Fact sheet. Concentraties van allochtone ouderen en jongeren,

Transcriptie

1 Fact sheet nummer 1 maart 2004 Concentraties van allochtone ouderen en jongeren, Waar in Amsterdam wonen allochtone jongeren en ouderen? Allochtonen wonen vaker dan autochtonen in gezinsverband en hebben gemiddeld meer kinderen dan Nederlanders. Concentreren deze gezinnen zich nog altijd in de oude wijken nabij het centrum, zoals een aantal jaar geleden, of wonen zij inmiddels elders? Deze fact sheet bespreekt de ruimtelijke spreiding van drie leeftijdsgroepen (kinderen, jongeren en ouderen) binnen vijf allochtone bevolkingsgroepen: Turken, Marokkanen, Surinamers, Antillianen en personen uit de overige niet-geïndustrialiseerde landen. Welke veranderingen zijn er in de laatste tien jaar opgetreden en hoe ontwikkelt de ruimtelijke spreiding zich in de toekomst? Bovenstaande vragen zijn van belang omdat de onderscheiden leeftijdsgroepen (kinderen: 0-11 jaar, jongeren: jaar en ouderen: 55+ jaar) een groot beroep doen op bepaalde, speciale voorzieningen. Een verandering van de spreiding kan zodoende een verandering van het voorzieningenaanbod noodzakelijk maken. Samenvattend kan gesteld worden dat jonge allochtone gezinnen zich in toenemende mate concentreren in de woonwijken aan de rand van de stad en dat allochtone ouderen sterk in aantal zijn toegenomen maar blijven wonen waar ze al woonden: met name in Oost. 25 Grafiek 1 Percentage 0-11 jarigen als % van 0-11 jarigen van Amsterdam naar etniciteit % Marokkanen Turken Overige niet-geïndustrialiseerde landen 2003 Surinamers Antillianen 2015 Bron: O+S, 2003

2 2 Fact sheet pagina 25 % Concentratiegraad van kinderen en jongeren In 2003 wonen er in Amsterdam kinderen in de leeftijdsgroep 0-11 jaar. Hiervan is bijna 60% (58.170) van niet-westerse afkomst. De grootste groep wordt gevormd door kinderen uit de overige niet-geïndustrialiseerde landen (ruim ), gevolgd door de Marokkanen (ruim ) en Surinamers (12.500). Verder wonen er ongeveer Turkse en Antilliaanse kinderen in Amsterdam. Grafiek 2 Percentage jarigen als % van jarigen van Amsterdam naar etniciteit bepaalde etniciteit, dat woont in een concentratiegebied van die leeftijdsgroep en etniciteit. Ofwel: hoeveel van de Turkse kinderen wonen in een gebied waar relatief veel Turkse kinderen wonen. In 2003 woont ongeveer 24% van de Turkse kinderen in een gebied met een hoge dichtheid van Turkse kinderen, 4% méér dan tien jaar geleden. In Amsterdam zijn over de stad verspreid 41 van dergelijke gebieden. Bij Antilliaanse kinderen is de concentratiegraad eveneens 24%, ook een toename in vergelijking met De concentratiegraad bij Marokkanen is 23%, die bij de overige groepen veel lager. Bij jongeren (12-17 jaar) is de concentratiegraad van de vijf groepen veel geringer dan bij de kinderen Marokkanen Turken Surinamers Antillianen Overige niet-geïndustrialiseerde landen Bron: O+S, 2003 Grafiek 3 Percentage 55+ jarigen als % van 55+ jarigen van Amsterdam naar etniciteit % Marokkanen Turken Surinamers Antillianen Overige niet-geïndustrialiseerde landen Bron: O+S, 2003 De concentratiegraad van Turkse kinderen is het grootst. Met concentratiegraad wordt het percentage bedoeld van een leeftijdsgroep met een Concentratiegraad van ouderen Het aantal allochtone ouderen groeit, maar vormt relatief gezien nog steeds geen grote groep. In 2003 telt Amsterdam ruim mensen van 55 jaar en ouder, van wie slechts 15% allochtoon is. Onder allochtone ouderen vormen Surinamers de grootste groep (8.000), gevolgd door ouderen uit de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen (5.000). Verder wonen er oudere Marokkanen, oudere Turken en ongeveer oudere Antillianen in Amsterdam. De concentratiegraad van de meeste van deze groepen is in 2003 laag of zelfs te verwaarlozen. Alleen Marokkaanse ouderen wonen enigszins geconcentreerd: bijna 15% woont in gebieden met een hoge dichtheid van Marokkaanse ouderen. Het percentage is bij Marokkanen de laatste jaren wel toegenomen, net als bij Turken. Bij de overige groepen is het percentage de laatste jaren afgenomen. Ruimtelijke spreiding van kinderen en jongeren Globaal zijn er twee gebieden in Amsterdam waar allochtone kinderen en jongeren wonen: Zuidoost (met name de Bijlmermeer) en de Westelijke Tuinsteden. In Zuidoost wonen vooral kinderen en jongeren uit de bevolkingsgroepen Surinamers, Antillianen en overige niet-geïndustrialiseerde landen. Dat was in 1994 ook al zo. De Turken en Marokkanen concentreren zich als we kijken naar kinderen en jongeren nu vooral in de Westelijke Tuinsteden. In 1994 concentreerden de jonge Marokkanen en Turken zich nog vooral in de gordel en in kleine delen van de negentiende-eeuwse wijken. Ook waren er toen nog behoorlijke concentraties in de Indische Buurt en de Transvaalbuurt in Oost. In beide

3 3Fact sheet pagina Afbeelding 1 Concentraties van Surinamers en Antillianen van 0-11 jaar en jaar, 1994 (rood) en 2003 (groen) laatstgenoemde buurten zijn in 2003 veel minder concentraties van jonge Marokkanen en vrijwel geen concentraties meer van jonge Turken. Deze groepen vormen nu dus concentraties in met name de Westelijke Tuinsteden. Daarbij valt op dat de nieuwe concentraties verder weg van het centrum liggen dan de oudere concentratiegebieden. Veel nieuwe concentratiegebieden liggen in wijken als Geuzenveld, Slotermeer en Osdorp, waar de jongere Turken en Marokkanen in 1994 veel minder geconcentreerd voorkwamen. Hierbij concentreren de Turken zich voornamelijk in Geuzenveld en Slotermeer en de Marokkanen in Osdorp. Ruimtelijke spreiding van ouderen Bij allochtone ouderen zijn drie concentratiegebieden aan te wijzen: Zuidoost (met name de Bijlmermeer), Oost (met name de Indische Buurt) en de Westelijke Tuinsteden. De Marokkaanse en Turkse ouderen concentreren zich voornamelijk in Oost en de Westelijke Tuinsteden en de overige groepen in Zuidoost. Het aantal concentratiegebieden van ouderen uit de bevolkingsgroepen Surinamers, Antillianen en overige niet-geïndustrialiseerde landen is sinds 1994 behoorlijk afgenomen, hoewel het aantal ouderen binnen deze groepen met ruim personen is toegenomen. Met name de Surinaamse ouderen komen niet zo dominant meer voor in Zuidoost als in De verklaring moet waarschijnlijk worden gezocht in de grootschalige herstructurering van de Bijlmermeer die enkele jaren geleden begon. Hierdoor was een groot aantal oudere Surinamers genoodzaakt elders een woning te zoeken. Opvallend zijn verder nog enkele concentraties van ouderen uit de bevolkingsgroep overige niet-geïndustrialiseerde landen. Vanaf 1994 zijn namelijk enkele nieuwe concentraties van deze groep ouderen ontstaan in en rond het centrum. Het gaat voornamelijk om Chinezen die zich in en rond Chinatown (het gebied rond de Zeedijk) hebben gevestigd. De Marokkaanse en Turkse ouderen zijn nu nog altijd op dezelfde plek geconcentreerd als in 1994: in Oost en in het westelijk deel van de gordel Wel is het aantal concentratiegebieden daar toegenomen. Deze ouderen blijven achter op een dynamische woningmarkt. Tien jaar geleden waren de relatief kleine woningen in de gordel namelijk het hoogst bereikbare voor Marokkaanse en Turkse gezinnen. Nu zijn ook de veel ruimere woningen in de

4 Afbeelding 2 Concentraties van Marokkanen en Turken van 0-11 jaar en jaar, 1994 (rood) en 2003 (groen) 4 Fact sheet pagina Afbeelding 3 Concentraties van Surinamers en Antillianen van 55+ jaar, 1994 (rood) en 2003 (groen)

5 5Fact sheet pagina Afbeelding 4 Concentraties van Marokkanen en Turken van 55+ jaar, 1994 (rood) en 2003 (groen) Afbeelding 5 Concentraties van personen uit overige niet-geïndustrialiseerde landen van 0-11 jaar, jaar en 55+ jaar, 1994 (rood) en 2003 (groen)

6 6 Fact sheet pagina naoorlogse gebieden (vooral in de Westelijke Tuinsteden) voor hen bereikbaar. Maar deze zijn passender voor jonge gezinnen met uitbreiding op komst dan voor oudere gezinnen, waarvan de kinderen ook nog eens op het punt staan het huis te verlaten. In sommige stadsdelen zijn zo flinke concentraties van oudere immigranten ontstaan. Het gaat hierbij wel steeds om per groep gedefinieerde concentraties. De percentages kunnen daardoor soms heel laag zijn. Voor de vijf bevolkingsgroepen worden de concentraties van kinderen, jongeren en ouderen in 1994 en 2003 weergegeven op de Stadsmonitorkaarten* 1 t/m 5. De toekomst Het aandeel van etnische minderheden in de Amsterdamse bevolking zal naar verwachting toenemen (in ieder geval tot het jaar 2015), met als voornaamste oorzaak de huidige jonge leeftijdsopbouw van deze groepen, de hogere geboortecijfers en lage sterftecijfers. Door immigratie wordt vooral een toename verwacht van het aantal personen uit de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen, van ongeveer nu tot ruim in De andere etnische groepen nemen ook in omvang toe, zij het in wat mindere mate. Alleen van de Surinamers wordt verwacht dat zij in aantal zullen afnemen. De vijf hier besproken groepen maken thans nog voor 36,1% deel uit van de totale Amsterdamse bevolking. Voor 2015 wordt een percentage verwacht van 42,6. In de grafieken 1, 2 en 3 is de verwachte toekomstige ontwikkeling van de drie onderzochte leeftijdsgroepen voor de vijf bevolkingsgroepen weergegeven. Opvallend is de grote afname van het aandeel kinderen van Surinamers en de behoorlijke toename van het aandeel kinderen van de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen. Voor jongeren geldt hetzelfde: een afname van het aandeel jonge Surinamers en een grote toename van het aandeel jongeren van de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen. Alle onderzochte etnische groeperingen krijgen te maken met een toename van het aandeel ouderen, maar vooral de forse toename van het aandeel oudere Surinamers en ouderen in de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen, valt op. Verdichting van concentraties Marokkanen en Turken migreren vergelijkbaar. Beide bevolkingsgroepen waren geconcentreerd in de gordel en in de negentiende-eeuwse wijken. Van deze twee groepen vertrokken jonge gezinnen en jongeren de laatste jaren naar vooral de Westelijke Tuinsteden. Daar ontstonden nieuwe concentratiegebieden van jonge Marokkaanse en Turkse gezinnen en jongeren. Omdat het aantal Marokkanen en Turken zal toenemen, is te verwachten dat het aantal concentraties in deze Westelijke Tuinsteden ook zal toenemen en dat die concentraties bovendien zullen verdichten. Oudere Marokkanen en Turken verhuizen nauwelijks, zij blijven wonen in met name Oost. Maar omdat hun aantal zal toenemen, zullen de oude concentraties in Oost ook verdichten. Surinamers, Antillianen en personen uit de bevolkingsgroep overige niet-geïndustrialiseerde landen daarentegen woonden in Zuidoost en zullen daar ook blijven wonen. Surinamers maken bij voorkeur wooncarrière binnen dat stadsdeel, vaak door één van de nieuwe woningen in laagbouw te kopen. Toch verlaten ook veel Surinamers Zuidoost als gevolg van de herstructurering. Ze verhuizen in dat geval vooral naar Noord. Ook vertrekken veel Surinamers naar Almere. Over Antillianen en de groep overige niet-geïndustrialiseerde landen is nog niet veel te zeggen. De eerste groep is relatief klein en zal ook niet groot worden. De tweede groep zal flink groeien, maar over de ontwikkeling van het concentratiepatroon van deze groep kan nog weinig worden gezegd. Ten eerste omdat er nog maar weinig concentratiegebieden zijn en ten tweede omdat in het concentratiepatroon sinds 1994 weinig veranderingen zijn opgetreden. Conclusie De hier beschreven ontwikkelingen kunnen ingrijpende gevolgen hebben. Positief is dat de huidige generatie jonge allochtone gezinnen en jongeren haar woonomstandigheden sterk heeft kunnen verbeteren. De woningen in de Westelijke Tuinsteden zijn veel ruimer dan die in Oost en bovendien relatief goedkoop. Voor de kinderen van deze generatie en de volgende zal het evenwel veel moeilijker worden op de woningmarkt carrière te maken, zolang de woningmarkt verstopt blijft. De toename van het aantal jonge allochtonen in de Westelijke Tuinsteden en van oudere allochtonen in Oost, zal van invloed zijn op het karakter van stadsdelen en wijken als Geuzenveld- Slotermeer, Osdorp en de Indische Buurt. Het zal moeten blijken of dit een positieve of negatieve uitwerking heeft. De toename van concentraties jonge allochtonen in de Westelijke Tuinsteden kan polarisatie en/of segregatie in de hand werken, maar ook een eigen sfeer aan deze buurt geven.

7 7Fact sheet pagina De groei van de etnische minderheden in de Indische Buurt, is veel minder sterk dan elders. Door de gedifferentieerdere samenstelling van de bevolking en de gunstigere ligging ten opzichte van het centrum heeft dit gebied kans om zich positief te ontwikkelen. Clusterinformatie per stadsdeel: aantal inwoners van de etnische groep die het cluster veroorzaakt, gesommeerd over de verschillende clusters in een stadsdeel Stadsdeel 0-11 jaar jaar 55+ jaar 0-11 jaar jaar 55+ jaar A Amsterdam-Centrum B Westpoort C Westerpark D Oud-West G Zeeburg H Bos en Lommer J De Baarsjes N Amsterdam-Noord P Geuzenveld-Slotermeer Q Osdorp R Slotervaart T Zuidoost U Oost/Watergraafsmeer V Amsterdam Oud Zuid W ZuiderAmstel

8 8 Fact sheet pagina Colofon Weesperstraat VN Amsterdam Telefoon Fax * Stadsmonitor Amsterdam is een samenwerkingsproduct Minimaal percentage: In een concentratie dient het van de Universiteit van Amsterdam, afdeling Geografie percentage kinderen van 0-11 jaar uit overige niet-geïndustrialiseerde landen op het totaal aantal kinderen van en Planologie en O+S. Om het ruimtelijke patroon van verschillende leeftijdsgroepen binnen de etnische groepen 0-11 jaar 1 binominale standaardafwijking hoger te liggen te bestuderen zijn de volgende criteria gehanteerd: dan in Amsterdam als geheel. Minimaal aantal: In een concentratie dient minimaal Voor een uitgebreidere beschrijving van de constructie van 0,25% van het totaal van die bevolkingsgroep te wonen. concentratiegebieden zie M.C. Deurloo, Kartografische Zo is in 2001 het aantal kinderen van 0-11 jaar uit overige overwegingen bij de Stadsmonitor Amsterdam. niet-geïndustrialiseerde landen in Amsterdam In: Kartografisch Tijdschrift (2002, XXVIII-1, pp ), URL: Een kwart procent hiervan is Auteurs: C. Kraan, drs. J. Slot, drs. M. Janssen, drs. M. van der Oord