Geestelijke Gezondheid (19 64 jaar)

Transcriptie

1 3a Geestelijke Gezondheid (19 64 jaar) Deze factsheet beschrijft de resultaten van de gezondheidspeiling najaar 2005 van volwassenen tot 65 jaar in Zuid-Holland Noord met betrekking tot de geestelijke gezondheid. Eenderde van de respondenten heeft een matig en 4,5% een hoog risico voor een angststoornis of depressie. In twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 8% van de respondenten contact gehad met de geestelijke gezondheidszorg of het maatschappelijk werk. Tussen de twee en drie procent van de respondenten is het afgelopen jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Bijna driekwart van de slachtoffers heeft behoefte aan hulp met betrekking tot het geweld. Aan het eind van deze factsheet staan de belangrijkste percentages in een tabel met kerncijfers. Deel 1 Geestelijke gezondheid en zorggebruik Angststoornis en depressie behoren tot de meest voorkomende psychische klachten en staan in de top-10 van aandoeningen met grootste ziektelast in de bevolking 1. Met behulp van tien vragen 2 is het niveau gemeten van angst- en/of depressieve klachten in de vier meest recente weken. Hiermee wordt vastgesteld of de respondent een 8% laag, matig of hoog risico heeft voor een angst- en/of depressieve stoornis. De matig-risicogroep kan waarschijnlijk met adequate zelfhulp de problemen aan. Uit onderzoek blijkt professionele hulp voor angst- en/of depressieve klachten voor de hoog-risicogroep geëigend 3. 7% 5% Eenderde van de respondenten heeft een matig risico en 4,5% heeft een hoog risico voor een angststoornis of depressie. In de middelgrote gemeenten rond Leiden (cluster C) heeft 1,7% een hoog risico voor een angststoornis of depressie, lager dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. In Katwijk/Noordwijk (cluster G) heeft % een hoog risico, hoger dan gemiddeld in Zuid-Holland Noord. Van alle respondenten heeft 7% het afgelopen jaar aan suïcide gedacht; 0,3% heeft een suïcidepoging gedaan. Suïcidegedachten komen veel voor bij mensen met een angststoornis of depressie. De helft van de respondenten met een hoog risico heeft aan suïcide gedacht; 3, heeft een suïcidepoging gedaan, tien maal zoveel als het respondentgemiddelde en dertig maal zoveel als de laagrisicogroep. 3% 1% Figuur 1 Hoog risico voor angststoornis of depressie naar leeftijd en geslacht 1 8% In het afgelopen jaar heeft 8% van de respondenten contact gehad met de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en/of het maatschappelijk werk. Het meeste contact hebben inwoners uit Leiden (cluster A, 1) en noordoost Duin- en Bollenstreek (cluster H, 9%). Het minste contact hebben inwoners uit de kleine gemeenten rondom Leiden en Alphen aan den Rijn (cluster D, ). Het verschil in zorggebruik tussen clusters kan niet worden verklaard uit verschillen in risico voor angststoornis of depressie. Mannen, en, jong en oud Figuur 2 Aan suïcide gedacht in afgelopen jaar naar leeftijd en geslacht 1 Brancherapporten VWS, Den Haag: VWS, <http// versie 2.1, 18 mei Kessler, 1994 Psychological Distress Scale (K10). 3 Saunders, D. & Daly, A Collaborative Health and Wellbeing Survey: Psychological distress in the Western Australian population. Health Department of Western Australia, 2001

2 Vrouwen hebben vaker dan nen een matig risico voor een angststoornis of depressie (3 versus 27%). De hoog-risicogroep is bij nen en en ongeveer even groot. Alleen in de jongste leeftijdsklasse is de groep met een hoog risico voor en groter dan voor nen (figuur 1). De percentages schommelen enigszins tussen de drie leeftijdsklassen. Het verschil tussen de jongste en middelste leeftijdsklasse is alleen bij nen significant. Het percentage respondenten dat in een jaar tijd aan suïcide heeft gedacht is in de jongste leeftijdsgroep ongeveer 8%. Dit percentage neemt af in de hogere leeftijdsklassen (figuur 2). De verschillen tussen nen en en zijn klein. Contact met geestelijke gezondheidszorg Bijna 1 van de en heeft het laatste jaar contact gehad met de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) en/of het maatschappelijk werk. Zij maken meer gebruik van de GGZ dan nen. Het verschil zit vooral in de jongste leeftijdsklasse (figuur 3). Van de jarigen heeft 13% van de en en 5% van de nen contact gehad met de GGZ. Naarmate en ouder zijn maken ze minder gebruik van de GGZ. Mannen in de leeftijdsklasse jaar maken juist meer gebruik van de GGZ dan jongere of oudere nen. Zoals eerder vermeld, is voor de hoog-risico groep voor een angststoornis of depressie professionele hulp geëigend 3. Van hen heeft het afgelopen jaar 35% contact gehad met GGZ of maatschappelijk werk. Het afgelopen jaar is 88% van de respondenten in de hoog-risicogroep bij de huisarts geweest, 58% nog in de laatste twee maanden. Zij bezoeken de huisarts vaker dan respondenten met een laag risico (77% is het laatste jaar bij de huisarts geweest waarvan een kwart in de laatste twee maanden). Gezin, geld, werk, etniciteit, opleiding Behalve de eigen persoonlijkheid kunnen omstandigheden ook bijdragen aan het risico voor een angststoornis of depressie. Gezinssituatie, sociaal-economische factoren en etnische achtergrond hangen samen met de kans op een angststoornis of depressie. Vooral alleenstaanden, alleenstaande ouders, mensen die op veel terreinen moeten bezuinigen, uitkeringsgerechtigden partners (met kinderen) en niet-westerse alleenstaand allochtonen hebben een grotere alleenstaande ouder kans op een angststoornis of depressie (figuur 4). Voor een deel gaat het om overlappende groepen. Mensen met een uitkering zullen bezuinigt niet op 1-3 terreinen op 4-6 terreinen vaak ook moeten bezuinigen. Niet-westerse allochtonen hebben een zes keer zo grote kans op een hoog risico voor een angststoornis of depressie als autochtonen. Als men rekening houdt met het feit dat zij vaker in een uitkeringssituatie verkeren en vaker moeten bezuinigen dan autochtonen, dan is de kans op een hoog risico nog steeds bijna drie keer zo groot. gezin geld werk etniciteit op 7+ terreinen betaald werk student huis uitkering autochtoon westers allochtoon niet-westers allochtoon 5% 1 15% 2 25% Ook het opleidingsniveau hangt samen met het risico op een angststoornis of depressie. Hoe lager ied is opgeleid, des te groter de kans op een angststoornis of depressie (lager onderwijs 1, HBO/WO 3%) % Figuur 4 Hoog risico angststoornis of depressie naar sociaal-economische kenmerken Figuur 3 Contact met GGZ en/of maatschappelijk werk in afgelopen jaar

3 Mensen met suïcidegedachten komen meer voor onder alleenstaanden, volwassenen die nog bij de ouders wonen, respondenten met alleen lagere school, uitkeringsgerechtigden en zowel westerse als niet-westerse allochtonen. De groepen die meer gebruik maken van de geestelijke gezondheidszorg en/of het maatschappelijk werk zijn alleenstaanden, alleenstaande ouders, uitkeringsgerechtigden en niet-westerse allochtonen. Deze groepen hebben ook een verhoogde kans op een angststoornis of depressie. Vergelijking provincie 2005 In Zuid-Holland Noord wordt gemiddeld evenveel gebruik gemaakt van de geestelijke gezondheidszorg of het maatschappelijk werk (8%) als in de provincie (zie tabel kerncijfers). Dit geldt voor alle leeftijden, nen, en en etnische groepen. Overige cijfers zijn niet beschikbaar op provincieniveau. Deel 2 Huiselijk geweld Huiselijk geweld is geweld dat door ied uit de huiselijke kring wordt gepleegd (gezinsleden, familieleden, ex-partners, vrienden, buren). Slachtoffers en daders van geweld kunnen zowel en, nen als kinderen zijn. Het kan gaan om psychisch of emotioneel geweld (treiteren, kleineren, uitschelden), lichamelijk geweld (mishandeling), ongewenste seksuele toenadering en seksueel misbruik. Vragen over gevoelige onderwerpen zoals huiselijk geweld kunnen door respondenten bewust of onbewust niet zijn beantwoord. Het is niet bekend in welke mate dit is gebeurd. In de afgelopen twaalf maanden is 2, van de respondenten (81 respondenten) slachtoffer geweest van huiselijk geweld. Er is weinig verschil tussen nen en en, behalve dat het bij en vaker om lichamelijk geweld gaat dan bij nen (2 versus ). In tabel 1 staat een aantal kenmerken van huiselijk geweld. De percentages kunnen niet bij elkaar worden opgeteld omdat meerdere vormen van geweld en meerdere daders bij één slachtoffer betrokken kunnen zijn. Acht van de tien keer gaat het om psychisch of emotioneel geweld. Lichamelijk of seksueel geweld komt minder voor. Een combinatie van psychisch, lichamelijk of seksueel geweld komt voor bij 13% van de slachtoffers. In bijna de helft van de gevallen is de (ex)partner de dader. Bij 1 van de slachtoffers gaat het om twee verschillende daders. Bij een grote meerderheid van de slachtoffers is het geweld het afgelopen jaar meerdere keren voorgekomen. Bij ongeveer 2 elke week tot dagelijks. Tweederde van de slachtoffers heeft het huiselijk geweld met ied besproken, meestal met familie of vrienden (tabel 2). Ongeveer 8 van de slachtoffers is het afgelopen jaar bij de huisarts geweest, maar slechts 1 heeft het geweld met de huisarts besproken. Ruim eenderde (35%) van de slachtoffers heeft contact gehad met GGZ of maatschappelijk werk; een kwart heeft het geweld ter sprake gebracht. Eén van de tien slachtoffers heeft contact gehad met de politie. Geen van de slachtoffers heeft contact gehad met het steunpunt voor huiselijk geweld. Vooral het vervelend vinden om erover te praten of het geweld niet ernstig genoeg vinden zijn motieven om niet over het geweld te praten (tabel 2). Schaamte of het gevoel toch niet te worden geholpen speelt elk bij 5% van de slachtoffers een rol. Angst voor de dader is nauwelijks een reden om niet over het geweld te praten. Slechts van de slachtoffers kruist deze reden aan. Tabel 1 Kenmerken huiselijk geweld (% van slachtoffers) Type geweld % psychisch 79 lichamelijk 16 seksueel 9 onbekend 10 combinatie van geweld 13 Dader % (ex)partner 44 kind 17 ander familielid 23 ied anders 20 onbekend 11 twee daders 16 Frequentie % 1-7 maal per week 21 maandelijks 11 een aantal keer 51 eenmalig 17 Tabel 2 Bespreken huiselijk geweld (% van slachtoffers) Besproken met % Redenen om niet te praten % familie/vrienden 37 vervelend 13 GGZ 23 niet ernstig genoeg 11 huisarts 12 schaamte 5 politie 9 wordt toch niet geholpen 5 met één van bovenstaande 67 angst 2 Tabel 3 Hulpbehoefte slachtoffers Behoefte aan % verhaal kwijt kunnen 35 hulp voor de dader 16 hulp geweld te stoppen 12 contact met andere slachtoffers 8 tijdelijke opvang 2 geen behoefte aan hulp

4 Van alle slachtoffers heeft 7 behoefte aan hulp met betrekking tot het huiselijk geweld (tabel 3). Ook van de groep die niet over het geweld heeft gesproken heeft 7 behoefte aan hulp. De hulp die men nodig heeft is vooral om het eigen verhaal kwijt te kunnen. Eén van de zes slachtoffers wenst hulp voor de dader. Risicogroepen die meer dan gemiddeld slachtoffer zijn van huiselijk geweld zijn alleenstaande ouders (7,), uitkeringsgerechtigden (8,), en niet-westerse allochtonen (%). Deel 3 Omvangschatting kwetsbare groepen De onderzoeksresultaten zijn representatief voor de bevolking van jaar in Zuid-Holland Noord. Toepassing van de percentages op deze bevolkingsgroep levert grove omvangschattingen op van de problematiek ten aanzien van angststoornis of depressie en huiselijk geweld. Kerncijfers Geestelijke Gezondheid Volwassenen 2005 Aantal respondenten is 3486 Matig risico angststoornis of depressie Hoog risico angststoornis of depressie Aan suïcide gedacht afgelopen 12 maanden Contact met GGZ of AMW afgelopen 12 maanden Slachtoffer huiselijk geweld afgelopen 12 maanden % % % % % Zuid-Holland Noord 4,5 6,5 8,0 2,4 Subregio Leiden en omstreken Rijnstreek Duin en Bollenstreek Cluster A B C D G H Leeftijd jaar jaar jaar Geslacht Gezinssamenstelling alleenstaand twee partners twee partners met thuiswonende kinderen éénoudergezin bij ouders anders Opleidingsniveau LO MAVO, LBO HAVO, VWO, MBO HBO, WO Werksituatie betaalde werkkring (vervroegd) pensioen uitkeringsgerechtigd huis in opleiding Etniciteit autochtoon westers allochtoon niet-westers allochtoon ,6 3,5 5,3 5,2 4,1 1,7 2,7 4,9 4,4 4,5 3,8 4,9 6,6 3,4 3,4 12,1 5,6 12,2 4,6 4,2 3,1 0,8 21,4 5,6 3,6 5,0 17,9 6,9 7,1 6,0 4,4 5,4 7,2 6,5 8,5 5,5 5,4 6,3 6,4 11,1 5,1 4,5 9,4 13,1 1 4,8 5,2 1,6 20,9 3,8 12,2 5,5 10,0 16,1 7,6 8,1 10,1 8,0 4,2 9,4 9,0 8,7 6,5 9,5 12,1 6,9 12,6 10,5 11,6 11,3 8,3 7,8 2,5 24,8 6,1 9,0 7,7 8,1 1 Zuid-Holland ,6 - vetgedrukt = significant verschil met percentage Zuid-Holland Noord 2,3 2,4 2,8 1,7 2,2 2,0 2,7 1,6 2,8 2,2 7,0 2,5 2,3 3,2 1,4 0 8,0 4,0 Hoog risico angststoornis of depressie en zorggebruik Ongeveer inwoners behoren tot de hoogrisicogroep voor een angststoornis of depressie en worden in principe geadviseerd professionele hulp te zoeken; van hen hebben het afgelopen jaar contact gehad met de huisarts; hebben in dezelfde periode contact gehad met GGZ of maatschappelijk werk. Ongeveer personen hebben noch met de huisarts, noch met de GGZ of maatschappelijk werk contact gehad. Slachtoffers huiselijk geweld en hulpvraag Een kleine inwoners zijn het afgelopen jaar slachtoffer geweest van huiselijk geweld; van hen hebben ruim personen behoefte aan hulp waarvan een kleine mensen het afgelopen jaar geen contact hebben gehad met GGZ of maatschappelijk werk; 150 tot 200 slachtoffers hebben behoefte aan tijdelijke opvang. Kwetsbare gezinnen De aanwezigheid van ernstige angst- en/of depressieve klachten en/of geweld in het gezin, heeft zijn weerslag op de kinderen in het gezin. Deze gezinnen worden kwetsbaar genoemd. De kinderen in kwetsbare gezinnen vormen op zichzelf een risicogroep voor ernstige psychische en/of gedragsproblemen 4. Hoeveel kwetsbare gezinnen zijn er in Zuid-Holland Noord? 5 Met enige voorzichtigheid kunnen we concluderen dat in ongeveer 8% van de gezinnen met minderjarige kinderen ernstige angststoornis of depressie bij de ouders of verzorgers voorkomen en bij huiselijk geweld het afgelopen jaar een rol heeft gespeeld. Uitgedrukt in aantal gezinnen met kinderen: een kleine gezinnen met ongeveer kinderen waarvan ten minste één van de ouders/verzorgers een hoog risico heeft voor een angststoornis of depressie. ongeveer gezinnen met kinderen waar binnen ten minste één van de ouders/verzorgers het laatste jaar slachtoffer is geweest van huiselijk geweld. Of de kinderen zelf 4 Hers, J., Öry. F., Schrijvers, G. Helpen bij opvoeden: eerder, sneller en beter. Een advies over Vroegtijdige signalering en interventies bij opvoed- en opgroeiproblemen. Advies uitgebracht op verzoek van staatssecretaris C. Ross-van Dorp, september gezinnen met minderjarige kinderen, peildatum 1 januari Gemiddeld kinderen per gezin.

5 ook slachtoffer zijn is niet bekend. Deze schatting omvat geen gezinnen waarin één of meerdere kinderen slachtoffer zijn van huiselijk geweld, maar de volwassen leden niet; evenmin gezinnen waarin het getroffen volwassen gezinslid minderjarige broertjes/ zusjes heeft.