Fact sheet. 2007: topjaar voor de economie. Meeste groei in Amsterdam. Dienstverlening nog belangrijker % & nummer 2 juli 2008

Transcriptie

1 Fact sheet nummer juli 8 7: topjaar voor de economie De Amsterdamse economie heeft een goed jaar achter de rug. De werkgelegenheid is met meer dan gegroeid tot 4.8 banen. Hiermee is het recordaantal banen, dat in 6 gehaald werd, alweer verbroken. De groei van de Amsterdamse werkgelegenheid lag iets boven die van de totale Metropoolregio. In heel Nederland groeide de werkgelegenheid ongeveer even snel als in Amsterdam. De werkgelegenheidsgroei verschilt per stadsdeel. In Zeeburg en Osdorp, stadsdelen met relatief weinig werkgelegenheid, was de groei in 7 opvallend hoog, terwijl de groei in stadsdelen met veel werkgelegenheid juist heel beperkt was. In Oud-Zuid en Westpoort was er zelfs sprake van een lichte daling. Er kwamen vooral banen bij in de dienstverlening en dan met name Groei werkgelegenheid naar stadsdelen, 7 (procenten) bij de vestigingen met tussen de en 5 werkzame personen. Het totale aantal vestigingen nam toe tot Meeste groei in Amsterdam In Amsterdam nam het aantal banen in 7 met iets meer dan twee procent toe, evenveel als in heel Nederland. In de Metropoolregio Amsterdam groeide het aantal banen het af gelopen jaar (6-7) met,8. Het laatste jaar groeide de werkgelegenheid in alle drie de gebieden sneller dan gemiddeld tussen en 7. & groei daling 8 & tot. arbeidsplaatsen, 4 & Dienstverlening nog belangrijker In Amsterdam nam het aantal banen vooral toe in de zakelijke dienstverlening en in de overige dienstverlening. Ook in de horeca steeg het aantal banen weer, al ligt de werkgelegenheid in deze branche nog niet op het niveau van het topjaar. Desondanks heeft Amsterdam nog steeds verreweg de grootste concentratie horecagelegenheden van Nederland: op iedere 9 Amsterdammers is er één café, restaurant of gelegenheid waar snel een hapje gegeten kan worden.. -. arbeidsplaatsen arbeidsplaatsen 6. en meer arbeidsplaatsen De werkgelegenheid in de financiële sector steeg in 7 met,8, iets minder dan het

2 Gemiddelde jaarlijkse groei werkgelegenheid, -7 (procenten) hardware), zakelijke dienstverlening (creatieve zakelijke dienstverlening en ICT-diensten) en de bedrijfstak milieu, cultuur en recreatie (kunsten en een deel media en entertainment, dat bij ICT content wordt genoemd). De laatstgenoemde bedrijfstak is niet zichtbaar in de figuur, omdat de verandering in de werkgelegenheid in 7 vrijwel nihil was. Overigens is er ook nog een overlap tussen ICT en creatieve industrie. Deze zit vooral in de media en entertainment. ICT groeit met, Het aantal banen in de ICT groeide in 7 per saldo met, tot bijna 4.. Achter dit Amsterdam - 7 Metropoolregio Amsterdam Nederland 6-7 bron: LISA Amsterdamse gemiddelde. Gezien de afsplitsingen en samenvoegingen van banken die aangekondigd zijn is het de vraag of deze sector ook in 8 zal blijven groeien. Zo is de ING van plan het callcenter en de klantenservice van de Postbank in Amsterdam te sluiten, als onderdeel van het opgaan van de Postbank in ING. Ook bij ABN AMRO en Fortis gaan er banen verdwijnen. Hoeveel precies is nog niet bekend. De figuur Verandering in de werkgelegenheid naar bedrijfstak toont alleen de toe- of afname in absolute aantallen in de traditionele bedrijfstakken, waar het meest veranderde. Veranderingen in groeisectoren als life sciences, ICT en creatieve industrie worden niet zichtbaar. Deze bedrijfstakken zijn in feite een optelsom van onderdelen van een aantal meer traditionele bedrijfstakken. Zo bestaan ICT en creatieve industrie allebei uit delen van industrie (uitgeverijen en ICT bescheiden percentage gaat een forse dynamiek schuil. Voor de zittende ICT-bedrijven was het niet zo n geweldig jaar. In 7 groeide alleen de werkgelegenheid bij contentbedrijven (onder andere audiovisuele bedrijvigheid), terwijl het aantal banen bij ICT-dienstverleners en hardwarebedrijven licht afnam. Tegelijkertijd kwamen er wel relatief veel nieuwe, kleine bedrijven bij. Omdat het aantal bedrijven in ICT veel sneller groeide dan het aantal banen is het gemiddelde ICT bedrijf wat kleiner geworden, dat heeft nu nog 4,4 arbeidsplaatsen. Creatieve industrie met 6, De werkgelegenheid in de creatieve industrie groeide meer dan in de ICT. Het aantal banen nam toe met 6, tot bijna 5. banen, zelfs voor deze groeisector een buitengewone prestatie. Opvallend is dat de grootse banengroei zich voordeed in de media en entertainment, het onderdeel van de creatieve industrie dat al jarenlang in belang afneemt. De verhuizing van MTV en de Nederlandse productiemaatschappij IDTV naar Amsterdam, brachten hier verandering in. Verandering in de werkgelegenheid naar bedrijfstak, zakelijke dienstverlening overige dienstverlening horeca groothandel financiële instellingen gezondheid- en welzijnszorg bouwnijverheid overheid detailhandel onderwijs energiebedrijven industrie post/telecommunicatie

3 Jaarlijkse groei van werkgelegenheid in ICT en creatieve industrie, 5-7 (procenten) ICT 5 creatieve industrie 6 7 Beide bedrijven kozen voor vestiging in Amsterdam-Noord, op het voormalige NDSMterrein. IDTV koos voor de glazen opbouw op het Kraanspoor, een duurzaam gebouw. Ook bij andere gebieden in Amsterdam waar nieuwbouw wordt ontwikkeld, wordt op duurzaamheid gelet. Veelvuldig genoemde voorbeelden zijn de Zuidas en Overhoeks in Amsterdam-Noord. Veel dynamiek in 7 In de loop van 7 kwamen er.49 nieuwe vestigingen bij in Amsterdam, bijna 4. meer dan in 6. Deze nieuwe vestigingen zorgden voor 5.4 nieuwe arbeidsplaatsen. Starters leverden een aanzienlijke bijdrage aan het totaal aantal nieuwe vestigingen. Starters zijn bedrijven die zich in Amsterdam vestigden, die niet meer dan 5 werkzame personen hebben en die geen onderdeel uitmaken van een keten. De overige nieuwe vestigers zorgden voor een forse inbreng in de groei van het aantal arbeidsplaatsen. Een klein deel van de groei was het gevolg van verhuizingen vanuit de regio of vanuit de rest van Nederland. Vergeleken met 6 verhuisden er 56 meer vestigingen naar Amsterdam. Door interne groei bij bestaande bedrijven kwamen nog eens er.76 banen bij. Tegenover deze groei van het aantal vestigingen en arbeidsplaatsen in 7 stond een daling bij andere vestigingen. De meeste banen vielen weg bij vestigingen die werden opgeheven. Ook bij vestigingen die bleven bestaan gingen banen verloren. Ten slotte gingen er banen verloren doordat bedrijven uit Amsterdam vertrokken. In 7 was het migratiesaldo negatief: er vertrokken meer bedrijven uit Amsterdam dan er nieuwe bijkwamen. Dit zorgde voor een verlies van 4 vestigingen en.5 arbeidsplaatsen. In totaal kwamen er in vestigingen bij in Amsterdam en groeide het aantal arbeidsplaatsen met 9.97 (zie tabel). Dynamiek van de werkgelegenheid in 7 betrokken ontwikkeling ontwikkeling vestigingen vestigingen arbeidsplaatsen Groei interne groei bij bestaande vestigingen verhuisd naar Amsterdam uit regio verhuisd naar Amsterdam van elders starter overige nieuwe vestigingen totaal nieuw gevestigd/verhuisd Daling vervallen banen bij bestaande vestigingen verhuisd uit Amsterdam naar regio 9.9 verhuisd uit Amsterdam naar elders failliet andere opgeheven vestigingen totaal opgeheven/verhuisd 7..4 bestaande vestigingen, aantal banen gelijk 44.6 verschil

4 4 Startende ondernemers naar soort activiteit, Starters naar buurtcombinaties, 7 Aantal starters blijft toenemen Een deel van de werkgelegenheid die er in 7 bijkwam, is toe te schrijven aan het aantal startende ondernemers. In 7 zijn er 5.8 bedrijven gestart,,4 meer dan in 6. Net als in voorgaande jaren kwamen er vooral starters bij in de zakelijke dienstverlening, overige dienstverlening en de bouw. 5 9 bouw groothandel detailhandel horeca transport zakelijke dienstverlening gezondheidszorg overige dienstverlening overig Aandacht voor ZZP-ers Het grootste deel van de starters heeft geen personeel in dienst. Een gedeelte hiervan is zelfstandige zonder personeel (ZZP). Een deel van de ZZP-ers wordt ook wel freelancer genoemd. Ze verkopen een dienst of product en werken vaak voor verschillende opdrachtgevers. Door uitbesteding van activiteiten aan kleine zelfstandigen verhogen deze opdrachtgevers hun eigen flexibiliteit. Dit maakt ZZP-ers een belangrijke groep op de arbeidsmarkt. Het is ook een kwetsbare groep, omdat deze ondernemers lang niet altijd voldoende verzekerd zijn en aan pensioenopbouw doen. Zolang de economie floreert lijkt er geen vuiltje aan de lucht. Eenpersoonsvestigingen maken overigens een steeds groter deel uit van de totale Amsterdamse economie: het aandeel is de afgelopen jaren toegenomen van 5 in tot 59 in 8. Deze kleine vestigingen komen vooral voor in de bouw, in de bedrijfstak milieu, cultuur, recreatie en overige dienstverlening, in zakelijke dienstverlening en detailhandel. Uit landelijk onderzoek blijkt dat startende ondernemers in 7 gemiddeld 8 jaar zijn. De meeste starters zijn tussen de en 4 jaar. De grootste groei heeft zich echter voorgedaan bij de 6-plussers, maar hun aandeel blijft met bijna bescheiden. Een op de drie starters is een vrouw. Na een aantal jaren van flinke groei lijkt het aandeel vrouwen zich te stabiliseren. Zeeburg in trek bij starters Van de 5.8 nieuwe bedrijven startten er veel in Zeeburg, met name in het Oostelijk Havengebied en op IJburg, overwegend eenmanszaken. Dit zijn locaties waar wonen en werken relatief gemakkelijk gecombineerd kunnen worden, omdat de huizen er verhoudingsgewijs groot zijn. Andere aantrekkelijke startlocaties zijn Centrum en Oud-Zuid. Groter arbeidsaanbod De relatief hoge economische groei in de afgelopen jaren heeft ertoe geleid dat meer mensen zich aanboden op de arbeidsmarkt. In Amsterdam is het percentage mensen dat werkt (ten opzichte van alle 5-64 jarigen) toegenomen van 64 in 5 tot 66 in 7. Overigens leidde de groei van het aantal banen in Amsterdam ook tot meer pendel. Van de ruim 9. banen die er bij kwamen werd 44 ingevuld door mensen van buiten de stadsgrenzen en de rest door Amsterdammers. 5 starters 5 5 starters 5 75 starters 75 starters 5 starters 5 9 starters geen starters Meer ouderen actief In Amsterdam groeide de groep 5-64 jarigen (de potentiële beroepsbevolking) tussen 997 en 7 met. mensen tot De samenstelling van de beroepsbevolking veranderde wel, doordat het aandeel jongeren afnam. De Amsterdamse arbeidsmarkt begint dus ook te vergrijzen, al is dit effect nog gering vergeleken met andere delen van Nederland. Vergrijzing leidt tot een lagere arbeidsparticipatie: het aandeel oudere mensen dat betaald werk verricht is lager en als ze werken, werken ze gemiddeld minder uren dan jongeren. Toch is juist de arbeidsparticipatie van de 6-64 jarigen opvallend toegenomen,

5 Netto participatie naar opleidingsniveau, van 9 in tot in 7. Dit is te danken aan de babyboomgeneratie, die hoger opgeleid is dan de generatie die hieraan vooraf ging en doordat VUT-regelingen worden afgeschaft of minder aantrekkelijk zijn gemaakt. Jongere vrouwen hoger opgeleid Voor heel Nederland geldt dat de participatie basisonderwijs lager man vrouw Arbeidsparticipatie van 45-plussers, middelbaar hoger /REB voorlopig nog blijft toenemen, ondanks het drukkende effect van de demografie. Dit komt vooral doordat meer vrouwen zijn gaan werken. Geleidelijk aan maken oudere generaties vrouwen plaats voor nieuwe generaties, die gemiddeld hoger opgeleid zijn en meer werken. Hierbij komen nog de effecten van beleid zoals de herkeuringen van arbeidsongeschikten en de wet Werk en Inkomen. Ook hierdoor stijgt de participatie, maar dit effect zal geleidelijk minder worden. In Amsterdam is de toename van vrouwen op de arbeidsmarkt (nog) niet zichtbaar. Het aandeel vrouwen met een hogere opleiding ligt in Amsterdam al een stuk hoger dan gemiddeld in Nederland jaar 5-54 jaar jaar 6-64 jaar /REB Niet-werkende werkzoekenden als van de potentiële beroepsbevolking, Aanhoudende daling werkloosheid De werkgelegenheid groeide nog sneller dan het aanbod van nieuwe mensen op de arbeidsmarkt. Als gevolg hiervan daalde de werkloosheid, uitgedrukt in de beroepsbevolking, van in 5 naar 8 in 7. Wanneer de werkloosheid op een andere manier wordt uitgedrukt, namelijk door het aantal bij het CWI ingeschrevenen NWW-ers te delen op alle 5-64 jarigen (potentiële beroepsbevolking), is de daling nog groter, namelijk van 9,6 begin 5 tot 7,4 in 7 en 6,7 begin 8. 4 De werkloosheid nam over de hele linie af maar de grootste daling deed zich voor onder de jonge autochtone mannen, met een hoger opleidingsniveau. Dat er iets meer vrouwen en vooral meer 45-plussers ingeschreven staan bij het CWI is ook het gevolg van de hogere economische groei. Hierdoor zijn meer mensen zich gaan aanbieden op de arbeidsmarkt. Niet iedereen komt daardoor meteen aan een baan. Met name arbeidsongeschikten ondervinden concurrentie van andere groepen werkzoekenden. Het kost jongeren in de regel de minste moeite om een (nieuwe) baan te vinden. Vrouwen, allochtonen en ouderen zitten hier tussenin. 5 gemiddeld niet-westerse allochtonen westerse allochtonen autochtonen bron: CWI/O+S Oplossingen voor harde kern werkzoekenden De werkzoekenden die nu nog ingeschreven staan bij het CWI zijn overwegend niet-westerse allochtonen, lager opgeleiden, al langer dan drie jaar op

6 6 zoek naar een baan en ouder dan 45 jaar. Omdat de vraag naar arbeid niet aansluit op dit aanbod is het voor deze mensen erg moeilijk om een baan te vinden. Dit betekent dat Amsterdam over een harde kern van niet-werkende werkzoekenden van bijna 7. Amsterdammers beschikt. De voorstellen die de Commissie Bakker doet om de arbeidsparticipatie te verhogen tot 8 kunnen hier in de toekomst mogelijk verandering in brengen. 6 Amsterdam is nog ver verwijderd van deze 8. Alleen bij de hoge opgeleide Amsterdammers ligt de participatiegraad hoger dan 8. Vrouwen, lager opgeleiden, ouderen en allochtonen werken gemiddeld minder vaak. Het advies van de Commissie Bakker bestaat uit drie sporen, waarvan het eerste spoor, zo snel mogelijk mensen aan het werk te krijgen die nu nog langs de kant staan, voor Amsterdam het meest relevant lijkt. In Amsterdam gaat het in totaal om 8. mensen, waarvan iets minder dan de helft bij het CWI staat ingeschreven. De rest zijn werkzoekenden zonder uitkering, ook wel nuggers genoemd. In Amsterdam wordt het aantal nuggers op 4. geschat. De grootse groep is jonger dan jaar. Dit zijn vaak scholieren of studenten, die naast hun studie een baantje zoeken en veelal direct beschikbaar zijn. Eén op de drie nuggers is ouder dan jaar. Deze groep bestaat hoofdzakelijk uit vrouwen, die vaak lager opgeleid zijn en tot de niet-westerse allochtonen behoren. 7 Veranderingen in toestroom uit Oost-Europa De werkgelegenheid had in 7 nog meer kunnen groeien als het aanbod werkzoekenden beter had aangesloten bij de vraag. Voor een Economische groei in Nederland op basis van bruto binnenlands product, 4-9 (procenten) 6 5 deel hebben de arbeidsmigranten uit Oost- Europese landen de Amsterdamse economie een steuntje in de rug gegeven. Sinds 4, het jaar dat Nederlandse grens open ging voor arbeidsmigranten uit een deel van Oost-Europa, is het aantal Oost-Europeanen dat bij de gemeentelijke basisadministratie staat ingeschreven meer dan verdubbeld. Nadat eerst de Polen kwamen, waren het het afgelopen jaar vooral Bulgaren en Roemenen die de weg naar Amsterdam vonden. Overigens is het de vraag hoe lang ze hier blijven. In verschillende Oost-Europese landen beginnen tekorten te ontstaan op de eigen arbeidsmarkt. Verwacht kan worden dat de lonen hierdoor gaan stijgen, waardoor het verschil met het loonpeil in Nederland minder groot wordt. Een deel van de arbeidsmigranten zal hierdoor weer uit Nederland vertrekken. Vertraging economische groei vanaf 8 De afgelopen jaren lag de economische groei op een relatief hoog niveau; in 7 groeide de Nederlandse economie zelfs met,5. Tussen 4 en 7 groeide de economie van het Coropgebied Groot-Amsterdam beduidend sneller, maar het verschil met Nederland wordt kleiner. 8 De aanhoudende economische groei en het toenemende besef dat de hoge productie en consumptie allerlei negatieve gevolgen hebben, zorgden voor een warme belangstelling voor het begrip duurzame ontwikkeling. Voor 8 en 9 wordt echter een lagere economische groei verwacht. Dit is onder andere te wijten aan de onrust op de internationale financiële markten en de duurder wordende grondstoffen en stijgende voedselprijzen, die op hun beurt tot hogere inflatie leiden. Hier komt nog bij dat de arbeidsmarkt nog steeds gespannen is. Dit blijkt uit het recordaantal vacatures, het toenemende aandeel moeilijk vervulbare vacatures en de nog immer afnemende werkloosheid. Het eerste kwartaal van 8 groeide de 4 4 Nederland 5 6 Groot Amsterdam 7 8* 9* * ramingen bron: CBS/CPB Nederlandse economie nog slechts met, ten opzichte van het vierde kwartaal van 7. Vergeleken met andere Europese landen is dit erg laag: de gemiddelde groei bedroeg,7. De belangrijkste oorzaak van de economische teruggang is het vertragen van de groei van de wereldhandel. Hierdoor neemt de export minder snel toe. Naar verwachting zal de groeivertraging volgend jaar doorzetten, dan vooral als gevolg van de teruglopende binnenlandse bestedingen, in het bijzonder de investeringen. Zoals het er nu naar uitziet zal de economische groei in de tweede helft

7 van 9 alweer over het dieptepunt heen zijn, maar nog steeds ver achterblijven bij het niveau van 7. 9 Globalisering en Amsterdam Behalve met de economische omslag hebben de bedrijven in Amsterdam ook te maken met de gevolgen van globalisering. Zo heeft bijvoorbeeld de overname van ABN AMRO door Fortis de positie van Amsterdam als financieel centrum geen goed gedaan. Andere recente, veelomvattende overnames zijn die van Hoogovens/Corus, Numico, Hagemeyer, Stork en Vedior. Overnames leiden vaak tot verplaatsing van bedrijven. Uit een recent onderzoek van de Boston Consulting Group naar hoofdkantoren blijkt dat deze grote bedrijven in Nederland in 6 een waarde opleverden ter grootte van,5 van het bruto binnenlands product en voor 5. directe en indirecte banen zorgden. Hoofdkantoren kiezen er vaker voor om slechts een deel te verhuizen, bijvoorbeeld het internationale besliscentrum (Akzo Nobel en Ahold), of het designcentrum (Mexx), die alle drie in Amsterdam gevestigd zijn. Door de overnames en verhuizingen wordt het steeds moeilijker om de nationaliteit van een onderneming te bepalen. Wanneer is een bedrijf nog Nederlands? Is VNU Media nog een Nederlands bedrijf, nu het is overgenomen door The Nielsen Company en naar New York is verhuisd. Doet dit er eigenlijk nog wel toe? Conclusie De Amsterdamse (regionale) economie groeide in 7 met bijna 4 en heeft daarmee een goed jaar achter de rug. Er kwamen ruim 9. banen bij, waarvan meer dan de helft voor Amsterdammers. Hier profiteerden vooral hoger opgeleiden van die een baan zochten in de zakelijke en overige dienstverlening. Tegelijkertijd daalde de werkloosheid. Deze is nu vooral laag onder het autochtone en westers allochtone deel van de bevolking. Voor de niet-westerse allochtonen ligt dit anders. Een relatief groot deel van hen heeft ook ten tijde van de hoogconjunctuur geen betaald werk gevonden. Vooral de wat oudere werkzoekenden met een lagere opleiding hebben niet kunnen profiteren van de hogere economische groei, ondanks het recordaantal vacatures. Als het aanbod en de vraag op de arbeidsmarkt beter aansluiten, kan de Amsterdamse economie nog meer floreren en is bovendien de uitgangssituatie voor de komende periode met minder hoge groei gunstiger. 7 Noten Startersprofiel Kamer van Koophandel Nederland, april 8. Centraal Economisch Plan, CPB, 8. Regionale Enquête Beroepsbevolking (REB), O+S, 7. 4 Centrum voor Werk en Inkomen (CWI), 8. 5 Veerman T. en De Zwart, B. Ongelijke kansen bij sollicitaties. ESB 9 (456), 8. 6 Naar een toekomst die werkt. Advies Commissie Arbeidsparticipatie, 8. 7 REB. O+S, 7. 8 Het Corop-gebied Amsterdam bestaat behalve uit Amsterdam uit Aalsmeer, Amstelveen, Beemster, Diemen, Edam-Volendam, Graft-De Rijp, Haarlemmermeer, Landsmeer, Oostzaan, Ouder-Amstel, Purmerend, Uithoorn, Waterland en Zeevang. 9 De Jong, J. en Verbruggen, J. Top van conjunctuur achter de rug. ESB 9 (458), 8. Gostelie, E. e.a. Hoofdkantoren een hoofdzaak. Boston Consulting Group, 8. Alle banen vanaf uur per week.

8 Vestigingen naar stadsdelen, januari -8 8 stadsdeel Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel Amsterdam Werkzame personen naar stadsdelen, januari -8 stadsdeel Centrum Westpoort Westerpark Oud-West Zeeburg Bos en Lommer De Baarsjes Amsterdam-Noord Geuzenveld-Slotermeer Osdorp Slotervaart Zuidoost Oost-Watergraafsmeer Oud-Zuid Zuideramstel Amsterdam Colofon Weesperstraat 79 8 VN Amsterdam Telefoon Fax algemeen@os.amsterdam.nl Auteur: drs. C. van Oosteren