CVI cerebrale visuele inperking
|
|
- Roel Meijer
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CVI cerebrale visuele inperking 1. Medische achtergrond Visueel systeem. Het visueel systeem bestaat uit het oog, de optische zenuwbanen en het centrale zenuwstelsel. Een lichtprikkel komt binnen in het oog via de pupil, wordt gebroken door de lens en geprojecteerd op het netvlies. Wanneer er problemen ontstaan ter hoogte van de lens krijg je afwijkingen in het zicht zoals bijziendheid, verziendheid of astigmatisme. Op het netvlies bevindt zich de macula of gele vlek. In het centrale gebied bevinden zich voornamelijk kegeltjes die voor de gezichtsscherpte zorgen. Rondom dit centraal gebied bevinden zich vooral staafjes die zorgen voor het zien van licht en donker en dus het gezichtsveld bepalen. Achteraan aan ieder oog bevindt zich de papil. Dit is het begin van de zenuwbaan. Deze papil is in normale omstandigheden mooi roze van kleur. Bij verminderde doorbloeding krijg je een bleke papil. Dit kan de oogarts zien wanneer hij met een lichtje in de ogen schijnt. Iets verder in de hersenen kruisen de optische zenuwbanen en vormen ze het chiasma opticum. Wanneer er letsels zijn aan de hersenbanen na het chiasma opticum, spreken we van CVI Verwerking in het centrale zenuwstelsel. (Lea Hyvärinen) Secundair visueel systeem: Dit zijn de primitieve visuele hersenen. Je neemt iets waar in het perifere gezichtsveld, maar er is geen identificatie van wat er waargenomen wordt. Dit systeem functioneert onbewust en beschermt ons tegen gevaar door een vecht of vlucht reflex uit te lokken. Primair visueel systeem: Dit systeem loopt door de thalamus tot helemaal achteraan in de hersenen. De thalamus zorgt ervoor dat de prikkels uitgezuiverd worden zodat je je kan focussen en een scherp beeld ziet. De thalamus is als het ware de poort naar de hersenschors. Je ziet de omtrek, de kleur, details, de oriëntatie en de beweging. Er wordt nog geen betekenis gekoppeld aan wat er gezien wordt. 1
2 1.3. Analyse van de visuele prikkel. (Dr. Gordon Dutton) Vanuit het occipitaal kwabben waar het primair visueel systeem eindigt, vertrekken 2 stromen die de inkomende visuele prikkels verder verwerken. De dorsale stroom zorgt voor het waarnemen van de positie van een voorwerp in de ruimte, de motorische koppeling aan het zien en de oogmotoriek. Stoornissen in deze dorsale stroom zorgen voor: - fixatieproblemen - gestoorde simultaanperceptie (2 punten verbinden) - gestoord dieptezicht - contourinteractie met nabije voorwerpen geeft problemen - problemen met waarnemen van bewegende voorwerpen - nystagmus De ventrale stroom loopt naar de visuele bibliotheek waar we voorwerpen onderscheiden, gezichten herkennen, dieren herkennen, lichaamstaal herkennen en ons kunnen oriënteren om een gekende weg terug te vinden. Stoornissen in deze stroom kunnen leiden tot: - rechts: - gestoorde oriëntatie (topografische agnosie) - gestoorde herkenning van gezichten - gestoorde herkenning van gezichtsuitdrukkingen - links: - gestoorde vormherkenning - problemen met herkennen van letters 1.4. Mijlpalen in de visuele ontwikkeling tot 2 jaar. 6 tot 8 weken: - fixatiereflex - zwart-wit patronen en felle kleuren - oogcontact - convergentie (ogen focussen op 1 punt) 6 maanden: - voorwerpen lokaliseren - fixeren - voorwerpen volgen - heen en weer kijken tussen voorwerpen (zeer moeilijk voor kinderen met CP) 2
3 9 maanden: - discrimineert licht en donker - discrimineert grove vormen, lijnen en hoeken - discrimineert plaatjes van mensen en voorwerpen - herkent mensen en voorwerpen 1 jaar: - ontwikkelt vorm constantie - oogbewegingen verfijnen - gezichtsveld is volledig ontwikkeld - kan enkele seconden gezicht fixeren 12 tot 15 maanden: - volgt bekende personen en objecten - volgt een weggegooid voorwerp - ziet kleine voorwerpen - beide ogen werken in coördinatie 18 maanden: - kijkt graag in prentenboeken - toont interesse in prenten 2 jaar: - benoemt 2 tot 5 prenten - maakt eenvoudige inlegpuzzels 1.5. Wat is CVI CVI staat voor cerebrale visuele inperking. Het is een letsel aan het visuele systeem voorbij het chiasma opticum. Bij CVI is er geen structureel letsel aan het oog. Men kan wel kijken, maar ziet het niet. Als je bedenkt dat bij 70% tot 80% van de hersenfuncties de visuele verwerking betrokken is, kan CVI zich dus op heel veel domeinen manifesteren. Zo heeft CVI een invloed op: 3
4 - oculo-motorische functies - visueel-sensorische functies - visueel-perceptuele functies - visueel-cognitieve functies - visuo-motorische functies De oorzaken van CVI zijn: - cerebrale circulatiestoornissen - prenatale of postnatale infecties - verworven hersenletsel (NAH) - hersentumor - metabole stoornissen - stoornis in de aanleg van de hersenen - intoxicatie door medicatie of drugs - neuro-degeneratieve stoornissen 2. Kenmerken van CVI Wisselvalligheid in het visuele functioneren. Het is moeilijk een objectief beeld te scheppen van het visueel functioneren. De waarnemingen zijn erg wisselvallig en worden sterk beïnvloed door het arousalniveau, al dan niet door medicatie gebruik. Ook de complexiteit van de meervoudige beperkingen beïnvloed de vorming van een objectief beeld. De inhibitie van binnenkomende visuele prikkels gebeurt erg inefficiënt. Een toren bouwen naar voorbeeld wanneer alle blokken op tafel liggen, lukt vaak niet, terwijl het wel lukt wanneer de helft van de blokken in de doos gelaten wordt. Teveel blokken geeft teveel inkomende visuele prikkels waardoor het bouwen niet meer lukt. Factoren die een invloed hebben op het visueel functioneren zijn: - binnen het kind: - medische factoren - vermoeidheid - daling van het bewustzijnsniveau 4
5 - epilepsie - buiten het kind - omgeving - aanwezigheid van andere personen - tijdstip van de dag - prikkelaanbod Bij kinderen met CVI komt het visueel kanaal op de 2 e plaats. Ze zijn minder opmerkzaam en gebruiken spontaan hun andere zintuigen. Wanneer je hun visuele vermogen wil stimuleren, schakel je dus best de andere zintuigen uit door bijvoorbeeld een hoofdtelefoon te dragen. Door het gebruik van andere zintuigen vergeten ze te kijken. Dit gedrag beperkt hun omgang met materiaal en het verkennen van de ruimte. We kunnen deze jongeren best benaderen door: - te motiveren bij kijkgedrag - de visus in te schakelen bij functionele activiteiten - (kijk)rituelen te installeren - kijken expliciet te benoemen - de omgeving visueel aantrekkelijk te maken - zelfstandigheid aan te leren 2.2. Spontane visuele activiteiten zijn beperkt. Vertrouwdheid bevordert de visuele herkenning. In een vertrouwde omgeving functioneren deze kinderen zeer goed, maar in op een vreemde plaats gedragen ze zich soms als zeer slechtziend. Ze herkennen niet wat ze zien en kunnen er geen betekenis aan geven waardoor ze erg moeilijk functioneren in een vreemde omgeving. Meestal helpt het ook om vaste kijkopdrachten in te bouwen in het dagelijks functioneren. Zo kan je vragen om bij een begroeting de mensen aan te kijken. Deze activiteiten moeten een duidelijk functioneel doel hebben. Verder is het ook belangrijk om hen te leren werken met een communicatiesysteem. Hier is de uniformiteit van dit systeem erg belangrijk. Dit wil zeggen dat men moet trachten om in de dagelijkse omgeving van het kind steeds dezelfde picto s en verwijzers te gebruiken. ( vb. maatschappelijk lezen, sclera, ) Kinderen en jongeren met CVI zijn visueel minder nieuwsgierig. Kijken vraagt een inspanning en ze zijn dus eerder auditief of tactiel ingesteld. Daarom is het belangrijk de visuele activiteiten goed te doseren en te zorgen voor een duidelijke transfer van deze activiteiten naar het dagelijks functioneren. 5
6 2.3. Oogbewegingen en fixatie. Gestoorde oogbewegingen en fixatieproblemen komen vaak voor bij kinderen met CP. De fixatie is vaak erg kort en kost veel moeite. Vaak moeten de jongeren steeds opnieuw fixeren. De hoofdcontrole heeft hierop een belangrijke invloed. Zorg er dus voor dat de kinderen in een comfortabele en goed ondersteunde houding kunnen werken. Het moeilijk kunnen fixeren is vaak ook te wijten aan overgebleven primitieve reflexen. Ook onwillekeurige oogbewegingen als nystagmus bemoeilijken het kijkgedrag. Deze kan voorkomen in alle richtingen en verkleint bij het kijken op afstand. Vaak passen deze kinderen hun hoofdpositie aan om de nystagmus te verminderen. Nystagmus heeft een invloed op de gezichtsscherpte en de fixatie, maar wanneer deze aangeboren is beweegt het waargenomen beeld niet. Kinderen en jongeren met CVI kunnen ook problemen hebben met: - binoculair zien (dubbelzicht) - strabisme (scheelzien) - inaccurate oogbewegingen 2.4. Beweging trekt de aandacht. Soms functioneert het secundaire visuele systeem beter dan het primaire. Hierdoor kunnen kinderen en jongeren voorwerpen wel opmerken en omzeilen, maar ze kunnen ze niet identificeren. Bewegende voorwerpen worden beter opgemerkt. In de therapie kan je dit secundair visueel systeem gebruiken om de aandacht van de kinderen op een voorwerp te richten. Je brengt dan een bewegend voorwerp binnen het perifere gezichtsveld waardoor ze iets opmerken. Daarna breng je het voorwerp centraal en laat je hen goed kijken en fixeren zodat ze het voorwerp kunnen beschrijven en identificeren. Het secundair visueel systeem kan soms ook storend zijn. In de klas trekt beweging van de buurjongen of het buurmeisje soms steeds de aandacht waardoor ze moeite hebben met zich te concentreren. Bij deze kinderen is het soms aangewezen om tussenschotten te gebruiken zodat ze niet gestoord worden door bewegingen in hun perifere gezichtsveld. 6
7 2.5. Figuur-achtergrond perceptie. Contourinteractie. Het onderscheid tussen de contour van een voorwerp en de vorm van de achtergrond rond dit voorwerp wordt moeilijk of foutief waargenomen. Dit wordt ook crowding genoemd. Figuur-achtergrond perceptie wordt vergemakkelijkt door: - effen ondergrond - goed contrast met de ondergrond - relevante details accentueren - overbodige details weglaten - contouren accentueren - afstand laten tussen verschillende voorwerpen of afbeeldingen Wanneer voorwerpen te dicht bij elkaar staan, is het voor kinderen met CVI moeilijk om de verschillende voorwerpen te herkennen. Er ontstaat dan een contourinteractie van deze voorwerpen ten opzichte van elkaar waardoor deze in mekaar gaan vloeien. Dir gebeurt soms ook met de letters van een tekst waardoor lezen heel moeilijk wordt. Deze kinderen gaan dan heel dicht bij hun blad hangen om de overbodige prikkels uit te schakelen en zich te kunnen fixeren op de details. Aanpassingen in de tekst zijn daarom vaak nodig om te leren lezen. Gebruik voldoende grote letters. Splitsen in lettergrepen kan ook helpen en uit ervaring zien we dat ook gekleurde mapjes vaak een goede oplossing zijn Visuele herkenningsproblemen. Wanneer de problemen voorkomen in het temporale hersengebied, dan krijg je herkenningsproblemen. De visuele bibliotheek is dan aangetast. Deze kinderen herkennen de non-verbale gezichtsuitdrukkingen niet. Ze zullen niet reageren op een boze blik en stoppen hun gedrag niet wanneer je ze niet verbaal terecht wijst. Soms herkennen ze personen niet. Zo kunnen ze oma wel herkennen op een foto, maar niet als oma hen in de klas komt halen. Oma heeft op de foto namelijk een blauwe trui aan en alleen aan dat detail weten ze wie oma is. Ook het herkennen van dieren is moeilijk. Want er zijn veel dieren met 4 poten en een staart. Ook simultaanagnosie komt voor bij CVI. Dit is het niet gelijktijdig kunnen onderscheiden van 2 dingen. Bijvoorbeeld, man in een auto. Ze zien enkel de auto en niet de man. 7
8 2.6. CVI en taalproblematiek. - vroeg-communicatieve vaardigheden: - weinig visuele interesse en weinig rondkijken - weinig tot geen gelaatsgerichtheid en oogcontact herkennen van gezicht van mama is start van het visueel geheugen - geluidjes kinderen maken weinig geluid omdat ze alles uit de omgeving willen horen - moeite met blik te richten en gericht te houden - moeite met visueel volgen en blikverplaatsing - moeite met herkennen van voorwerpen eenvoudige en waarheidsgetrouwe prenten aanbieden - verdere taalontwikkeling - tonen zich verbaal behoorlijk sterk - volwassen taaltje met heel wat stereotiepe uitingen - taal heeft een rigide karakter - begrijpen van opdrachten is soms moeilijk - co-morbiditeit met taalstoornissen - woordvindingsproblemen <-> CVI foutieve benoeming van prent: CVI of woordvindingsprobleem? Vb. appel -> bol: visueel probleem appel -> banaan: woordvindingsprobleem 3. Hoe het visueel functioneren in kaart brengen Anatomische eigenschappen controleren. - oogspieren - ogen - zenuwbanen - hersenen 8
9 3.2. Lagere visuele functies nagaan. - oogstand: strabisme - fixeren: volgehouden fixatie, wisselend fixeren - onwillekeurige oogbewegingen: dwalende oogbewegingen, nystagmus - willekeurige oogbewegingen: volgen van een prikkel - accomoderen - convergeren - visueel-sensorische functies: gezichtsveld: centraal en perifeer gezichtsscherpte: angulair = 1 tekening, symbool of letter apart lineair= tekeningen, symbolen of letters op een rij bewegingsdetectie lichtaanpassingsvermogen contrastgevoeligheid kleuronderscheidingsvermogen dieptewaarneming beeldkwaliteit 3.3. Hogere visuele functies nagaan. - visuele identificatie: - van beweging - driedimensionaal - tweedimensionaal - discrimineren - waarnemingsconstantie - figuur-achtergrond - contourinteractie - deel-geheel - cognitieve dieptewaarneming - ruimtelijke functies - visueel geheugen - visuo-motoriek 4. 4 stadia in de behandeling Uitlokken van een reactie op een prikkel. - visueel proces op gang brengen - sterke prikkels met groot contrast - nauwlettend observeren van verandering in gedrag - vestibulaire stimulatie gebruiken om het niveau van bewustzijn te verhogen - overstimulatie vermijden 4.2. Stimuleren van het bewustzijn van de visuele prikkel. - prikkelaanbod uitbreiden - materiaal afstemmen op ontwikkelingsleeftijd - aantrekkelijk maken van omgeving door kleurgebruik - vermijden van visueel bombardement 9
10 4.3. Trainen van visuele basisvaardigheden. - visueel aftasten en zoekgedrag - fixeren en volgehouden aandacht - volgen: horizontaal, vertikaal, diagonaal en rondom - blikverplaatsingen - reiken en grijpen uitlokken - uitlokken van oogcontact 4.4. Aanleren van visuo-perceptuele vaardigheden. - herkennen van dagelijkse voorwerpen - overgang van 3D naar 2D door middel van foto s van dagelijkse voorwerpen - kleurfoto s -> zwart-witfoto s - foto s -> prentmateriaal 5. Voorwaarden om gericht te werken met jongeren met CVI We passen de omgeving aan. Zorg voor een prikkelarme ruimte. Zowel op visueel vlak als op auditief vlak. Op visueel vlak zorg je voor zo weinig mogelijk visuele overlast en gebruik bij de nodige visuele prikkels sterk contrasterende elementen. Geef kinderen met CVI afgeschermde plaatsen. Een schuine werktafel schermt het kind af van de prikkels vooraan. Voor auditieve prikkels kan je een hoofdtelefoon gebruiken. Zorg ervoor dat alles een vaste plaats krijgt. Kinderen met CVI geef je best de eerste kapstok in de rij en een vaste zitplaats. Zorg voor een overzichtelijke ordening van het materiaal. Kaft de boeken in een vaste kleur en geef hen een gestructureerde pennenzak. Help hen regelmatig bij het ordenen van de bank, boekentas en lesmaterialen. Zorg ook voor een goede manoeuvreerruimte en houd de gangen obstakelvrij. Zorg ook steeds voor voldoende verlichting Kijkstrategie. Om een goede kijkstrategie te ontwikkelen is het nodig om goed te kunnen focussen en fixeren. Dit wil zeggen dat de visuele aandacht volgehouden kan worden. Daarna gaan we leren scannen. Dit moet gebeuren van links naar rechts en van boven naar onder in de lees- en schrijfrichting. Dit is zeer moeilijk voor kinderen met CVI. We geven hen daarom enkele hulpmiddelen. Een groene bol aan de linkerkant is de start en een pijl naar rechts geeft de kijkrichting aan. Geef hen bij kijkopdrachten steeds voldoende tijd. Om te leren lezen en schrijven is het belangrijk de letters allemaal te analyseren en alle kleine details te benoemen samen met het kind. Door hier de aandacht op te vestigen zullen zij het ook zien, want dit is voor hen niet vanzelfsprekend. 10
Cerebrale Visuele Stoornissen. Jij maakt het verschil!
Cerebrale Visuele Stoornissen Weet bij jij kinderen wat ik zie? Weet jij wat ik zie? Jij maakt het verschil! Studiedag Carantegroep 20-05-2011 Even voorstellen Marieke Steendam ergotherapeut VVB-team Koninklijke
Nadere informatieKinderen met CVI: Zij hebben vaak goede ogen en kunnen toch niet goed kijken
Kinderen met CVI: Zij hebben vaak goede ogen en kunnen toch niet goed kijken Hoe kunnen we CVI herkennen Hoe kunnen we hen helpen hiermee om te gaan Greet Vissenaekens Kinderen met CVI Algemene kenmerken
Nadere informatieZieZo Observatiemethode Handleiding
ZieZo Observatiemethode Handleiding Ellen Eelman Marjolein Kuiper Marieke Steendam Inhoud 1. Inleiding 3 1.1. Doel 3 1.2. Gebruikers 3 1.3. Samenstelling 3 2. Verantwoording 4 3. Visuele basisvaardigheden
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij kinderen met visuele problemen door stoornissen in hersenfuncties Informatie voor verwijzers Zie jij wat ik zie? Kinderen met CVI Visuele problemen en beperkingen in het dagelijks
Nadere informatieSoms ziet hij maar een deel van wat er te zien is; zo worden delen van het werkvlak of het werkblad niet gebruikt.
Bijlage 1.1 Vragenlijst op basis van de signaallijst CVI bij kleuters Deze vragenlijst is gebaseerd op de signaallijst CVI uit deel 1. Daarin wordt gedrag beschreven dat we bij kleuters met CVI frequent
Nadere informatieZien is een creatieve bezigheid. Geertrui Peirens Kinderneurologe COS Leuven CVI kliniek Centrum Ganspoel. van oog tot hersenen
Van oog tot hersenen Zien is een creatieve bezigheid Geertrui Peirens Kinderneurologe COS Leuven CVI kliniek Centrum Ganspoel Van oog tot hersenen Van oog tot hersenen visuele banen corticale verwerking
Nadere informatieVisuele problematiek bij de ouder wordende cliënt In het bijzonder bij de dementerende cliënt
Visuele problematiek bij de ouder wordende cliënt In het bijzonder bij de dementerende cliënt Greetje Koevoets, ambulant begeleidster Gezellig? Dit is de titel van de presentatie pagina 2 Visuele beperkingen
Nadere informatieKIJK OP ZICHT VISUEEL FUNCTIE PROFIEL
1 KIJK OP ZICHT VISUEEL FUNCTIE PROFIEL In dit document staan al mijn 'visuele functies' beschreven, zo worden de onderdelen genoemd waaruit visuele waarneming bestaat. Oftewel; de aspecten waarmee ik
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel Informatie voor verwijzers Mijn ogen zijn goed, maar ik zie de stoeprand niet Meer dan 50% van de mensen met niet-aangeboren
Nadere informatieCVI Begeleiding van kinderen met CVI in de basisschoolleeftijd
CVI Begeleiding van kinderen met CVI in de basisschoolleeftijd Irmgard Bals, e.a. Bartiméus wil kennis en ervaring over de mogelijkheden van mensen met een visuele beperking vastleggen en verspreiden.
Nadere informatieOverzicht visuele ontwikkeling
1 Werkwijze Met dit logboek kunt u de ontwikkeling van het visueel functioneren vastleggen. Het logboek is ingedeeld in vier fasen van ontwikkeling, die corresponderen met Activiteitenkaarten 1 tot en
Nadere informatieCVI Experience. Florine Pilon
CVI Experience Simulatie van visuele verwerkingsproblemen, om inzicht te geven in de gevolgen van cerebrale visusstoornissen bij kinderen, jongeren en volwassenen Florine Pilon 1 Colofon Bartiméus wil
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Cerebrale visusstoornis
Cerebrale visusstoornis Wat is een cerebrale visusstoornis? Een cerebrale visusstoornis is een aandoening waarbij kinderen of volwassenen problemen hebben met zien doordat de hersenen de signalen die ze
Nadere informatieLeer- en leesproblemen
Visuele training voor Leer- en leesproblemen De enige manier om informatie op te nemen is via onze zintuigen. De informatie op school/werk wordt tegenwoordig voor het overgrote deel visueel aangeboden
Nadere informatieKoninklijke Visio voor mensen met visuele problemen door niet-aangeboren hersenletsel
Koninklijke Visio voor mensen met visuele problemen door niet-aangeboren hersenletsel Samen helpen we u verder U bent bij de oogarts, omdat u visuele klachten heeft. Dit kan komen door een oogafwijking,
Nadere informatieGetting in touch again, een verrijkte omgeving. Hanne Strauven, Judit Kelchtermans, Ellen Decroos, Greet Gelin
Getting in touch again, een verrijkte omgeving Hanne Strauven, Judit Kelchtermans, Ellen Decroos, Greet Gelin Inhoud inleiding verzorging is veel meer dan proper maken en calorieën toedienen multi-sensoriële
Nadere informatieSI bij SMs ontwikkeling
SI bij SMs ontwikkeling De zintuigen. 1) Ruiken, olfactorisch 2) Zien, visuele systeem 3) Horen, auditieve systeem 4) Proeven, gustatorisch 5) Voelen, tactiele systeem 6) Evenwichtorgaan, vestibulaire
Nadere informatieHet oog (H2) Harro Reeders. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Harro Reeders 09 September 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/65524 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieWat baby s zien. Visuele Cortex
Wat baby s zien Wanneer een baby naar een voorwerp kijkt, komt er gereflecteerd licht door de lens van het oog en dit licht valt vervolgens op het netvlies aan de achterkant van de ogen. Het netvlies stuurt
Nadere informatieKim Santegoets, Revalidatiearts. 04 oktober 2018 Neurologica, Intensive Care Kinderen. Het probleem
Kim Santegoets, Revalidatiearts 04 oktober 2018 Neurologica, Intensive Care Kinderen Het probleem Per jaar: 15000 kinderen traumatische hersenletsel 4000 kinderen niet-traumatisch hersenletsel 300 kinderen
Nadere informatieToetsingsformulier Bijzondere Gezichtshulpmiddelen
Toetsingsformulier Bijzondere Gezichtshulpmiddelen Algemeen Gegevens cliënt Naam: Geboortedatum: Verzekeringsnummer: BSN: Telefoonnummer: Gegevens onderzoek Datum onderzoek: Onderzoeker: Leverancier: Telefoonnummer:
Nadere informatieGolflengte: licht is een (elektromagnetische) golf met een golflengte en een frequentie
Golflengte: licht is een (elektromagnetische) golf met een golflengte en een frequentie Spectrum elektromagnetisch: licht met een kortere golflengte dan 400nm en licht met een langere golflengte dan 700
Nadere informatieOverprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol
Overprikkeling bij NAH en het ASITT-protocol Marinka Jansen, ergotherapeut Ergotherapie Gouda Hoofddocent post hbo cursus sensorische integratie bij volwassen (ASITT) Inhoud van de presentatie Definitie
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieKijken met de hersenen
Kijken met de hersenen Zien is een creatieve bezigheid Geertrui Peirens Kinderneurologe Centrum Ganspoel 15 maart 2016 kijken met de hersenen 15 maart 2016 kijken met de hersenen Cerebrale visuele inperking
Nadere informatieHet oog als zintuig en de osteopatische benadering van visus problemen bij het paard
Het oog als zintuig en de osteopatische benadering van visus problemen bij het paard Anita Voskamp 2012 Hoe ziet een paard In dit hoofdstuk leg ik uit hoe de visus van het paard werkt. Voor ons mensen
Nadere informatieBijlage 3. Symptomen van de eerste orde
Bijlage 3 Symptomen van de eerste orde Stoornissen in het kortetermijngeheugen* De persoon met dementie onthoudt de recente gebeurtenissen niet meer, of beter: slaat de nieuwe indrukken steeds moeilijker
Nadere informatieEven voorstellen. Berna de Vree Psycholoog. Edith van Schoot Orthoptist. Ann-José van Rossum Ergotherapeut
Even voorstellen Berna de Vree Psycholoog Edith van Schoot Orthoptist Ann-José van Rossum Ergotherapeut Programma: Visueel functieonderzoek Visuele percepiestoornissen Ergotherapie casuïstiek Vragen Verwijsindicaties
Nadere informatieVisuele stoornissen bij Parkinson en MS. 18 april 2019 Iris van der Lijn
Visuele stoornissen bij Parkinson en MS 18 april 2019 Iris van der Lijn Ziekte van Parkinson Multiple sclerose (MS) 2 Symptomen Ziekte van Parkinson Motorische symptomen Tremor Rigiditeit Bradykinesie
Nadere informatie1. Overzicht neuropsychologische revalidatie. 2. Ziekte inzicht. 3. casus. 4. Specifieke cognitieve problemen. 5. Relevante informatie
18 mei 2017 1. Overzicht neuropsychologische revalidatie 2. Ziekte inzicht 3. casus 4. Specifieke cognitieve problemen 5. Relevante informatie Klinische Neuropsychologie wetenschappelijk onderzoek diagnostiek
Nadere informatieWat is hersenletsel? Het centrale zenuwstelsel bestaat uit 5 onderdelen die allemaal met elkaar in verbinding staan:
Wat is hersenletsel? Hersenletsel, een beschadiging aan de hersenen die ervoor zorgt dat je hersenen niet meer zo goed werken als voorheen. De gevolgen van hersenletsel zijn voor iedereen anders. De plaats
Nadere informatieSTP Senso Tacto - Picto
STP Senso Tacto - Picto Vormingspakket in opdracht van SEN vzw. Projectuitvoerder: Kathleen Vandermaelen, Centrum Ganspoel vzw. Inhoud Verwijzers Waarom STP? Wat is STP? Ontstaan Basisvoorwaarden Implementatie
Nadere informatieOm NAH te omschrijven maken we gebruik van de definitie van Horizon:
Wat is NAH (niet aangeboren hersenletsel)? Om NAH te omschrijven maken we gebruik van de definitie van Horizon: "Niet-Aangeboren Hersenletsel is een hersenletsel ten gevolge van welke oorzaak ook, anders
Nadere informatieOpsporen van visuele verwerkingsproblemen bij jong en oud
Opsporen van visuele verwerkingsproblemen bij jong en oud Het traceren van verwerkingsproblemen bij mensen die dit zelf niet kunnen aangeven Hans van der Steen, afdeling neurowetenschappen Sanny van der
Nadere informatieMeten is weten Uitdagingen in diagnostiek bij moeilijk te onderzoek cliënten
Meten is weten Uitdagingen in diagnostiek bij moeilijk te onderzoek cliënten Elly Chatrou (Visio) en Noor van Iersel (Kentalis) 28-11-2016 Inhoud: Kennismaking Introductie: ervaringen met diagnostiek bij
Nadere informatieOverzicht Autisme net ff anders. Herkennen van autisme in contact. Autisme Specifieke Communicatie. Vragen
Autisme niet begrepen? Niet herkend! Gemeente Koggenland 6 november 2017 & Stichting Deuvel Mieke Bellinga Mariëlle Witteveen Overzicht Autisme net ff anders Herkennen van autisme in contact Autisme Specifieke
Nadere informatieSamenspel. Anatomie oog, lenzen, gele vlek, kegels / staafje 17.2 behind blue eyes
HFST 17 Samenspel Samenspel 17.1 Een ogenblik Anatomie oog, lenzen, gele vlek, kegels / staafje 17.2 behind blue eyes Hersenen, ganglioncellen, bipolairecellen, zichtbaar licht 17.3 Zie je wat je ziet?
Nadere informatiePeuters - 1K 2K 3K. Basismateriaal. Aanbod peuters 1K indien nodig
Peuters - 1K 2K 3K puzzelhoek Materialen Insteekblokken: meetkundige lichamen, kubus, cilinder, Inlegplank met en zonder knoppen - Per inlegruimte één persoon, dier of voorwerp - Per inlegruimte enkele
Nadere informatieEven voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training
Even voorstellen; Cor Reusen; - fysiotherapeut s Heerenloo - consulent SI voor CCE - docent SI bij estasi-training Even voorstellen; Marlèn Lemmens; - Logopedist - Consulent Expertisecentrum Doofblindheid
Nadere informatieKIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek 1e rapport: Datum gesprek 2e rapport: KIJK! 1-2 Bazalt Educatieve Uitgaven www.bazalt.
KIJK! Lijst van: Schooljaar: Groep: Leraar: Datum gesprek : Datum gesprek : KIJK! Lijst 1. Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn vel zit, zal zich goed en vlot ontwikkelen. Het is van nature nieuwsgierig
Nadere informatieAandachtspunten. voor ondersteuning van personen met een visuele en (zeer) ernstige verstandelijke beperking
Aandachtspunten voor ondersteuning van personen met een visuele en (zeer) ernstige verstandelijke beperking Inleiding Personen met zowel een visuele als verstandelijke beperking hebben meer ondersteuning
Nadere informatieRapport Lotje H. Naam Lotje H. Geboortedatum School/Locatie Boogschutter 0-7. Schooljaar Aanmaakdatum
Naam Geboortedatum 2-5-2012 School/Locatie Boogschutter 0-7 Schooljaar 2017-2018 Aanmaakdatum 9-10-2017 Groep Beren 2 Leraar Lieve van W. Bazalt Basisbehoeften Basiskenmerken Een kind dat lekker in zijn
Nadere informatiehet zien van uw kind
zicht op het zien van uw kind Wat ziet een baby? Waarom oogonderzoek? Heeft mijn kind een bril nodig? deze brochure geeft antwoord op deze en andere vragen Goede ogen zijn belangrijk voor uw kind, om de
Nadere informatieThema 7Oog, oogafwijkingen en oogcorrecties
07-01-2005 10:27 Pagina 1 Oog, oogafwijkingen en oogcorrecties Inleiding Het oog is een zeer gevoelig en bruikbaar optisch instrument. In figuur 2.56 zie je een aantal doorsnedentekeningen van het menselijk
Nadere informatieKijken met je hersenen
Kijken met je hersenen Prof. Johan Wagemans Laboratorium voor Experimentele Psychologie, KU Leuven Welkom Goed geslapen? Hersenen goed uitgerust? Ogen en oren goed gewassen? Vijf zintuigen? Wat we doen
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills
Visuele Perceptie Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1 Visuele Perceptie Op tica (Gr.) Zien leer (der wetten) v.h. zien en het licht. waarnemen met het oog. Visueel (Fr.) het zien betreffende. Perceptie
Nadere informatieHemianopsie. Informatie over ziektebeeld, ontstaan en behandeling Afdeling Revalidatie
Hemianopsie Informatie over ziektebeeld, ontstaan en behandeling Afdeling Revalidatie Wat is een hemianopsie Bij hemianopsie is niet het gezichtsveld in één oog verminderd, maar in BEIDE ogen. Dit kunt
Nadere informatieBRUIKBARE SCREENINGSINSTRUMENTEN VOOR HET CLB-VISUSONDERZOEK IN BUITENGEWOON ONDERWIJS
BRUIKBARE SCREENINGSINSTRUMENTEN VOOR HET CLB-VISUSONDERZOEK IN BUITENGEWOON ONDERWIJS Dr. Cécile GUERIN Wetenschappelijk medewerker VWVJ KH 06/09/04 Gezichtsscherpte op afstand in BO 1. Beschikbaar instrumentarium
Nadere informatieHET NORMALE OOG EN DE NORMALE VISUELE ONTWIKKELING
HET NORMALE OOG EN DE NORMALE VISUELE ONTWIKKELING 1. ANATOMIE VAN HET OOG Figuur 1. Doorsnede van het menselijk oog. (Bron: Kleurenzien en kleurzinstoornissen voor de practici 1 ). 1. Hoornvlies (cornea);
Nadere informatieRoxanne van der Star Aline Ham
Sensorische integratie bij Jongeren na hersenschudding Roxanne van der Star Aline Ham Inhoud presentatie Wat is sensorische integratie (SI) Hoe ontstaan SI klachten Hoe uiten SI klachten zich in de verschillende
Nadere informatieMacula degeneratie. Albert Schweitzer ziekenhuis polikliniek Oogheelkunde augustus 2014 pavo 0536
Macula degeneratie Albert Schweitzer ziekenhuis polikliniek Oogheelkunde augustus 2014 pavo 0536 Inleiding Uw oogarts heeft met u besproken dat u een oogaandoening heeft die macula degeneratie genoemd
Nadere informatieSamenvatting door Hidde 506 woorden 31 maart keer beoordeeld. Biologie Hoofdstuk 14: Zenuwstelsel Centraal zenuwstelsel
Samenvatting door Hidde 506 woorden 31 maart 2017 0 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Hoofdstuk 14: Zenuwstelsel 14.1 Centraal zenuwstelsel Zenuwstelsel bestaat uit 2 delen: - centraal zenuwstelsel
Nadere informatieInhoud 1 Functionele anatomie 13 2 Mentale basisfuncties 33
Inhoud 1 Functionele anatomie 13 1.1 Inleiding 13 1.2 Zenuwweefsel 13 1.2.1 Neuronen 13 1.2.2 Actiepotentialen en neurotransmitters 14 1.2.3 Grijze en witte stof 15 1.3 Globale bouw van het zenuwstelsel
Nadere informatieNeurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT
Neurorevalidatie ITON IN VOGELVLUCHT ITON ITON: instituut voor toegepaste neurowetenschappen Hoofddocent: Dr. Ben van Cranenburgh Inhoud presentatie Cijfers t.a.v. CVA Anatomie,informatieverwerking e.d.
Nadere informatieZIE MIJ LEREN. Groep 1. Spelend leren met Onderbouwd. Naam:
pelend leren met Onderbouwd pelend leren met Onderbouwd Voor je ligt het Zie mij leren-boekje van Onderbouwd. Voor ieder thema is er een nieuwe bladzijde. Elk thema begint met een taaldoel, gevolgd door
Nadere informatieHerkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking
Herkennen van en omgaan met mensen met een lichte verstandelijke beperking Doelgroep s Heeren Loo, Almere: Alle leeftijden: kinderen, jongeren & volwassenen (0 100 jaar) Alle niveaus van verstandelijke
Nadere informatieZintuigelijke waarneming
Zintuigelijke waarneming Biologie Havo klasse 5 HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL] Docent: A. Sewsahai Doelstellingen De student moet de verschillende typen zintuigen kunnen opnoemen
Nadere informatieCognitieve problemen
hoofd, hals en zenuwstelsel info voor patiënten en familie Cognitieve problemen na een verworven hersenletsel UZ Gent, Dienst Neus-, Keel- en Oorheelkunde Cognitieve problemen na een verworven hersenletsel
Nadere informatieNederlandse samenvatting. De invloed van illusies op visueelmotorische
De invloed van illusies op visueelmotorische informatieverwerking 115 Terwijl je deze tekst leest, maken je ogen snelle sprongen van woord naar woord. Deze snelle oogbewegingen, saccades genoemd, gebruik
Nadere informatieAls het niet aan de ogen ligt
Contactgegevens Als het niet aan de ogen ligt Visuele problemen ten gevolge van dementie gkoevoets@bartimeus.nl Ellen.Zomer@beweging3.nl Suzanne.Lavaleije@beweging3.nl Greetje Koevoets, Ambulant begeleidster
Nadere informatiePATIËNTENBROCHURE. Zichtveranderingen na een beroerte
PATIËNTENBROCHURE Zichtveranderingen na een beroerte INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding 3 2. Zichtveranderingen na een beroerte... 4 3. Anatomie.. 5 4. Processen in het zien. 6 A. Oogbeweging en visuele informatie
Nadere informatieExamentrainer. Vragen vmbo-bk. Het oor. Oorpijn
THEMA 5 ZINTUIGlijke waarneming EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN 3 VMBO-bk Examentrainer Vragen vmbo-bk Het oor 1p 1 Het oor bestaat uit verschillende delen. Elk deel heeft een andere taak. Drie delen van het
Nadere informatieNieuwsbrief Joy4Joep Mei 2015
Nieuwsbrief Joy4Joep Mei 2015 Hoe is het nu met Lieve mensen, de laatste tijd hebben we veel geleerd over het functioneren van Joep. Tijd om wat informatie te delen door middel van een nieuwsbrief! We
Nadere informatieVisuele stoornissen bij de ziekte van Parkinson
Visuele stoornissen bij de ziekte van Parkinson Inge Bouwman, klinisch neuropsycholoog Margot Apeldoorn, optometrist Koninklijke Visio Inhoud presentatie Inleiding Visuele stoornissen Visueel cerebrale
Nadere informatieAllereerst moeten we de letters kunnen zien
Leren lezen doe je met je lijf We hebben vroeger allemaal met meer of minder moeite leren lezen. We gaan ervan uit dat ieder mens met een normale intelligentie kan leren lezen. Toch zijn er in ons land
Nadere informatieWiebel- of trilogen. Nystagmus
Wiebel- of trilogen Nystagmus 2 De Nederlandse term voor nystagmus is wiebel- of trilogen. Met de term nystagmus worden onwillekeurige ritmische bewegingen van de oogbollen aangeduid. Onwillekeurig betekent
Nadere informatieWaarneming zintuig adequate prikkel fysiek of chemisch zien oog licht fysiek ruiken neus gasvormige
Paragraaf 7.1 prikkel Signalen die een zintuigcel uit de omgeving opvangt actiepotentiaal Verschil in elektrische lading over de membraan van een zenuwcel op het moment van een impuls adequate prikkel
Nadere informatieMaculadegeneratie (MD) is een ingrijpende oogaandoening waarbij het gezichtsvermogen in het centrale deel (het scherpe zien) achteruit gaat.
Achter in het oog ligt het netvlies. Het netvlies dient als scherm waarop beelden worden getoond, net zoals dat gebeurt bij een fototoestel. Het middelpunt van het netvlies heet de macula of gele vlek.
Nadere informatieOp weg naar stage en werk
Op weg naar stage en werk Lian Schuyt Inhoud Arbeid Arbeid en autisme Op weg naar stage en werk Uitvoering van het programma Aandachtspunten Waarom stagelopen/werken? zingeving status en eigenwaarde inkomen
Nadere informatieSlechtziend zijn. ervaar het maar!
Slechtziend zijn. ervaar het maar! Visuele beperkingen bij ouderen Verenso congres 25-11-2011 Marianne Pietersen ambulant begeleider Bartiméus www.bartimeus.nl Programma Hoe vaak komt een visuele beperking
Nadere informatieLens plat of lens bol?
Lens plat of lens bol? Lens plat of lens bol? In de verte kijken: plat Spannen kringspieren of radiale spieren in iris? Spannen kringspieren of radiale spieren in iris? Van donker naar licht: pupil wordt
Nadere informatieDe 50 Beste Brein Workouts
De 50 Beste Brein Workouts Index Voorwoord 3 Illusies - Slang - Driehoek A - Driehoek B - Expressie - Cirkel illusie - Verbindende Lijnen - Grijswaarden - Golvend Tapijt - Gekleurde woorden - Tafels -
Nadere informatieHet kind ligt op de rug op een speelmatje, ligt in uw armen, of kijkt over uw schouder.
Activiteitenkaart 1 Voorbereiding Afstand: tot 30 cm Positie: Het kind ligt op de rug op een speelmatje, ligt in uw armen, of kijkt over uw schouder. Materiaal: In een donkere kamer: een lampje of een
Nadere informatieBasic Creative Engineering Skills
Visuele Perceptie November 2016 OTT-1 1 Visuele Perceptie Op tica (Gr.) Zien leer (der wetten) v.h. zien en het licht. waarnemen met het oog. Visueel (Fr.) het zien betreffende. Perceptie 1 waarneming
Nadere informatieCVI Experience. CVI is de belangrijkste oorzaak voor slechtziendheid bij kinderen in de westerse landen.
Disclosure belangen sprekers (potentiële) belangenverstrengeling geen De betrokken relaties bij dit project zijn: B3 De CVI-experience Florine Pilon Greetje Koevoets Sponsoring of onderzoeksgeld: Honorarium
Nadere informatieBril- of refractie-afwijking
Bril- of refractie-afwijking Uw kind is naar de orthoptist verwezen wegens een verminderde gezichtsscherpte (visus) van een of beide ogen. Een orthoptist onderzoekt en behandelt de oogstand, de samenwerking
Nadere informatieEen aandoening van de oogzenuw
Een aandoening van de oogzenuw Glaucoom Informatie voor patiënten F0312-3415 juli 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam
Nadere informatieMet een visuele beperking naar het gewone onderwijs
Met een visuele beperking naar het gewone onderwijs Studiedag CLZ 29 april 2016 Ineke Luyten GON coördinator team kleuters Ingrid Vandenbempt GON coördinator team lager Centrum Ganspoel Huldenberg Centrum
Nadere informatieTrilogen (Nystagmus)
Trilogen (Nystagmus) Uw behandelend arts heeft trilogen bij u of uw kind geconstateerd. In deze folder vindt u informatie over deze aandoening en de behandelingsmogelijkheden. Wat zijn trilogen? De Nederlandse
Nadere informatieVoor wie? Als u ouder bent van een kind met een visuele beperking, dan is het Journal bedoeld om te helpen bij
Wat is het? Dit is een Nederlandse vertaling van een onderdeel van het Engelse Developmental journal for babies and children with visual impairment. Het Developmental journal is bedoeld voor ouders, voor
Nadere informatieBreincafé Horn maart 2019
Breincafé Horn maart 2019 1 Visuele stoornissen bij NAH Henry Honné Master Neurorevalidatie en Innovatie Fysiotherapeut/Handtherapeut 2 3 Herkennen van visuele problemen die kunnen duiden op hersenletsel
Nadere informatieAuditief geheugen Begrippen Cijfers Dans en beweging
Auditief geheugen Lessen met als doel het oefenen van het auditief geheugen zijn bedoeld om leerlingen te helpen, informatie die ze horen goed op te slaan. Het geven van enkelvoudige (pak de bal) en meervoudige
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieMaculadegeneratie. Afdeling Oogheelkunde
Maculadegeneratie Afdeling Oogheelkunde Algemeen Maculadegeneratie (MD) is de meest voorkomende oogaandoening die leidt tot ernstige slechtziendheid. De macula (= gele vlek) is het centrale deel van het
Nadere informatieEen aandoening van de oogzenuw Glaucoom
Een aandoening van de oogzenuw Glaucoom U bent bij de oogarts geweest en er is glaucoom bij u geconstateerd. In deze folder leest u meer over glaucoom en de behandelmogelijkheden. Glaucoom Glaucoom is
Nadere informatieZorgboekje. Kindgegevens
Zorgboekje De pedagogisch medewerker vult dit boekje behorende bij het overdrachtdocument peuter kleuter in als er een zorgbehoefte bij het kind is gesignaleerd. Zij/ hij vult in wat van toepassing is
Nadere informatieKobe* (10 jaar) heeft ernstige dyslexie
Kobe* (10 jaar) heeft ernstige dyslexie En daarmee is de kous af? Nee, natuurlijk niet! Dyslexie is een symptoom van één of meerdere obstakels in de ontwikkeling. Het is dus geen vaststaand feit waarmee
Nadere informatieAchterste glasvochtmembraanloslating
Achterste glasvochtmembraanloslating Oogheelkunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Het glasvocht en het netvlies Het oog is een holle bal met een transparante voorkant, het hoornvlies. Hierdoor valt het licht naar
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Oog Inleiding De meeste mensen hebben 5 zintuigen. Het gezichtsvermogen om te zien, het gehoor om te horen, de reuk om te ruiken, de smaak om te proeven en het gevoel om te voelen. Met zintuigen maak je
Nadere informatieStaat alles in het brein vast?
7 maart 2009 Staat alles in het brein vast? Rob van der Lubbe, GW-CPE Universiteit Twente Sheet 1 Goedemorgen allemaal. Welkom bij de lezing Staat alles vast in het brein?. Allereerst wil ik Toine van
Nadere informatieActiviteit Doel Beschrijving doel Planning Uitvoering
Hier vind je een overzicht van de lesdoelen die worden aangeboden in dit project. Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend
Nadere informatieAutisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking
Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen www.visio.org Volg ons op: Pellentesque ipsum ligula, accumsan nec, elementum
Nadere informatieThema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie
Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te
Nadere informatieConcentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie
Concentratie- en geheugenproblemen als beperking op de communicatieve interactie Francien Lammerts Logopedist Groene Hart Ziekenhuis Neurologie symposium concentratie & geheugen 15 november 2016 Voorstellen
Nadere informatieOndersteuningsplan JW voor Jan Test. Voorbeeld
Ondersteuningsplan JW voor Jan Test Datum: 28-06-2017 Inhoudsopgave 1. Algemene gegevens.................................................................. 3 2. Wie ben ik..........................................................................
Nadere informatiehet zien zicht op van uw leerlingen Oogproblemen: U kunt ze vaak bij uw leerlingen herkennen. Zorg dat een vervolgstap geïnitieerd wordt!
zicht op het zien van uw leerlingen Oogproblemen: U kunt ze vaak bij uw leerlingen herkennen. Zorg dat een vervolgstap geïnitieerd wordt! Informatie voor leerkrachten van basis, voortgezet en speciaal
Nadere informatieFUNCTIES. Mentale functies gerelateerd aan motoriek
Bijlage 5: overzicht functies en anatomische eigenschappen, activiteiten en participatie relevant bij ICF-classificatie casus motorisch probleem of stoornis Nederlandse vertaling van de International Classification
Nadere informatie1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek:
Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor zorgmedewerkers, mantelzorgers en patiënten 1. ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek:
Nadere informatie