JAARVERSLAG MONUMENTENCOMMISSIE Gemeente Leiden 2005

Transcriptie

1 JAARVERSLAG MONUMENTENCOMMISSIE Gemeente Leiden 2005 Colofon Monumentencommissie Oplage: 135 ex. Druk: Stadsdrukkerij Leiden Foto voorpagina: elektriciteitscentrale Langegracht 70b (B. Lamberts)

2 1. Inleiding De gemeentelijke Monumentencommissie is ingesteld in Dit is het vierentwintigste jaarverslag. Het jaarverslag is opgebouwd uit de volgende onderwerpen: samenstelling, secretariaat, werkzaamheden commissie en tot slot een evaluatie en vooruitblik. Tevens is bijgevoegd een overzicht van de door de Monumentencommissie uitgebrachte adviezen en een overzicht van de panden / objecten die door het College van Burgemeester en Wethouders in 2005 op de gemeentelijke monumentenlijst zijn geplaatst. 2. Samenstelling Commissie In het jaar 2005 hadden de volgende personen zitting in de commissie: - Voorzitter: De heer mr. W.M.N. Eggenkamp te Heemstede; directeur Stadsherstel Amsterdam NV (benoemd tot 20 januari 2008) - De heer ir. J.G. Wegner te Delft; docent stedenbouwgeschiedenis en stedenbouwkundige monumentenzorg aan de Technische Universiteit te Delft (benoemd tot 20 januari 2008) - Mevrouw dr. E. den Hartog te Noordwijkerhout; docent architectuurgeschiedenis bij de opleiding Kunstgeschiedenis aan de Universiteit te Leiden, directeur Kastelenstichting Holland en Zeeland (benoemd tot 13 november 2005) - De heer dr. G.H.P. Steenmeijer te Utrecht; eigenaar van een Bureau voor Bouwhistorisch Onderzoek te Utrecht (benoemd tot 13 november 2005) - De heer drs. J. Westerman te Leiden; werkzaam bij het Gelders Genootschap als monumentendeskundige, promovendus in de Middeleeuwse Bouwkunst (benoemd tot 13 november 2005) - De heer ir. J. Kamphuis te Delft; eigenaar van een Bureau voor Bouwhistorisch Onderzoek te Koudekerk aan de Rijn, werkzaam bij de Rijksgebouwendienst, tevens lid van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (benoemd tot 13 november 2005) - De heer J.J. Gijsman te Leiden, gepensioneerd, voormalig directeur van Gijsman Epoxyprodukten te Leiden (thans gevestigd te Tilburg), sinds 1996 secretaris en penningmeester van de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL), sinds 1996 lid comité Open Monumentendagen (benoemd tot 20 januari 2008) - De heer ir. R. Verbeek te Leiden, (herbestemmings)architect en schipper, werkzaam vanuit een eigen architectenbureau te Leiden (benoemd tot 20 januari 2008) - De heer ing. F.L.M. van Cleef te Warmond, werkzaam vanuit een eigen bureau voor financiële dienstverlening, Van Cleef Beheer BV te Leiden, tevens bestuurslid / penningmeester van de Vereniging Oud Leiden (benoemd tot 20 januari 2008) Mevrouw Den Hartog, de heer Steenmeijer en de heer Westerman stellen zich kandidaat voor een nieuwe periode. Het College van Burgemeester en Wethouders heeft de Raad voorgesteld deze kandidaten opnieuw te benoemen voor een periode van vier jaar. In het eerste kwartaal van 2006 neemt de Raad hierover een beslissing. 1

3 De heer Kamphuis stelt zich niet beschikbaar voor een nieuwe periode in de Monumentencommissie wegens andere werkzaamheden en verplichtingen. De heer Kamphuis beëindigt eind maart 2006 na afloop van zijn tweede termijn - eveneens de werkzaamheden voor de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. De vacature voor de Monumentencommissie wordt in de loop van 2006 ingevuld. De voorkeur van de commissie gaat opnieuw uit naar een kandidaat die tevens lid is van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (monumentenvergunningen) om zodoende de samenhang tussen de twee commissies te bevorderen. 3. Secretariaat Secretaris en adjunct secretaris van de monumentencommissie in 2005 ( bij raadsbesluit 20 januari 2004) waren respectievelijk mevrouw E. Steneker en de heer M. Burger, beiden werkzaam als beleidsmedewerker Monumentenzorg en Archeologie bij de afdeling Ruimtelijk Beleid van de Dienst Bouwen en Wonen. Foto: Ingang Wassenaarseweg 56 (B. Lamberts) 4. Werkzaamheden van de commissie Algemeen De commissie heeft in 2005 vijf maal vergaderd, te weten de vergaderingen 156 t/m 159 (1 maart, 12 april, 18 mei, 28 juni en 1 november 2005). Deze vergaderingen waren openbaar en van tevoren aangekondigd in de gemeentelijke advertentie in het Leids Nieuwsblad. De vergaderingen stonden voornamelijk in het teken van het vaststellen van adviezen over de plaatsing van panden / objecten op de gemeentelijke monumentenlijst. Aan de vergadering van 1 maart 2005 was ook een besloten deel gekoppeld, ten behoeve van een bespreking over een concept van de nota Cultureel Erfgoed. De concept nota werd eind maart 2005 in de openbaarheid gepresenteerd ten behoeve van bespreking en discussie. De inspraakperiode liep van 20 mei tot en met 30 juni 2005 (met tevens een inspraakavond op 6 juni), waarna de nota na behandelingen in de raadscommissie Onderwijs en Cultuur - werd vastgesteld door de gemeenteraad op 20 december

4 De Monumentencommissie heeft haar waardering uitgesproken voor het ambitieniveau van de nota Cultureel Erfgoed Leiden en de daarin geformuleerde (43) beleidsvoornemens voor de periode De commissie staat achter de ambities en prioriteitstellingen zoals geformuleerd ten aanzien van de verdere inventarisatie van monumentale waarden en de genoemde selectiecriteria voor monumenten in de nota. Als kritische kanttekening bij de nota stelt de commissie onder meer dat de uitvoering van de beleidsvoornemens (in het bijzonder het advieswerk van de Monumentencommissie) niet of slechts beperkt - mogelijk is zonder uitbreiding van capaciteit. Een andere kritische noot betreft het aanhouden van plaatsingsadviezen van de commissie door het College van Burgemeester en Wethouders. In hoofdstuk 5 wordt hier verder op ingegaan. Adviezen De commissie heeft in 2005 diverse adviezen uitgebracht, deels op eigen initiatief, deels op verzoek van het College van Burgemeester en Wethouders en deels op verzoek van derden. Op verzoek van de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL) werden enkele complexen behandeld: de elektriciteitscentrale aan de Langegracht en de voormalige laboratoria voor preventieve geneeskunde aan de Wassenaarseweg. Voor beide complexen gaf de commissie een positief advies tot plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Op eigen initiatief behandelde de commissie het complex van de elektriciteitscentrale aan de Kernstraat / Cobetstraat. Dit naar aanleiding van de vorig jaar behandelde dienstwoning aan de Maresingel met dezelfde bouwstijl. De commissie gaf een positief plaatsingsadvies. Omwonenden van de Haagweg vroegen de commissie te onderzoeken of de Leonarduskerk aan de Haagweg in aanmerking zou kunnen komen voor aanwijzing als gemeentelijk monument. De commissie vond de kerk in zijn totaliteit onvoldoende monumentale waarden hebben, met name door de zeer vereenvoudigde architectuur. Daarbij vroeg de commissie wel aandacht voor behoud van enkele originele onderdelen, zoals de glas-in-lood ramen en eventueel ook de (deels verborgen) wandschildering. Foto: elektriciteitscentrale Kernstraat / Cobetstraat (B. Lamberts) 3

5 Namens het College van Burgemeester en Wethouders werden enkele objecten voor advies aangeboden, zoals onder meer de school aan de Duivenbodestraat. Hiervoor gaf de commissie een positief advies tot plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. De commissie zette ook haar inventarisatie voort van de singelbebouwing. De adviezen met betrekking tot de noordelijke singelbebouwing werd afgerond (Zijlsingel). Daarnaast heeft de commissie tijdens werkbezoeken ter plaatse de beschermenswaardigheid van de diverse panden aan de Zoeterwoudsesingel en de Witte Singel bestudeerd. Hieruit is een lijst van panden samengesteld (zie bijlage 1), waarvoor de commissie in 2006 een advies zal uitbrengen. Foto: interieur school Duivenbodestraat (B. Lamberts) Beschermd Stadsgezicht Zuidelijke Schil De Rijksdienst voor de Monumentenzorg bracht enkele zaken in procedure, waarvoor het advies van de Monumentencommissie nodig was. Dit betrof onder meer het gebied Zuidelijke Schil, dat in procedure is gebracht voor eventuele aanwijzing als rijksbeschermd stadsgezicht. De commissie gaf een positief advies tot aanwijzing. Het gebied Zuidelijke Schil betreft (delen van) de wijken Rijndijkbuurt, Professoren- en Burgemeesterswijk, Tuinstadwijk en Vreewijk. In het aanwijzingsvoorstel van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg werd een eerder pré advies van de Monumentencommissie over de grenzen van het gebied overgenomen. Dit betrof de toevoeging van het gebied rondom de Rijn- en Schiekade en toevoeging van het oostelijk deel van de Rijndijkbuurt. 4

6 De commissie besprak verder de inhoudelijke toelichting (beschrijving en waardestelling) behorende bij het voorstel tot aanwijzing, dat door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg is samengesteld. De commissie staat weliswaar geheel achter de beschreven cultuurhistorische waarden van het gebied, maar vindt de beschrijving onvoldoende evenwichtig. Met name mist de commissie een goede integratie van het uitbreidingsplan voor de Burgemeesters- en Professorenwijk van het bureau van Granpré Molière, Verhagen en Kok in de beschrijving, waaronder een kaart van het zogenaamde Plan Verhagen zelf. Daarnaast is de commissie van mening dat er te weinig aandacht is besteed aan de inhoudelijke beschrijving van zowel het gebied in de omgeving van de Universiteitsbibliotheek (tussen Witte Singel, Maliebaan en Groenhovenstraat), als voor de Tuinstadwijk. Dat gezegd hebbende is de commissie enthousiast over het feit dat het gebied (eindelijk) in procedure is gebracht. De gemeenteraad moet de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap in 2006 nog adviseren over de eventuele aanwijzing. Voorafgaand aan de besluitvorming worden bewoners en overige belanghebbenden gehoord. In bijlage 1 staat een overzicht van alle in 2005 uitgebrachte (pré)adviezen. Collegebesluiten In bijlage 2 staan de panden die door het College van Burgemeester en Wethouders in 2005 zijn geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst. Een deel van de adviezen van de Monumentencommissie is nog in behandeling. Eind 2005 waren er in totaal 1558 gemeentelijke monumenten. Er zijn (ter vergelijking) 1365 rijksmonumenten en 1 provinciaal monument. In 2005 werd onder meer een besluit genomen over een aantal panden in het Aalmarktgebied (zie bijlage 2). Ondanks positief advies van de Monumentencommissie werden de Aalmarktschool en Breestraat niet geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst, in verband met de gewenste ontwikkelingen zoals vastgesteld in het Stadsvernieuwingsplan Aalmarkt e.o. Ook de voormalige dienstwoningen aan de Pasteurstraat (5 t/m 15) werden niet geplaatst in verband met het voornemen tot sloop ten behoeve van de nieuwe woonwijk Nieuw Leyden. Uiteraard betreurt de commissie deze besluiten. Bezwaarschriften Naar aanleiding van de plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst eind 2005 van de kerk Maria Middelares aan de Rijndijk werd een bezwaarschrift ingediend. Dit bezwaar is nog in behandeling. Een bezwaarschrift dat werd ingediend tegen het niet plaatsen van de panden Pasteurstraat 5 t/m 15 is inmiddels weer ingetrokken. Verder werden in 2005 geen bezwaarschriften ingediend tegen plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Enkele eigenaren plaatsten voorafgaand aan de besluitvorming door B&W kanttekening bij de plaatsing. In individuele gesprekken en tijdens de vergaderingen van de Monumentencommissie werden vragen beantwoord en onzekerheden weggenomen. 5. Evaluatie en vooruitblik Singelbebouwing en Lammermarkt In 2005 heeft de commissie naast incidentele verzoeken - haar werkzaamheden ten aanzien van de inventarisatie van de singelbebouwing voortgezet. De noordelijke singelbebouwing werd afgerond. Tijdens werkbezoeken ter plaatse heeft de commissie een positief pré advies gegeven over diverse panden aan de Zoeterwoudsesingel en de Witte 5

7 Singel (zien bijlage 1). Dit betekent dat de commissie in 2006 over deze panden een advies zal uitbrengen, nadat van deze panden een beschrijving en waardestelling is gemaakt. Waar mogelijk wordt ook het interieur in de beoordeling meegenomen. Ten behoeve van de ontwikkeling van het Lammermarktgebied wordt nog een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd. Pas als dit onderzoek is afgerond zal de commissie (in 2006) advies geven over eventuele aanwijzing van panden als gemeentelijk monument. Ter voorbereiding heeft de commissie in 2004 al een positief pré advies gegeven over een aantal panden (zie bijlage 1). De commissie heeft dus het voornemen om in 2006 verder te gaan met de singelbebouwing, het Lammermarktgebied en met incidentele verzoeken van het College of van derden. Capaciteit De commissie constateert dat de ambtelijke ondersteuning van de werkzaamheden van de commissie nog steeds te beperkt is. Dit betreft in het bijzonder de capaciteit voor het hele proces van (pré)advies tot plaatsingbesluit. Om dit te ondervangen heeft de dienst Bouwen en Wonen van de gemeente Leiden eind 2005 een drietal vacatures opengesteld. Deze vacatures hebben betrekking op een gecombineerd secretariaat van de Monumentencommissie en Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. De vacatures betreffen een secretaris, een ondersteunend medewerker en een secretarieel medewerker. Pas als deze vacatures (in de loop van 2006) zijn ingevuld kan de commissie haar advieswerkzaamheden naar behoren uitvoeren en kan ook de besluitvorming naar aanleiding van de adviezen tijdig worden afgerond. In 2005 werden de adviezen van de commissie, de beschrijvingen van de panden, voorbereid door een extern deskundige, de heer B. Lamberts. De heer Lamberts is momenteel werkzaam als zelfstandig architectuurhistoricus en heeft eerder als architectuurhistoricus gewerkt voor onder meer de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, de provincie Zuid Holland en diverse gemeenten. Ook in 2006 zal de commissie gebruik maken van de diensten van een extern deskundige ten behoeve van de voorbereiding van de adviezen. Foto: voormalige dienstwoningen aan de Pasteurstraat 6

8 Monumentale waarden in gebiedsgerichte ontwikkelingen Regelmatig geeft de commissie op verzoek of op eigen initiatief - advies over panden die gelegen zijn in nog te (her)ontwikkelen gebieden, zoals de omgeving van de Kaasmarktschool of van de bunker aan de Morsweg. Omdat de planontwikkeling voor dergelijke gebieden nog loopt, worden in de praktijk de plaatsingadviezen van de commissie aangehouden. De commissie staat hier kritisch tegenover omdat zij vreest (en ervaart) dat uitstel van plaatsing uiteindelijk leidt tot afstel. De commissie is van mening dat een dergelijke cultuurhistorische afweging binnen gebiedsgerichte ontwikkelingen in een vroeg stadium moet plaatsvinden, zodat dit als randvoorwaarde in de planontwikkeling kan worden meegenomen. Nog te vaak worden adviezen van de commissie lange tijd aangehouden en uiteindelijk ter zijde gelegd. Vanzelfsprekend is de commissie gaarne bereid dit verslag toe te lichten. Leiden, 20 februari 2006 de secretaris, Mw. drs. E. Steneker de voorzitter, Dhr. mr. W. M. N. Eggenkamp 7

9 Bijlage 1 Behandelde plaatsingsadviezen in de vergaderingen van de Monumentencommissie: 1 maart 2005 positief advies: Zijlsingel 1, 85, 86 en 87 negatief advies: Zijlsingel bij 1 (loods) negatief pré advies: Leonarduskerk Haagweg positief pré advies: complex Wassenaarseweg april 2005 positief pré advies: elektriciteitscentrale Langegracht 70b, complex Wassenaarseweg 56-58, complex elektriciteitscentrale Kernstraat / Cobetstraat positief advies: bunker Morsweg 18 mei 2005 positief pré advies: elektriciteitscentrale Langegracht 70b, rijksbeschermd stadsgezicht Zuidelijke Schil positief advies: complex Wassenaarseweg juni 2005 positief advies: elektriciteitscentrale Langegracht 70b negatief advies: Leonarduskerk Haagweg 13 positief pré advies: school Duivenbodestraat/Drie Oktoberstraat, diverse panden Zoeterwoudsesingel / Witte Singel 1 november 2005 positief advies: complex elektriciteitscentrale Kernstraat / Cobetstraat, school Duivenbodestraat/Drie Oktoberstraat negatief pré advies: Breestraat 122/124 positief pré advies: Kort Rapenburg 18, Hoge Morsweg 86 positief advies inzake aanwijzing rijksmonument: Middelweg 19c, rijksbeschermd stadsgezicht Zuidelijke Schil Nog te maken adviezen n.a.v. eerdere pré adviezen: Zoeterwoudsesingel 109, 108, , 105, , 102, , 98, 97 (allen alleen gevel) 96, 95, 94 93, 92, 91 90, 89 88, 87, 86, 85 84, 83 82, 81, 80 78, , 72, 71 70, 69, 68, , , 54, 53, , 46, 45 44, 43 (incl. hek) 42 (incl. speelhuis) 41, 41a, 40, 40a,b (zonder serre achter) 23 22, 21, 20, 19, 18, 17, 16, 15 13, 12 (origineel interieur) 11, 10, 9 8 (zonder garage) 7, 7a 6, 6a - 4, 5 3 (zonder serre) 2, 1 (zonder poort) Witte Singel , a , 98 91, 90 85, 84 83, , , 74, 73 68, 67, 66, 65 57, 56, 55, 54 53, 52, 51, 50 Fruinlaan 1a (hoekpand singel) Lammermarkt 1, 3, 5, 39, 41, 45, 47, 49, 51, 53, 55, 59, 61, 63 en 65, Lange Scheistraat 1a, pand tegenover Scheltemacomplex in Marktsteeg Kort Rapenburg 18, Hoge Morsweg 86 In bijlage 2 staan de panden die door het College in 2005 zijn geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst, dan wel zijn aangehouden of niet zijn geplaatst. 8

10 Bijlage 2 Door het College van Burgemeester en Wethouders geplaatste panden op de gemeentelijke monumentenlijst in 2005: Monument nr. adres: B&W datum/besluitnr.: 1545 Stadhouderslaan 1b (school) / Herensingel / Maresingel / Rijnsburgersingel 2-2a / Zijlsingel / Zijlsingel 5a / Aalmarkt / Aalmarkt / Aalmarkt / Haarlemmerstraat / Mandenmakerssteeg / Mandenmakerssteeg / Vrouwensteeg / Rijndijk 283 (kerk) / Aangehouden in 2005: Hooglandsekerkgracht 20a (Kaasmarktschool) / Niet geplaatst in 2005: Pasteurstraat 5 t/m 15 (oneven) / Breestraat / Aalmarkt 9 (school) / Een aantal objecten is per 1 januari 2006 nog in behandeling. Deze objecten betreffen: - Zijlsingel 1, 85, 86 en 87 - bunker Morsweg - complex Wassenaarseweg elektriciteitscentrale Langegracht 70b - complex elektriciteitscentrale Kernstraat / Cobetstraat - school Duivenbodestraat / Drie Oktoberstraat - Middelweg 19c Ten aanzien van een aantal eerdere adviezen van de Monumentencommissie is nog geen besluit genomen in verband met ontwikkelingen in het betreffende gebied. Deze adviezen betreffen: - Zoeterwoudsesingel 29, 33/34 - staatsspoorbrug Haagweg - Vrouwenkerkhof 2 en 8-10 en Dolhuissteeg 12 9

11 Bijlage 3 (Uit Verordening op de Monumentencommissie 1991) Artikel De commissie heeft tot taak Burgemeester en Wethouders op verzoek of uit eigen beweging te adviseren over de toepassing van de Monumentenverordening 1999, daaronder niet begrepen het uitbrengen van adviezen over de verlening van vergunningen bij verbouw of sloop van monumenten. 2. Tot de sub. 1 bedoelde taak wordt in het bijzonder gerekend het uitbrengen van adviezen betreffende: a. plaatsing en afvoering van zaken, die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde, op de gemeentelijke monumentenlijst. b plaatsing en afvoering van terreinen, die van belang zijn wegens de daar aanwezige zaken als bedoeld onder a., op de gemeentelijke monumentenlijst. 3. Tot haar taak behoort eveneens het uitbrengen van andere adviezen en het ontplooien van initiatieven. 10