Tuberculoseregister België 2013

Transcriptie

1 3 8,8 8, 6,9 5, 1,8 19,8 19, 18, 16,1 16,6 15,8 / ,6 14,9 15,1 13,3 13,6 13,3 1,7 11,8 1,4 1,8 1,9 1,7 11,8 1,9 11, 1,7 9,7 9,4 9,5 1,3 9,5 8,9 8, projectie reele waarden Tuberculoseregister België 13 1

2 Voorwoord Bestuurskundematig en efficiëntiegewijs moet elk beleid gebaseerd zijn op juiste en objectieve wetenschappelijke gegevens. Beleid dat gebaseerd is op een buikgevoel, een perceptie of een mening van het volk (vox populi) loopt het gevaar onefficiënt te zijn en geen resultaten op te leveren terwijl het veel fondsen kost. Om over objectieve gegevens te beschikken raadt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aan om alle gevallen van tuberculose te laten melden en te registreren. Ons land doet dit al sinds de jaren 7 en in samenwerking met het European Centre for Disease Control (ECDC) onder de naam TESSy (The European Surveillance System). Dit initiatief kwam er vanuit de wetenschap dat een registratiesysteem met bijhorende databank en epidemiologische analyse betrouwbaarder en robuuster wordt naarmate het een groter geografisch gebied omvat. Het registreren van het aantal tuberculosegevallen zegt in de eerste plaats iets over de grootte van het probleem en de impact op de gezondheidszorg en de financiën. Het bepalen van risicogebieden en risicogroepen waar tuberculose vaker voorkomt, laat bovendien toe om preventieve acties en actieve screening toe te spitsen op plaatsen en personen, zodat de kostenefficiëntie stijgt. Daarnaast worden nationale data opgenomen in de surveillancegegevens van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) en van de World Health Organisation (WHO). Dit maakt het mogelijk vergelijkingen te maken met andere landen, zodat enerzijds trends en hypotheses in eigen land bevestigd of weerlegd kunnen worden en anderzijds acties op Europees en wereldniveau kunnen worden georganiseerd. Voor België is dit register dé bron van objectieve informatie over de epidemiologie van tuberculose in ons land en in onze gewesten. Dit register is enkel kunnen ontstaan door de goede samenwerking en dagelijkse inspanning van alle meldende artsen en laboratoria, alle verpleegkundigen en artsen van het Vlaams Agentschap Zorg & Gezondheid, de Gezondheidsinspectie Brussel en Wallonië en de verpleegkundigen van de VRGT en FARES. Met dank aan Dr. Annemie Forier, coördinator tuberculose Vlaams Agentschap Zorg&Gezondheid, voor haar input en correctie. Onze dank gaat ook naar epidemioloog Patrick De Smet die instaat voor de opmaak van de databank, de validatie en de analyse van de gegevens en de transfer van data naar de internationale instanties. Dr Wouter Arrazola de Oñate Dr Maryse Wanlin Het rapport is ook beschikbaar op Overname uit dit rapport is toegestaan mits uitdrukkelijke bronvermelding. Brussel, maart 15

3 Inhoud Voorwoord... Inhoud... 3 Methodologie... 4 Samenvatting... 5 Karakteristieken van de tuberculosepatiënten geregistreerd in Absoluut aantal gevallen en tuberculose-incidentie in België...7 Antecedenten van tuberculose...7 Aanleiding van opsporing van tuberculose...7 Vergelijking tussen gemelde gevallen en algemene bevolking...7 Spreiding van tuberculose volgens leeftijd...9 Spreiding van tuberculose volgens geslacht... 1 Spreiding van tuberculose volgens nationaliteit Geografische spreiding van tuberculose... 1 Lokalisatie van de tuberculose Bacteriologische resultaten Risicogroepen voor tuberculose Trends in de tuberculoseaangiftes over de laatste decennia in België... 1 Evolutie van de tuberculose incidentie in België... 1 Evolutie per gewest... 1 Evolutie in de grootsteden... 1 Evolutie per leeftijdsgroep... 3 Evolutie volgens nationaliteit... 4 Evolutie van de bruto tuberculose-incidentie van Evolutie van de gestandaardiseerde incidentie per nationaliteit en per gewest van Behandelingsresultaten van de patiëntencohort van Conclusies en beleidsadviezen... 3 Bijlagen

4 Methodologie In het Vlaams Gewest moet elk geval van tuberculose wettelijk aangegeven worden aan de afdeling Preventie van het Agentschap Zorg & Gezondheid van de Vlaamse overheid. Deze verplichte melding geldt voor de behandelende arts, het hoofd van een laboratorium van klinische biologie en de arts belast met het medisch toezicht in scholen, bedrijven, voorzieningen waar kinderen en jongeren verblijven, rust- en verzorgingstehuizen. De aangifte moet binnen de 4 uur gebeuren, waarna het Agentschap extra informatie over het geval zal opvragen. Dit is nodig voor een goede registratie en om, indien nodig, contactonderzoek te organiseren. Toezicht Volksgezondheid verzamelt ook de gegevens over de behandelingsresultaten van gevallen die een jaar geleden werden gerapporteerd. Ook in het Waals Gewest is de aangifte door artsen verplicht. Gevallen worden gemeld aan de gezondheidsinspectie. De informatie wordt rechtstreeks doorgestuurd aan het Fonds des Affections Respiratoires (FARES), de Franstalige zusterorganisatie van de VRGT. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest signaleert men tuberculosegevallen aan de gezondheidsinspecteurs van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. Deze delegeren de registratie, het contactonderzoek en de opvolging van tuberculosegevallen aan de VRGT en FARES. Dit register komt tot stand door het samenvoegen van de databanken uit de drie gewesten. Het huidige document beschrijft de in 13 gemelde tuberculosepatiënten en de geregistreerde behandelingsresultaten van het patiëntencohort van 1. 4

5 Samenvatting In 13 was de tuberculose-incidentie in België 8,8/1., een verdere daling tov 1 (8,9/1.). Er werd aangifte gedaan van 981 patiënten. De incidentie in Vlaanderen was 6,6/1. in 13 en bleef dus gehandhaafd op dit zeer lage niveau (6,5 in 1, geen relevant verschil) De incidentie in Wallonië daalde ook verder tot 7,/1. in 13 (7,3 in 1). In het Brussels Gewest daalde de incidentie in 13 voor de derde jaar op rij. Ze kwam uit op 6,/1. (7,4 in 1) en is relevant lager dan die in 9 en die van de periode 1-5. Toch vinden we in de grootste steden (Brussel, Luik, Antwerpen en Charleroi )onaanvaardbaar hogere incidenties.. In Brussel schommelde de incidentie 5 jaar lang rond de grens van 3 tot ze in 13 voor het eerst significant onder de 3 zakt (6,/1.). In Antwerpen bleef de incidentie de laatste jaren relatief stabiel, maar toch beduidend hoger dan het nationale of Vlaamse gemiddelde. In 13 daalde ze ook hier wat en was 18,4/1.. In 13 werd bijna één derde (3,8% of n= 3) van alle nieuwe tuberculosepatiënten aangegeven in het Brussels Gewest, terwijl dat gewest slechts één tiende (1,4% of n= ) van de algemene bevolking van België vertegenwoordigt. Een proportie die we al jaren na mekaar zien. In 13 hadden 71,% van de patiënten geen antecedenten en kunnen als nieuwe gevallen beschouwd worden. Bij 7,6% werden wel antecedenten geregistreerd. De proportie van de gevallen waarvoor antecedenten niet bekend (of onzeker) zijn daalt van 6,1% naar 1,3%. De mediane leeftijd van de tuberculosepatiënten in 13 was 37 jaar. Dit is vergelijkbaar met voorgaande jaren. De mediane leeftijd was het laagst in het Brussels Gewest (34 j). In het Vlaams (4 j) en het Waals Gewest (38 j) is dit wat hoger. Kenmerkend is dat er meer mannen zijn onder de tuberculosepatiënten (64,6%) dan vrouwen, met zeer vergelijkbare proporties in de gewesten. Nationaliteit: de incidentie voor Belgen is opnieuw zeer laag, 4,7/1. in 13. Ook voor niet- Belgen is er een sterk dalende trend over de laatste 1 jaar met een incidentie van 43,/1. in 13. Als we asielzoekers niet meerekenen was de incidentie voor niet-belgen 9,7/1.. De proportie niet-belgen in 13 blijft relatief stabiel en was 5,4%. Nog steeds 47,6 % van alle gevallen komt voor bij Belgen. De proportie niet-belgen in het Brussels Gewest is klassiek wat hoger en is 64,6%. In het Vlaams en Waals Gewest is dit respectievelijk 47,3% en 46,5%. Bij de Belgen steeg de tuberculose-incidentie in 13 lineair met de leeftijd: 75-plussers hadden 5,1 maal vaker tuberculose dan kinderen tussen -14 jaar. Bij niet-belgen vinden we klassiek een maximum incidentie in de leeftijdsklasse van 15-9 jaar. De tuberculose-incidentie bij niet-belgische kinderen van -4 jaar was,6/1.. Voor Belgische kinderen in dezelfde leeftijdsgroep was de incidentie 3,3/1. voor het hele land. Van alle tuberculosepatiënten leden 69,5% aan de pulmonale vorm van de ziekte (longtuberculose). Deze pulmonale vorm is potentieel besmettelijk en verantwoordelijk voor transmissie in de bevolking. In 13 werd 9 maal tuberculeuze meningitis aangegeven (waarvan geen, bij kinderen onder de 15 jaar) en milliaire tuberculoses, wat de helft is van het jaar er voor. Van de 68 patiënten met longtuberculose hadden we voor 95,4% een resultaat van het sputumonderzoek dat bij 44,4% van de gevallen positief was bij direct microscopisch onderzoek. 84,9% van de gevallen had een positieve kweek (met antibiogram resultaten beschikbaar voor 94,9%). Bij 78,% (n=767) van de 981 geregistreerde gevallen (pulmonaal en extrapulmonaal samen) werd de diagnose bevestigd door een cultuur. Een antibiogram (voor minimum isoniazide en rifampicine) is beschikbaar voor bijna alle gevallen (94,9%) waarvan de cultuur positief is. 5

6 Antibioticaresistentie is in België bij tuberculosegevallen de laatste jaren vrij stabiel. De proportie Multi-Drug Resistentie (MDR) was met 1,8% in 13 iets lager dan in 1 (,7%), bij de gevallen waar een antibiogram voor beschikbaar was. Zo waren 13 van de tuberculosepatiënten met positieve sputumcultuur en beschikbaar antibiogram besmet met de multidrug-resistente tuberkelbacil (resistent tegen tenminste isoniazide en rifampicine). Een verhoogd risico voor tuberculose is sterk afhankelijk van armoede en armoedige levensomstandigheden. In 13 konden we in België de volgende bevolkingsgroepen herkennen: mensen die in de afgelopen jaar in contact zijn geweest met een tuberculosepatiënt in 1,% van de gemelde gevallen, 7,8%van de gemelde gevallen werden aangegeven als zijnde asielzoekers ( in vgl. met 1,5% in 1) en 8,5% (tov 6,7% in 1) als mensen zonder papieren. Verder waren,% gedetineerden, 3,7% dak-of thuislozen; 1,% IV-druggebruikers. Brussel en Wallonië registreren nog de factor sociaal minder bedeeld : 3,8% van de gevallen worden onder die eigenschap geregistreerd. Na besmetting krijgt slechts ongeveer 1% van de mensen ook effectief actieve tuberculose. De belangrijkste factoren die dit risico op ontwikkeling van actieve tuberculose verhogen waren in 13: coinfectie met HIV bij 3,7 %; diabetes mellitus bij 1,9 %; chronisch alcoholisme bij 5,5%; fibreuze lesies op RX bij,%. Patiënten aangegeven in 1 werden een jaar lang opgevolgd tot in 13 waarna de resultaten van de behandeling werden opgevraagd. De behandelingsresultaten van dat cohort uit 1 waren: Van al deze patiënten kon 77,7% de behandeling beëindigen met positief resultaat (genezen met of zonder bacteriologische bevestiging) maar in Brussel was dit lager: 7,6% tov 8,% in Vlaanderen en ook in Wallonië.. Een grote proportie patiënten brak de therapie af: 11,9% in België. In Brussel was dit echter,%. In Wallonië is dit 5,3% en in Vlaanderen 1,% De totale mortaliteitsgraad blijft relatief hoog ( 1,%). Een groot deel was echter tengevolge van een andere oorzaak dan tuberculose (3,8%). De positieve behandelingsresultaten waren voor de niet-belgische patiënten (77,9%) zeer vergelijkbaar met die voor de Belgische (77,4%). De hogere mortaliteit bij Belgische tuberculosepatiënten (15,1%) ten opzichte van de niet- Belgen (5,3%) is toe te schrijven aan de veel hogere leeftijd van deze groep en het daardoor meer frequent voorkomen van ernstige comorbiditeit. Op het einde van dit document vindt u enkele conclusies en beleidsmatige aanbevelingen. 6

7 Karakteristieken ABSOLUUT AANTAL GEVALLEN EN INCIDENTIE In 13 werden 981 gevallen van tuberculose gemeld, het laagste absolute aantal in de geschiedenis. De incidentie voor België bedraagt hiermee 8,8 per 1. inwoners, de laagste incidentie ooit. De daling van de laatste jaren zet zich verder. ANTECEDENTEN (zie bijlage 1) Van de geregistreerde patiënten waren er 7,6% die reeds een voorgeschiedenis hadden van actieve TBC (71,% werd als nieuwe patiënten 1 geregistreerd). Het aantal ontbrekende gegevens (1,3%) blijft een probleem. Het betreft ontbrekende gegevens van zowel Belgische (15,6%) als niet-belgische patiënten (6,5%). In Vlaanderen gaat het hier om 7,7% van de geregistreerde patiënten/gemelde gevallen, in Brussel 15,6% en in Wallonië 17,6%. AANLEIDING VAN OPSPORING De grote meerderheid van de gevallen (84,9%) kwam spontaan met klachten op een consultatie of bij de eerste lijn terecht. We noemen dit passieve screening (medische sector wacht passief op patiënten met symptomen). Meer dan zes procent (6,6%) van de patiënten werd gedetecteerd door actieve screening bij hoog risicobevolkingsgroepen. Bij 5,5% van de patiënten werd de diagnose van tuberculose gesteld ter gelegenheid van een contactonderzoek rond een besmettelijke patiënt. Het is vrij kenmerkend voor het stadium van de epidemie waarin ons land zich bevindt (lage en dalende incidenties) dat actieve screening minder en minder gaat opleveren. Dit wil niet zeggen dat deze stopgezet moet worden maar is wel een signaal dat er moet nagedacht worden om deze actieve screening nog meer te focussen op risicogroepen binnen risicogroepen. Binnen de groep kinderen -4 jaar werd dan weer 48,6% ontdekt naar aanleiding van een pro-actief contactonderzoek. Bij de 5 tot 19 jarigen was dit 15, % terwijl vanaf de leeftijd van nog slechts 3,3% op die manier gevonden werd. Dit wijst op het belang van een goed uitgevoerd contactonderzoek bij babies, kinderen en schoolgaande jeugd, tieners. Tabel 1. Aanleiding van opsporing van de tuberculosepatiënten in België en per gewest, 13 Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België n % n % n % n % Spontane consultatie ,9% 58 85,4% 16 84,4% ,9% Contactonderzoek 5,% 15 5,% 17 6,6% 54 5,5% Actieve opsporing RG 33 7,8% 13 4,3% 19 7,4% 65 6,6% Ongekend 9,1% 16 5,3% 4 1,6% 9 3,% Totaal RG= risicogroepen VERGELIJKING TUSSEN GEMELDE GEVALLEN EN ALGEMENE BEVOLKING Tabel vergelijkt de spreiding van leeftijd, geslacht en nationaliteit in de algemene bevolking met die van de tuberculosepatiënten aangegeven in Nieuwe patiënt: volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WGO) is dit een patiënt die voordien nooit of minder dan één maand behandeld werd voor tuberculose. In het tuberculoseregister wordt enkel de voorgeschiedenis van tuberculose aangegeven.

8 Tabel. Spreiding van leeftijd, geslacht en nationaliteit in de algemene bevolking* en bij de geregistreerde tuberculosepatiënten in België en per gewest, 13 VLAAMS GEWEST BRUSSEL WAALS GEWEST BELGIË TBC Alg. TB Alg. TBC Alg. patiënten** bev. ** patiënts bev. ** patiënten** bev. ** Algemene bevolking ** TBC patiënten** Leeftijd -4 jaar 7,8% 16,3% 31,5% 19,5% 3,% 4,% 9,% 19,4% 5-44 jaar 5,6% 4,7% 33,1% 5,3% 5,7% 34,8% 6,4% 4,1% jaar 7,8%,3%,1% 1,5% 7,1% 6,% 7,%,% >=65 jaar 18,8%,7% 13,4% 8,6% 17,% 14,8% 17,7% 16,3% Mediane leeftijd (jaar) Totaal Belg Niet-Belg - 31, Geslacht Man 49,4% 64,1% 48,6% 63,3% 48,7% 67,% 49,1% 64,6% Nationaliteit Niet-Belg 7,3 % 47,3 % 33,1 % 64,6 % 9,7 % 46,5 % 1,8 % 5,4 % Totale bevolking * Nationaal Instituut van de Statistiek (NIS), cijfers van ** Alg. Bev.: algemene bevolking; TBC Patiënten: tuberculosepatiënten geregistreerd in 13 8

9 In ons land bevinden 4,1% van de tuberculosepatiënten zich in de leeftijdsgroep 5-44 jaar. Typisch komt tuberculose vaker voor bij mannen ( 64,6%) en dit in alle gewesten. De proportie niet-belgen in 13 was 5,4% en vergelijkbaar met de afgelopen jaren. (Dit was 54,6 in 1; 5,1% in 1 en 53,3% in 1). Ze was zoals andere jaren het hoogst in het Brussels Gewest: 64,6% ( 65,7% in 1). De proportie in het Vlaams Gewest was 47,3% in 13 (44% in 1 en 45,6% in 11 en 5,6% in 1). In het Waals Gewest is deze 46,5%. In dit document worden naast de bevolkingsgroep niet-belgen ook berekeningen gemaakt voor de groep niet-belgen, asielzoekers uitgesloten. Asielzoekers zijn immers nog niet bijgerekend in de officiële bevolkingscijfers van het betrokken jaar. De noemer van de incidentie is te laag. Dit leidt tot een overschatting van de incidentie. Onder de noemer Belgen vallen langs de andere kant ook Belgen van niet-belgische origine. SPREIDING VOLGENS LEEFTIJD Leeftijdsklasse en mediane leeftijd De meeste tuberculosepatiënten (4,1%) aangegeven in 13 bevonden zich opnieuw in de groep 5-44 jaar. De mediane leeftijd van tuberculosepatiënten was in België 37 jaar. Deze was het laagst in het Brussels Gewest (34 j). In het hele land was de mediane leeftijd significant lager bij niet-belgische (3 jaar) dan bij Belgische (49 jaar) patiënten. In 13 was de mediane leeftijd van patiënten in het Vlaams Gewest (4 jaar) vergelijkbaar met die in het Waals Gewest (38 jaar). Gestandaardiseerde leeftijdsspecifieke incidentie Bij Belgen Figuur 1 toont na standaardisatie voor geslacht een zwak lineaire relatie (R a + bx =,73) tussen tuberculose-incidentiedensiteit en leeftijd bij de bevolking met Belgische nationaliteit. Personen ouder dan 75 hadden 5,1 maal meer tuberculose dan kinderen van tot 14 jaar, de referentiegroep. midr ,1,8,1,3,3 1, >=75 Figuur 1. Tuberculose-incidentiedensiteit bij Belgen in België volgens leeftijd, 13 (referentie: -14 jaar) na standaardisatie voor geslacht 9

10 Bij niet-belgen In België had de relatie tussen leeftijd en tuberculose-incidentiedensiteit bij de niet-belgische bevolking een meer parabolische vorm bij de vier eerste leeftijdsgroepen (tot 74 jaar) (R para =,91) (figuur ). Niet-Belgen van 15-9 jaar hadden 5, maal meer tuberculose dan die van -14 jaar. midr , 4,,3, 1,3 1, >=75 Figuur. Tuberculose-incidentiedensiteit bij niet-belgen in België volgens leeftijd 13 na standaardisatie voor geslacht Kinderen tussen en 4 jaar In 13 waren 3,6 % van alle gevallen kinderen tussen en 4 jaar (n=35). Niet-Belgische kinderen van tot 4 jaar (,6 /1.) hadden verhoudingsgewijs bijna 7 maal meer tuberculose dan Belgische kinderen van dezelfde leeftijd (3,3/1.) in 1. In 13 is de tuberculose-incidentie bij niet-belgische kinderen in deze leeftijdsgroep wel nog steeds veel lager dan in 5 (63,5/1.). Tabel 3. Tuberculose-incidentie bij kinderen van -4 jaar per gewest 13 Belgen Niet-Belgen Niet-Belgen (zonder asielzoekers) n /1. (95% BI) n /1. (95% BI) n /1. (95% BI) Vlaams Gewest 9,8 (1,3-5,3) 5 15,9 (5,-37,) 3 9,5 (,-7,8) Brussels Gewest 5 8,1 (,6-18,8) 6 3,1 (8,5-5,) 6 3,1 (8,5-5,) Waals Gewest 5,6 (,8-6,) 5 37,8 (1,3-88,) 3,7 (4,7-66,3) België 19 3,3 (,-5,1) 16,6 (1,9-36,7) 1 17, (8,8-9,6) SPREIDING VOLGENS GESLACHT Proportie mannen/vrouwen In 13 waren 64,6% van alle tuberculosepatiënten in België mannen. Dit percentage is relatief stabiel in de tijd en vergelijkbaar met andere Europese buurlanden. In bijlage vindt u de geslacht-ratio s. 1

11 SPREIDING VOLGENS NATIONALITEIT Verhouding Belgen/niet-Belgen In 13 was iets meer dan de helft van de patiënten (5,4%) van niet-belgische nationaliteit en kwam 47,6% van de gevallen bij Belgen voor. Deze proportie is relatief stabiel de laatste jaren. In het Brussels Gewest was de proportie niet-belgen 64,6% in 13 (74% in 1 en 63,% in 11 en 65,7% in 1). In het Vlaams en Waals Gewest kwam de ziekte bij 47,3 % en 46,5% van de gevallen voor bij niet-belgen. Tabel 4. Tuberculosepatiënten met Belgische en niet-belgische nationaliteit in 13 Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest Totaal Belgen 3 (5,7% 17 (35,4%) 137 (53,5%) 467 (47,6%) Niet-Belgen (47,3%) 195 (64,6%) 119 (46,5%) 514 (5,4%) Totaal Bruto incidentie bij Belgen en niet-belgen In 13 bleef de globale incidentie bij Belgen 4,7/1.. Bij niet-belgen daalde deze verder 43,/1. ( 48,6 in 11 en 45, in 1). Als we de asielzoekers niet meerekenen komt de incidentie bij niet-belgen op 9,7/1.. De evolutie van de dalende incidenties bij Belgen en niet-belgen door de jaren heen kan u vinden in figuur 7 verder in dit document. Gestandaardiseerde incidentie per gewest en per regio Sinds enkele jaren zijn de incidentieratio s berekend na standaardisatie volgens Mantel (midr). Zo kan men ook de heterogeniteit van de registergegevens (verschillen tussen populatiegroepen) statistisch kwantificeren en vergelijken met de groep met de laagste incidentie. De gekozen referentie is deze met de laagste incidentie waarbij de midr gelijkgesteld werd aan 1. Per gewest De incidente bij de Belgen is het laagst in Vlaanderen (3,8/1.) en vrij stabiel. Tabel 5 toont hoe deze relatief gelijkaardig is in het Waalse Gewest (4,3/1.) maar 3,7 keer hoger in het Brussels Gewest (13,8/1.). Bij niet-belgen blijft zoals de vorige jaren de incidentie het laagst in het Waals Gewest. In 13 was de incidentie bij niet-belgen in het Vlaams Gewest 1, maal (4,7) en in het Brussels Gewest 1,5 maal hoger (51,1) ten opzichte van het Waals Gewest. Wanneer asielzoekers niet meegerekend worden dalen alle incidenties sterk. Tabel 5. Gestandaardiseerde tuberculose-incidentieratio s per gewest, bij Belgen en niet-belgen 13 (1) IDR Incidentie / midr N (IC95%) (3) 1. (CI 95%) Belgen Vlaanderen 1, 3,8 (3,3;4,3) 1, 3/ Wallonië 1,1 (,9;1,4) 4,3 (3,6;5,) 1, (1,;1,5) 137/ Brussel () 3,7 (,9;4,6) 13,8 (11,3;16,7) 4, (3,1;5,) 17/ Niet-Belgen Wallonië 1, 34,4 (8,5;41,) 1, 119/ Vlaanderen 1, (1,;1,6) 4,7 (37,;49,1) 1,1 (,9;1,4) / Brussel 1,5 (1,;1,9) 51,1 (44,;58,8) 1,3 (1,;1,6) 195/ Niet-Belgen Wallonië 1,,8 (16,3;6,) 1, 7/ zonder Vlaanderen 1,4 (1,1;1,9) 9,7 (5,;35,1) 1,3 (1,;1,8) 139/ asielzoekers Brussel 1,8 (1,4;,4) 37,7 (31,8;44,4) 1,7 (1,3;,) 144/ (1) gestandaardiseerd voor leeftijd en geslacht door de Mantel-methode () er is heterogeniteit tussen Brussel en Vlaanderen (chi M-L : p<.1) Om de voorstelling van gegevens leesbaar te houden werd hier geen rekening mee gehouden (zie analyse van het effect van de leeftijd). (3) IC Fisher 11

12 Nationaliteit In tabel 6 vindt u de nationaliteiten van de niet-belgische tuberculosegevallen van 13, volgens de categoriën zoals door de VN (Verenigde Naties) gebruikt. Tabel 6. Nationaliteit van niet-belgische tuberculosegevallen in 13 Volgens de VN-categoriën Vlaanderen Brussel Wallonië België Centraal-Amerika 1,5% 1,5%,%,4% Oost-Afrika 16 8,% 14 7,% 1 1,1% 4 8,% Oost-Azië 5,5% 7 3,6% 1,8% 13,5% Oost-Europa 7 13,6% 3 11,9% 15 1,6% 65 1,7% Centraal-Afrika 15 7,5% 11,3% 9 4,4% 66 1,9% Noord-Afrika 4,1% 41 1,1% 4,% 15,5% Noord-Amerika,% 1,5%,% 1,% Noord-Europa 1,5% 1,5% 1,8% 3,6% Zuid-Amerika 1,% 5,6%,% 7 1,4% Zuidoost-Azie 5,5% 1,5%,% 6 1,% Zuid-Azië 44,1% 6 13,4% 7 5,9% 77 15,% Zuid-Europa 1 6,% 16 8,% 1 8,4% 38 7,4% West-Afrika 11,1% 7 13,9% 11 9,% 6 11,7% West-Azië 6 3,% 6 3,1% 4 3,4% 16 3,1% West-Europa 3 1,5% 3 1,5% 5 4,% 11,1% ( gevallen werden niet in rekening gebracht wegens onvolledige informatie) Geboorteland In tabel 7 vindt u het werelddeel van geboorte van alle tuberculosegevallen van 13. Tabel 7. Werelddeel van geboorte van tuberculosegevallen in 13 Volgens de VN-categoriën Vlaanderen Brussel Wallonië België Centraal Amerika 1,% 1,3%,%,% Centraal-Azië,% 1,3%,% 1,1% Oost-Afrika 18 4,3% 18 6,% 16 6,3% 5 5,3% Oost-Azië 6 1,4% 6,% 1,4% 13 1,3% Oost-Europa 3 7,6% 6,6% 18 7,% 7 7,1% Centraal-Afrika 4,7% 9 9,6% 3 1,5% 81 8,3% Noord-Afrika 55 13,% 6,5% 3 11,7% ,% Noord-Amerika,% 1,3%,% 1,1% Noord-Europa 1,% 1,3%,%,% Zuid-Amerika 4,9% 5 1,7%,% 9,9% Zuidoost-Azie 1,4% 1,3% 4 1,6% 15 1,5% Zuid-Azië 56 13,% 5 8,3% 1 3,9% 91 9,3% Zuid-Europa 13 3,1% 15 5,% 13 5,1% 41 4,% West-Afrika 5 5,9% 8 9,3% 13 5,1% 66 6,7% West-Azië 1,4% 9 3,% 5,% 4,4% West-Europa 171 4,4% 64 1,% ,4% ,3% Ontbrekend 1,% 16 5,3% 3 1,%,%

13 GEOGRAFISCHE SPREIDING Per gewest Het Brussels Gewest heeft nog steeds de hoogste tuberculose-incidentie alhoewel deze voor de tweede maal in lange tijd gedaald is tot 6, / 1. (7,4 in 1). De incidentie in het Vlaams Gewest was 6,6/1. en bevestigt daamee het lage niveau van vorig jaar. Het Waals Gewest toont een incidentie van 7,/1.. Ongeveer een derde (3,8%) van alle nieuwe tuberculosepatiënten werd ook in 13 weer aangegeven in het Brussels Gewest, terwijl dat gewest slechts één tiende (1,3%) van de algemene bevolking van België vertegenwoordigt. Een dergelijke disproportionele concentratie van gevallen zien we ook in andere Europese grootsteden. Verder werden 43,1% van de patiënten geregistreerd in het Vlaams Gewest en 6,1% in het Waals Gewest (tabel 6). Tabel 8. Tuberculose-aangiftes in België, N (%) /1. Vlaams Gewest 43 (43,1) 6,6 Brussels Gewest 3 (3,8) 6, Waals Gewest 56 (6,1) 7, België 981 8,8 Per provincie In tabel 9 wordt de situatie per provincie en in Brussel voorgesteld. Naast Brussel zijn Antwerpen en Luik de provincies met de hoogste incidentie en hoger dan de landelijke incidentie. Deze bruto incidenties zijn slechts indicatief. 13

14 Tabel 9. Bruto tuberculose-incidentie in België per provincie en in Brussel, 13 Province /1. (IC95%) n/n Luxemburg 5,4 (3,;9,) 15/ Vlaams-Brabant 6,7 (5,3;8,4) 74/ Limburg 5,7 (4,;7,6) 49/ Oost-Vlaanderen 5, (3,9;6,3) 73/ Waals-Brabant 5,1 (3,1;8,) / West-Vlaanderen 4,9 (3,7;6,3) 57/ Namen 7, (4,9;9,8) 34/ Henegouwen 6,7 (5,4;8,) 89/ Luik 9, (7,3;11,) 98/ Antwerpen 9,5 (8,1;11,) 17/ Brussel 6, (3,3;9,3) 3/ Grootsteden Zoals al enkele jaren de trend is in heel Europa, concentreert tuberculose zich meer en meer in grootsteden. Armoede is hier één van de belangrijkste bepalende factoren: hoe armer de stad of de buurt (gemeente/postcode) hoe meer tuberculose er gezien wordt. In 13 daalt de incidentie in Brussel verder tot 6,/1. (34,6 in 1 en 31,4 in 11 en 7,4 in 1) Deze incidentie is echter nog steeds driemaal hoger dan het landelijke gemiddelde. In Antwerpen daalde de incidentie licht maar niet significant tot 18,5 wat de laagste incidentie ooit is. De incidentie in Luik bedraagt 1,9 in 13. In 1 was daar nog een flinke stijging tot 35,8/1. die zich in 11 echter niet opnieuw liet zien met 19,5 en,5 in 1. Tabel 1. Incidentie van tuberculose in Belgische steden met meer dan 1. inwoners (1 13) / Brussel 36,5 4,6 36,1 34, 34,1 36,7 8,5 8,9 9,9 34,6 31,4 (8,;34,8) Luik 4,9 18,4 18,4 16, 1,6 19,8 3,3 7,4 9,9 35,8 19,5 (13,8;6,8) Antwerpen 3,1 3,1 4,1 31, 3,4 3, 3,6 4,8 3,9 3, 19, (15,6;3,5) Charleroi 17, 17,9, 19,9 17,4 1,4 16,9 15,9 13,4 17,8 19, (13,6;6,) Gent 14,7 1, 7,5 11,8 13,4 9,9 13,6 13,5 14, 15, 9,3 (5,9;13,9) Brugge 13,7 9,4 1,3 6, 13,6 11,9 3,4 13,7 5,1 1, 15,4 (9,1;4,3) Namen 3,8 9,5 6,6 4,7 9,4 6,5 5,6 7,4 8,3 6,4 8, (3,7;15,6) >1. inw <1. inw 6,1 9,5 5,3 5,9 5, 6,,3 3,6 3,6 6,8 3,1 (1,;5,) 9, 8, 6,8 7,8 6,9 6,4 6,1 5,4 5,4 5,5 5,6 (5,1;6,1) 7,4 (4,4;3,6),5 (16,3;3,),7 (16,9;5,1) 13, (8,7;19,3) 13,7 (9,5;19,1) 11,1 (5,9;19,) 6,4 (,6;13,1) 1,5 (1,;5,) 5, (4,8;5,7) 6, (3,3;9,3) 1,9 (15,9;9,6) 18,5 (15,;,6) 15, (1,3;1,6) 9,6 (6,;14,4) 13,6 (7,8;,1) 5,4 (,;11,8),3 (18,6;,) 5,4 (4,9;5,9) België 1,9 1,7 1,9 11,8 11,1 1,7 9,7 9,4 9,6 1,7 9,5 8,9 8,8 14

15 Het hele Brussels Gewest bestaat uit grootstedelijk gebied, in tegenstelling tot de twee andere gewesten. Daarom wordt in Brussel jaarlijks de incidentie per gemeente berekend (figuur 3a).De gemeenten met incidenties die statistisch significant hoger zijn dan de incidentie voor heel het Brussels Gewest in 13 zijn Sint-Joost-ten-Node (6,5 / 1.) en Brussel-Centrum (46,3/1.). Duidelijk is ook dat armere gemeenten de hoogste incidentiecijfers laten zien en de rijkere gemeenten de laagste cijfers Sint Joost tn Brussel St Gillis Jette Anderlecht St J Molenbeek Koekelberg Elsene Evere Ganshoren Schaarbeek Vorst St A Berchem Ouderghem Ukkel Watermael-B St L Woluwe St P Woluwe Etterbeek 19 gemeenten Figuur 3a. Tuberculose-incidentie per gemeente van het Brussels Gewest, 13 Tabel 11. Indidentie /1. in het Brussels Gewest Incidentie / 1. Brussel 46,3 Sint-Gillis 43,7 Sint-Joost-ten-Node 6,5 Sint-Jans-Molenbeek 8,5 Schaarbeek,7 Anderlecht 31,7 Koekelberg 3,8 Elsene,6 Jette 34,4 Ganshoren 1,1 Vorst,4 Evere 1,4 Etterbeek 4,3 Sint-Agatha Berchem 17,1 Watermaal Bosvoorde 8, Sint-Lambrechts-Woluwe 5,7 Ukkel 14,9 Oudergem 15,5 Sint-PietersWoluwe 4,9 19 gemeenten 6, 15

16 Antwerpen is de tweede grootste stad van het land maar telt minder dan de helft van de inwoners van Brussel. Voor Antwerpen werd dezelfde oefening gemaakt, niet per gemeente maar per postcode. De postcode 6 heeft in 13 een significant hogere tuberculose-incidentie (71,) dan het gemiddelde van de veertien postcodes: 18,4/1. (figuur 3b). Ook hier zien we dat de rijkste buurten het minste tuberculose laten zien en andersom communes Figuur 3b. Tuberculose-incidentie per postcode van de stad Antwerpen, 13 Tabel 1. Aantal TBC-gevallen (n), bevolkingsaantal (N), incidentie per postcode, Antwerpen, n N /1k (IC 95%) Antwerpen 6 (Noord) , (48,7;1,6) Antwerpen 5 (Linkeroever) , (4,;56,1) Antwerpen (Centrum) ,8 (8,;4,8) Antwerpen (Kiel) ,7 (,1;,6) Deurne ,6 (14,;37,3) Antwerpen 18 (Zuid) ,6 (4,7;3,9) Hoboken , (5,9;34,9) Borgerhout ,1 (13,5;45,6) Berchem ,7 (,6;17,) Wilrijk , (,6;18,) Merksem , (1,4;,5) Antwerpen 3 (Luchtbal) ,4 (,;5,3) Berendrecht Zandvliet Lillo , (,;37,4) Ekeren 18.77, (,;16,) 14 gemeenten ,4 (14,8;,5) 16

17 LOKALISATIE Tabel 13 geeft de verschillende lokalisaties van tuberculose weer, zoals aangegeven in het register van 13. Er is slecht één lokalisatie gekozen per patiënt en dit volgens de richtlijnen van het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC), dat de surveillance activiteiten in Europa beheert. In totaal hadden 69,5 % (n=68) van de tuberculosepatiënten de pulmonale vorm van de ziekte. Er werden 4 gevallen van larynxtuberculose gemeld. De extrathoracale klieren (1,1 %) zijn na de pulmonale vorm het meest frequent voor alle leeftijden samen. Ook bij de jongste leeftijdsgroep (-14j) domineerde de pulmonale vorm van tuberculose. De tweede meest voorkomende vorm specifiek voor deze leeftijdsgroep is tuberculose van de intrathoracale klieren. Extrathoracale klieren komen voor bij 11,9%. Tabel 13. Lokalisatie van de tuberculose in functie van de leeftijd (*) België >=65 TOTAAL Pulmonaal 69,5% 65,1% 7,5% 8,6% 69,5% n=41 n=354 n=158 n=19 n=68 Pleuraal 3,4% 5,3% 5,% 4,4% 5,% n= n=9 n=11 n=7 n=49 Intrathoracale klieren 13,6% 4,% 4,1%,6% 4,1% n=8 n= n=9 n=1 n=4 Extrathoracale klieren 11,9% 15,6% 8,3% 5,6% 1,1% n=7 n=85 n=18 n=9 n=119 Ziekte van Pott,% 1,3% 1,4% 1,9% 1,3% n= n=7 n=3 n=3 n=13 Osteo-articulaire,% 1,7%,9% 3,1% 1,6% n= n=9 n= n=5 n=16 Meningitis,%,7%,5%,6%,6% n= n=4 n=1 n=1 n=6 CZS,%,%,%,%,1% n= n=1 n= n= n=1 Urogenitaal,%,9%,8% 1,3% 1,3% n= n=5 n=6 n= n=13 Spijsverteringsstelsel,%,8% 1,8%,% 1,9 n= n=15 n=4 n= n=19 Algemeen / gedissimineerd,%,%,%,%,1% n= n=1 n= n= n=1 Andere 1,7%,%,8% 1,9%,% n=1 n=1 n=6 n=3 n= N (*) Volgens definitie van ECDC: één lokalisatie per patiënt Een tabel met de lokalisatie van de tuberculose waarin meerdere lokalisaties per patiënt weergegeven worden, is bijgevoegd in bijlage 5. Deze tabel bevat meer verschillende lokalisaties en toont dat er in 13 in België 9 patiënten gediagnosticeerd werden met een tuberculeuze meningitis; 1 patiënten met de ziekte van Pott, gevallen van miliaire TBC en 1 met veralgemeende tuberculose. 17

18 BACTERIOLOGISCHE RESULTATEN Rechtstreeks onderzoek en cultuur Van de 68 patiënten met pulmonale tuberculose: - waren er 33 (44,4%) sputum-positief bij direct microscopisch onderzoek - hadden er 579 (84,9%) een positieve sputumcultuur. In totaal hadden 767 (78, %) van alle 981 tuberculosepatiënten (pulmonaal + niet-pulmonaal) een positieve cultuur (bacteriologische bevestiging). Bijlage 6a, 6b en 6c geven bijkomende cijfergegevens Antibiogram Gevoeligheidstests voor de belangrijkste eerstelijnstuberculostatica isoniazide (INH) en rifampicine (RMP) waren beschikbaar bij 94,9% (78) van de 767 patiënten met een positieve cultuur in 13. Meer gedetailleerde informatie over deze gegevens zijn te vinden in bijlage 6d. Na het kweken van een cultuur kan hierop een resistentiebepaling gebeuren, een gevoeligheid aan geneesmiddelen (antibiogram). Hieronder tonen we de beschikbaarheid van een antibiogram van deze positieve culturen. Cultuur positieve gevallen Pulmonaal Niet-pulmonaal Totaal N Antibiogram beschikbaar: % 95,5 % 93,1 % 94,9 % Antibiogram beschikbaar: n Resistentie in functie van antecedenten Voor 1,3% van alle geregistreerde patiënten (981) zijn de antecedenten van tuberculose ongekend (bijlage 1). Dit is nog steeds een te hoog percentage. Op basis van onderstaande tabel kunnen voor 13 de volgende conclusies worden getrokken: Een licht gedaalde proportie van 1,8% (n=13) van de tuberculosepatiënten met beschikbare gevoeligheidstests waren multidrug-resistent (MDR) (in 1 was dit,4%, in,6%, in 3 1,1%, in 4 en in 5 was het 1,4%, in 6,%, in 7 1,8%, in 8,8%,in 9 1,3%, en in 1,3% en in 11,%)(,7% in 1) Monoresistentie tegen INH kwam voor bij 4,9% in 13. Er is geen statistisch significante stijging of daling sinds. Het niveau van resistentie tegen minstens één geneesmiddel is 7,7%. MDR: Pre-XDR: XDR: Definities resistentie van de tuberkelbacil aan ten minste de combinatie rifampicine/isoniazide resistentie van de tuberkelbacil aan ten minste de combinatie rifampicine/isoniazide (MDR) met bijkomende resistentie ofwel aan één of meerdere inspuitbare tweedelijnsgeneesmiddelen (amikacine en/of capreomycine) ofwel aan één of meedere fluoroquinolones resistentie van de tuberkelbacil aan ten minste de combinatie rifampicine/isoniazide (MDR) met bijkomende resistentie zowel aan één of meerdere inspuitbare tweedelijnsgeneesmiddelen (amikacine en/of capreomycine) als aan één of meedere fluoroquinolones 18

19 Tabel 1. Primaire en verworven resistentie tegen tuberculosegeneesmiddelen vóór of bij het begin van de behandeling, België 13 Verworven Primaire Antecedenten Totaal Resistentie Resistentie Onbekend Monoresistentie 4 (8,5%) 9 (5,6%) 1 (6,%) 43 (5,9%) INH 3 (6,4%) 3 (4,4%) 1 (6,%) 36 (4,9%) RMP (,%) (,4%) (,%) (,3%) EMB 1 (,1%) 4 (,8%) (,%) 5 (,7%) Multiresistentie 1 (,1%) 1 (1,9%) (1,%) 13 (1,8%) INH+RMP (,%) 3 (,6%) (1,%) 5 (,7%) INH+RMP+EMB 1 (,1%) 7 (1,3%) (,%) 8 (1,1%) Polyresistentie (,%) (,%) (,%) (,%) INH+EMB (,%) (,%) (,%) (,%) RMP+EMB (,%) (,%) (,%) (,%) Totaal voor resistentie Tegen INH 4 (8,5%) 33 (6,3%) 1 (7,5%) 49 (6,7%) Tegen RMP 1 (,1%) 1 (,3%) (1,%) 15 (,1%) Tegen EMB (4,3%) 11 (,1%) (,%) 13 (1,8%) Tegen >=1 geneesmiddel 5 (1,6%) 39 (7,5%) 1 (7,5%) 56 (7,7%) Totaal aantal antibiogram 47 [6,5%] 5 [71,4%] 161 [,1%] 78 PS. beperkt tot de gevallen voor dewelke sensibiliteit beschikbaar is voor de geneesmiddelen (773 cultuur positieven waarvan 735 met antibiogram beschikbaar voor INH en RMP; 734 met antibiogram voor INH, RMP en EMB) Resistentie komt klassiek vaker voor bij niet-belgen dan bij de Belgen. Tabel 13. Primaire en verworven resistentie tegen tuberculostatica bij Belgen en niet-belgen België 13 Niet Belgen Belgen Totaal Monoresistentie 9 (7,5%) 14 (4,1%) 43 (5,9%) INH 7 (7,%) 9 (,6%) 36 (4,9%) RMP 1 (,3%) 1 (,3%) (,3%) EMB 1 (,3%) 4 (1,%) 5 (,7%) Multiresistentie 11 (,9%) (,6%) 13 (1,8%) INH+RMP 4 (1,%) 1 (,3%) 5 (,7%) INH+RMP+EMB 7 (1,8%) 1 (,3%) 8 (1,1%) Polyresistentie (,%) (,%) (,%) INH+EMB (,%) (,%) (,%) RMP+EMB (,%) (,%) (,%) Totaal voor resistentie Tegen INH 38(9,9%) 11 (3,%) 49 (6,7%) Tegen RMP 1 (3,1%) 3 (,9%) 15 (,1%) Tegen EMB 8 (,1%) 5 (1,5%) 13 (1,8%) Tegen >=1 geneesmiddel 4 (1,4%) 16 (4,7%) 56 (7,7%) Totaal aantal antibiogram 385 [47,1%] 343 [5,9%] 78 19

20 RISICOGROEPEN VOOR TUBERCULOSE Voornaamste risicobevolkingsgroepen voor tuberculose Zoals in andere Westerse landen zijn de personen met een verhoogd risico voor tuberculose ook in ons land geïdentificeerd. Enkel de risicogroepen die in alle gewesten gelijkaardig worden geregistreerd én op dezelfde manier gedefinieerd zijn, kunnen met elkaar worden vergeleken. Deze zijn te vinden in tabel 14. Tabel 14: Risicogroepen voor tuberculose * ( 13) - Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België Gedetineerden 11,6% 7,3% 4 1,6%,% Asielzoekers 9 6,9% 13 4,3% 35 13,7% 77 7,8% Mensen zonder papieren 3 7,6% 39 1,9% 1 4,7% 83 8,5% Daklozen 19 4,5% 1 4,% 5,% 36 3,7% Contactpersonen van besmettelijke TB patiënten <= jaar 3 5,4% 3 9,9% 45 17,6% 98 1,% Gezondheidswerkers 1,% 6,% 11 4,3% 18 1,8% Personen die werken met risicogroepen (intermediairen),% 4 1,3% 5,% 9,9% Aantal keer dat een risicogroep vermeld werd op de TB aangifte Totaal aantal patiënten die behoorden tot minstens één RG 16 5,1% 93 3,8% 11 39,5% 3 3,6% Totaal aantal meldingen * Een zelfde patiënt kan tot verschillende risicogroepen behoren Voornaamste risicofactoren voor het ontwikkelen van tuberculose na infectie Tabel 15 toont het aantal patiënten bij wie één of meer medische condities aangegeven werden die het relatief risico (RR) op tuberculose verhogen vergeleken met geïnfecteerde personen zonder risicofactor 3. HIV-infectie en chronisch alcoholisme zijn de meest voorkomende risicofactoren voor tuberculose. Enkel de risicofactoren die in alle gewesten exact gelijkaardig geregistreerd worden én op exact dezelfde manier gedefinieerd zijn, kunnen met elkaar vergeleken worden. Er is een asymmetrische registratie in de gewesten. Tabel 15. Risicofactoren voor het ontwikkelen van tuberculose, België* (13) Vlaams Gewest Brussels Gewest Waals Gewest België HIV + 6 1,4% 16 5,3% 14 5,5% 36 3,7% Pneumoconiose (silicose) 4,9% 1,3% 8 3,1% 13 1,3% Diabetes mellitus 16 3,8% 9 3,% 7,7% 3 3,% IV-druggebruik 4,9%,7% 4 1,6% 1 1,% Chronisch alcoholisme 19 4,5% 11 3,6% 4 9,4% 54 5,5% Fibreuze lesies op RX thorax,5% 5 1,7% 13 5,1%,% Nierinsufficiëntie 4,9% 8,6% 7,7% 19 1,9% Totaal aantal risicofactoren vermeld op aangifte N = aantal meldingen * Een zelfde patiënt kan meerdere risicofactoren hebben, 3 Health Canada. Canadian Tuberculosis Standards, 5th Edition. : 49-5 Volgens de literatuur zijn de sterkste risicofactoren voor tuberculose, AIDS (RR 17) en HIV-infectie (RR 113), gevolgd door een langdurig gebruik van hooggedoseerde corticosteroïden (RR -74) en chronische longaandoeningen zoals bv. silicose (RR 3). Ernstige nierinsufficiëntie verhoogt het risico op tuberculose met een factor 1 tot 5 en diabetes met tot 3,6 maal. Een persoon die ondervoed is (bv. na gastro-intestinale heelkunde), heeft een RR van tot 3 en iemand die rookt kent een RR van 4 voor tuberculose.

21 Immuunsuppressie door ziekte of medicatie is een belangrijke risicofactor. Deze werd in Vlaanderen op de volgende wijze geregistreerd in 13. Tabel 16. Risicofactoren in verband met immuunsuppressie Vlaanderen, 13 n % Maligniteit 8 1,9% Diabetes mellitus 16 3,8% Immunosuppressieve medicatie,5% Orgaantransplantatie,5% Systemische corticoiden 7 1,7% TNF alfa remmers 7 1,7% Andere immunosuppressiva,5% Totaal items 44 >=1 factor 41 9,7% N= aantal meldingen 43 1

22 Trends in de tuberculoseaangiftes over de laatste decennia in België EVOLUTIE VAN DE INCIDENTIE IN BELGIË In het jaar 13 zagen we de laagste incidentie aan tuberculose ooit in ons land, met 8,8 nieuwe gevallen per 1. inwoners per jaar. 3 8,8 8, 6,9 5, 1,8 19,8 19, 18, 16,1 16,6 15,8 / ,6 14,9 15,1 13,3 13,6 13,3 1,7 11,8 1,4 1,8 1,9 1,7 11,8 1,9 11, 1,7 1,3 9,7 9,4 9,5 9,5 8,9 8, projectie reele waarden Figuur 4. Evolutie van de tuberculose-incidentie in België, EVOLUTIE PER GEWEST Elk gewest laat in 13 een bevestiging zien van de laagste incidenties van het jaar ervoor. De incidentie in Brussel daalt verder van 7,4 naar 6, /1.. Die van het Waals geweest daalt ook verder van 7,3 tot 7, / 1.. De incidentie in Vlaanderen blijft relatief stabiel op 6,6 / 1., de laagste van het land. 6 /1. Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Gewest ,8 5,3 44,6 48,3 41,1 3,1 31,1 37,1 38, 36,3 36,4 38, 38, 36,5 36,5 36,1 36,7 34,5 34,8 34,937,4 34,34,1 34,6 3 33, 3,5 3, 3,5 3,7 8,58,9 9,9 31,4,4 7,4,6 19,617,9 6, 1,9,1 14,9 16,3 15,5 14,613,113, 14,6 17,5 1,6 16,915,7 16,4 11,611,71,5 1,6 11,3 1,8 14,7 9,8 9,4 9,4 8,8 9 8,8 4,6 1 13,313,113, 11,31,6 1,4 11,61,71,4 9,4 9, 9, 9,6 1, 9,4 7,7 7,9 7,9 7,8 7,3 7, 7,6 9,4 8,3 7,4 7,1 7,1 6,9 7,4 6,6 6,5 6, Figuur 5. Evolutie van de tuberculose-incidentie in de drie Belgische Gewesten,

23 EVOLUTIE IN DE GROOTSTEDEN Tabel 17. Incidentie van tuberculose in Belgische steden van meer dan 1. inwoners ( ) / Brussel 37,4 36,5 3,5 3, 38, 36,5 4,6 36,1 34, 34,1 36,7 8,5 8,9 9,9 34,6 31,4 7,4 6, Luik, 14,8 14,8 17,1 17, 4,9 18,4 18,4 16, 1,6 19,8 3,3 7,4 9,9 35,8 19,5,5 1,9 Antwerpen* 18,6 17, 19,1 19, 6,4 3,1 3,1 4,1 31, 3,4 3, 3,6 4,8 3,9 3, 19,,7 18,5 Charleroi 14,1 17,6 16, 4,8 1,9 17, 17,9, 19,9 17,4 1,4 16,9 15,9 13,4 17,8 19, 13, 15, Gent,1 14, 16,5 14,3 18,3 14,7 1, 7,5 11,8 13,4 9,9 13,6 13,5 14, 15, 9,3 13,7 9,6 Brugge 15,5 18, 11, 15,5 14,6 13,7 9,4 1,3 6, 13,6 11,9 3,4 13,7 5,1 1, 15,4 11,1 13,6 Namen 15, 1,4 9,5 16, 1,3 3,8 9,5 6,6 4,7 9,4 6,5 5,6 7,4 8,3 6,4 8, 6,4 5,4 Andere 9,8 9,3 8,6 8,4 8,8 9, 8, 6,8 7,8 6,9 6,4 6,1 5,4 5,5 5,5 5,6 5, 5,4 België 13,3 1,7 11,8 1,4 1,8 1,9 1,7 1,9 11,8 11,1 1,7 9,7 9,4 9,6 1,7 9,5 8,9 8,8 * Postcode 6 inbegrepen sinds 1999 Andere: steden met minder dan 1. inwoners 3

24 5 We zien opnieuw een daling in Brussel (6,/1.) die echter niet significant is ten opzichte van 1 maar wel significant in vergelijking met 1 en 6. De incidentie in Antwerpen in 13 was terug wat lager: 18,5 / 1.. Luik blijft ook in 13 een stuk lager (1,9) dan de hoogste incidentie (35,8) in Brussel Antwerpen Brugge Gent Charleroi Luik Namen >1k anderen<1k Figuur 6. Evolutie van de incidentie in de Belgische grote steden, 1-13 EVOLUTIE PER LEEFTIJDSGROEP De stijgende trend bij tot 14-jarigen tussen 8 en 11 zet zich ook in 13 niet verder. Er is een duidelijke dalende trend doorheen de jaren in de hoogste leeftijdsgroep (+ 65 j). We blijven de hoogste incidenties zien in de actieve leeftijdsgroep 15 44j ,9 4,6 5, ,, 1, 18, 18,3 / ,9 15, 14,1 14, 13,5 13,9 13,8 13,3 15,5 13, 13, 14,6 11,7 1,1 13,1 14,6 1, 1,3 1,6 13, 13, 13,5 11,1 13,3 1,7 1,4 1,7 1,8 11,6 11,6 11,8 9,8 9,9 8,7 1,8 11,3 11, 1,8 1,4 8,1 8, 1,4 6,4 8,3 8,5 7,8 7,7 7,6 7,3 4,8 4,4 3,8 3,7 3,6 4, 4, 4,6 4, 3,9 3,9 4,1 3,5 3,7 3,6 4, 3,4,9 3, Figuur 7. Evolutie van de leeftijdsdistributie van de tuberculose in België,

25 EVOLUTIE VOLGENS NATIONALITEIT Evolutie van de bruto tuberculose-incidentie van De incidentie in ons land maakt een verschillende evolutie door bij Belgen en niet-belgen. Het is de combinatie van deze evoluties die de bruto incidentie in ons land bepaalt. Wat de laatste jaren erg opvalt, is de sterke daling bij de niet-belgen die zich in 13 verder zet naar het laagste niveau in jaar. Belgen Bij Belgen bleef in 13 de incidentie 4,7/1. (van 16, in 1986) Niet-Belgen De dalende tendens van de laatste jaren zette zich verder in 13 tot een incidentie van 43/1.. Vanaf 3 werd een sterke daling waargenomen tot in 9 (51,1). In 1 was er een stijging tot 57,6/1.. Maar het jaar erna in 11 zette de daling zich weer verder in. De incidentie bij niet-belgen dient met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden aangezien recent binnengekomen nietbelgen (zoals asielzoekers of illegalen) niet in de bevolkingscijfers van het betrokken jaar opgenomen zijn. Dat leidt tot een onderschatting van de noemer in de berekening van deze tuberculose-incidentie, en dus tot een overschatting van de incidentie. /1. Belgen en totaal /1. niet Belgen 4 Belgen Totaal niet-belgen Figuur 8. Evolutie van de tuberculose-incidentie bij Belgen en niet-belgen, CAVE: de incidenties voor Belgen en niet-belgen zijn op een verschillende schaal gezet in dezelfde grafiek. 5

26 Evolutie van de gestandaardiseerde incidentie per nationaliteit en per gewest van 1-13 De grafieken in figuur 9a, b en c geven de bruto-incidenties weer, evenals de incidenties gestandaardiseerd voor leeftijd en geslacht 4 na stratificatie per nationaliteit en gewest. Enkel de gestandaardiseerde incidenties laten vergelijkingen toe in tijd en ruimte; in de grafieken worden ze voorgesteld met hun 95% betrouwbaarheidsinterval. In 13 stijgt de incidentie bij Belgen in Vlaanderen zeer licht (3,5) maar niet significant tov. 1. Ze is wel signifant lager dan de incidenties van 1 (6,6). (dalende tendens). Ook in het Waals gewest was de incidentie voor Belgen op het laagste niveau ooit en significant lager dan in 1. In het Brusselse Gewest daarentegen is er in 1 jaar tijd geen significante daling te zien van de incidentie bij Belgen (figuur 8a). / 1k 7 Vlaams Gewest std ruw BELGEN /1k Brussels Gewest std ruw 6,6 6 16,7 16, ,3 3,9 5, 4,7 4,3 4,1 4, 4,1 4,1 3,6 3, 3, ,4 15,6 14,7 13,5 13,3 11,8 1,9 1 5,4 1,9 14, 13, / 1k W aals Gewest std ruw /1k 8 Belgïe std ruw 8 7 7,6 7,6 7,5 6, , 4 6,5 5,5 6,6 6, 4,8 4,7 4,6 4,3 4,5 4, , 4 5,9 5,7 5,6 5,4 5,3 5,1 4,9 4, ,4 4, Figuur 9a. Evolutie van de tuberculose-incidentie per gewest van 1-13 bij Belgen, na indirecte standaardisatie voor leeftijd en geslacht 5 De incidentie bij niet-belgen in het Waals Gewest verschilde niet significant van 1 tot 13. Deze incidentie was in het jaar 1 al sterk en significant lager dan in de andere gewesten. In het Vlaams Gewest kan er vanaf 7 een significant lagere incidentie bij niet-belgen worden vastgesteld vergeleken met de periode 1-5. De dalende trend zet zich verder in 13 met 4, als laagste incidentie ooit. In het Brussels Gewest was er een significante daling van de incidentie bij niet-belgen in en 11-1 ten opzichte van de periode 1-6. De incidentie in Brussel bij niet-belgen is in 13 nog verder gedaald (significant gedaald ten opzichte van 1 jaar geleden) en komt op 51,. 4 Volgens de indirecte methode 5 BL: bovenste limiet van het 95% betrouwbaarheidsinterval; OL: onderste limiet van het 95% betrouwbaarheidsinterval, berekeningsmethode: Kahn 6

27 1 / 1k Vlaams Gewest std ruw niet-belgen (globaal) 14 /1k Brussels Gewest std ruw , 93,9 83, 8,8 75, ,5 15,7 1,1, 9,9 89,3 85,7 6 61,7 55,5 5 3,3 5,9 45, 44, 45,9 4, , 66, 6,7 63, 55,4 51, / 1k 5 W aals Gewest std ruw 9 /1k Belgïe std ruw ,8 4,3 38,9 38,3 4, 4,5 39, 8 7 7,1 78,6 7,3 76,7 68,1 65, ,4 36,5 35,9 3,6 35,6 33, ,3 49,8 49,6 58, 48,9 45,1 43, Figuur 9b. Evolutie van de tuberculose-incidentie per gewest van 1-13 bij niet-belgen,na indirecte standaardisatie voor leeftijd en geslacht Indien we bij de niet-belgen de asielzoekers en mensen zonder papieren niet meerekenen dan krijgen we het volgende beeld (zie figuur 8c). 8 / 1k niet-belgen (gevestigd) Vlaams Gewest /1k 1 std ruw 88,1 Brussels Gewest std ruw 6 64,6 6,4 49,7 48,8 47, ,5 66,9 63,9 69, 68,1 53,5 4 35,1 35, 35,4 8,9 33, 9, 33, 9,4 4 41, 3, 44,7 4, 36,4 37, / 1k ,3 16,8,3 W aals Gewest std ruw,1,9 1,6,1 5,6 9,5 1,8 17,3,6 1,4 6 /1k ,6 5,9 44,3 49, 46, Belgïe std 4,6 ruw 35,9 3 3,9 31,8 31, 9,6 3,5 9, Figuur 9c. Evolutie van de tuberculose-incidentie per gewest van 1-13 bij niet-belgen, asielzoekers niet mee gerekend 7

28 Behandelingsresultaten van het patiëntencohort 1 In de groep patiënten (987) van het tuberculoseregister van 1 bevonden zich 57 gevallen die in aanmerking komen voor het cohort met een cultuur bevestigde diagnose. Van de 987 patiënten werden er 1 uit het cohort gelaten wegens herroepen diagnoses en 45 wegens extrapulmonale tuberculoses en negatieve culturen. Zevenentwintig (7) patiënten waren nog in behandeling op het einde van het registerjaar en kunnen dus ook niet meegeteld worden. Van 15 patiënten (,8%) kon geen behandelingsresultaat bekomen worden. Tabel 18. Behandelingsresultaten van patiënten-cohort 1 met cultuur-positieve longtuberculose per gewest Vlaams Brussels Waals België Gewest Gewest Gewest n % n % N % n % Positief behandelingsresultaat (totaal) 168 8,% 1 7,6% 1 8,% 41 77,7% Genezing bacteriologisch bevestigd 11 5,% 3 17,9% 59 39,3% 1 18,9% Voltooide behandeling zonder bacteriologische bevestiging van genezing ,8% 9 54,8ù 61 4,7% 31 58,7% Mortaliteit (totaal) 1 1,% 1 7,1% 1 14,% 54 1,% Overleden vóór het begin van de behandeling 9 4,3% 1,6% 6 4,% 16 3,% Overleden aan tuberculose vóór het einde van 1,% 9 5,4% 7 4,7% 18 3,4% de behandeling Overleden aan een andere oorzaak vóór het einde van de behandeling 1 4,8% 1,% 8 5,3% 3,8% Geen aanvullende informatie,%,%,%,% Therapiefalen (cultuur nog of opnieuw positief na 5 maanden therapie),%,% 1,7% 1,% Behandeling afgebroken (totaal) 1 1,% 34,% 8 5,3% 63 11,9% Behandeling onderbroken voor meer dan twee maanden,% 1,%,%,4% Uit het oog verloren vóór het einde van de behandeling 5,4% 1 1,5% 6 4,% 3 6,1% België verlaten vóór het einde van de behandeling 16 7,6% 7 4,%,% 3 4,4% Therapieontrouw,% 1,%,%,4% Therapie weigering,% 1,%,%,4% Behandeling afgebroken, ongekende reden,%,% 1,3%,4% Totaal beschikbare behandelingsresultaten Geen behandelingsresultaat bekomen Nog steeds onder behandeling op het einde van registerjaar TOTAAL OP TE VOLGEN Pulmonaal cultuur negatief Niet-pulmonaal Herziene diagnoses (geen TBC) Zowel pulmonaal als niet-pulmonaal * Totaal cohort * Herziene gevallen bevatten zowel pulmonale als niet-pulmonale gevallen. 8