Servicedocument Loopbaan & Burgerschap (L&B) Handreikingen, bronnen en instrumenten

Transcriptie

1 Servicedocument Loopbaan & Burgerschap (L&B) Handreikingen, bronnen en instrumenten M.I.V. STUDIEJAAR

2 Inhoud Voorwoord Handreikingen... 4 Inleiding Begeleiding van studenten op L&B L&B in de context van de opleiding L&B in de context van de FC-School FC brede context voor L&B Leerbedrijf invloed studenten (LIS) en jongeren informatie punt (Jip per) Centrale Studentenraad (CSR) en Deelraden (DR) Present Promotions Projecten in kader van Wereldburgerschap Extra en persoonlijke ondersteuning... 8 Dit plaatje geeft een schematische weergave van de extra en persoonlijke ondersteuning in het Friesland College School als werkplaats L&B in Pitstop of Rebound traject Bronnen en instrumenten... 9 Inleiding Bronnen Instrumenten

3 Voorwoord Dit document is tot stand gekomen met behulp van (aankomende) docenten, begeleiders, managers en ondersteuners vanuit OP&I en is bedoeld voor docenten/begeleiders (opleidingsteams) om zicht te krijgen op WAT de inhoud en richting is van Loopbaan & Burgerschap en HOE invulling gegeven kan worden aan de begeleiding van studenten. In de afgelopen periode is vanuit het landelijk stimuleringsproject LOB (loopbaanoriëntatie en - begeleiding) extra aandacht geweest voor de loopbaanontwikkeling van de mbo-student. Dit heeft zich in het Friesland College vertaald in extra aandacht voor studieloopbaanbegeleiding. Maar begeleiding van studenten richt zich niet alleen op het leertraject hier en nu, maar richt zich er ook op dat de student over de grens van de opleiding heen kijkt. Op gebied van loopbaanontwikkeling en -begeleiding zijn vele activiteiten mogelijk. Het perspectief van de student en de praktijk waarin geleerd en gewerkt wordt, zijn de ingrediënten voor maatwerk, waarbij de student samen met zijn docent/begeleider de activiteiten vorm geeft. Loopbaan en burgerschap zijn onlosmakelijk met elkaar en aan de studieloopbaanbegeleiding/ coaching verbonden. De keuze van een student voor een opleiding of beroep wordt ook beïnvloed door sociaal-maatschappelijke referentiekaders van de student zelf. De rollen in het dagelijks leven zijn veelal gerelateerd aan de rollen in het beroepsleven en vice versa. Het is gebleken dat eigen (persoonlijke) identiteit en arbeidsidentiteit niet los van elkaar ontwikkelen, maar juist in relatie met elkaar. Daarom is het belangrijk dat reflectie op loopbaan en burgerschap bij alle begeleidingsactiviteiten en -gesprekken punt van aandacht is. De generieke eisen in het Examen- en Kwalificatiebesluit voor loopbaan en burgerschap zijn aangescherpt. Aan de kwalificatie-eisen L&B zijn in juli 2016 het kritisch denken en de mensenrechten toegevoegd. Beide thema s zijn in dit servicedocument meegenomen. Dit document is één van de drie servicedocumenten die gekoppeld zijn aan het Kaderdocument Loopbaan en burgerschap (L&B). De servicedocumenten zijn: -Handreikingen, bronnen en instrumenten -Uitwerking beoordeling loopbaanontwikkeling en uitwerking beoordeling Burgerschapsontwikkeling 3

4 1. Handreikingen Inleiding Dit deel biedt handreikingen waarmee elk opleidingsteam naar eigen inzicht en op basis van deskundigheid en professionaliteit invulling kan geven aan Loopbaan & Burgerschap. In loopbaanleren gaat het om oriënteren/kiezen. Dit gaat geleidelijk over in het verder ontwikkelen in de richting van de keuze van de student. Met het oog op de ontwikkelingen van arbeidsmarkt en in de maatschappij, zijn weerbaarheid en wendbaarheid belangrijke issues. Dit betekent dat ook nadat de richting voor loopbaanontwikkeling voor de student helder is (geworden), verbreden en verdiepen aan de orde blijft en kiezen essentieel is. Burgerschapsontwikkeling kent verschillende ingangen die allen benut kunnen worden. Bijvoorbeeld: - burgerschap koppelen aan de inhoud van het vak waarvoor de student leert, - door aandacht te hebben voor actuele gebeurtenissen in de wereld die van invloed zijn. - en aansluiten bij de motivatie/drive van de student. De meest krachtige motivator is datgene waar een student zelf warm voor loopt. 1.1 Begeleiding van studenten op L&B Elke student, die start met een opleiding bij het FC, maakt deel uit van zijn omgeving, de maatschappij en de wereld. Hij heeft ervaringen opgedaan in zijn leefomgeving, thuis, opvoeding, vooropleiding, (vrijwilligers)werk, enz. Met al deze ervaringen heeft hij zich ontwikkeld tot wie en wat hij is. Bij de start van zijn (nieuwe) leertraject presenteert hij zich. Dit kan doormiddel van een zelfportret. Hierbij maakt hij ook kenbaar wat hij kan en wat zijn drive is. Dit is het beginpunt van de L&B-ontwikkellijn. Op gezette tijden gedurende het hele leertraject reflecteert de student en zet vervolgstappen. Aan het einde van het leertraject maakt de student opnieuw een zelfportret met als onderlegger zijn portfolio. Hiermee kan de student laten zien wat en hoe hij zich ontwikkeld heeft en tot welke inzichten hij is gekomen. De activiteiten die studenten voor L&B doen, richten zich in essentie op het onderzoeken van: wie ben ik als burger in deze maatschappij? Onderzoeksvragen hebben altijd te maken met waar ben ik nieuwsgierig naar, wat wil ik weten, wat wil ik (nog beter) kunnen, wat is mijn drive en waar kom ik voor in beweging? In de reeks van activiteiten die de student gedurende zijn opleiding uitvoert, zijn samenhang en ontwikkeling sleutelwoorden. Begeleiding professionele ontwikkeling Begeleiding ontwikkeling persoonlijk, leer- en denkkwaliteiten Begeleiding studievoortgang Begeleiding loopbaanontwikkeling Afbeelding 1: De vier begeleidingselementen van studieloopbaanbegeleiding 4

5 De begeleiding is planmatige en cyclisch/verdiepend van aanpak. De begeleiding is maatwerk en bestaat uit inspireren en volgen van de ontwikkeling van de student, feedback te geven, hem te laten reflecteren en waar nodig bij te sturen zodat de student aan de gestelde eisen kan voldoen. Zie voor een nadere uitwerking de onderlegger studieloopbaanbegeleiding. Dit document geeft een handvat voor de begeleiden. De onderlegger kan ook een geode rol vervullen bij de begeleiding van de docent bij de loopbaanoriëntatie en ontwikkeling en burgerschapsvorming van de student. 1.2 L&B in de context van de opleiding Studenten doen in de opleiding allerlei ervaringen op in hun vakgebied, die ook bijdragen aan de loopbaan- en burgerschapsontwikkeling. Het kan voor studenten lastig zijn om zelf het verband te zien. Elke begeleider heeft vanuit zijn rol en invalshoek een taak als het gaat om de student te laten nadenken over en reflecteren op activiteiten en ervaringen, ook op zaken uit het vakgebied die verbonden zijn met L&B. Voorbeelden hiervan zijn: geldende wet- en regelgeving, arbeidsmores of vitaal in je werk zijn en blijven. Alle docenten ondersteunen hun studenten bij het zichtbaar maken wat geleerd en ontwikkeld is en wat/hoe de student zich verder kan ontwikkelen. De coach houdt samen met de student het overzicht hierover. In de (herziene) kwalificatiestructuur moet de student naast het profieldeel ook één of meerdere keuzedelen kiezen. Hij bespreekt samen met de docent het toekomstperspectief en de keuzes die nodig zijn om zijn plannen te verwezenlijken. Een student kiest deels uit een FC-breed vastgesteld aanbod van (generieke) keuzedelen: duurzaamheid, ondernemen, leidinggeven, voorbereiding hbo, creativiteit en innovatie. Voor het andere deel kan hij kiezen uit het aanbod dat gekoppeld aan het vakgebied of hij maakt gebruik van een cross-over uit een ander vakgebied. Om de keuzeprocessen in het kader van L&B van de student te ondersteunen heeft de coach regelmatig contact momenten. Minimaal vier keer per jaar heeft het individuele contact een meer formeel karakter. Tijdens dit contact reflecteert de student de afgelopen periode en samen wordt vastgesteld waar de student staat in de realisatie van zijn loopbaan- en burgerschapsontwikkeling. Ter voorbereiding op de reflectie in dit contact werkt de student zijn portfolio bij en de coach heeft informatie over de mate van ontwikkeling gevraagd aan vakdocent(en) en de praktijkbegeleider. Dit kan hij doen in een studentenbespreking. 1.3 L&B in de context van de FC-School Door de indeling in scholen kan nog beter gecreëerd worden dat studenten van verschillende opleidingen samenwerken en -leren. Enkele praktijkvoorbeelden waarin L&B een plek heeft gekregen zijn: samenwerken in werkplaatsen voor loopbaan en burgerschap, organiseren van themadagen voor de gehele school en samenwerken in bijvoorbeeld excellentie programma s. In dit laatste voorbeeld gaat samenwerken en samen leren ook over de grens van een FC- school heen. In elk voorbeeld wordt in de begeleiding gestuurd op: verbindingen tussen actuele inhoud burgerschapsdimensies, loopbaanelementen en het ontwikkeld vakmanschap van studenten. Meestal wordt gewerkt aan opdrachten. Dit varieert van opdrachten van opdrachtgevers in de praktijkroute, projecten voor de praktijk uit te voeren op school of zelfontworpen opdrachten door student of docent. Enkele concrete voorbeelden: een verwenmiddag voor bewoners (in de buurt), de school doet mee aan landelijke actie NL doet, gezamenlijk organiseren van een Politiek Debat of een sponsorloop. 5

6 Een werkplaats voor loopbaan & burgerschap is een plek waar studenten van verschillende opleidingen op vaste tijden bij elkaar kunnen komen om aan betekenisvolle praktijkopdrachten te werken. De werkplaats biedt de mogelijkheid om intensief samen te werken aan een opleiding overstijgende opdracht. De studenten pakken samen een opdracht aan en met elkaar gaan ze de verdieping in. Bij uitstek oefenen ze kritisch denken en elkaar feedback geven in verschillende situaties met verschillende collega s. Een docent is verbonden aan een werkplaats en waar dat kan begeleiden docenten de groep samen met de begeleiden uit de beroepspraktijk. Voor het uitlijnen van grote groepsopdrachten waar veel studenten aan werken is een helicopterview nodig. Er moet voor iedere student voldoende uitdaging en ontwikkelmogelijkheden in zitten. 1.4 FC brede context voor L&B School overstijgend kunnen studenten burgerschap- en loopbaan competenties ontwikkelen in samenspraak met studenten uit andere opleidingsrichtingen. Dit kan bijvoorbeeld in een FC leerbedrijf of door deelname aan FC- school overstijgende activiteiten. Ook kan extra (persoonlijke) begeleiding nodig zijn om succesvol te zijn in zijn (studie-)l&b ontwikkeling Leerbedrijf invloed studenten (LIS) en jongeren informatie punt (Jip per) LIS en Jip per zijn S-BB erkende leerbedrijven van het Friesland College, vóór en dóór studenten. Diensten die LIS en Jip per leveren hebben allen een verbinding met L&B thema s. Voorbeelden van diensten zijn: LIS werkt aan het verbeteren van de kwaliteit van het FC en organiseert zeer uiteenlopende projecten. LIS ontwikkelt zelf meetinstrumenten, zoals de LIS-TOOL. Deze tool wordt gebruikt om de tevredenheid van studenten te meten. Projecten zijn onder andere: TVoS (The Voice of Students) samen met de studentenraden, De week van de democratie over radicalisering, of PolitX samen met de gemeente Leeuwarden. In het totaal zo n vijftien projecten per studiejaar. Jip per verzorgt de balie (frontoffice) waar studenten met allerlei vragen terecht kunnen, daarnaast organiseert het Team S.O.S. ondersteuning voor individuele studenten bij hun studie en planning. Jip per heeft daarnaast een buddy/maatjes project. Bij LIS en Jip per werken studenten onder leiding van een projectleider er is plek voor studenten van Zakelijke Dienstverlening en van de opleiding Sociaal Maatschappelijke Dienstverlening. Mail: lis@fcroc.nl Tel: , website Bezoek: LIS-loket Triangel Centrale Studentenraad (CSR) en Deelraden (DR) Studenten kunnen aan hun L&B ontwikkeling werken door een actieve bijdrage te leveren aan medezeggenschap. Het Friesland College heeft sinds een aantal jaren een Centrale Studentenraad. Daarnaast hebben bijna alle FC scholen en praktijkroutes een eigen studenten Deelraad. De CSR overlegt maandelijks met het College van Bestuur (CvB). De CSR gaat over zaken die het hele Friesland College betreffen, zoals bijvoorbeeld de vakantieregeling. De deelraden hebben het met de directie van de FC school over onderwerpen die op de betreffende school of praktijkroute spelen. De CSR en DR worden zo betrokken bij het ontwikkelen en verbeteren van het Friesland College. De raden krijgen bij deze werkzaamheden ondersteuning van LIS. Mail: deelnemersraad@fcroc.nl Tel:

7 1.4.3 Present Promotions Present Promotions is een leerbedrijf, ontstaan uit een samenwerking van 5 onderwijsinstellingen in Friesland. In dit leerbedrijf kunnen studenten ervaringen opdoen die zowel bijdragen aan loopbaan oriëntatie en ontwikkeling als aan burgerschapsvorming. Het leerbedrijf werkt met een multiculturele en multidisciplinaire groep HBO en MBO-stagiaires en vormt de verbinding tussen het onderwijs in Friesland en de werkende maatschappij. Daarnaast maakt Present Promotions deel uit van het MentorProgramma Friesland. Voorbeelden van activiteiten zijn: Present Promotions verzorgt workshops voor bedrijven en onderwijs. De 14 workshops die worden aangeboden op de scholen gaan over verschillende sociaal maatschappelijke thema s zoals: normen en waarden, seksualiteit, het voorkomen van gehoorbeschadiging bij jongeren en omgaan met geld. De kracht van deze werkwijze is de Peereducation. Workshops kunnen ook naar de wens van de opdrachtgever worden gemaakt. (Link: naar PresentPromotion) Op vraag van bedrijven kunnen voor (bedrijfs) evenementen de jongeren van Present Promotions ingezet worden om verschillende diensten te verlenen. Daarnaast verricht Present Promotions activiteiten voor de provinciale en lokale overheden, waarbij duurzaamheid voorop staat. Hiervoor beschikt Present Promotions maar liefst over 16 SBBaccreditaties. Het MentorProgramma van Friesland College koppelt studenten aan een mentor, meestal iemand uit het bedrijfsleven, om de student te begeleiden, motiveren, stimuleren en meer uit zichzelf te halen. In het kader van stappen overwegen/zetten in de studieloopbaan heeft het mentorprogramma studentmentoring. Hierbij wordt een mbo-student gekoppeld aan een hbo-student Projecten in kader van Wereldburgerschap Bewustwording van de verdergaande globalisering en de gevolgen hiervan op de eigen leefomgeving van studenten zijn speerpunten binnen het Friesland College. Een van de middelen om dit bewustzijn te stimuleren is wereldburgerschap, onderdeel van burgerschap maar met een internationale twist. In het kader van ontwikkelingssamenwerking zijn er voor studenten verschillende mogelijkheden om hun internationale burgerschapscompetenties te ontwikkelen. Ze kunnen stage lopen bij één van onze wereldprojecten zoals genoemd op de website van of ze kunnen gebruik maken van de mogelijkheid om, via een erkende organisatie, stage te lopen in Afrika, Azië of Zuid Amerika. Tevens wordt er meer aandacht besteed aan wereldburgerschap via projecten op school (Internationalisation at Home), in samenwerking met het Leerbedrijf LIS en Leerbedrijf Global Goals van Present Promotions. Opleidingsteams kunnen ondersteuning aanvragen bij het International Office (bv. voorlichtingsbijeenkomsten en voorbereidingstraject.) 7

8 1.5 Extra en persoonlijke ondersteuning Dit plaatje geeft een schematische weergave van de extra en persoonlijke ondersteuning in het Friesland College School als werkplaats School als Werkplaats is een manier van werken waarbij hulpverleners en welzijnswerkers op de school en in de klas/groep aanwezig zijn naast en samen met de docent/coach. Op school vormen zij een team van generalisten, binnen het team zijn ze specialisten. De lijnen zijn kort, de benodigde hulp wordt snel en op maat geleverd. (Link: naar School als werkplaats) L&B in Pitstop of Rebound traject Extra ondersteuning ook op gebied van L&B kan geboden worden in een pitstop of reboundtraject. Tijdens zo n traject werkt een student aan zijn persoonlijke ontwikkeling en is hij bezig met bewustwording van zichzelf en zijn situatie. Ook hier komen vragen als wat kan ik en wat wil ik aan de orde. De student kijkt kritisch naar zijn leefstijl en kan dit samen met andere ervaringen in een intervisiegroep waar hij deel van uitmaakt bespreken. De student gaat onder begeleiding nieuw gedrag onderzoeken, oefenen in verschillende situaties en ontwikkelt burgerschap- en loopbaancompetenties in een brede context. 8

9 2. Bronnen en instrumenten Inleiding Voor studenten kan elke betekenisvolle ervaring een bron voor L&B zijn. Het gaat er dan om dat studenten de link weten te leggen naar loopbaanontwikkeling of burgerschap. Niet elke student zal dit vanzelfsprekend en vanuit zichzelf doen. Zij kunnen hierbij begeleiding van hun docenten en coach krijgen. Daarnaast kunnen ze gebruik maken van de L&B instrumenten. De begeleiding en de instrumenten zijn gericht op het vergroten van zelfsturing door de student. 2.1 Bronnen Er zijn veel en verschillende bronnen beschikbaar die studenten kunnen gebruiken om inzicht te krijgen in hun kwaliteiten en motieven, hun vaardigheden te oefenen en een kritische houding te ontwikkelen. Daarbij is het goed dat de student leert op welke wijze de kwaliteit en bruikbaarheid van deze (digitale) bronnen vast te stellen is. De bronnen van Sprint² zijn gebouwd door studenten van het Friesland College i.s.m. docenten. In een aantal gevallen is de inhoud van teksten gemaakt door studenten van Educatie van het Friesland College. Deze bronnen zijn niet gebouwd op basis van een blauwdruk. Ze worden gebouwd op behoefte. Docenten en studenten kunnen aangeven welke bronnen nodig zijn en dan worden ze gebouwd. Dat betekent ook dat deze verzameling bronnen niet af is. Er wordt continu aan gebouwd. (Link: naar Bronnenpagina FC Sprint²) 2.2 Instrumenten Studenten kunnen met behulp van de volgende instrumenten inzicht krijgen en werken aan loopbaan en burgerschapsontwikkeling. Leerkaart L&B geeft de studenten een referentiepunt met betrekking tot inhoud van leren, loopbaan en burgerschap. Te gebruiken in gesprekken met studenten over inhoud, voortgang en perspectief. Matrix Loopbaanontwikkeling en Burgerschap hiermee wordt voor de student en coach de koppeling zichtbaar gemaakt van Loopbaancompetenties aan de Dimensies van Burgerschap. Vanuit de mindset is een overzicht gemaakt naar (deel)resultaten. De resultaten passen in de context van de leersituatie van de student. Hij kan een cel kiezen en uitwerken. Deze kapstok kan zo richting geven aan de inhoud van zijn loopbaan 7 burgerschapsontwikkeling Infographic Ontwikkellijn is een schema dat een planmatige werkwijze voor L&B laat zien. Na een periode van intensieve naar afnemende sturing van een begeleider kunnen studenten na verloop van tijd zelfstandig met hun eigen vragen aan de slag. Een toelichting voor de werkwijze is aan de infographic toegevoegd. 9

10 Kijkkaders L&B kunnen teams helpen hun onderwijsprogramma voor loopbaan & burgerschap te expliciteren in termen van: Wat gevraagd wordt aan vaardigheden, kennis en houding en gedrag op het gebied van loopbaan & burgerschap. Welk niveau van handelen verwacht wordt in de context van loopbaan & burgerschap. Ontwikkelingslijnen L&B zijn gemaakt op basis van de kijkkaders LB. Deze ontwikkelingslijnen kunnen gebruikt worden bij de begeleiding van loopbaan & burgerschap. Persoonlijke, leer- en denk kwaliteiten is een ordening in rollen met de bijbehorende beschrijving van doelen en gedrag. Dit hulpmiddel kan gebruikt worden bij de (studie-) loopbaangesprekken van studenten met hun begeleider. De input voor dit document zijn de FC competenties en de 21 e skills. Leer en ontwikkelingslijnen is een digitaal formulier en kan worden gebruikt ter ondersteuning van een gesprek over leren en ontwikkelen tussen (b.v.) student en coach. Zelfportret, deze vorm van presenteren kan de student helpen bij het voorbereiden van een meer formeel gesprek. (Dit voorbeeld is van de school voor Zorg, Service& Welzijn). 10