachine en BINAS toegestaan. Opgave 0: Bereken op je rekenmachine
Nadere informatieSpace Experience Curaçao
Space Experience Curaçao PTA T1 Natuurkunde SUCCES Gebruik onbeschreven BINAS en (grafische) rekenmachine toegestaan. De K.L.M. heeft onlangs aangekondigd, in samenwerking met Xcor Aerospace, ruimte-toerisme
Nadere informatieMooie samenvatting: http://members.ziggo.nl/mmm.bessems/kinematica%20 Stencil%20V4%20samenvatting.doc.
studiewijzer : natuurkunde leerjaar : 010-011 klas :6 periode : stof : (Sub)domeinen C1 en A 6 s() t vt s v t gem v a t s() t at 1 Boek klas 5 H5 Domein C: Mechanica; Subdomein: Rechtlijnige beweging De
Nadere informatieAnalyse van de Futaba S3003 dc motor
Analyse van de Futaba S3003 dc motor Door Ali Kaichouhi In dit artikel wordt de RF-020-TH dc motor wat nader ondergezocht. Het eerste deel bevat informatie over de constructie en de werking van deze motor.
Nadere informatieTheorie: Snelheid (Herhaling klas 2)
Theorie: Snelheid (Herhaling klas 2) Snelheid en gemiddelde snelheid Met de grootheid snelheid geef je aan welke afstand een voorwerp in een bepaalde tijd aflegt. Over een langere periode is de snelheid
Nadere informatieKleppendiagram. 4 kleppendiagram arbeidsdiagram ontstekingsvolgorde
Kleppendiagram 4 kleppendiagram arbeidsdiagram ontstekingsvolgorde Het kleppendiagrampag57 Zowel inlaat- als uitlaatklep staan langer dan 180 0 open Beide kleppen staan gelijktijdig iets openen: de klepoverlap
Nadere informatieDieselmanagement (2) E. Gernaat (ISBN ) 1 Direct en indirect ingespoten motoren 2 Overzicht
Dieselmanagement (2) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-03-1) 1 Direct en indirect ingespoten motoren 2 Overzicht Onderscheid moet worden gemaakt tussen personen- en bedrijfswagen Dieselmotoren 1. De eisen
Nadere informatieTOELATINGSEXAMEN NATIN 2009
MINISTERIE VAN ONERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENUREAU TOELATINGSEXAMEN NATIN 2009 VAK : TEHNISH INZIHT ATUM : INSAG 07 JULI 2009 TIJ : 09.45.5 UUR EZE TAAK ESTAAT UIT 30 ITEMS. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieRijdynamica van motorvoertuigen (1)
Rijdynamica van motorvoertuigen (1) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-8-7) 1 Testen van de rijdynamische eigenschappen Het weggedrag wordt in belangrijke mate bepaald door de veer- en stuureigenschappen van
Nadere informatieUitwerkingen opgaven hoofdstuk 1
Uitwerkingen opgaven hoofdstuk 1 1. Grootheden en eenheden Opgave 1 Opgave Opgave Opgave 4 Opgave 5 a De afstand tot een stoplicht om nog door groen te kunnen fietsen. b Als je linksaf wilt slaan moet
Nadere informatieEindexamen vwo natuurkunde 2013-I
Eindexamen vwo natuurkunde 03-I Beoordelingsmodel Opgave Sprint maximumscore De snelheid is constant omdat het (s,t)-diagram (vanaf 4 seconde) een rechte lijn is. De snelheid is gelijk aan de helling van
Nadere informatieEindexamen havo natuurkunde pilot II
Eindexamen havo natuurkunde pilot 0 - II Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag worden scorepunten toegekend. Opgave Parasaurolophus maximumscore antwoord: resonantie maximumscore Voor de grondtoon
Nadere informatieMagnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (8)
Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (8) E. Gernaat, ISBN 978-90-808907-3-2 1 Introductie hybride voertuigen We beginnen met een beknopt overzicht van de hybride uitvoeringen. 1.1 Overzicht
Nadere informatieDefinitie verbrandingsmotor. Een verbrandingsmotor is een warmtekrachtmachine, die thermische energie omzet in mechanische energie
Definitie verbrandingsmotor Een verbrandingsmotor is een warmtekrachtmachine, die thermische energie omzet in mechanische energie Indeling voor motorvoertuigen Verbrandingsproces Vorming van het verbrandingsmengsel
Nadere informatieArbeid, vermogen en rendement
Arbeid, vermogen en rendement Formules Arbeid Arbeid is een maat van het werk dat geleverd wordt door een krachtbron om een voorwerp te verplaatsen. Als een kracht een verplaatsing tot gevolg heeft dan
Nadere informatieCase 1 en Simulink. 1. Diodefactor bepalen. I = I sc - I s (e!
Case 1 en Simulink 1. Diodefactor bepalen Om de diodefactor te berekenen werden eerst een aantal metingen gedaan met het zonnepaneel en de DC- motor. Er werd een kring gemaakt met het zonnepaneel en een
Nadere informatie****** Deel theorie. Opgave 1
HIR - Theor **** IN DRUKLETTERS: NAAM.... VOORNAAM... Opleidingsfase en OPLEIDING... ****** EXAMEN CONCEPTUELE NATUURKUNDE MET TECHNISCHE TOEPASSINGEN Deel theorie Algemene instructies: Naam vooraf rechtsbovenaan
Nadere informatieBijlage 9 5. TESTEN VAN HET VOERTUIG OP DE TESTBAAN, DE WEG OF DE ROLLENBANK
Bijlage 9 E/ECE/324 Rev.1/Add.82/Rev.3 bladzijde 229 Bijlage 4 Aanhangsel 1 TEST VAN TYPE V (beschrijving van de uithoudingstest ter controle van de duurzaamheid van de voorzieningen tegen verontreiniging)
Nadere informatieFietsenstalling. Eigenschappen voor Polycarbonaat. Maximale gebruikstemperatuur. Lineaire uitzettingscoëfficiënt. Brandgedrag
Fietsenstalling De lasafdeling krijgt een bestelling voor 10 fietsenstallingen. Er moet heel wat gerekend en beslist worden om een prijsofferte te kunnen maken en om het materiaal te kunnen bestellen.
Nadere informatie09/05/2016. Merk: peugeot Type: PEUGEOT 107
RDW tellerrapport 09/05/2016 HD098L Merk: peugeot Type: PEUGEOT 107 Model: 107 Uitvoering: 1.0-12V XR INHOUDSOPGAVE V O ERTU IG G EG EV ENS 1-2 Algemeen Vervaldatum & historie Uitgebreid gewicht en laadvermogen
Nadere informatieTransmissietechniek in motorvoertuigen (5)
Transmissietechniek in motorvoertuigen (5) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-02-4) 1 Geautomatiseerde versnellingsbakken De moderne elektronica, al dan niet in combinatie met hydraulica, biedt de mogelijkheid
Nadere informatie1. Welke gasmotoren kent u? 2. Wat verstaat u onder een Otto gasmotor? 3. Wat verstaat u onder een diesel-gasmotor?
Opgaven Hoofdstuk 8 Gasmotoren 1. Welke gasmotoren kent u? 2. Wat verstaat u onder een Otto gasmotor? 3. Wat verstaat u onder een diesel-gasmotor? 4. Wat verstaat u onder een stoichiometrische gasmotor?
Nadere informatie=0.327W Dit verlies komt overeen met een verlies van ongeveer 6.8%. =0.688W Dit verlies komt overeen met een verlies van ongeveer 14.33%.
Sankey-diagram Er wordt vertrokken van een beginsituatie waarbij er zonne-energie invalt op het. Het vermogen dat hierbij verkregen wordt kan aan de hand van het piekvermogen van het zonnepaneel (1000W/m²)
Nadere informatieEindexamen havo natuurkunde II
Eindexamen havo natuurkunde 0 - II Opgave Parasaurolophus maximumscore antwoord: resonantie maximumscore voorbeeld van een berekening: Voor de grondtoon bij een halfgesloten pijp geldt dat de lengte van
Nadere informatieVerslag Natuurkunde De snelheid van een karretje.
Verslag Natuurkunde De snelheid van een karre. Verslag door een scholier 1241 woorden 23 januari 2017 6 10 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Pulsar De snelheid van een karre Namen uitvoeren van proef:
Nadere informatieDeel 4: Krachten. 4.1 De grootheid kracht. 4.1.1 Soorten krachten
Deel 4: Krachten 4.1 De grootheid kracht 4.1.1 Soorten krachten We kennen krachten uit het dagelijks leven: vul in welke krachten werkzaam zijn: trekkracht, magneetkracht, spierkracht, veerkracht, waterkracht,
Nadere informatieVoortgangstoets NAT 5 VWO 45 min. Week 49 SUCCES!!!
Naam: Voortgangstoets NAT 5 VWO 45 min. Week 49 SUCCES!!! Noteer niet uitsluitend de antwoorden, maar ook je redeneringen (in correct Nederlands) en de formules die je gebruikt hebt! Maak daar waar nodig
Nadere informatieRijdynamica van motorvoertuigen (7)
Rijdynamica van motorvoertuigen (7) E. Gernaat (ISBN 978-90-808907-8-7) 1 Stuurinrichtingen 1.1 Achtergrond en indeling Ook stuurinrichtingssystemen maken een continu proces van verbeteringen en aanpassingen
Nadere informatieAutomatische transmissie
Automatische transmissie TRANSMISSIEHENDEL H3916 De CommandShift transmissie kan als automaat en als handbak worden gebruikt. Automatische bediening Normaal staat de transmissie op 'automatisch'. Nadat
Nadere informatieDE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL. Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen
DE NIEUWE VOLVO FM METHAAN-DIESEL Een doorbraak voor gasaangedreven zware voertuigen HOGE PRESTATIES, ZEER EFFICIËNT - ÉN EEN DUURZAME OPLOSSING De introductie van de Volvo FM Methaan-Diesel betekent
Nadere informatie4900 snelheid = = 50 m/s Grootheden en eenheden. Havo 4 Hoofdstuk 1 Uitwerkingen
1.1 Grootheden en eenheden Opgave 1 a Kwantitatieve metingen zijn metingen waarbij je de waarneming uitdrukt in een getal, meestal met een eenheid. De volgende metingen zijn kwantitatief: het aantal kinderen
Nadere informatieEindexamen natuurkunde havo I
Beoordelingsmodel Opgave Eliica maximumscore uitkomst: De actieradius is 3, 0 km. de energie van de accu's De actieradius is gelijk aan. het energieverbruik per km 55 Hieruit volgt dat de actieradius 3,
Nadere informatieInhoud. Inleiding 2. Materiaal & Methode 3. Resultaten 5. Theoretisch Kader 6. Discussie 7. Bronnen 9. Appendix Onderzoeksvraag 2
Bifilaire slinger De invloed van de slingerlengte, de lengte van en afstand tussen de draden op de trillingstijd van een bifilaire slinger. Kiki de Boer, Sitti Romijn, Thomas Markhorst & Lucas Cohen Calandlyceum
Nadere informatie10 Had Halley gelijk: worden de maanden korter?
10 Had Halley gelijk: worden de en korter? Dit is de laatste module. We kunnen nu (eindelijk!) terugkomen op de vraag waar we twee jaar geleden mee begonnen. Terugblik In 1695 had de Engelse astronoom
Nadere informatieZwaartekrachtenergie contra Bewegingsenergie. Rekenen met de snelste rollercoaster ter wereld de Kingda Ka
Zwaartekrachtenergie contra Bewegingsenergie Rekenen met de snelste rollercoaster ter wereld de Kingda Ka Kingda Ka de snelste rollercoaster ter wereld Algemene informatie Type Accelerator Coaster Bouwer(s)
Nadere informatieWat hebben NC700 en Jazz 1.4 gemeenschappelijk?
Wat hebben NC700 en Jazz 1.4 gemeenschappelijk? Het gebruik van gezamenlijke onderdelen drukt ontwikkelings- en productiekosten. Deze onderdelen gebruikte Honda uit zijn autoproductie: - Zuigers, zuigerveren,
Nadere informatieMagnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (1)
Magnetische toepassingen in de motorvoertuigentechniek (1) E. Gernaat, ISBN 978-90-808907-3-2 1 Magnetisme 1.1 Het magnetische veld Voor de beschrijving van een magnetisch veld gaan we uit van een staafvormige
Nadere informatieE. Gernaat (ISBN , uitgave 2012)
Dieselmanagement (2) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-03-1, uitgave 2012) 1 Direct en indirect ingespoten motoren 2 Overzicht Onderscheid moet worden gemaakt tussen personen- en bedrijfswagen Dieselmotoren.
Nadere informatieLeerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10. Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk. Let op dat je alle vragen beantwoordt.
Oefentoets Schoolexamen 5 Vwo Natuurkunde Leerstof: Hoofdstukken 1, 2, 4, 9 en 10 Tijdsduur: Versie: A Vragen: Punten: Hulpmiddelen: Niet grafische rekenmachine, binas 6 de druk Opmerking: Let op dat je
Nadere informatieTentamen Fysische Systemen, , 9-12 uur
Tentamen Fysische Systemen voor TBK 3-8-010, bladzijde 1 van 4 Tentamen Fysische Systemen, 3-8-010, 9-1 uur Vermeld (duidelijk!) naam, geboortedatum, studie en studienummer op het 1 e vel papier; op ieder
Nadere informatieEfficiëntie ontmoet performance. MAN TGX met nieuwe D38-motoren.
Efficiëntie ontmoet performance. MAN TGX met nieuwe D38-motoren. Performance in een nieuwe dimensie. In deze brochure zijn deels uitvoeringen afgebeeld die niet tot de standaarduitvoering behoren. 2. Fahrerhaus
Nadere informatieWerkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA)
Werkblad 3 Bewegen antwoorden- Thema 14 (NIVEAU BETA) Theorie In werkblad 1 heb je geleerd dat krachten een snelheid willen veranderen. Je kunt het ook omdraaien, als er geen kracht werkt, dan verandert
Nadere informatieGroep 13 CASE SSV DEEL 2 EE4. Bas Jan Renders Mathijs Tielens Jitse Meulenijzer Alexander Blockhuys Casper Antonio Jan Van Hemelen
Groep 13 CASE SSV DEEL 2 EE4 Bas Jan Renders Mathijs Tielens Jitse Meulenijzer Alexander Blockhuys Casper Antonio Jan Van Hemelen 0 1. Bevindingen & nieuwe Sankeydiagrammen Als we onze wagen van de helling
Nadere informatieTentamen Octrooigemachtigden
Tentamen Octrooigemachtigden Tentamen Verdedigen van een octrooiaanvrage (deel B) elektrotechniek/werktuigkunde 6 oktober 14 13.4 17.4 uur 1 TENTAMENOPGAVE VERDEDIGEN VAN EEN OCTROOIAANVRAGE (B) E/W 14
Nadere informatiealuminium 2,7 0, ,024 ijzer 7,9 0, ,012
DEZE TAAK BESTAAT UIT 36 ITEMS. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Dichtheid Soortelijke
Nadere informatieEindexamen natuurkunde vwo II
Eindexamen natuurkunde vwo 00 - II Beoordelingsmodel Opgave Sopraansaxofoon maximumscore 4 uitkomst: F d = 7, N voorbeeld van een bepaling: Er geldt: Fr z z= Fr d d. Opmeten in de figuur levert: rz =,7
Nadere informatieTransmissietechniek in motorvoertuigen (2)
Transmissietechniek in motorvoertuigen (2) E. Gernaat (ISBN 978-90-79302-02-4) 1 Klassieke handgeschakelde versnellingsbakken 1.1 Constantmesh versnellingsbakken Bij de handgeschakelde versnellingsbak
Nadere informatieRem- en slipgedrag (3)
Rem- en slipgedrag (3) E. Gernaat (ISBN 978-9-8897-7-) 1 Asbelasting, remkracht en remkrachtverdeling 1.1 Remkrachten en remkoppels We bekijken nu de natuurkundige principes waarop het remmen is gebaseerd
Nadere informatieEen model voor een lift
Een model voor een lift 2 de Leergang Wiskunde schooljaar 213/14 2 Inhoudsopgave Achtergrondinformatie... 4 Inleiding... 5 Model 1, oriëntatie... 7 Model 1... 9 Model 2, oriëntatie... 11 Model 2... 13
Nadere informatieVerslag: Case 1 Team: Hyperion
Verslag: Case 1 Team: Hyperion Glenn Sommerfeld Jeroen Vandebroeck Ilias viaene Christophe Vandenhoeck Jelle Smets Tom Wellens Jan Willems Gaetan Rans 1. Zonnepaneel 1.1 Meetwaarden Om de eigenschappen
Nadere informatieFinnik Autorapport - Peugeot 108
Finnik Autorapport - Peugeot 108 Deze Peugeot 108 komt uit 2016 en kostte toen 12.810. Deze originele Nederlandse auto staat sinds 2016 op kenteken en is voorzien van een benzine motor die 69 PK levert.
Nadere informatieM M (max) + MS MS (max) 189Nm nominaal km. 639Nm nominaal km
HepcoMotion SBD berekeningen belasting/levensduur De levensloop van een SBD unit wordt berekend naar het aantal km dat het systeem kan lopen voordat de lineaire kogelomloopgeleiding zijn L0 levensduur
Nadere informatieSamenvatting Natuurkunde Samenvatting 4 Hoofdstuk 4 Trillingen en cirkelbewegingen
Samenvatting Natuurkunde Samenvatting 4 Hoofdstuk 4 rillingen en cirkelbewegingen Samenvatting door Daphne 1607 woorden 15 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Natuurkunde overal Samenvatting
Nadere informatieHoofdstuk 4 Trillingen en cirkelbewegingen. Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal
Hoofdstuk 4 Trillingen en cirkelbewegingen Gemaakt als toevoeging op methode Natuurkunde Overal U (V) 4.1 Eigenschappen van trillingen Harmonische trilling Een electrocardiogram (ECG) gaf het volgende
Nadere informatieIn autotijdschriften staan vaak testrapporten van nieuwe auto s. In de figuur op de bijlage is zo n overzicht afgedrukt.
Opgave 1 Autotest In autotijdschriften staan vaak testrapporten van nieuwe auto s. In de figuur op de bijlage is zo n overzicht afgedrukt. 0p 0 Zet je naam op de bijlage. De wettelijk verplichte minimale
Nadere informatieTENTAMEN DYNAMICA (140302) 29 januari 2010, 9:00-12:30
TENTAMEN DYNAMICA (14030) 9 januari 010, 9:00-1:30 Verzoek: begin de beantwoording van een nieuwe vraag op een nieuwe pagina. En schrijf duidelijk: alleen leesbaar en verzorgd werk kan worden nagekeken.
Nadere informatieVAK: natuurkunde KLAS: Havo 4 DATUM: 20 juni 2013. TIJD: 10.10 11.50 uur TOETS: T1 STOF: Hfd 1 t/m 4. Opmerkingen voor surveillant XXXXXXXXXXXXXXXXXXX
VAK: natuurkunde KLAS: Havo 4 DATUM: 20 juni 2013 TIJD: 10.10 11.50 uur TOETS: T1 STOF: Hfd 1 t/m 4 Toegestane hulpmiddelen: Binas + (gr) rekenmachine Bijlagen: 2 blz Opmerkingen voor surveillant XXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Nadere informatieJe moet nu voor jezelf een overzicht zien te krijgen over het onderwerp Werken met formules. Een eigen samenvatting maken is nuttig.
6 Totaalbeeld Samenatten Je moet nu oor jezelf een oerzicht zien te krijgen oer het onderwerp Werken met formules. Een eigen samenatting maken is nuttig. Begrippenlijst: 11: formule ariabele grootheid
Nadere informatieUitwerkingen 1. ω = Opgave 1 a.
Uitwerkingen Opgave π omtrek diameter Eén radiaal is de hoek, gemeten vanuit het middelpunt van een cirkel, waarbij de lengte van de boog gelijk is aan de straal. c. s ϕ r d. ϕ ω t Opgave π (dus ongeveer
Nadere informatie2 Vraagstuk Dynamicaboek (Kermisattractie)
Kermisattractie Wisnet-HB update april 009 1 Benodigde wiskunde-onderwerpen Vectoren (eerst in de R) Poolcoördinaten (r en φ) Differentiëren (plaats, snelheid en versnelling en maximum/minimum bepalen)
Nadere informatie