Monitor. Maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingszorg

Transcriptie

1 Monitor Maatschappelijke Opvang, OGGZ en Verslavingszorg Zuid-Holland Noord 2008

2 INHOUDSOPGAVE 1 Achtergrond en beleidscontext Inleiding Landelijke en regionale ontwikkelingen Doelgroepen en risicofactoren Kenmerken doelgroepen Risicofactoren Risicoprofielen: cumulatie van risicofactoren Opzet en inhoud monitor OGGZ-ladder Inhoud monitor Indicatoren Vergelijking tussen gemeenten Preventie Omvangschattingen risicogroepen Conclusies Signalering Overlastmeldingen Politie Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgloket Katwijk Dreigende huisuitzettingen Crisishulp Huiselijk geweld Conclusies...38 Colofon Opdrachtgever: gemeente Leiden Uitvoering: GGD Hollands Midden Auteur: Hanneke Tielen Foto omslag: De Schuilplaats Leiden Publicatienummer: Rapport downloaden: Rapport bestellen: infodocu@ggdhm.nl januari Zorg en opvang Maatschappelijke opvang Verslavingszorg Case management en outreachende zorg Schuldhulpverlening Conclusies Activering, woonbegeleiding en reïntegratie Dagbesteding Begeleid wonen Veelplegers en ex-gedetineerden Conclusies

3 8 Gemeenten vergeleken Signalerings- en zorgscore per gemeente Conclusies Conclusies Preventie Signalering Zorg en opvang Activering, woonbegeleiding en reïntegratie Gemeenten vergeleken Aanbevelingen Resultaten Monitor...84 Literatuurlijst Achtergrond en beleidscontext 1.1 Inleiding Elke twee jaar verzamelt de GGD Hollands Midden (regio Zuid-Holland Noord) gegevens over sociaal kwetsbare groepen in de samenleving in de regio Zuid-Holland Noord. Dit rapport beschrijft de resultaten van de gegevensverzameling in Eerdere gegevensverzamelingen vonden plaats in 2004 en , 2. Doel van de monitor Het doel van de monitor is het volgen van ontwikkelingen in aard en omvang van doelgroepen voor maatschappelijke opvang-, OGGZ- en verslavingsbeleid. De monitor volgt risicogroepen in de bevolking, de zorgconsumptie en het gebruik van voorzieningen in de tijd. De drie beleidsterreinen hebben een sterke overlap van doelgroepen (zie kader). Door samenvoegen van deze beleidsterreinen in één Wet Maatschappelijke Ondersteuning streeft men een verbeterde onderlinge afstemming na. Maatschappelijke opvang is een verzamelnaam voor diverse vormen van opvang voor kwetsbare groepen in de samenleving, bijvoorbeeld dak- en thuislozen of ex-psychiatrische patiënten. De voorzieningen variëren van het bieden van simpel onderdak tot meer intensieve vormen van begeleiding en activering. De OGGZ is een containerbegrip voor alle activiteiten op het terrein van de geestelijke gezondheidszorg die niet op geleide van een vrijwillige, individuele hulpvraag worden uitgevoerd. Het belangrijkste element hieruit is dat er geen vraag om zorg is van de personen op wie de hulp zich richt. Niet de persoon zelf, maar derden brengen de hulp op gang. Preventie van psychische problemen is inbegrepen, onder andere gericht op externe omstandigheden die de problematiek mede veroorzaken of in stand houden. De ambulante verslavingszorg helpt verslaafden omgaan met hun verslaving, waarbij zij zoveel mogelijk reïntegreren in de samenleving. Verslavingspreventie is ook inbegrepen. De drie beleidsterreinen hebben gemeen dat zij zijn gericht op personen die op één of meer maatschappelijke terreinen zijn uitgesloten of waarvoor uitsluiting dreigt. Het gaat om sociale participatie, sociale integratie, eerste levensbehoeften, toegang tot huisvesting, werk, opleiding, gezondheidszorg, hulpverlening en diensten. 1.2 Landelijke en regionale ontwikkelingen Een aantal ontwikkelingen beïnvloedt de keuze van indicatoren voor de monitor. Hieronder worden ze kort beschreven. Het gaat om: - invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning per beleidsvisie Zuid-Holland Noord Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord Met volle kracht vooruit Inspectie Openbare Gezondheidszorg basisset indicatoren per

4 1.2.1 Wet Maatschappelijke Ondersteuning 3 De Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) beschrijft de gemeentelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van kwetsbare mensen als volgt: Het signaleren en bestrijden van risicofactoren op het gebied van de openbare geestelijke gezondheidszorg, het bereiken en begeleiden van kwetsbare personen en risicogroepen, het functioneren als meldpunt voor signalen van crisis of dreiging van crisis bij kwetsbare personen en risicogroepen en het tot stand brengen van afspraken tussen betrokken organisaties over de uitvoering van de openbare geestelijke gezondheidszorg. Voor de uitvoering van de wet zijn negen prestatievelden geformuleerd. De monitor verzamelt gegevens over de laatste drie prestatievelden: 7. maatschappelijke opvang, vrouwenopvang, adviesen steunpunten huiselijk geweld, 8. OGGZ, de openbare geestelijke gezondheidszorg en 9. ambulante verslavingszorg. Een werkconferentie in april 2007 vormde het startschot voor een gezamenlijke regionale uitwerking van de vijf speerpunten van het Stedelijk Kompas. Vanaf dat moment zijn de betrokken instellingen, onder leiding van de gemeenten in samenwerking met het Zorgkantoor, aan de slag gegaan met de opzet van een Regionaal Kompas. Beoogd resultaat van het Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord in 2013: 1 alle daklozen in deze regio zijn in beeld en voorzien van een trajectplan 2 huisuitzettingen is met 75% afgenomen 3 er is altijd vervolgopvang geregeld indien een huisuitzetting onvermijdelijk is 4. het aanbod aan (al dan niet begeleide) woonvormen en zorgvoorzieningen is zowel in kwantitatief als kwalitatief opzicht toereikend om alle trajectplannen te kunnen realiseren 5. het totaal aantal daklozen is verminderd met 75% (in 2005 geschat op 500) 6. de ervaren overlast als gevolg van dakloosheid is afgenomen met 25% Het doel van de WMO is dat iedereen moet kunnen meedoen in de maatschappij, maar wel zoveel mogelijk op eigen kracht en met eigen verantwoordelijkheid. Het doel van de OGGZ is het vroegtijdig signaleren en beïnvloeden van risicofactoren en beschermende factoren met het oog op het voorkomen en verminderen van uitsluiting en het realiseren van een aanvaardbare kwaliteit van leven voor kwetsbare mensen. Dit vraagt een inspanning van gemeenten ten aanzien van kwetsbare burgers, die graag willen meedoen, maar weinig zelfredzaam zijn Beleidsvisie Zuid-Holland Noord De gemeente Leiden heeft voor de periode voor de regio Zuid-Holland Noord beleidsdoelen geformuleerd in de nota Iedereen telt 4. De nota kwam een jaar voor de invoering van de WMO uit, maar anticipeert hier wel al op. De uitgangspunten zijn: Dakloosheid en ernstige verslavingsproblemen zoveel mogelijk voorkomen. Ervoor zorgen dat mensen die dakloos of ernstig verslaafd zijn goed worden opgevangen. Waar en voor wie dit enigszins mogelijk is de weg vrij maken naar maatschappelijk herstel. Beperken van de overlast die sommigen van deze mensen voor hun omgeving veroorzaken. Het accent van het beleid dient te liggen op het beperken van de instroom in voorzieningen die bedoeld zijn als laatste vangnet en op het versnellen van de uitstroom uit deze voorzieningen door middel van een actieve begeleiding naar maatschappelijk herstel. Deze doelstelling sluit aan bij het project Regionaal Kompas (zie hier onder) Regionaal Kompas Zuid-Holland Noord Het Regionaal Kompas Volle kracht vooruit Zuid-Holland Noord is een uitvoeringsagenda behorend bij de beleidsnota Iedereen telt. Het is de regionale uitwerking van het Stedelijk Kompas om de aanpak van dakloosheid en daarmee samenhangende problemen een extra impuls te geven 5. Voor de uitvoering van de benodigde activiteiten zijn vijf themagroepen in het leven geroepen die aansluiten bij de prioriteiten van het Regionaal Kompas. Themagroep 1. sluitende aanpak ter voorkoming van huisuitzettingen 2. persoonsgerichte benadering 3. uitbreiding van (woon)voorzieningen 4. bevordering maatschappelijke participatie 5. uitbreiding voorzieningen en mogelijkheden voor dagbesteding De themagroepen worden bemenst vanuit een groot aantal instellingen: maatschappelijke opvang, GGZ, verslavingszorg, maatschappelijk werk, politie, woningcorporaties, schuldhulpverlening, welzijnswerk, sociale werkvoorziening, sociale zaken, ouderenwerk en meldpunt zorg en overlast. Indirect zijn betrokken: CIZ/Zorgkantoor, thuiszorg en instellingen voor verstandelijk gehandicapten (MEE en GEMIVA). De regie van het proces om tot de beoogde resultaten te komen ligt bij de centrumgemeente Leiden Inspectie Openbare Gezondheidszorg De Inspectie voor de Gezondheidszorg voert haar toezicht steeds meer selectief en risicogericht uit. Voor de openbare gezondheidszorg geldt vanaf 2008 dat de inspectie met een aantal indicatoren risico s wil opsporen. Hiertoe heeft zij een basisset indicatoren openbare gezondheidszorg opgesteld 6. Eén van de indicatoren is risicogroepen OGGZ. Deze indicator is samengesteld uit negen risicogroepen: (dreigende) huisuitzettingen, overlastmeldingen (niet mbt hangjongeren ), aanvragen schuldsanering, veelplegers, woningvervuilingen, harddrugsverslaafden, residentieel daklozen, bemoeizorgklanten in zorg (GGZ, verslavingszorg etc.) en multiproblemgezinnen. De negen risicogroepen worden in de monitor beschreven. 6 7

5 2 Doelgroepen en risicofactoren 2.1 Kenmerken doelgroepen Het centrale thema van de WMO is dat iedereen jong en oud, gehandicapt en niet-gehandicapt, autochtoon en allochtoon, met en zonder problemen volwaardig aan de samenleving kan deelnemen 7. De mensen die tot de doelgroepen van de OGGZ behoren, doen juist niet (voldoende) mee, zijn uitgesloten of dreigen te worden uitgesloten van de maatschappij. De risicogroepen voor sociale uitsluiting zijn zeer heterogeen en de problemen heel divers. De kenmerken die zij met elkaar delen worden hieronder beschreven aan de hand van het model sociale uitsluiting van Gerda Jehoel-Gijsbers (2004). 8 De twee centrale kenmerken van sociale uitsluiting zijn 1) er is sprake van een tekort of achterstand op zowel het culturele als economische vlak met 2) het ontbreken van toekomstperspectief. Culturele uitsluiting achterstand sociale participatie: onvoldoende deelname aan formele en informele sociale netwerken, inclusief vrijetijdsbesteding; onvoldoende sociale ondersteuning; sociaal isolement; onvoldoende sociale betrokkenheid; voor allochtonen: ontbreken van contact met autochtonen. achterstand culturele integratie: onvoldoende naleving van centrale waarden en normen behorend bij actief sociaal burgerschap; gering arbeidsethos; geringe opleidingsbereidheid; niet stemmen; misbruik sociale zekerheid; delinquent gedrag; afwijkende pedagogische opvattingen; afwijkende opvattingen over rechten en plichten van vrouwen/mannen. Economische uitsluiting materiële achterstand (armoede): tekort aan middelen voor elementaire levensbehoeften en materiële goederen; life style deprivatie; problematische schulden; betalingsachterstanden (m.n. woonlasten); geen mogelijkheid om geld te lenen. geen toegang tot social rights ((semi-)overheidsinstellingen): wachtlijsten en/of (financiële) drempels voor gezondheidszorg, onderwijs (m.n. ten behoeve van kinderen), huisvesting, rechtsbijstand, maatschappelijke dienstverlening, schuldhulpverlening, arbeidsbemiddeling, sociale zekerheid, maar ook zakelijke dienstverlening zoals banken en verzekeringsinstellingen; onvoldoende veiligheid en leefbaarheid woonomgeving. 2.2 Risicofactoren Een groot aantal factoren verhoogt het risico op sociale uitsluiting. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste. Met andere woorden, de factoren die de sterkste samenhang hebben met sociale uitsluiting 8. Risicofactoren kunnen worden ingedeeld in wel en niet beïnvloedbaar door beleid. Hieronder staan de twee soorten risicofactoren op een rij. In elke rij staat de belangrijkste risicofactor 8 9

6 met de sterkste samenhang met uitsluiting bovenaan en de factor met de zwakste samenhang onderaan. Niet beïnvloedbaar Samenhang met sociale uitsluiting Beïnvloedbaar Bij niet-westerse allochtonen heeft de etniciteit op zich geen direct effect. Het risico op sociale uitsluiting loopt geheel via andere risicofactoren, zoals een slechte beheersing van de Nederlandse taal, geringe ICT-vaardigheden, een lagere opleiding en een slechtere gezondheid, waardoor zij minder goed in staat zijn voldoende inkomen te verwerven en vaker uitkeringsgerechtigd zijn. Alleenstaande ouder Niet-westers allochtoon Lage opleiding vader Alleenstaand Sterker Zwakker Gering psychisch welbevinden Geen goede gezondheid Werkloos Laag inkomen Uitkeringsgerechtigd Slechte beheersing Nederlandse taal Geringe ICT-vaardigheden i Lage opleiding Kanttekening Bovenbeschreven risicofactoren zijn niet specifiek voor sociale uitsluiting. Nagenoeg dezelfde zijn ook vastgesteld in relatie tot het ontstaan van psychische stoornissen, probleemgedrag en verslaving 9. Twee niet beïnvloedbare factoren ontbreken in dit rijtje, namelijk leeftijd en geslacht. Hogere leeftijd is eerder een beschermende dan een risicofactor. Met het ouder worden neemt het risico op uitsluiting af. Vrouwen wijken nauwelijks af van mannen, waarschijnlijk omdat veel uitsluitingskenmerken op huishoudniveau spelen. Alleenstaande ouders vormen een uitzondering. Zij zijn meestal vrouwen en het verhoogde risico treft dan ook vooral vrouwen. 2.3 Risicoprofielen: cumulatie van risicofactoren Eén risicofactor alleen leidt meestal niet tot sociale uitsluiting. Naarmate er meer risicofactoren worden gecombineerd wordt de mate van sociale uitsluiting steeds groter. Hieronder staan voor de groep onder de 65 jaar en 65-plussers de combinatie van risicofactoren die een groot effect hebben op de mate van sociale uitsluiting 8. Onder 65 jaar Gering psychisch welbevinden Slechte gezondheid Laag inkomen Uitkeringsgerechtigd/werkloos 65-plus Gering psychisch welbevinden Slechte gezondheid Laag inkomen Niet verrichten van onbetaalde arbeid/ vrijwilligerswerk Bovenstaande combinatie van belangrijkste risicofactoren voor sociale uitsluiting is voor volwassenen en ouderen gelijk. Wanneer deze combinatie optreedt, voegen andere risicofactoren nog maar weinig toe. Alle vier de risicofactoren hebben een direct effect op sociale uitsluiting. Sociaal uitgesloten raken is een proces dat zich in de tijd afspeelt. Oorzaken en gevolgen kunnen elkaar in de loop der tijd afwisselen. Vooral een gering psychisch welbevinden lijkt eerder een gevolg dan oorzaak te zijn van uitgesloten zijn. Twee groepen waarbij bovenstaande combinatie van factoren veel voorkomt zijn eenoudergezinnen en niet-westerse allochtonen. Alleenstaand ouder zijn heeft zowel een direct als indirect effect op sociale uitsluiting. Alleenstaande ouders lopen meer risico onder andere omdat zij vaker een lager inkomen hebben en vaker uitkeringsgerechtigd zijn. i Niet alleen computervaardigheden maar ook basisvaardigheden zoals geld kunnen pinnen en kaartje voor het openbaar vervoer uit een automaat kunnen trekken 10 11

7 3 Opzet en inhoud monitor 3.1 OGGZ-ladder Voor de opzet en indeling van de monitor is gebruik gemaakt van de zogenaamde OGGZ-ladder 9. De OGGZ-ladder geeft het proces van sociale uitsluiting weer. Zie onderstaand schema. Op de nulde trede staat de algemene bevolking. Men heeft een redelijke tot goede gezondheid, doet actief mee in de maatschappij en kan tegenslagen opvangen dankzij voldoende sociale steun. Bij de eerste trede gaat het om uiteenlopende risicogroepen waarbij sprake is van verminderd welzijn en minder goed in staat eigen problemen op te lossen. Dank zij voldoende steun van familie en vrienden, blijven de problemen beheersbaar. Op de tweede trede nemen de problemen in ernst toe. Er is sprake van opeenstapeling van problemen en ze houden langer aan. Steun uit de omgeving is gebrekkig of valt weg. De situatie is kwetsbaar en kan na een ingrijpende gebeurtenis snel verslechteren. OGGZ-ladder 9 preventie algemene bevolking signalering vroeginterventie 0 1 opvang 2 4 feitelijk daklozen 3 reactivering herstel Op de derde trede worden mensen afhankelijk van voorzieningen voor maatschappelijke opvang, psychiatrische en/of verslavingszorg. Zij hebben uiteenlopende, vaak meervoudige problemen. De afhankelijkheid van opvang en zorg kan tijdelijk of langdurig zijn

8 Op de vierde trede is de bodem van het bestaan bereikt. Deze feitelijk daklozen hebben geen huisvesting. Zij maken beperkt gebruik van de opvang- en zorgvoorzieningen. Zij overnachten op straat, vinden tijdelijk onderdak bij vrienden of familie, of komen bij de nachtopvang. Op elke trede is een aantal interventies mogelijk door gemeente en instellingen. Op de nulde en eerste trede is preventie aan de orde. De tweede trede vraagt om signalering en vroeginterventie en toeleiding naar zorg. Op de derde en vierde trede hebben mensen passende zorg en opvang nodig. Bij elke trede kunnen gemeente en instellingen actief bijdragen aan activering en herstel. De opzet van de monitor volgt de treden van de OGGZ-ladder met de functies (interventiemogelijkheden) die daarbij horen. De verzamelde gegevens zijn geordend volgens onderstaand schema preventie, signalering, zorg/opvang en activering/reïntegratie. Preventie Signalering Zorg en Opvang Activering/ Reïntegratie Terwijl kwetsbare mensen de ladder afdalen, verandert hun hulpbehoefte en krijgen ze vaak met andere instellingen te maken. Tegelijkertijd kunnen op dezelfde trede verschillende instellingen actief zijn. Of men met de één of andere instelling te maken krijgt, hangt onder andere af van welke kenmerken of problemen op dat moment als belangrijk worden ervaren door de persoon zelf of door de omgeving. De ordening van gegevens volgens de OGGZ-ladder geeft zicht op: de verhouding in omvang tussen risicogroepen in de bevolking en gebruik van voorzieningen welke instellingen dezelfde functie uitoefenen op dezelfde trede en voor welke doelgroepen welke instellingen functies vervullen op meerdere treden 3.2 Inhoud monitor De keuze van indicatoren wordt bepaald door kenmerken en risicofactoren sociale uitsluiting. De gegevensbronnen worden bepaald door de aanbieders op de treden nul tot en met vier van de OGGZladder. Het aantal indicatoren is niet volledig. Particuliere instellingen, die geen subsidierelatie hebben met de gemeente, ontbreken. Elke twee jaar wordt opnieuw bekeken of het aantal indicatoren moet worden aangepast of uitgebreid. Hieronder staat welke aanpassingen in 2008 zijn gedaan. Nieuw in monitor 2008 Het aantal indicatoren is uitgebreid met - risicoprofielen van uitkeringsgerechtigden, mensen met grote moeite om rond te komen en alleenstaande ouders (zie hoofdstuk 4.1 voor werkwijze omvangschattingen) - huurschulden en huisuitzettingen De gegevensverzameling is gespecificeerd per gemeente en zo mogelijk worden jongeren tot 25 jaar apart vermeld. 3.3 Indicatoren Hieronder staan de indicatoren gerangschikt naar preventie, signalering, zorg/opvang en activering/reïntegratie. Preventie, risicoprofielen Risicogroepen* Indicatoren* Peiljaar Uitkeringsgerechtigden % met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten in 2007/2005 combinatie met sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen Mensen die grote moeite % met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten in 2005 hebben met rondkomen combinatie met zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen Alleenstaande ouders % met groot risico op angst- en/of depressieve klachten in 2007/2005 combinatie met zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen *bronnen CBS 2007: Uitkeringsgerechtigden en alleenstaande ouders; Gezondheidspeiling volwassenen 2005 GGD Hollands Midden (regio Zuid-Holland Noord): percentage hoog risico angst- en/of depressie, percentage zich sterk beperkt voelen door chronische aandoening en percentage mensen die grote moeite hebben met rondkomen: Signalering Instellingen Indicatoren (per kalenderjaar) Peiljaar Politie Hollands Midden Aantal meldingen overlast en 2007 Meldpunt Zorg en Overlast Aantal gemelde zaken en 2007 Zorgoverleg Katwijk Aantal gemelde zaken 2006 en 2007 Politie Hollands Midden % jarigen slachtoffer van huiselijk geweld Aantal aangiften huiselijk geweld en 2007 Crisisdienst Maatsch. Werk Aantal cliënten en 2007 Crisisopvang De Binnenvest Aantal cliënten 2006 en 2007 Crisisinterventie Rivierduinen Aantal cliënten 2006 en 2007 Woningcorporaties % huurschuld van totale huur 2006 en 2007 Aantal huishoudens naar deurwaarder Aantal huishoudens naar kantonrechter 2006 en en 2007 Aantal huishoudens uitgezet 2006 en

9 Zorg en opvang Instellingen Indicatoren (per kalenderjaar) Peiljaar Doelgroep maatschappelijke opvang Schatting aantal daklozen en kenmerken en 2006 Dagopvang Dienstencentrum Dagopvang Open Venster Aantal cliënten Aantal cliënten 2006 en en 2007 Dagopvang De Schuilplaats Aantal cliënten 2006 en 2007 Nachtopvang Slaaphuis Aantal cliënten 2006 en 2007 Sociaal Pension Aantal cliënten 2006 en 2007 Doelgroepen Verslavingszorg % jarigen dat alcohol drinkt % volwassenen dat zeer excessief drinkt Brijder Verslavingszorg Aantal cliënten 2006 en 2007 St. De Brug Aantal cliënten Case management Rivierduinen Aantal cliënten 2006 en 2007 Doelgroep schuldhulpverlening % jarigen met problematische schulden 2005 Gemeentelijke schuldhulpverlening Aantal aanvragen schuldhulpverlening 2006 en 2007 Aantal getroffen schuldregelingen Aantal cliënten schulden afgelost Aantal afgegeven Wsnp-verklaringen 2006 en en en 2007 Activering/ reïntegratie Instellingen Indicatoren (per kalenderjaar) Peiljaar Veegploeg (De Binnenvest) Aantal cliënten 2006 en 2007 De Zaak (Brijder) Aantal cliënten 2006 en 2007 Dagactiviteitencentra (Rivierduinen) Aantal cliënten 2006 en 2007 Begeleid Wonen (De Binnenvest) Aantal cliënten 2006 en 2007 Begeleid Zelfstandig Wonen (Rivierduinen) Aantal cliënten 2006 en 2007 Woonbegeleiding (Brijder) Aantal cliënten 2006 en 2007 Politie Hollands Midden Aantal veelplegers 2007 Ex-gedetineerden (Exodus en Kocon) Aantal cliënten 2006 en Vergelijking tussen gemeenten Omvangschattingen van risicogroepen en een aantal cliëntgegevens van instellingen worden in tabellen per gemeente weergegeven. Hoe meer inwoners een gemeente heeft, des te meer personen als cliënt zullen zijn ingeschreven bij een instelling. Om het aantal cliënten per gemeente met elkaar te kunnen vergelijken, wordt naast het absolute aantal ook het aantal cliënten per inwoners vermeld. 4 Preventie Doelgroepen voor gemeentelijk preventiebeleid op het terrein van de OGGZ kunnen worden beschreven met zogenaamde risicoprofielen. Een risicoprofiel bestaat uit een aantal risicofactoren dat tegelijkertijd aanwezig is. In een risicoprofiel is sprake van een opeenstapeling van problemen, de zwaartelast neemt toe en de mens wordt kwetsbaar. Dit kan leiden tot een start of versnelling van een neerwaartse gang op de OGGZ-ladder, het proces van een toenemende mate van sociale uitsluiting. In dit hoofdstuk worden risicoprofielen beschreven van drie kwetsbare groepen. De samenstelling van risicofactoren in de profielen is gebaseerd op het model sociale uitsluiting (zie hoofdstuk 2). De opeenstapeling van gering psychisch welzijn en slechte gezondheid samen met financiële problemen heeft een groot effect op de mate van sociale uitsluiting. Drie groepen bij wie deze problemen vaak tegelijkertijd voorkomen, zijn: - uitkeringsgerechtigden Mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering zijn mensen die door ziekte niet meer hetzelfde werk kunnen doen dan voordat zij ziek werden. Een bijstandsuitkering is voor mensen die niet meer kunnen voorzien in hun levensonderhoud en geen recht hebben op een andere uitkering omdat zij bijvoorbeeld niet in loondienst waren. Beide groepen hebben vaak psychische en/of lichamelijke gezondheidsklachten. - mensen met grote moeite met financieel rondkomen Een gevoel van een tekort aan middelen om de vaste lasten en eerste levensbehoeften te betalen kan leiden tot stress die het psychisch welzijn negatief beïnvloedt. Omgekeerd heeft een slechte psychische gezondheid een negatief effect op het oplossend vermogen ten aanzien van financiële problemen waardoor deze kunnen verergeren. Zo zijn geld en gemoed verwikkeld in een negatieve spiraal die de opeenstapeling van problemen kunnen versnellen 10. Als de kans om ingeschreven te staan bij een instelling in elke gemeente even groot is, is het aantal cliënten per inwoners in elke gemeente gelijk. Dit blijkt meestal niet zo te zijn. In het algemeen neemt zowel het absolute aantal cliënten als het aantal cliënten per inwoners af, naarmate de gemeente minder inwoners telt. Dit is voor een deel te verklaren uit het feit dat grotere gemeenten meestal meer voorzieningen hebben dan kleinere gemeenten. Zij trekken mensen aan die deze voorzieningen nodig hebben. In alle tabellen met cijfers per gemeente zijn de gemeenten gerangschikt van meer naar minder inwoners. In Zuid-Holland Noord staat Leiden dus altijd bovenaan en Zoeterwoude onderaan. Het aantal cliënten per inwoners vormt zodanig meestal een aflopende reeks. Op deze manier gerangschikt valt een gemeente op als het aantal cliënten per inwoners sterk afwijkt van de neergaande lijn. Een gemeente heeft dan minder of juist meer cliënten binnen haar grenzen wonen dan men op basis van het inwonertal zou verwachten. Er moet dan een andere verklaring zijn voor het afwijkende aantal cliënten. - alleenstaande ouders Van alleenstaande ouders ervaart een derde een tekort aan sociale contacten en heeft een derde voortdurend zorgen over de financiële situatie, een kwart heeft minimaal één betalingsachterstand. 8 Uit de gezondheidspeilingen van de GGD Hollands Midden onder jongeren 11 en volwassenen 12 blijkt dat zowel kinderen uit eenoudergezinnen als alleenstaande ouders minder gunstig scoren op psychisch welzijn dan kinderen en ouders in tweeoudergezinnen. 4.1 Omvangschattingen risicogroepen De omvangschattingen van de risicogroepen zijn tot stand gekomen door gebruikmaking van gegevens uit verschillende bronnen. Hieronder staan de bronnen en gegevens op een rij met een beschrijving van de werkwijze

10 Werkwijze - De aantallen uitkeringsgerechtigden en eenoudergezinnen per gemeente komen van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS, 2007). - Om percentages te berekenen voor gering psychisch welzijn, slechte gezondheid en grote moeite met rondkomen, is gebruik gemaakt van het databestand van de Gezondheidspeiling 2005 van GGD Hollands Midden onder jarige zelfstandig wonende inwoners van Zuid-Holland Noord. Het databestand bestaat uit een representatieve steekproef voor zes clusters van gemeenten ii. - Voor gering psychisch welzijn is als maat gebruikt: het percentage met een hoog risico op angsten/of depressieve klachten. Hoog risico wil zeggen dat voor hun psychische klachten professionele hulp geëigend is Voor een slechte gezondheid is als maat gebruikt: het percentage dat zich sterk beperkt voelt door één of meer chronische aandoeningen iii. - Voor grote moeite met rondkomen is als maat gebruikt het percentage dat op de vraag of men moeite heeft met financieel rondkomen uit de antwoordcategorieen geen moeite, geen moeite, maar moet wel opletten met mijn uitgaven, enige moeite en grote moeite het antwoord grote moeite heeft aangekruist. - Met behulp van het databestand van de GGD-gezondheidspeiling is het percentage uitkeringsgerechtigden berekend met een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten, het percentage dat zich sterk beperkt voelt door chronische aandoeningen en het percentage dat beide risicofactoren combineert. Op dezelfde wijze zijn deze percentages berekend voor mensen die grote moeite hebben met rondkomen en voor alleenstaande ouders. - Door combinatie van de percentages uit het databestand van de GGD-gezondheidspeiling en de aantallen uitkeringsgerechtigden en alleenstaande ouders van het CBS, zijn omvangschattingen gemaakt per gemeente. Veronderstellingen bij werkwijze: - de percentages die zijn berekend voor een steekproef van uitkeringsgerechtigden zijn representatief voor alle uitkeringsgerechtigden. Evenzo gelden de percentages voor een steekproef van mensen die grote moeite hebben met rondkomen voor iedereen die grote moeite heeft met rondkomen. Tenslotte gelden de percentages voor een steekproef van alleenstaande ouders voor alle alleenstaande ouders. - de percentages zijn berekend aan de hand van een databestand uit Deze percentages zijn toegepast op het peiljaar 2007 van de CBS-gegevens voor uitkeringsgerechtigden en eenoudergezinnen. We gaan ervan uit dat de percentages in twee jaar gelijk zijn gebleven. - het aantal alleenstaande ouders is gelijk aan het aantal eenoudergezinnen - de percentages per cluster van gemeenten zijn representatief voor elke gemeente die onderdeel uitmaakt van dat cluster Overlap tussen risicogroepen Een deel van de uitkeringsgerechtigden heeft ook grote moeite met rondkomen en een deel van de alleenstaande ouders is ook uitkeringsgerechtigd en heeft grote moeite met rondkomen. Op basis van de GGD-gezondheidspeiling doen wij de volgende schattingen: - 15% van de alleenstaande ouders heeft grote moeite met rondkomen - 24% van de uitkeringsgerechtigden heeft grote moeite met rondkomen - 15% van de alleenstaande ouders is uitkeringsgerechtigd - 33% van de uitkeringsgerechtigde alleenstaande ouders heeft grote moeite met rondkomen - de overlap tussen de drie groepen is ongeveer 20% Ter vergelijking: in de algemene bevolking van jaar heeft 7% grote moeite met rondkomen, heeft 4% een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten en voelt 5% zich sterk beperkt door chronische aandoeningen Uitkeringsgerechtigden In tabel 1 staat per gemeente naast het totaal aantal inwoners van jaar, het aantal personen met een uitkering. In de volgende kolom staan percentages en geschatte aantallen uitkeringsgerechtigden die een hoog risico hebben op angst- en/of depressieve stoornis. Vervolgens de cijfers voor uitkeringsgerechtigden die zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen. In de laatste kolom staan de cijfers voor uitkeringsgerechtigden die beide risicofactoren combineren. Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare. Regionale cijfers In Zuid-Holland Noord ontvangt 9% van de beroepsbevolking een uitkering. Dit is lager dan het landelijk gemiddelde van 13%. Twintig procent van de uitkeringsgerechtigden heeft een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten en een derde deel voelt zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. Cumulatie van zowel hoog risico op angst- en/of depressieve klachten als zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen komt bij 10% van de uitkeringsgerechtigden voor. Van de ruim uitkeringsgerechtigden in Zuid-Holland Noord hebben ruim een opeenstapeling van psychische en gezondheidsklachten. Van alle uitkeringsgerechtigden hebben naar schatting mensen (45%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid. Locale cijfers Leiden, Alphen aan den Rijn, Noordwijk, Noordwijkerhout, Hillegom en Zoeterwoude hebben de hoogste percentages uitkeringsgerechtigden (10-11%). In Alkemade, Jacobswoude en Rijnwoude is het percentage uitkeringsgerechtigden het laagst (6%). ii Zes clusters: A Leiden; B Alphen aan den Rijn; C Leiderdorp, Voorschoten, Oegstgeest; D Nieuwkoop, Rijnwoude, Alkemade, Jacobswoude, Zoeterwoude; E Katwijk, Noordwijk; F Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijkerhout. iii Chronische aandoeningen: hoge bloeddruk, ernstige rugaandoening, astma/copd, gewrichtsslijtage heup/knie, ernstige aandoening nek/schouder, migraine/ernstige hoofdpijn, chronisch eczeem, ernstige aandoening elleboog/pols/hand, diabetes, ernstige darmstoornissen, psoriasis, chronische gewrichtsontsteking, incontinentie, kanker, hartinfarct, vernauwing bloedvaten buik/benen, beroerte, andere hartaandoening 18 19

11 De kwetsbaarste groep met een cumulatie van gering psychisch welzijn en slechte gezondheid, wordt in Leiden geschat op een kleine personen en in Alphen aan den Rijn een kleine 500. Gevolgd door Katwijk met bijna 300 en Noordwijk met bijna 200 personen. Voor Leiderdorp, Teylingen en Hillegom wordt hun aantal geschat op ongeveer 150. In Voorschoten, Oegstgeest, Lisse en Noordwijkerhout gaat het om ruim 100 personen; in Alkemade, Jacobswoude, Rijnwoude en Zoeterwoude om enkele tientallen. Tabel 1 Opeenstapeling van risicofactoren bij uitkeringsgerechtigden per gemeente Uitkering: Aantal inwoners jaar 2007 bijstand, werkloos, arbeidsongeschikt + hoog risico angst- en/of depressie + zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen Gemeente Aantal Aantal % 1 geschat aantal % 2 geschat aantal +hoog risico angsten/of depressie + sterk beperkt door chronische aandoeningen % 2 geschat aantal Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Noordwijk Leiderdorp Lisse Voorschoten Oegstgeest Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude Zuid-Holland Noord Nederland percentage van aantal inwoners jaar (bron: CBS 2006) 2 percentage van jarige uitkeringsgerechtigden (bron: GGD Hollands Midden 2005) % 2 daarnaast ook sterk beperkt door chronische aandoeningen. Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare. Van alle mensen die grote moeite hebben met rondkomen, hebben naar schatting mensen (25%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid. Tabel 2 Opeenstapeling van risicofactoren bij mensen met grote moeite met rondkomen per gemeente +hoog risico angst- en/of Aantal inwoners jaar 2007 Grote moeite met rondkomen +hoog risico angst- en/of depressieve klachten + sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen depressie +sterk beperkt door chronische aandoeningen Gemeente Aantal geschat aantal % 1 geschat aantal % 1 geschat aantal % 1 geschat aantal Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Noordwijk Leiderdorp Lisse Voorschoten Oegstgeest Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude Zuid-Holland Noord percentage van jarigen die grote moeite hebben met rondkomen (bron: GGD Hollands Midden 2005). Lokale cijfers In Leiden wonen procentueel meer mensen die grote moeite hebben met rondkomen dan in de overige gemeenten in Zuid-Holland Noord. Ongeveer 10% van de volwassen bevolking in Leiden heeft grote moeite met rondkomen, in de overige gemeenten naar schatting 6%. % Grote moeite met financieel rondkomen In tabel 2 staat per gemeente naast het totaal aantal inwoners van jaar, het geschatte aantal personen dat grote moeite heeft met rondkomen. Deze schattingen zijn gebaseerd op zelfrapportage. Daarnaast staan respectievelijk de percentages met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten, zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen en tenslotte het percentage mensen dat beide risicofactoren combineert. Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare. Regionale cijfers In Zuid-Holland Noord heeft naar schatting 7% van de zelfstandig wonende volwassen bevolking grote moeite met rondkomen. Dit zijn ruim personen. Van deze mensen heeft 17% een hoog risico op angst- en/of depressieve klachten, een kleine personen. Ruim van hen voelt zich De meest kwetsbare groep, mensen die grote moeite hebben met rondkomen en bij wie sprake is van een opeenstapeling van gering psychisch welzijn en een slechte gezondheid, wordt in Leiden geschat op ruim 400 personen, in Alphen aan den Rijn tussen de 150 en 200, in Katwijk tussen de 100 en 150 en in de overige gemeenten op enkele tientallen Alleenstaande ouders In tabel 3 staat per gemeente naast het aantal eenoudergezinnen, de geschatte aantallen alleenstaande ouders met hoog risico op angst- en/of depressieve klachten. Vervolgens de schattingen voor alleenstaande ouders die zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen. In de laatste kolom staan de cijfers voor alleenstaande ouders die beide risicofactoren combineren

12 Deze laatste groep beschouwen we als de meest kwetsbare. Negen van de tien alleenstaande ouders zijn vrouwen. Regionale cijfers In Zuid-Holland Noord is 15% van alle gezinnen met kinderen een éénoudergezin. Dit is lager dan het gemiddelde van 18% in Nederland. Voor de schattingen veronderstellen we dat het aantal alleenstaande ouders gelijk is aan het aantal eenoudergezinnen. Ongeveer één van de acht alleenstaande ouders heeft hoog risico op angst- en/of depressieve klachten en 6% voelt zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. De groep die deze twee kenmerken combineert is 3%. In Zuid-Holland Noord wonen dus ongeveer alleenstaande ouders met een hoog risico op angsten/of depressieve klachten en bijna 400 die zich daarnaast ook sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen. Van alle alleenstaande ouders, hebben naar schatting mensen (15%) een gering psychisch welzijn en/of een slechte gezondheid. Tabel 3 Opeenstapeling van risicofactoren bij alleenstaande ouders per gemeente Eenoudergezinnen Gemeente Aantal % 1 geschat aantal + hoog risico angst- en/of depressieve klachten + zich sterk beperkt voelen door chronische aandoeningen % 2 geschat aantal +hoog risico angsten/of depressieve klachten + sterk beperkt door chronische aandoeningen % 2 geschat aantal Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Noordwijk Leiderdorp Lisse Voorschoten Oegstgeest Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude Zuid-Holland Noord Nederland percentage van totaal aantal gezinnen met kinderen (bron: CBS 2007) 2 percentage van jarige alleenstaande ouders (bron: GGD Hollands Midden 2005) % 2 Van de ongeveer 400 alleenstaande ouders in de regio die zowel een gering psychisch welzijn hebben als een minder goede gezondheid, woont een kwart in Leiden. In de overige gemeenten is deze kwetsbare groep vertegenwoordigd door enkele tot enkele tientallen alleenstaande ouders. 4.2 Conclusies 1 Drie risicoprofielen in Zuid-Holland Noord met geschatte aantallen in de bevolking: Uitkerings- Grote moeite Alleenstaande gerechtigden met rondkomen ouders totaal aantal waarvan hoog risico angst- en/of depressie , sterk beperkt door chronische aandoeningen één van bovenstaande beide risicofactoren De overlap tussen uitkeringsgerechtigden, mensen met grote moeite om rond te komen en alleenstaande ouders is ongeveer 20%. Het aantal personen dat tot ten minste één van deze groepen behoort, is naar schatting in Zuid-Holland Noord. Een derde van deze personen, circa mensen, hebben of een hoog risico op angsten/of depressieve klachten en/of voelen zich sterk beperkt door chronische aandoeningen. Ongeveer mensen, die of een uitkering krijgen en/of grote moeite hebben met rondkomen en/of alleenstaande ouder zijn, hebben zowel psychische als lichamelijke gezondheidsklachten. 3 De omvangschattingen betreffen individuele personen. Omdat veel van deze mensen samen met een partner en/of met kinderen wonen, zijn in de bevolking meer mensen bij de problematiek betrokken dan bovenstaande aantallen weergeven. Lokale cijfers Eén van de vijf gezinnen met kinderen in Leiden (22%) is een eenoudergezin. Dit is het hoogste percentage in de regio en is iets hoger dan het landelijke cijfer. Nieuwkoop, Rijnwoude, Katwijk en Teylingen hebben met 11% het laagste percentage eenoudergezinnen

13 5 Signalering 5.1 Overlastmeldingen Politie Bij de politie komen meldingen binnen van burgers over mensen die om verschillende redenen overlast bezorgen in het privé-domein of de publieke ruimte. Het doel van de melding is in de eerste plaats het laten ophouden van de overlast. Maar voor een deel van de overlastgevers is extra aandacht vanuit de opvang en zorg gewenst. De bemoeienis streeft naar preventie van recidive en wil meer zijn dan symptoombestrijding. Regionale trend Tabel 4 Aantal overlastmeldingen politie in Zuid-Holland Noord In tabel 4 staat het aantal overlastmeldingen in Zuid- Holland Noord in de jaren Overlastmeldingen dronkenschap kennelijk gestoorde tot en met De drugs/medicijnen afname van het totaal stank/rook woning aantal overlastmeldingen dak/thuisloze dat in 2005 zichtbaar was, ongedierte heeft zich daarna totaal voortgezet. De meldingen van overlast tengevolge van kennelijk gestoorde, drugs/medicijnen en dak/thuisloze, nemen al vanaf 2002 elk jaar af. Meldingen van dronkenschap namen tot 2005 toe, maar zijn in de twee daaropvolgende jaren afgenomen. Het blijft de categorie waarvoor de meeste overlastmeldingen worden gedaan. Een tegenovergestelde trend vormen de meldingen ten gevolge van stank/rook woning. Zij zijn vanaf 2004 elk jaar toegenomen. In 2007 zijn meer dan tweemaal zoveel meldingen stank/rook woning gedaan dan in Lokale trends In grotere gemeenten met meer inwoners worden meer zaken gemeld dan in kleinere gemeenten. Om gemeenten met elkaar te kunnen vergelijken wordt een maat gebruikt die rekening houdt met het aantal inwoners: het aantal overlastmeldingen per inwoners. In tabel 5 staat het totaal aantal overlastmeldingen en het aantal meldingen per inwoners, voor de jaren 2006 en 2007 per gemeente. De gemeenten staan in aflopende volgorde van het aantal inwoners. De dalende trend in overlastmeldingen geldt slechts voor vier gemeenten (Leiden, Alphen aan den Rijn, Voorschoten en Rijnwoude). Leiden en Alphen aan den Rijn hebben als de twee grootste gemeenten van Zuid-Holland Noord, grote invloed op de regionale trend. In twee gemeenten (Teylingen en Nieuwkoop) is het aantal overlastmeldingen min of meer gelijk gebleven, terwijl in de overige tien gemeenten het aantal overlastmeldingen in 2007 juist is toegenomen

14 In Katwijk is het aantal overlastmeldingen voor vier van de vijf categorieën toegenomen en alleen voor dronkenschap afgenomen. Dit kan duiden op een toename van ervaren overlast maar net zo goed op een actiever beleid van de politie om burgers overlast te laten melden. De toename in meldingen ten gevolge van stank/rook woning geldt voor elf van de zestien gemeenten, waaronder ook de gemeenten waar het totaal aantal overlastmeldingen afneemt. (In Lisse, Alkemade en Zoeterwoude is het aantal meldingen stank/rook woning gelijk gebleven; in Noordwijkerhout en Teylingen afgenomen). In Noordwijk en Noordwijkerhout worden, in verhouding tot het aantal inwoners, veel overlastmeldingen bij de politie gedaan. In zowel Noordwijk als Noordwijkerhout wordt het relatief grote aantal overlastmeldingen verklaard door de categorieën dronkenschap en kennelijk gestoorde. Tabel 5 Overlastmeldingen politie per gemeente in 2006 en 2007 Met toe- of afname in 2007 ten opzichte van 2006 Overlastmeldingen gemeente Toe- of afname tov 2006 Aantal Per inwoners Aantal Per inwoners Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop Noordwijk Leiderdorp Lisse Voorschoten Oegstgeest Hillegom Rijnwoude Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude Zoeterwoude Zuid-Holland Noord Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgloket Katwijk Bij het Meldpunt Zorg en Overlast van de GGD kunnen burgers, hulpverleners, woningcorporaties en politie situaties melden waarover men zich ernstig zorgen maakt of waarbij men ernstige overlast ondervindt. Het gaat om situaties waarbij men zich zorgen maakt over het welzijn, de gezondheid of de leefomgeving van iemand uit de directe omgeving en/of waarbij men aanhoudende overlast ondervindt die diep ingrijpt in het eigen leven of in het leven van een ander. Het meldpunt onderzoekt de gemelde situatie en legt contacten met instellingen die een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van de situatie. Het meldpunt registreert en leidt toe naar zorg en dienstverlening, coördineert en volgt de voortgang van de hulpverlening met behulp van lokale zorgnetwerken. Een zorgnetwerk is een multidisciplinair team per gemeente. Omdat altijd meerdere problemen tegelijk spelen (bijvoorbeeld psychiatrie, verslaving, verwaarlozing, schulden, opvoedingsproblemen) zijn meerdere hulp- en dienstverleners in een zorgnetwerk vertegenwoordigd. Het Meldpunt Zorg en Overlast bestrijkt met de zorgnetwerken de regio Zuid-Holland Noord met uitzondering van de gemeente Katwijk. Katwijk heeft haar eigen Zorgoverleg (waar meldingen binnenkomen) en zorgnetwerk. In tabel 6 is het aantal gemelde zaken van beide meldpunten samengevoegd. Tabel 6 Aantal zaken Meldpunt Zorg en Overlast en Zorgoverleg Katwijk Regionale trend peiljaren Het aantal zaken dat wordt Meldpunt Zorg en Overlast GGD Zorgoverleg Katwijk gemeld neemt elk jaar toe. Tussen 2005 en 2007 is het Zorg en/of overlast Bezorgdheid Overlast aantal gemelde zaken met 30% Combinatie Zorg en Overlast toegenomen. Hoofdreden melding Vreemd gedrag Dreigende huisuitzetting Vervuiling/ verwaarlozing/ verzamelwoede Achter de reden van melding Financiële problemen Opvoedingsproblematiek schuilen vaak meerdere Intimidatie/ geweld Huiselijk geweld problemen. In 60% van de Kinderverwaarlozing/ mishandeling zaken spelen psychische en Ex-gedetineerden Leiden* Geluidsoverlast psychiatrische problemen of Stilte/ geen gehoor Zwerven verslaving een belangrijke rol. In Overlast openbare ruimte is in 56 zaken de Energieafsluiting overig hoofdreden van de melding Totaal aantal zaken Zuid-Holland Noord huiselijk geweld. In totaal speelt * vanaf augustus bij 210 zaken (een vijfde van het totaal aantal zaken in 2007) huiselijk geweld een rol op de achtergrond In 2006 heeft het Meldpunt Zorg en Overlast een convenant gesloten met de energieleverancier Nuon. Nuon meldt kwetsbare situaties bij dreigende energieafsluitingen. Zij stelt afsluiting drie maanden uit zodat hulp kan worden geregeld. Gedurende deze drie maanden moeten alleen lopende rekeningen worden betaald. Het gaat per jaar om ongeveer tien zaken. Lokale trends In tabel 7 staan de gemelde zaken in 2006 en 2007 per gemeente. De gemeenten staan in aflopende volgorde van het aantal inwoners. Leiden, Alphen aan den Rijn en Katwijk hebben de meeste gemelde zaken per inwoners. Dit is te verwachten op basis van het aantal inwoners. In Noordwijk en Noordwijkerhout worden meer zaken gemeld dan zou worden verwacht op grond van het inwonertal

15 In alle gemeenten, behalve Tabel 7 Gemelde zaken Meldpunt Zorg & Overlast per gemeente Leiderdorp, is het aantal Totaal aantal zaken en per inwoners peiljaar gemelde zaken in 2007 per per toegenomen. In elf gemeenten is de toename sterk. In gemeente aantal inwoners aantal inwoners Leiden* , ,4 Leiderdorp is het aantal Alphen aan den Rijn , ,4 meldingen licht afgenomen. Katwijk Teylingen ,0 13, ,1 12,1 De sterke toename in Alphen Nieuwkoop 30 10,7 16 6,0 Noordwijk 51 20, ,6 aan den Rijn wordt vooral Leiderdorp 36 13, ,4 verklaard door het convenant voorkomen huisuitzettingen dat Lisse Voorschoten ,8 15, ,3 7,4 Oegstgeest 38 17, ,4 is gesloten met de lokale Hillegom 31 15, ,3 woningcorporatie. De corporatie Rijnwoude 19 10,1 13 6,9 meldt in een vroeg stadium dreigende huisuitzettingen van kwetsbare huishoudens waarna Noordwijkerhout Alkemade Jacobswoude ,6 11,7 9, ,2 5,5 8,3 het Meldpunt tien dagen de tijd Zoeterwoude 5 6,0 4 4,7 Zuid-Holland Noord , ,8 krijgt voor een huisbezoek, * zonder ex-gedetineerden netwerkonderzoek en een diagnose. Naar bevind van zaken worden huishoudens naar zorg en schuldhulpverlening toegeleid. In Leiden is in 2008 een convenant ondertekend door de Stadsbank, woningcorporaties en het Meldpunt Zorg en Overlast. Het doel is om huurschulden en huisuitzettingen in een vroeg stadium aan te pakken. Elke gemeente is verantwoordelijk voor de nazorg aan ex-gedetineerden als zij uit een penitentiaire inrichting worden ontslagen. De gemeente Leiden heeft het Meldpunt Zorg en Overlast opdracht gegeven deze taak op zich te nemen voor Leidenaren. Vanaf augustus 2007 zijn 55 ex-gedetineerden door penitentiaire inrichtingen gemeld. Sluitende nazorg voor deze groep is er nog niet. Het Meldpunt is gestart met het proces om adequate nazorg van de grond te krijgen. In 2006 is een multiproblemgezin iv -overleg (MPG-overleg) gestart in de gemeenten Leiden en Alphen aan den Rijn. Geïndiceerde gezinnen krijgen een gezinscoach toegewezen v. In tabel 8 staat het aantal gezinnen dat is besproken en het aantal gezinnen dat een gezinscoach toegewezen heeft gekregen. iv Definitie multiproblemgezin: één of meer kinderen onder de 18 jaar, problemen op meerdere leefgebieden, terugkerende zorgen over de ontwikkeling van de kinderen v Gezin is geïndiceerd als het een multiproblemgezin betreft waar coördinatie van hulp nodig wordt geacht In juli 2007 is in Katwijk een tijdelijk overleg gestart ten behoeve van een onderzoek door de GGD naar omvang van en hulp aan multiproblemgezinnen. Tweeëntwintig organisaties in Katwijk hebben tussen Tabel 8 Meldingen multiproblemgezin-overleg* Aantal Aantal Aantal Aantal juli en december 2007 bij de eigen gezinnecoacnecoach gezins- gezin- gezins- cliënten het aantal Leiden multiproblemgezinnen geteld. De Alphen aan den Rijn GGD heeft de dubbeltellingen eruit Katwijk gehaald. In totaal zijn 158 totaal *start Alphen aan den Rijn jan. 2006; Leiden dec. 2006; Katwijk juli 2007 multiproblemgezinnen geïdentificeerd, waarvan 47 in het MPG-overleg zijn besproken (tabel 8). Van te voren werd geschat dat 0,5-1% van de gezinnen met kinderen een multiproblemgezin is. De 158 geïdentificeerde multiproblemgezinnen zijn 1,5% van alle gezinnen met kinderen in Katwijk ( gezinnen met kinderen in 2006). Kanttekening: het gaat om gezinnen die bekend zijn bij tenminste één van de 22 deelnemende organisaties. De ernst van de problematiek is van lichter tot zwaarder. Bemoeizorg Team (BT) Leiden Het Breed Bemoeizorg Project in Leiden is structureel geworden en omgedoopt tot Bemoeizorg Team (BT). Het is een samenwerkingsverband in de gemeente Leiden tussen het algemeen maatschappelijk werk, maatschappelijke opvang, GGZ, verslavingszorg en GGD. In 2007 is het team uitgebreid met signaleerders: politie, schuldhulpverlening en drie woningcorporaties. Via case finding, case management en bemoeizorg worden cliënten gemotiveerd hulp te accepteren, toegeleid en overgedragen naar de reguliere hulpverlening en wordt het hulpverleningsproces actief bevorderd. Alle cliënten die worden besproken in het BT zijn geregistreerd bij het Meldpunt Zorg en Overlast. In 2008 is het Bemoeizorg Team gestart met het Doorbraakproject, dat één jaar zal duren. Het project werkt met een nieuwe methodiek om zorgmijders in zorg te krijgen (Critical Time Intervention of CTI). Het wordt betaald met VWS-gelden ten behoeve van professionalisering van de bemoeizorg. Het past binnen het VWS-verbetertraject Zorg naar Beter. Tabel 9 Aantal en percentage cliënten In tabel 9 staat het aantal cliënten dat door Bemoeizorg Team met contact hulpverlening het Bemoeizorg Team is besproken in de peiljaar jaren 2005 tot en met In het laatste Aantal cliënten jaar is het aantal cliënten sterk toegenomen, maar weer op hetzelfde niveau als in Contact hulpverlening voorafgaande 5 jaar geen 48% 63% 45% éénmalig 6% 4% 11% Van de 307 Leidse zaken die bij het crisis 2% 1% 11% Meldpunt Zorg en Overlast in 2007 zijn regulier 44% 32% 33% gemeld, zijn 101 in het Bemoeizorg Team besproken. Hiervan bleek de helft geen contact met enige hulpverlening te hebben gehad in de afgelopen vijf jaar. Dit zijn dus nieuwe cliënten. In 2006 had een nog groter deel van de cliënten geen contact gehad met de hulpverlening

16 De cliënten die in het Bemoeizorg Team worden besproken hebben meestal geen actieve hulpvraag (in 2007 gold dit voor 80% van de cliënten). Ongeveer 10% wenst hulp bij aflossen van schulden, 8% heeft een hulpvraag over zijn of haar gezondheid en 1% wenst bed, bad en brood. Van de 101 zaken uit 2007 bleken drie ongegrond, was één aan het eind van het jaar nog niet afgesloten en is één cliënt overleden. Van de overige 96 zaken zijn 10 zaken onoplosbaar gebleken. 86 zaken zijn succesvol afgesloten. In de meeste gevallen betekent succesvol dat de cliënt is overgedragen aan de reguliere hulpverlening. Het duurt gemiddeld veertien weken (spreiding van 1 dag tot 14 maanden) voordat een cliënt vanuit het BT terecht komt bij een hulpverleningsinstelling. Dit is langer dan in In 2006 duurde het hele proces gemiddeld tien weken. Voor 15 van de succesvol afgesloten zaken werd het probleem opgelost zonder dat verwijzing nodig was. Een zaak wordt na succesvolle doorverwijzing afgesloten en na een half jaar wordt nog een keer nagetrokken hoe het met de cliënt gaat. 5.3 Dreigende huisuitzettingen Een belangrijke doelstelling van het Regionaal Kompas is het voorkómen van dakloosheid. Eén van de manieren om dit te bereiken is het terugdringen van uithuiszettingen vanwege huurschuld of overlast. Eerder ingrijpen bij huurschulden is één van de middelen. In Zuid-Holland Noord zijn 22 woningcorporaties. In 2007 huren huishoudens een woning bij één van deze woningcorporaties. Dit is 29% van alle huishoudens in Zuid-Holland Noord. Tabel 10 Huurschulden en huisuitzettingen 2004 tot en met Aantal woningcorporaties Huurschuld op 31 december Percentage van jaarhuur 1,37% 1,49% 1,08% 1,38% Huurschuld per huishouden Aantal woningcorporaties Aantal aanmaningen per maand Huurschuld per aanmaning Aantal woningcorporaties ( )* ( )* Aantal in handen deurwaarder (21) 989 (19) Aantal naar kantonrechter 665 (19) 555 (17) hoofdbewoner < 25 jaar 34 (15) 32 (15) - - Aantal huishoudens uitgezet 113 (22) 114 (20) hoofdbewoner < 25 jaar 13 (18) 7 (17) - - * tussen haakjes het aantal woningcorporaties Regionale trend In tabel 10 staat een aantal kerngetallen voor wat betreft de huurschuld in de jaren 2004 tot en met Boven elke kolom staat het aantal woningcorporaties waarop de getallen zijn gebaseerd. Niet alle cijfers zijn voor elk jaar door alle woningcorporaties geleverd. Desondanks zijn een aantal trends zichtbaar. De totale huurschuld op 31 december 2007 is iets onder de 3,5 miljoen euro. De huurschuld als percentage van de totale jaarhuur schommelt tussen 1,08% en 1,49%. De gemiddelde huurschuld per huishouden schommelt tussen 52 en 60 euro. Beide getallen zijn in 2005 gedaald en in 2006 weer gestegen. In 2007 zijn ze allebei weer afgenomen. In 2006 is het aantal verstuurde aanmaningen per maand meer dan verdubbeld ten opzichte van 2005 (van ruim naar bijna 8.000). Als gevolg daarvan is de huurschuld per aanmaning meer dan gehalveerd (van ruim naar minder dan 400 euro). De procedure vanaf inschakeling van de deurwaarder, via de kantonrechter tot en met een huisuitzetting laten per stap verschillende trends zien. In 2005 zien we eerst een toename van de inschakeling van de deurwaarder, in 2006 volgt een scherpe afname. Het aantal zaken dat naar de kantonrechter wordt gestuurd toont een onafgebroken stijgende lijn. Het aantal huisuitzettingen is in 2006 vrij sterk gedaald en in 2007 gestabiliseerd. De daling van het inschakelen van de deurwaarder in 2006 is een logisch gevolg van het actiever aanmanen om de huurschuld te betalen. Als ze bij de deurwaarder terecht komen, dan is de kans om naar de kantonrechter te worden gestuurd echter veel groter geworden. In 2007 komt de helft van de huishoudens waarvoor de deurwaarder is ingeschakeld, bij de kantonrechter terecht, in 2005 was dit maar 20%. Ondanks de halvering van deurwaarderzaken, is het aantal kantonrechterzaken in 2006 licht toegenomen. Uiteindelijk leidt dit in 2006 niet tot een toename van het aantal huisuitzettingen, maar juist tot een sterke afname. In 2007 leidt nog maar 14% van de zaken bij de kantonrechter daadwerkelijk tot een huisuitzetting. In 2005 leidde een derde deel van de zaken bij de kantonrechter tot huisuitzetting. Jongeren tot 25 jaar In 2006 werden 32 huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, naar de kantonrechter gestuurd, waarvan 7 werden uitgezet. In 2007 is het aantal jongvolwassenen dat naar de kantonrechter wordt gestuurd gelijk gebleven. Het aantal huisuitzettingen is verdubbeld naar 13. Meldingen dreigende huisuitzetting bij Meldpunt Zorg en Overlast Woningcorporaties kunnen dreigende huisuitzettingen melden bij het Meldpunt Zorg en Overlast. Door het sluiten van convenanten is het aantal meldingen van dreigende huisuitzettingen bij het Meldpunt toegenomen van 101 zaken in 2006 naar 167 zaken in Het gaat altijd om ernstige problemen op meerdere leefgebieden. Naast de huurschuld bijvoorbeeld ook psychiatrie, verslaving, relatieproblemen, arbeidsongeschiktheid. Twintig huishoudens zijn alsnog uitgezet. Voor 147 huishoudens is huisuitzetting voorkomen, een successcore van 88%. Subregionale trends In tabel 11 staan de cijfers per subregio Leiden en omstreken, Duin- en Bollenstreek en Rijnstreek voor de jaren 2005 tot en met

17 In Leiden en omstreken is de huurschuld als percentage van de totale huur in 2006 gestegen en in 2007 weer gedaald. Het aantal aanmaningen per maand is opgevoerd (van in 2005 naar in 2007), waardoor de huurschuld per aanmaning is teruggelopen. Het aantal huisuitzettingen is in drie jaar tijd met 40% afgenomen van 91 huisuitzettingen in 2005 naar 54 in In de Duin- en Bollenstreek is de huurschuld als percentage van de totale huur tussen 2005 en 2007 elk jaar toegenomen. Het aantal aanmaningen per maand is sterk opgevoerd (van 523 in 2005 naar in 2007), waardoor de huurschuld per aanmaning sterk is teruggelopen. Desondanks is het aantal huisuitzettingen in drie jaar tijd met 15% toegenomen van 33 huisuitzettingen in 2005 naar 38 in Tabel 11 Huurschulden en huisuitzettingen per subregio Leiden en Duin- en omstreken Bollenstreek Rijnstreek huurschuld als % van totale huur ,99% 1,22% 0,78% ,27% 1,11% 0,87% ,33% 0,78% 0.96% Gemiddelde huurschuld per aanmaning Totaal aantal en % huishoudens uitgezet (0,17%) 38 (0,19%) 21 (0,15%) (0,20%) 19* (0,13%) 31 (0,22%) (0,28%) 33 (0,16%) 35 (0,25%) Aantal huishoudens naar kantonrechter hoofdbewoner jonger dan 25 jaar Aantal huishoudens uitgezet hoofdbewoner jonger dan 25 jaar *gegevens van twee woningcorporaties ontbreken In de Rijnstreek is de huurschuld als percentage van de totale huur gedaald. Het aantal aanmaningen per maand is verdubbeld (van 592 in 2005 naar in 2007), waardoor de huurschuld per aanmaning is gehalveerd. Het aantal huisuitzettingen is in drie jaar tijd met 40% afgenomen van 35 huisuitzettingen in 2005 naar 21 in Er zijn grote verschillen tussen subregio s ten aanzien van het aantal huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, dat naar de kantonrechter wordt gestuurd en wordt uitgezet. In de Rijnstreek zijn deze aantallen het grootst. In 2007 zijn 19 huishoudens met een jonge hoofdbewoner naar de kantonrechter gestuurd en 9 huishoudens uitgezet. In de Duin- en Bollenstreek gaat het om 12, waarvan 1 huishouden is uitgezet. In Leiden en omstreken zijn de aantallen veel kleiner: 3 huishoudens zijn naar de kantonrechter gestuurd en 3 huishoudens uitgezet. Het opvoeren van het aantal aanmaningen per maand leidt niet automatisch tot daling van huurschuld en huisuitzettingen. In elke subregio is deze maatregel uitgevoerd. In de Rijnstreek en Leiden en omstreken gaat deze maatregel gepaard met een afname van het aantal huisuitzettingen, in de Duinen Bollenstreek niet. Wellicht dat het convenant tussen woningcorporaties en het Meldpunt Zorg en Overlast in de Rijnstreek hiertoe heeft bijgedragen. In Leiden en omstreken is een convenant in voorbereiding. Wellicht heeft dit initiatief al geleid tot een daling van het aantal huisuitzettingen. Het convenant in Leiden en omstreken is in 2008 ondertekend. Huisuitzettingen vanwege overlast Acht procent van de huisuitzettingen in 2007 zijn primair vanwege overlast. Huurschuld speelt wellicht ook mee. Het gaat om negen huisuitzettingen, waarvan vijf in Leiden, drie in Katwijk en één in Noordwijkerhout. Deze huisuitzettingen vergen een andere procedure die meestal langer duurt dan huisuitzettingen vanwege huurschuld. 5.4 Crisishulp Hulp in crisissituaties wordt in Zuid-Holland Noord onder andere geboden door de Crisisdienst van het Maatschappelijk Werk van Kwadraad, de crisisopvang van De Binnenvest en de crisisinterventie van Rivierduinen. De cijfers staan in tabel 12. Tabel 12 Aantal cliënten crisisdienst MW, crisisopvang en crisisinterventie per jaar Index* Crisisdienst Kwadraad totaal 0, waarvan via Buro Slachtofferhulp Crisisopvang (capaciteit 25) totaal 1, Waarvan jonger dan 25 jaar Crisisinterventie Rivierduinen totaal 1, binnen instelling 1, buiten instelling 1, Jeugd (tot 18 jaar) 1, volwassenen 1, ouderen 1, *factor waarmee aantal cliënten in 2007 is toe- of afgenomen ten opzichte van 2004 Crisisdienst van Kwadraad (Maatschappelijk Werk) De Crisisdienst van het Maatschappelijk Werk is een telefonische hulpdienst die buiten kantooruren bereikbaar is in gevallen van noodsituaties, bijvoorbeeld bij acute psychosociale of relatieproblemen waarbij professionele hulp nodig is en niet kan wachten tot de volgende dag. Regionale trend Het aantal burgers dat belt met de Crisisdienst van het Maatschappelijk Werk neemt tussen 2004 en 2006 elk jaar af. In 2007 is er weer een toename van bellers tot bijna het niveau van Deze toename komt voor een deel omdat het Buro Slachtofferhulp meer burgers naar de crisisdienst van het maatschappelijk werk heeft verwezen. Dit wordt weer verklaard door de landelijke aandacht voor huiselijk geweld, waardoor veel hulpvragen in verband met huiselijk geweld vanuit Buro Slachtofferhulp worden voorgelegd aan de Crisisdienst

18 Lokale trends Tabel 13 Aantal bellers naar Crisisdienst MW van 2004 met een factor 1,5 Tabel 14 Aantal cliënten crisisinterventie Rivierduinen Het aantal bellers per gemeente staat in tabel toegenomen. Deze toename De sterkste toename van het aantal bellers in 2007 is vanuit Leiden, Alphen aan den Rijn, Katwijk, Voorschoten en Hillegom. Vanuit Teylingen is het aantal bellers afgenomen. Uit de overige gemeenten blijft het aantal bellers (ruim) onder de tien. Crisisopvang De Binnenvest De crisisopvang van De Binnenvest is bedoeld voor mensen die acuut dakloos worden. Vaak vormen relatieproblemen, financiële zaken, verslavingen of psychiatrische problemen de oorzaak van hun plotselinge dakloosheid. In principe is de opvang bedoeld voor twee tot drie maanden, in welke periode een structurele oplossing, waaronder woonruimte, wordt gezocht. Leiden Alphen aan den Rijn Katwijk Teylingen Nieuwkoop 8 5 Noordwijk 4 6 Leiderdorp 1 0 Lisse 6 4 Voorschoten 9 3 Oegstgeest 2 5 Hillegom 15 3 Rijnwoude 6 1 Noordwijkerhout 1 2 Alkemade 2 2 Jacobswoude 0 1 Zoeterwoude 2 0 Zuid-Holland Noord* * optelsom klopt niet: in 2006 en 2007 belden 5 personen van buiten de regio of is woonplaats onbekend geldt voor de crisisinterventie bij cliënten binnen en buiten de instelling. De toename van de hulpvraag is te zien bij jeugd en volwassenen. Het aantal ouderen dat een beroep doet op crisisinterventie blijft ongeveer gelijk. Lokale trends Het aantal cliënten per gemeente hangt sterk af van het aantal inwoners. Daarom is het aantal cliënten per Gemeente aantal aantal per inwoners aantal aantal per inwoners Leiden , ,6 Alphen aan den Rijn , ,1 Katwijk , ,1 Teylingen , ,1 Nieuwkoop 78 28, ,7 Noordwijk , ,5 Leiderdorp , ,6 Lisse , ,4 Voorschoten , ,9 Oegstgeest 87 39, ,2 Hillegom 91 44, ,4 Rijnwoude 65 34, ,4 Noordwijkerhout 71 46, ,3 Alkemade 54 37, ,2 Jacobswoude 27 25, ,9 Zoeterwoude 29 34, ,6 Zuid-Holland Noord , ,3 De capaciteit is in 2006 met vier bedden uitgebreid naar 25 bedden. inwoners een goede maat om gemeenten met elkaar te vergelijken. De regionale toename van het aantal cliënten ziet men terug in De jaarlijkse teruggang van aantal opgevangen acute daklozen is in 2007 omgebogen. Deze trend weerspiegelt zich in de toenemende gemiddelde verblijfsduur in 2006 (van 3,5 naar 4,3 maanden) gevolgd door een afnemende gemiddelde verblijfsduur in 2007 naar 3,2 maanden. Met woningcorporaties zijn afspraken gemaakt. De woningcorporaties stellen woningen ter beschikking, op de gemeenten Leiden, Katwijk, Alphen aan den Rijn, Teylingen, Lisse, Hillegom, Noordwijk, Alkemade, Rijnwoude en Nieuwkoop. Het aantal cliënten uit Leiderdorp, Voorschoten, Zoeterwoude en Jacobswoude blijft min of meer stabiel. In Noordwijkerhout en Oegstgeest is het aantal cliënten voor crisisinterventie in 2007 afgenomen. voorwaarde dat De Binnenvest gedurende twee jaar de cliënt begeleidt. Door deze extra inspanningen is het aantal opgevangen personen in 2007 toegenomen naar 169. De Binnenvest heeft met drie woningcorporaties een convenant gesloten. De woningcorporaties stellen woningen beschikbaar ten behoeve van uitstroom uit de crisisopvang. Bovendien is de begeleiding vanuit de Binnenvest actiever gericht op door- en uitstroom. Het streven is om 200 personen per jaar te kunnen opvangen. Ruim de helft van de acute daklozen die in 2007 zijn opgevangen zijn jonger dan 25 jaar. Crisisinterventie Rivierduinen De crisisinterventie van GGZ Rivierduinen is gericht op noodsituaties van zowel de eigen cliënten, excliënten als anderen. Deze situaties doen zich bijvoorbeeld voor bij ernstige klachten als depressie, psychose en suïcidedreiging. Maar ook als de omgeving de zorg niet meer aankan, kan men via de huisarts voor spoedeisende hulpverlening in aanmerking komen. De cijfers staan in tabel 12 en 14. Regionale trend Op de Crisisinterventie van Rivierduinen wordt elk jaar een groter beroep gedaan. Het beleid is er op gericht dat cliënten die al in behandeling zijn en in een crisissituatie terecht komen direct een beroep kunnen doen op hun eigen hulpverlener of hulpverleningsteam. De hulpvraag is in 2007 ten opzichte Uit Nieuwkoop komen minder cliënten dan op basis van het aantal inwoners zou worden verwacht. Wellicht dat de inwoners van Nieuwkoop tijdens een crisis buiten de regio terecht kunnen. Uit Noordwijkerhout komen meer cliënten dan verwacht. Dit komt waarschijnlijk omdat in Noordwijkerhout veel GGZ-voorzieningen zijn. 5.5 Huiselijk geweld Slachtoffers huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke kring wordt gepleegd (gezinsleden, familieleden, ex-partners, vrienden, buren). Slachtoffers en daders van geweld kunnen zowel vrouwen, mannen als kinderen zijn. Het kan gaan om psychisch of emotioneel geweld (treiteren, kleineren, uitschelden), lichamelijk geweld (mishandeling), ongewenste seksuele toenadering en seksueel misbruik. Van de jarigen in Zuid-Holland Noord is 2,4% het afgelopen jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld (tabel 15). Iets meer vrouwen dan mannen. Bij vier van de vijf slachtoffers gaat het om psychisch geweld, bij één van de zes om lichamelijk en één van de tien seksueel geweld; 13% van 34 35

19 de slachtoffers heeft te maken gehad met een combinatie van psychisch, lichamelijk en/of seksueel geweld. Voor een vijfde deel van de slachtoffers komt het geweld wekelijks voor, in 17% van de gevallen is het geweld het afgelopen jaar eenmalig geweest. In bijna de helft van de gevallen is de Regionale trend In 2005 is de politie begonnen met het specifieker registreren van aangiften huiselijk geweld. Dit leidde in 2005 tot een grote toename van huiselijk geweld aangiften die daarvoor onder de algemene dader de (ex)partner. Onder zelfstandig wonende ouderen is huiselijk geweld minder voorgekomen dan bij volwassenen. Minder dan 1% van de jarigen is in een periode van één jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Het is niet bekend hoeveel mensen dergelijke gevoelige vragen naar waarheid beantwoorden. Met de percentages uit de gezondheidspeiling onder Tabel 15 Slachtoffer huiselijk geweld peiljaar 2005 % Totaal jaar 2,4 man 1,9 vrouw 2,9 Totaal jaar 0,8 man 0,8 vrouw 0,7 bron: gezondheidspeiling jarigen GGD Hollands Midden 2005 noemer van geweld werden geregistreerd. Van alle aangiften die over geweldsdelicten gaan, is een kwart toe te schrijven aan huiselijk geweld. De toename van aangiften huiselijk geweld na 2005 is een echte toename (tabel 16). In 2007 heeft het aantal aangiften een (voorlopig?) plafond bereikt. Per subregio blijkt dat de toename na 2005 wordt verklaard door de toename in Leiden en omstreken en Rijnstreek. In de Duin- en Bollenstreek is een omgekeerde trend waarneembaar, namelijk een lichte afname sinds Ook het aantal slachtoffers per aangifte neemt toe. In 2005 waren het 1,4 slachtoffers per aangifte, in 2006 is het toegenomen tot 1,7 en in 2007 gestabiliseerd op 1,6. De toename van aantal slachtoffers volwassenen en ouderen kan een omvangschatting worden gemaakt van aantal slachtoffers in In totaal zijn ongeveer mensen (volwassenen en ouderen) slachtoffer geweest van huiselijk per aangifte geldt voor alle drie subregio s. Hoewel het aantal aangiften in de Duin- en Bollenstreek is afgenomen, is het aantal slachtoffers waarvoor aangifte wordt gedaan, toegenomen. geweld. Lokale trends Het grootste deel van de slachtoffers zoekt geen professionele hulp; 35% heeft contact gehad met de geestelijke gezondheidszorg, 12% heeft het geweld met de huisarts besproken en 9% is bij de politie geweest. De regionale trend toont een toename van aangiften huiselijk geweld, maar de verschillen tussen gemeenten zijn groot. In tabel 17 staan per gemeente de aantallen aangiften en het aantal aangiften per inwoners. Met deze laatste maat zijn de gemeenten onderling vergelijkbaar. De gemeenten staan in afnemende volgorde van het totaal aantal inwoners. Het percentage volwassenen dat in een periode van één jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld in Zuid-Holland Noord is vergelijkbaar met percentages uit andere regio s. In Drenthe is drie procent van de jarigen slachtoffer geweest 14. In Haarlem is naar schatting tussen de twee en drie procent van de volwassen inwoners slachtoffer geweest van huiselijk geweld Aangiften huiselijk geweld Bij aangiften huiselijk geweld gaat het om verschillende vormen van geweld binnen het gezin, zoals bedreiging, mishandeling, verkrachting, incest, gijzeling, vernieling en stalking. In tabel 16 staan de aantallen aangiften en slachtoffers huiselijk geweld voor 2005 tot en met 2007 per subregio en totaal voor Zuid-Holland Noord. Meerdere aangiften kunnen hetzelfde slachtoffer betreffen. Tabel 16 Aantal aangiften huiselijk geweld en aantal slachtoffers per subregio* Aangiften Slachtoffers Subregio Leiden en omstreken Duin- en Bollenstreek Rijnstreek Zuid-Holland Noord *bron: Politie Hollands Midden Een sterke toename ziet men in Katwijk, Leiderdorp, Nieuwkoop en Jacobswoude. Een lichte toename of gelijk blijven in Voorschoten, Oegstgeest en Alkemade. In Leiden, Alphen aan den Rijn, Noordwijk, Teylingen, Lisse, Rijnwoude, Noordwijkerhout, Hillegom en Zoeterwoude is het aantal aangiften in 2007 gedaald. In Jacobswoude worden meer aangiften huiselijk geweld gedaan dan zou worden verwacht op basis van het aantal inwoners en in Teylingen minder dan men zou verwachten. Tabel 17 Aantal aangiften huiselijk geweld en per inwoners gemeente aantal aantal per inwoners aantal aantal per inwoners Leiden , ,5 Alphen aan den Rijn , ,5 Katwijk , ,0 Teylingen 36 10, ,1 Nieuwkoop 42 15, ,6 Noordwijk 29 11, ,2 Leiderdorp 43 16,5 25 9,6 Lisse 16 7, ,5 Voorschoten 33 14, Oegstgeest 25 11, Hillegom 14 6,9 20 9,8 Rijnwoude 13 6,9 15 8,0 Noordwijkerhout 11 7, ,2 Alkemade 15 10,3 12 8,3 Jacobswoude 16 15,0 9 8,3 Zoeterwoude 2 2,4 5 5,9 Zuid-Holland Noord , ,

20 Bereik van de doelgroep In 2005 zijn naar schatting ongeveer mensen slachtoffer geweest van huiselijk geweld. In hetzelfde jaar is voor 940 slachtoffers aangifte gedaan bij de politie. Ruw geschat heeft dus ongeveer 10% van de slachtoffers aangifte gedaan. 5.6 Conclusies Overlast- en zorgmeldingen 4. Het totaal aantal overlastmeldingen bij de politie neemt de afgelopen vier jaar af. Tegen de trend in neemt het aantal overlastmeldingen ten aanzien van de categorie stank woning toe. De meeste overlastmeldingen hebben betrekking op openbare dronkenschap. 5. Het aantal gemelde zaken bij het Meldpunt Zorg & Overlast is in 2007 met 30% toegenomen ten opzichte van het jaar ervoor tot 931 zaken. Dit komt onder andere door de opzet van nieuwe samenwerkingsverbanden ten aanzien van specifieke doelgroepen: mensen met huurschulden, dreigende huisuitzettingen, huiselijk geweld en multiproblemgezinnen. Ook de bredere bekendheid van het meldpunt bij potentiële melders speelt mogelijk een rol. Het aantal gemelde zaken bij het Zorgoverleg Katwijk is in 2007 met 28% toegenomen ten opzichte van 2006 tot 78 zaken. 6. Een aparte groep voor het Meldpunt Zorg & Overlast wordt gevormd door ex-gedetineerden uit Leiden, bij wie het Meldpunt de begeleiding gaat coördineren. In 2007 zijn 55 ex-gedetineerden gemeld. 7. Van de 100 meldingen in 2007 bij het Leidse Bemoeizorg Team van het Meldpunt Zorg en Overlast, was de helft niet eerder bekend bij de hulpverlening. 10 In 2007 zijn negen huishoudens uitgezet primair vanwege overlast, vijf in Leiden en omstreken en vier in Duin- en Bollenstreek. Crisisdiensten 11 Het aantal mensen dat een beroep doet op verschillende crisisdiensten is toegenomen. Dit geldt voor de telefonische crisisdienst buiten kantooruren van Kwadraad, de crisisopvang van Stichting De Binnenvest en de crisisinterventie van GGZ Rivierduinen 12 De telefonische crisisdienst van het maatschappelijk werk is in 2007 door 226 mensen gebeld. De toename van het aantal bellers is voor een belangrijk deel vanwege de grotere maatschappelijke aandacht voor huiselijk geweld. 13 De crisisopvang van De Binnenvest heeft in 2007 aan 169 mensen een tijdelijk onderkomen geboden; 93 van de cliënten waren jonger dan 25 jaar. De Binnenvest kan meer cliënten helpen door uitbreiding met vier bedden en omdat de doorstroom naar huisvesting door afspraken met woningcorporaties is verbeterd. 14 In 2007 hebben personen een beroep gedaan op de crisisinterventie van GGZ Rivierduinen. Hiervan zijn 177 minderjarig. Het aantal cliënten is in 2007 met 17% toegenomen ten opzichte van Deze toename geldt zowel jeugd als volwassenen. Slachtoffers en aangiften huiselijk geweld 15 In 2005 is in Zuid-Holland Noord 2,4% van jarigen en 0,8% van 65-plussers slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Naar schatting gaat het om mensen. De percentages komen overeen met schattingen in Haarlem en Drenthe. Huisuitzettingen 8 In 2007 zijn 113 huishoudens uitgezet. Dit is een daling van 30% ten opzichte van Woningcorporaties hebben het aantal aanmaningen per maand sterk opgeschroefd. De inzet van de deurwaarder is daardoor gedaald. De huishoudens die in handen van deurwaarder worden gelegd, maken wel een grotere kans om bij de kantonrechter te komen. Na de kantonrechter wordt vaker dan voorheen voorkómen dat het huurcontract wordt ontbonden. Het aantal feitelijke huisuitzettingen daalt daardoor. De daling geldt alleen in de Rijnstreek en Leiden en omstreken. In de Duin- en Bollenstreek is het aantal huisuitzettingen toegenomen. 16 Door binnen de categorie geweld apart huiselijk geweld te registreren, krijgt de politie meer zicht op dit probleem. In 2006 en 2007 zijn per jaar ongeveer 720 aangiften huiselijk geweld gedaan. Het gaat om ongeveer slachtoffers. Bij het Meldpunt Zorg en Overlast speelde in 2007 bij 210 zaken huiselijk geweld een rol op de achtergrond. 17 Op basis van schattingen van aantal slachtoffers in de bevolking, kan worden verondersteld dat voor ongeveer 10% van de slachtoffers in Zuid-Holland Noord aangifte wordt gedaan bij de politie. 9 In 2007 zijn 34 huishoudens met een hoofdbewoner jonger dan 25 jaar, naar de kantonrechter gestuurd en zijn 13 huishoudens uitgezet. Het aantal huisuitzettingen met jonge hoofdbewoners is in 2007 verdubbeld ten opzichte van Deze toename is volledig toe te schrijven aan de toename in de Rijnstreek. In Leiden en omstreken zijn drie jonge hoofdbewoners uitgezet, in Duinen Bollenstreek één en in de Rijnstreek negen