EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee

Transcriptie

1 EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee

2 PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens en reptielen 5. Evolutie van vogels en zoogdieren 6. Ontwikkeling van Oermens tot Homo Sapiens

3 Samenvatting college 1 Alles bestaat uit sterrenstof Eerste leven miljard jaar geleden, mogelijk ontstaan uit oersoep van methaan, waterstof, ammoniak en water Basis van leven is samenwerking Twee belangrijke processen: energie gebruiken voor replicatie en opslag informatie RNA wereld DNA wereld Eerste organismen prokaryote bacteriën (cyanobacteriën) Ontstaan eukaryoten door endosymbiose van mitochondriën en chloroplasten Ontstaan zuurstofrijke atmosfeer door autotrofe organismen.

4 Soortvorming Biologisch soortconcept: Groepen van natuurlijke populaties die een reproductieve eenheid vormen én geïsoleerd zijn van andere gelijkende groepen

5 4 manieren waarop soorten kunnen ontstaan 1. Allopatrisch 2. Peripatrisch 3. Parapatrisch 4. Sympatrisch

6 Convergente evolutie Mogelijkheden van het leven beperkt In zelfde habitat ontwikkeling van op elkaar gelijkende dier- en plantenvormen

7 Homologe organen

8 Analoge organen Ogen van octopus en boomkikker, zelfde functie, andere oorsprong

9 Vergelijkende embryologie Vergelijkende analyse van embryonale ontwikkeling gewervelden Van vis tot zoogdier, evolutie herhaalt zich in de eerste levensfase Ernst Haeckel fundamentale biogenetische wet Ontwikkeling van het embryo (embryogenese) is een beknopte en verkorte herhaling van het ras (fylogenese) Organen verschijnen die in een ver verleden functioneel waren

10

11 Kaakloze vissen (prik) en kaakvissen

12

13 Paleozoïcum Phanerozoïcum Mesozoïcum Cenozoïcum Eon Era Periode Ouderdom Milj.jaren Neogeen (vroeger Kwartairen jong Tertiair)) Holoceen 0-0,001 Pleistoceen 1,8-0,001 Plioceen 5,3-1,8 Mioceen 23-5,3 Zoogdieren dominant Paleogeen (vroeger Oud Tertiair) Krijt Jura Reptielen dominant op land Trias Perm Carboon Devoon Siluur Ordovicium Cambrium Eerste dieren verschijnen op het land Eerste planten verschijnen op het land Planten en dieren verschijnen in de oceanen Proterozoïcu m Precambrium Archeïcum Stromatolieten, eerste fossielen

14 Ontstaan meercelligen miljoen jaar geleden Ediacarische fauna Dickinsonia costata Spriggina Vindplaatsen: Australië, Rusland, New-Foundland, Namibië

15 Oerknal van het leven Cambrische explosie 542 miljoen jaar geleden

16 Aarde tijdens het Cambrium

17 Oorzaken Cambrische explosie????????? Kalk, in zee door een ongekend grote vulkanische activiteit Organismen probeerden dit kwijt te raken / te gebruiken door schelpen en botten te vormen. Bewijs: zoutkristallen met daarin fossiel water 544 milj. Jaar geleden water evenveel kalk als nu 514 milj. Jaar geleden twee keer zoveel kalk --- Schelpen gewoon ontstaan als afweer tegen roofdieren.

18 Oorzaken Cambrische explosie????????? 545 miljoen jaar geleden voldoende zuurstof voor dieren? Opbreken oercontinent, ontstaan uitgebreid continentaal plat met warm water en voldoende niches? Helemaal geen explosie maar oorzaak ligt in gebrek aan vondsten

19

20 PAUZE

21 Burgess shale fauna British Columbia, Canada 1909 eerste vondsten Vanaf 1970 uitgebreid onderzoek

22 Op of in de bodem levende organismen Meegesleept door sterke stroming Begraven in modder Ook gevonden op 30 andere locaties, van Polen tot China en Australië Ongekend grote variatie in morfologie 80 % fossielen zonder harde delen (gaan meestal verloren)

23

24

25 Anomalocaris Ongewerveld, gepantserd dier Geen levende verwanten

26 Marrella Ongewerveld, gepantserd dier 2 25 mm lang, mogelijk verwant met huidige geleedpotigen

27 Brachyopoden = Armpotigen Geen mollusken (schelpen) twee ongelijke schelpen waarvan de grootste een gat heeft voor de hechtsteel fossiele soorten (vooral tot aan Perm) 300 nog levende soorten.

28 Trilobieten Uitgestorven Geleedpotigen

29 Trilobieten lengte: enkele mm 70 centimeter Kop, borststuk en achterlijf Twee antennes, vaak met 2 facetachtige ogen en een lens van CaCO3 Leefden vrijzwemmend of op de bodem Voedsel: organisch afval maar ook levend voer

30 Pikaia, gewerveld lancetvisje. Oudst bekende chordaat Haikouichthys, Primitief chordadier, herkomst China.

31

32 Paleozoïcum Phanerozoïcum Mesozoïcum Cenozoïcum Eon Era Periode Ouderdom Milj.jaren Neogeen (vroeger Kwartairen jong Tertiair)) Holoceen 0-0,001 Pleistoceen 1,8-0,001 Plioceen 5,3-1,8 Mioceen 23-5,3 Zoogdieren dominant Paleogeen (vroeger Oud Tertiair) Krijt Jura Reptielen dominant op land Trias Perm Carboon Devoon Siluur Ordovicium Cambrium Eerste dieren verschijnen op het land Eerste planten verschijnen op het land Planten en dieren verschijnen in de oceanen Proterozoïcu m Precambrium Archeïcum Stromatolieten, eerste fossielen

33 Ordovicum de vissen ontstaan

34

35 Graptolieten kolonievormende primitieve dieren, nauw verwant aan de gewervelden

36 Ostracodermata Kaakloze vissen, verwant aan de huidige Prik Verschillende groepen die niet verwant zijn (parafyletisch) Stierven uit in het Devoon

37

38 Terrestrische spons Verwantschap, dieren

39 Laat- Ordovicische massa exctinctie 445 miljoen jaar geleden Oorzaak: ijstijd daling zee Zon 5 % minder intensiteit, landijs rond Zuidpool (waar ook alle continenten lagen)

40 Leven beperkt tot vooral ondiepe kustzeeën 85 % van alle dieren overleefden het niet 60 % van alle geslachten Armpotigen verdween 70 % van alle Zeelelies verdwenen 80 % van alle Lancetvisjes verdwenen

41 Informatie: University of Bristol: website over Cambrische explosie Laat-Ordovicische massa extinctie Masso, R. 2012, Evolutie (deel 115, Wetenschappelijke Bibliotheek

42 Volgende week, het land op!