EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS. College 2 Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen
|
|
- Leen Janssens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS College 2 Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen
2 EVOLUTIE, VAN DINO TOT MUS EN MUIS Uw docent Kees Boele
3 PROGRAMMA 1. Inleiding, tijdsbeelden en fossielen 2. Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen 3. Van sauriër tot vogel 4. Vogels in het Tertiair 5. Synapside reptielen, de eerste zoogdieren 6. Zoogdieren in het Tertiair en Kwartair
4
5 Herkomst schedel van vissen, reptielen, vogels en zoogdieren Placodermata Kaakvissen met grote beenplaten op de kop Dunkleosteus Eerste vissen met een onder- en bovenkaak Bijtkracht: kilo (vergelijkbaar met krokodil)
6 Schedel bestaat uit: Dermatocranium uit benen huidplaten gevormde doos Delen van onze onderkaak, jukbeenderen, voorhoofdsbeen, slaapbeen Splachnocranium uit kieuwbogen gevormde delen onderkaak, bovenkaak (1 e kieuwboog), tongbeen en stijgbeugel (2 e kieuwboog) Kraakbenen onderkaak van roggen en haaien nog steeds op deze manier gevormd, bij andere dieren wordt onderkaak embryonaal vervangen door dermatocranium Neurocranium bij kraakbeenvissen nog aanwezig als doos om de hersenen, bij andere dieren vervangen door dermatocranium.
7 Laat- Carboon Dieren komen los van het water - amnioten ontstaan Kenmerk: eieren buiten het water afgezet, ei omgeven door vier vliezen en embryo ontstaan in een amnion, een door vocht omgeven ruimte Hylonomus, oudste reptiel 315 mj, Texas
8 Van amfibie naar reptiel Ontstaan amnioten embryo blijft in een waterige omgeving maar wel buiten het water Amnion Allantois, afvalzak Chorion, Uitwisseling gassen Dooierzak
9 Indeling fossiele reptielen Henry Fairfierld Osborn (1913) op basis schedelkenmerken Anapside, geen slaapvensters Synapside, een laag slaapvenster Van oerreptiel naar zoogdier Parapside / Euryapside, hoog slaapvenster Ichtyosaurus en Plesiosaurus, uitgestorven Diapside, twee slaapvensters, alle andere reptielen en vogels
10 Moderne indeling Synapside, een laag slaapvenster Van oerreptiel naar zoogdier Parareptilia, geen slaapvenster of een hoog slaapvenster. Uitgestorven Reptilia / Sauropsida Diapside schedel, twee slaapvensters, alle andere reptielen en vogels
11 Laurin, M. en Reisz, R.R
12 Mesosauridae - Mesosaurus Voorzien van zwemvliezen en naaldvormige tanden (viseters)
13 2012: ontdekking dat Mesosaurus en bijv. de verwante Bolosaurus, wel één of twee openingen in het slaapbeen hebben.
14 schildpadden
15
16 De echte Anapsiden ontwikkelden zich in het Carboon en stierven uit in het Perm 2 grote groepen: Millerettidae Kleine, hagedisachtige dieren, mogelijk insecteneter Milleretta, 60 cm
17 Procolophonomorphidae Mogelijk voorlopers van schildpadden Hypsognathus Bradysaurus, 2 meter Pareiasaurus, 3 meter
18 Bradysaurus bainii
19 Schildpadden Verschijnen in het Trias Anapside schedel
20 Odontochelys, Oudste schildpad 220 miljoen jaar oud
21
22 Diapsida - Squamata Hagedissen, krokodillen, slangen Begon met Brughagedissen deze hadden nog de kenmerkende 2 Slaapvensters stierven uit in het Krijt m.u.v. de Nieuwszeelandse Brughagedis (tuatara)
23 Hagedissen ontstonden in het Trias, 230 miljoen jaar geleden Hieruit ontwikkelden zich slangen in het Boven Krijt Archaeophys
24 Mosasaurus Geen plesiosaurus maar verwant aan de hagedissen. Gevonden in de St. Pietersberg (1784)
25 Mosasauridae Soortenrijke groep van zeehagedissen, noordelijk halfrond 1998: gevonden in St. Pietersberg Prognathodon, 14 meter, 20 ton
26 Zoogdieren Parareptilia
27 Diapsida - Archosauromorpha - Plesiosaurussen Nederlandse dino: Nothosaurus marchicus Gevonden in Müschelkalk (Trias) - Winterswijk
28 Viseter, 1 2 meter lang
29 Nothosaurus werd opgevolgd door Plesiosaurus (Jura en Krijt)
30 Eén van de eerste ante-dilluviale reptielen die gevonden werden in het Victoriaanse Engeland (1822) Lengte: tot 6 meter, opvallend kleine kop.
31 Opvallend kenmerk: slechts één slaapvenster, ontstaan door versmelting van de twee die aanwezig zijn bij andere Diapsiden
32 Diapsida - Ichtyosaurussen Vishagedissen tot 3 meter lang Dolfijnachtig met rugvin en vertikale staartvin. Levendbarend. Voorbeeld van convergente evolutie met vissen
33 Stenopterygius nauw verwant met Ichtyosaurus Smallere flippers. Fossielen veel gevonden in Duitsland.
34
35 Archosaurussen Twee grote groepen: 1. Crurotarsi: Krokodillen en verwanten Onstonden in het Trias Baurusuchus, landbewonende krokodil Aetosaurus, met beenplaten gepantserde krokodil
36 Prestosuchus siniquensis Trias 1 Revueltosaurus Hesperosuchus en de moderne krokodillen
37 2. Batrachotomus 4-6 meter lang 3. Shuvosaurus en Effigia Tandenloze, op twee poten lopende Crurotarsi
38 4. Arizonasaurus Op vier poten lopende verwant aan de Crurotarsi, 3 meter lang (gevonden in 2002, Arizona
39 PAUZE
40
41 2. Pterosaurussen Leefden in Jura en Krijt Sterk verlengde vierde vinger aan de voorpoot Waaraan een vlieghuid gespannen was Mogelijk warmbloedig Niet verwant aan de vogels Coloborhynchus piscator Pteranodon 15 cm tot meter
42 Kenmerkende vleugelstructuur, Uitstekende bot vanaf de onderarm (pteroid) niet aanwezig bij vogels
43 Sordes, Spanwijdte 60 cm Ander opvallend verschil: lange staart (deze echter ook gevonden bij voorlopers van vogels
44 Sommigen hadden snavels zonder tanden (zoals Azhdarchidae), andere hadden tanden
45 Vaak grote kammen op de kop (zoals Pteranodon)
46 Geen veren, wel een soort van korte, dichte draden (pycno fiber) gevonden Waren deze pterosauriërs warmbloedig (endotherm)???
47
48 3. Dinosauriërs en Vogels
49 Saurischia Ornitischia Zitbeen Zitbeen Schaambeen Schaambeen Darmbeen Darmbeen
50 Ornitischia Jura Krijt Herbivore dinausurussen Iguanodon Triceratops
51 3 grote groepen Ornitischia 1. Stegosauridae Tot 9 meter lang Zware beplating als verdediging tegen vleesetende theropoden (Allosaurus, Ceratosaurus). Mogelijk is dat deze platen ook dienden voor thermoregulatie.
52 Verschillende geslachten in de familie van Stegosauridae Boven: Dacentrurus Onder: Hesperosaurus
53 2. Marginocephalia = randkoppen Meest bekende is Triceratops Tot 9 meter lang Leefde in het Krijt
54 In deze groep verschillende andere geslachten Kosmoceratops
55 3. Ornithopoda = vogelpoten; (4) 3 tenen Grootste groep Mondiale verspreiding Meest bekend is Iguanodon (10 meter lang) Jura tot Krijt Toename in lengte
56 Saurischia 2 belangrijke groepen - Sauropoda / Sauropodomorpha (hagedispotigen) meest herbivoren, liepen op vier poten Diplodocus Mogelijk langste dinosaurus 25 meter
57 Plateosaurus Één van de oudste sauropodomorpha, late Trias 4 10 meter
58 Brachyosaurus 9 meter hoog, 20 meter lang Grote luchtzakken in nek en romp verminderden het gewicht
59 Saurischia Ornitischia Zitbeen Zitbeen Schaambeen Schaambeen Darmbeen Darmbeen
60 - Theropoden Leefden van 230 mj 65 mj Liepen op de achterpoten Voet 3-tenig Sleutelbeen vergroeid tot een furcula Holle beenderen Eieren worden bebroed Grotendeels carnivoor, deels herbivoor
61 Ook hier begon het klein, Eodrameus was maar 1,2 meter met een mogelijk gewicht van 5 kilo.
62 Dilophosaurus 7 meter, 100 kilo
63 Meest bekende theropode: Tirannosaurus rex (67 65 mj) 12,3 m lang, 4 m hoog
64 Grootste was Spinosaurus, m lang
65 Informatie: Kennislink: Evolutie, een samenvatting Masso, R. 2012, Evolutie (deel 115, Wetenschappelijke Bibliotheek bijzonder goede syllabus over ontstaan, evolutie en ecologie van dinosauriërs (University Maryland)
66 Dank voor uw aandacht
EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS. College 3 Van sauriër tot vogel
EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS College 3 Van sauriër tot vogel PROGRAMMA 1. Inleiding, tijdsbeelden en fossielen 2. Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen 3. Van sauriër tot vogel 4. Vogels
Nadere informatieOog in oog met de dino s expeditie oertijd
Oog in oog met de dino s expeditie oertijd Museumles - Expeditie Oertijd Informatie voor leerlingen basisonderwijs groepen 4 t/m 8 experience www.limburgsmuseum.nl wat je ziet, ben je zelf Oog in oog met
Nadere informatieEVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS. College 1 Introductie, tijdsbeelden en fossielen
EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS College 1 Introductie, tijdsbeelden en fossielen EVOLUTIE, VAN DINO TOT MUS EN MUIS Uw docent Kees Boele PROGRAMMA 1. Inleiding, tijdsbeelden en fossielen 2. Ontstaan
Nadere informatieDINOSAURIËRS. Marthe Terny
DINOSAURIËRS Marthe Terny 1. INLEIDING Ik hou mijn spreekbeurt over dinosauriërs, omdat ik dit een erg leuk en interessant onderwerp vind. We weten al veel over de dinosauriërs, maar nog niet alles. Ik
Nadere informatieDinosauriërs. Inhoudsopgave. 1. Inleiding. 2. Wat is een dinosauriër?
Dinosauriërs Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is een dinosauriër? 3. Wanneer leefden de dinosauriërs? 4. Waar leefden dinosauriërs? 5. Hoe leefden de dinosauriërs? 6. Waarom waren de dinosauriërs zo groot?
Nadere informatieDe Tijdperken. 419 miljoen jaar geleden. 358 miljoen jaar geleden. 289 miljoen jaar geleden. 252 miljoen jaar geleden. 201 miljoen jaar geleden
Ongeveer 160 miljoen jaar lang hebben er dinosaurussen op de aarde geleefd. Er waren meer dan 1100 verschillende soorten die overal leefden. 65 miljoen zijn ze plotseling uitgestorven. Er zijn al veel
Nadere informatieW.O. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER
P ZEK NAAR DIN S! W.. Tweede leerjaar Geert DE JAEGER Wat weten we reeds over dino s? We gebruiken vaak de afkorting dino's. Eigenlijk zeg je dinosaurussen of dinosauriërs. Dat betekent : reuzen hagedis.
Nadere informatieEVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 5 Evolutie vogels en zoogdieren
EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 5 Evolutie vogels en zoogdieren PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd
Nadere informatieWerkstuk door M woorden 15 juni keer beoordeeld. Wat zijn Pterosauriërs Inleiding:
Werkstuk door M. 1487 woorden 15 juni 2001 7 70 keer beoordeeld Vak Biologie Wat zijn Pterosauriërs Inleiding: Dit werkstuk gaat over Pterosauriërs, ik heb hiervoor gekozen omdat ik dit nog de meest interessantste
Nadere informatieDieren (deel 2) Indeling dierenrijk. Cursus Natuur-in-zicht. 2 hoofdgroepen: GEWERVELDEN. * In deze cursus ligt de nadruk op de gewervelden 15/09/2011
Dieren (deel 2) Cursus Natuur-in-zicht 1 Indeling dierenrijk 2 hoofdgroepen: ONGEWERVELDEN GEWERVELDEN * In deze cursus ligt de nadruk op de gewervelden Dieren 2 Cursus Natuur-in-zicht 2 1 enkele ongewervelden
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 3016 woorden 1 februari keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 3016 woorden 1 februari 2003 6,5 343 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Ik ga het hebben over de Tyrannosaurus rex. Dit was een dinosaurus die leefde zo n 65 miljoen jaar
Nadere informatieExamentrainer. Vragen. Een erfelijke ziekte
Examentrainer Vragen Een erfelijke ziekte FH is een erfelijke ziekte die het gevolg is van een mutatie in een bepaald gen. FH-patiënten hebben te veel cholesterol in hun bloed. Cholesterol zet zich vast
Nadere informatieAllemaal Dinosaurussen
Allemaal Dinosaurussen Ruben Schneijdenberg Allemaal dinosaurus sen Minidinosaurussen Onder :een impressie van een dinosaurusembryo. versteende eieren en embryo s geven paleontologen waardevolle informatie.
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING VMBO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatieSpreekbeurt Dinosaurussen
Spreekbeurt Dinosaurussen 17 maart 2008 - Daniël Kuckartz - Groep 6 1: Krijt-tijdperk 2: Zoogdier/Eieren 2B: Embryo 3: Landdino s 4: Waterdino s 5: Vliegende dino s 6: Gewicht 7: Lengte 8: Voortbeweging
Nadere informatieZoogdieren vs T. rex ALAAARM! N T. REX! HEE! WIE PRIKT DAAR IN M N POOT? Haha, flauwe grap!
Zoogdieren vs T. rex Hee, vertelde ik jullie al dat ik een T. rex heb verslagen Haha, flauwe grap Ik meen het. Ik vond n prachtige dennenappel bij de triceratopsen... Droom verder, held n Onverwachte aanval...
Nadere informatieEXPO DINO ADVENTURE LESMAP
LESMAP EXPO DINO ADVENTURE LESMAP Ter voorbereiding aan jullie bezoek...2 Voorwoord...3 Opstelling expo op basis van vier tijdperken...4 Toelichting gebruik audioguide....5 Activiteiten voor kinderen..............................................................................................
Nadere informatiePROJECT DINOSAURIERS NOV 2015 JAN 2016 DIPLODOCUS
PROJECT DINOSAURIERS NOV 2015 JAN 2016 NEL DIPLODOCUS Onze planeet zag er helemaal anders uit dan nu in de tijd van de dinosauriërs; Het was warm en vochtig, veel wouden, reuzegrote varens, geen bloemen
Nadere informatieTIJDLIJN. Een reis door de geschiedenis
De OERKNAL! Wetenschappers denken dat zo n 13,7 miljard aardse jaren geleden alles in het heelal samengeperst was tot een gloeiend heet punt. Tijdens een enorme oerexplosie ontstonden uit dat punt materie
Nadere informatieEVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS. College 5 Synapside reptielen en de eerste zoogdieren
EVOLUTIE VAN DINO TOT MUS EN MUIS College 5 Synapside reptielen en de eerste zoogdieren PROGRAMMA 1. Inleiding, tijdsbeelden en fossielen 2. Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen 3. Van sauriër
Nadere informatieLesbrief T. rex voedselweb
Lesbrief T. rex voedselweb Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Zelfstandig Doel van de opdracht: Het ontdekken dat niet alle dinosauriërs in dezelfde
Nadere informatieOrdening. Voor groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs. D M O B - B & E - j u l i - 2 0 1 2
Ordening Voor groep 6, 7 en 8 van het basisonderwijs D M O B - B & E - j u l i - 2 0 1 2 1 In de dierentuin leven heel veel dieren. Sommige lijken op elkaar, andere juist helemaal niet. Door te kijken
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING HAVO / VWO EN EVOLUTIE Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK KENMERKEN Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie
Nadere informatieAuditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen
Auditieve oefeningen bij het thema: dinosaurussen Boek van de week: 1; De archeoloog 2; Dinosaurussen 3; Tom en de dinosaurussen in het museum 4; Dinosaurussen Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende
Nadere informatieWerkblad schedels groep 1
Werkblad schedels groep 1 De lengte van het dier is ongeveer 5 keer de lengte van de schedel Hoe lang is de schedel? Meet langs de zijkant Hoe breed is de oogkas? Schedel nr 1 Schedel nr 2 Schedel nr 3
Nadere informatieInfo plus Dinosauriërs
Project Dieren C- verrijking week Info plus Dinosauriërs Stel je voor: Je staat in een bos, met allerlei bomen, die je nog nooit hebt gezien. Hoge naaldbomen, zegelbomen, schubboomsoorten, encyicaden (hoge,
Nadere informatieEvolutie, wat is dat nu feitelijk?!
Evolutie, wat is dat nu feitelijk?! Heb je je wel eens afgevraagd waarom er zo veel verschillende soorten vlinders, vogels of vissen zijn? Waarom is er niet gewoon één soort van die dieren? Er is toch
Nadere informatieEVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee
EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 2 Ontwikkeling van het leven in de zee PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4.
Nadere informatieAntwoorden Biologie Thema 5
Antwoorden Biologie Thema 5 Antwoorden door een scholier 697 woorden 9 juni 2003 6,8 323 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Basisstof 1 Opdracht 1 1. Het fenotype zijn de zichtbare
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL 2006
Bijlage VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 2 BIOLOGIE CSE GL EN TL Deze bijlage bevat informatie. 600051-2-588b REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen
Nadere informatieAAN PASSEN DOET OVERLEVEN
AAN PASSEN DOET OVERLEVEN O: 4/1 a 2 S o o r t Wanneer behoren organismen tot dezelfde soort? b Horen paard en ezel tot dezelfde soort?, omdat c Horen teckel en Duitse herder tot dezelfde soort?, omdat
Nadere informatieKaartenset gewervelde dieren
Kaartenset gewervelde dieren Deze set met plaatjes is het tweede en laatste deel van de kaartjes met gewervelde- en ongewervelde dieren op. Ieder kaartje bevat een afbeelding van het dier in kwestie, met
Nadere informatieDino Argentino, 150 miljoen jaar dinosauriërs in Naturalis. door Joke Stemvers-van Bemmel en Piet Stemvers (fotografie)
Dino Argentino, 150 miljoen jaar dinosauriërs in Naturalis door Joke Stemvers-van Bemmel en Piet Stemvers (fotografie) Met het verblijf van een flink contingent dinosauriërs uit Argentinië in Naturalis
Nadere informatie4. Sterk dino-rekenwerk
4. Sterk dino-rekenwerk Vul aan met +, - en = 7 + 8 = 20-5 20 4 12 4 100 45 30 25 25 30 45 100 1 000 400 300 300 670 300 250 120 340 300 28 12 Vul aan met > of < of = 45 : 9 2 x 3 100 x 8 1000 200 70 x
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2013 tijdvak 1 biologie CSE GL en TL Deze bijlage bevat informatie. GT-0191-a-13-1-b Dieren van Australië Lees eerst informatie 1 tot en met 6 en beantwoord dan vraag 38 tot en met
Nadere informatieEindexamen biologie vmbo gl/tl II
REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen afgebeeld. Elke soort behoort tot een bepaalde groep van de reptielen: dier 1 behoort tot de krokodillen,
Nadere informatieJuf Kim Afkomstig van:
Naam:. klas: 1 Beste leerlingen van juf haar klas. Zo dadelijk gaan jullie beginnen met het thema dinosaurussen. Jullie zullen van juf zeer veel leren door de bundel die jullie gaan krijgen, maar jullie
Nadere informatieOpdracht 1 De Tijdlijn
590 miljoen Opdracht 1 De Tijdlijn Kleurpotloden Door het werk van geologen is veel duidelijk geworden over planten en dieren die vroeger leefden. Om het overzichtelijk te maken werden ze ingedeeld in
Nadere informatieBijlage-VMBO-KB 2006 BIOLOGIE CSE KB. tijdvak 2. Deze bijlage bevat informatie b
Bijlage-VMBO-KB 2006 tijdvak 2 BIOLOGIE CSE KB Deze bijlage bevat informatie. 600051-2-663b REPTIELEN INFORMATIE 1 VERSCHILLENDE GROEPEN In de afbeelding hieronder staan vier soorten reptielen afgebeeld.
Nadere informatieDE BLAUWE AARDE. College 4 Water in een rugzak, leven buiten het water
DE BLAUWE AARDE College 4 Water in een rugzak, leven buiten het water PROGRAMMA 1. Water als leven brengend molecuul 2. Leven in zee 3. Leven in sloot en plas 4. Water in een rugzak, leven buiten het water
Nadere informatieHOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6.
INLEIDING BLZ 2. HOOFDSTUK 1 HET ONTSTAAN VAN HET LEVEN OP AARDE BLZ 3. HOOFDSTUK 2 DE IRRITATOR BLZ 4. HOOFDSTUK 3 DE VELOCIRAPTOR BLZ 5. HOOFDSTUK 4 DE SPINOSAURUS BLZ 6. HOOFDSTUK 5 TYRANOSAURUS REX
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dino's
Werkstuk Biologie Dino's Werkstuk door een scholier 2359 woorden 20 maart 2004 5,3 111 keer beoordeeld Vak Biologie Is een dino warm-koudbloedig? Reptielen zijn koudbloedig, vogels zijn warmbloedig en
Nadere informatieBeestige bundel van: 1
Beestige bundel van: 1 2 Ordening van organismen organisme = een levend wezen, iets wat leeft. Er zijn meer dan anderhalf miljoen soorten organismen. Om een overzicht te krijgen worden deze organismen
Nadere informatie1. Mensapen (mensapengebouw, binnen en buiten) Welke ledematen zijn het langst bij de chimpansee?
Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde van Antwerpen Educatieve dienst Werkblad ATLETEN te WATER, te LAND en in de LUCHT: beweging bij gewervelde dieren. Naam: Klas: Het is je taak om te observeren. En
Nadere informatieGalerij van de Evolutie
Galerij van de Evolutie Werkblad Niveau 3 RODE DRAAD 1) De galerij van de evolutie leidt je in 6 hoofdstukken van het prille leven tot de huidige tijd. Uiteraard beperkt evolutie zich niet tot deze 6 periodes
Nadere informatieVMBO. Docenthandleiding. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ORDENING VMBO EN EVOLUTIE Docenthandleiding LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van LEUK DAT U GEKOZEN HEEFT OM EEN BEZOEK TE BRENGEN AAN DIERENRIJK OPBOUW LESPAKKET ln deze
Nadere informatieOrdening. Groep 4 en 5 van het basisonderwijs
Ordening Groep 4 en 5 van het basisonderwijs Hallo, welkom in Ouwehands Dierenpark! Met deze Doe Mee kom je veel verschillende dieren tegen. Probeer de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Als je het
Nadere informatieEn toen kwam Darwin. On the origin of species. 1. Het ontstaan van het leven. Fossielen. 2. Getuigen van deevolutietheorie
On the origin of species En toen kwam Darwin 1. Het ontstaan van het leven 2. Getuigen van deevolutietheorie Verklaring voor het ontstaan van leven komt voor in alle culturen. Creationisme Nemen de bijbel
Nadere informatieAntwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari keer beoordeeld
Antwoorden door een scholier 1825 woorden 28 februari 2005 6 511 keer beoordeeld Vak Biologie Biologie Thema 5 Opdracht 1 1. Het uiterlijk is een fenotype van een organisme. 2. Alle erfelijke informatie
Nadere informatieDierenrijk. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres E i Kiwijs 06 September 2011 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/32475 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.
Nadere informatieProject Dieren. Week 1AB: Algemeen
Project Dieren. Week 1AB: Algemeen Info: Leven op aarde Een fossiel is een afdruk in een steen van een schelp, dier of plant. Bijna vier miljard jaar geleden begon in de zee het eerste leven. Dat waren
Nadere informatieOnze bijzondere planeet De aarde is een bijzondere planeet. Er zijn in het heelal veel meer planeten. Leven op onze planeet is mogelijk door de zon.
Project Dieren C- verrijking week 1 Info plus Algemeen Tijdbalk Het is heel moeilijk om je voor te stellen hoe lang geleden de aarde is ontstaan. Hoe lang duurde het voordat het eerste leven ontstond?
Nadere informatie{ Plesiosaurus } { Lambeosaurus } { Stegosaurus } Bones. en andere pr ehistor ische dieren. { Triceratops } { Pterosaurus } { Ichthyosaurus }
{ Plesiosaurus } { Lambeosaurus } { Stegosaurus } Bones d in o sa u r u ss e n en andere pr ehistor ische dieren { Triceratops } { Pterosaurus } { Ichthyosaurus } www.kosmosuitgevers.nl Oorspronkelijke
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing De prehistorie
Werkstuk Levensbeschouwing De prehistorie Werkstuk door een scholier 2068 woorden 28 november 2006 5,5 250 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Hoofdstuk 1: Wat is prehistorie? Prehistorie betekend:voor
Nadere informatieGalápagos-eilanden. Inleiding. Inhoudsopgave. 1. Algemeen
Galápagos-eilanden Inleiding Ik wil mijn spreekbeurt graag houden over de Galápagos-eilanden. De Galápagos-eilanden liggen in de Stille Oceaan en zijn heel bijzonder omdat er dieren en planten leven die
Nadere informatieLesbrief Welkom T. rex! 1
Welkom T. rex! 1 Doelgroep: Lesduur: Werkvorm: Leerstofgebied: Leerdoelen: Vereiste voorkennis: Materiaal: BO: Groep 5 t/m 8, VO: Brugklas Zonder bottenbingo: ± 50 minuten; mèt bottenbingo: 70 minuten
Nadere informatieOver haaien, vissen en bruinvissen. Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen.
VO Werkblad Doel: Leerlingen ontdekken het verschil tussen hondshaaien, bruinvissen en vissen. Materialen: - Werkblad 3: - Potlood - Filmpjes: Dolfijnen, bruinvissen en vissen. De filmpjes zijn te vinden
Nadere informatieDocentenhandleiding. Beestenboel
Docentenhandleiding Beestenboel Inhoud 1 Inleiding Beestenboel 2 a. Educatief programma 2 b. Leerdoelen 2 c. Doelgroep 2 d. Tijd 2 e. Indeling programma 3 f. Kosten 3 g. Praktische informatie 3 2 Voorbereidende
Nadere informatieOntdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen. Voor kinderen van 6 tot 8 jaar
Ontdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen Voor kinderen van 6 tot 8 jaar Inkomhal De walvis in de inkomhal Dit is geen dino maar een bultrugwalvis. Bekijk het skelet goed: wat heeft
Nadere informatieReflectiekaart. Vooraf: Wat moeten ze kunnen: Wat moeten ze kennen: Omschrijf wat kinderen volgens jou moeten kennen en kunnen
Reflectiekaart 3.2.3.09 Dieren uit de hele wereld met elkaar vergelijken en classificeren: ongewervelde dieren (insecten) / gewervelde dieren(vissen, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren). Omschrijf
Nadere informatieLesbrief T. rex talenten
Lesbrief T. rex talenten Doelgroep: Groep 4 t/m 8 Lesduur: ± 45 minuten Leerstofgebied: Wereldoriëntatie Werkvorm: Groepjes Doel van de opdracht: Het zelf onderzoeker zijn Het gedrag van T. rex imiteren
Nadere informatieKosmische Vertellingen. Het Ontstaan van het Zonnestelsel. Het Zwarte Tijdlint
Kosmische Vertellingen Het Ontstaan van het Zonnestelsel Het Zwarte Tijdlint Handleiding voor het werken met het Zwarte Tijdlint Kosmische Vertellingen Het Ontstaan van ons Zonnestelsel Het Zwarte Tijdlint
Nadere informatieHet Menselijke skelet vertelt
Het Menselijke skelet vertelt o 1 Hoi! Ik ben Evy Cuypers, archeologe! Ik ben François-Xavier, fysisch antropoloog! "Op de opgravingen te Tell Tweini in Syrië hebben we een graf ontdekt. Na het voorzichtig
Nadere informatieGeraamte vmbo-b12. banner. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/62359
banner Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 03 juli 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/62359 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieEVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens
EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens
Nadere informatie15 Romp, staart en ledematen
15 Romp, staart en ledematen ROMP, STAART BIOTOOPSTUDIE EN LEDEMATEN LES 1 Welk verband bestaat er tussen de vorm van de romp en de voedingsgewoonten van een gewerveld dier? Noteer onder elke foto wat
Nadere informatieEVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS. College 6 Evolutie mens
EVOLUTIE VAN OERSOEP TOT OERMENS College 6 Evolutie mens PROGRAMMA 1. Aarde en Kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens
Nadere informatieZoogdieren die voorkomen op De Pan.
Zoogdieren die voorkomen op De Pan. Zoogdieren (Mammalia) vormen een klasse van warmbloedige, meestal levendbarende chordadieren die hun jongen zogen met borstvoeding. Ze zijn deel van de Amniota en zijn
Nadere informatieInhoud. Inleiding blz. 3. Wat is een fossiel? blz. 4. Hoe fossielen ontstaan blz. 5. Fossielen van zacht weefsel blz. 6. Zeedieren blz.
Door: Oscar Zuethoff Groep 6b - Meneer Jos & Ingrid Februari 2008 Inhoud Inleiding blz. 3 Wat is een fossiel? blz. 4 Hoe fossielen ontstaan blz. 5 Fossielen van zacht weefsel blz. 6 Zeedieren blz. 7 De
Nadere informatieUITZONDERLIJKE DINO S EN VLIEGENDE REPTIELEN
Oog in oog met Oog in oog met Alles over minder bekende theropoden, sauropoden, pterosaurussen, vliegende reptielen en de eerste vogels! De illustraties zijn prachtig. Dit is een boek dat jongeren zullen
Nadere informatieLESPAKKET ORDENING EN EVOLUTIE
LESPAKKET ORDENING HAVO / VWO EN EVOLUTIE Docenthandleiding LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN DIERENRIJK Lespakket Ordening en Evolutie HAVO / VWO 1 Dierenrijk is onderdeel van LEUK DAT U GEKOZEN HEEFT OM
Nadere informatieDe OPKOMST en ONDERGANG van de DINOSAURUS
De OPKOMST en ONDERGANG van de DINOSAURUS Meld je aan voor onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van de nieuwste boeken van Ambo Anthos uitgevers via www.amboanthos.nl/nieuwsbrief. STEVE BRUSATTE
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Dinosaurus
Werkstuk Geschiedenis Dinosaurus Werkstuk door een scholier 3462 woorden 11 maart 2003 5,9 440 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik het strakke beesten vind
Nadere informatieNaam: REPTIELEN. Vraag 1. Noem vier kenmerken van een reptiel. Vraag 1b. Welke (soorten) reptielen ken je al? pagina 1 van 8
Naam: REPTIELEN Reptielen zijn gewervelde dieren en ze leven voornamelijk op het land. Ze zijn koudbloedig en hebben de omgevingstemperatuur dus nodig om hun lichaamstemperatuur te regelen. De huid van
Nadere informatieKosmische Vertellingen
Kosmische Vertellingen Het Ontstaan van het Zonnestelsel De Klok van de Tijdperken Handleiding voor het werken met de Klok van de Tijdperken Kosmische Vertellingen Het Ontstaan van het Zonnestelsel De
Nadere informatieOntdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen. Voor kinderen van 9 tot 12 jaar
Ontdek de topstukken van het Museum voor Natuurwetenschappen Voor kinderen van 9 tot 12 jaar Inkomhal De walvis in de inkomhal Dit is het skelet van een bultrugwalvis. Dit exemplaar behoort tot een soort
Nadere informatieHENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL Docent: A. Sewsahai HAVO
HENRY N. HASSENKHAN SCHOLENGEMEENSCHAP LELYDORP [HHS-SGL Docent: A. Sewsahai HAVO Doelsstellingen De student moet de verschillen kunnen noemen tussen gaswisseling in de lucht en gaswisseling in het water
Nadere informatieKosmische Vertellingen. Het Ontstaan van het leven op Aarde. De Tijdlijn van het Leven
Kosmische Vertellingen Het Ontstaan van het leven op Aarde De Tijdlijn van het Leven Handleiding voor het werken met de Tijdlijn van het Leven De Tijdlijn van het Leven Inleiding Er bestaat een samenhang
Nadere informatieinhoud 1. Kom jij uit een ei? 2. Dieren uit een ei. 3. Vogels 4. Vissen 5. Insecten 6. Spinnen 7. Reptielen 8. Kikkers en padden 9.
Het ei inhoud. Kom jij uit een ei? 3. Dieren uit een ei. 5 3. Vogels 7 4. Vissen 8 5. Insecten 0 6. Spinnen 3 7. Reptielen 4 8. Kikkers en padden 5 9. Filmpje 6 Pluskaarten 7 Bronnen en foto s 9 Colofon
Nadere informatieBIBLIOTECA NACIONAL ARUBA. Zeeschildpadden
1 BIBLIOTECA NACIONAL ARUBA Zeeschildpadden 2 INHOUDSOPGAVE Zeeschildpadden... 3 De trek van de schildpad... 3 Bescherming... 3 Bouw... 3 Soorten schildpadden... 4 De groene schildpad... 4 Karetschildpad
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Skelet Hoofdstuk 1 Waarom een spreekbeurt over het skelet? Ik wil graag een spreekbeurt over het skelet houden omdat ik het een interessant onderwerp vind. Ik wil aan jullie laten zien dat het skelet niet
Nadere informatieEen. hoort erbij! Over dieren uit een ei. groepen 3-5
Een hoort erbij! Over dieren uit een ei groepen 3-5 1. Een ei hoort erbij Veel dieren leggen eieren: vogels en vissen. Maar ook insecten leggen kleine eitjes. Uit dat eitje komt een klein diertje. Dat
Nadere informatie1. Fossielen, dood of levend?
1. Fossielen, dood of levend? Op veel plaatsen op aarde kun je fossielen vinden. Deze oeroude overblijfselen van organismen vertellen een deel van het levensverhaal van de aarde. Soms worden er planten
Nadere informatieFlamingo. infoblad. Phoenicopterus ruber
infoblad Flamingo Phoenicopterus ruber Je kent ze vast wel, die mooie grote knalroze vogels die je heel vaak ziet lopen door het water van binnenwateren en zoutpannen. Als je bijvoorbeeld bij Jan Kok komt
Nadere informatie5.7. Werkstuk door een scholier 1676 woorden 3 mei keer beoordeeld. Biologie voor jou. Kikkers en giraffes. Inhoud
Werkstuk door een scholier 1676 woorden 3 mei 2006 5.7 39 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Kikkers en giraffes Inhoud Inleiding Hoe ziet de giraf eruit? Snelheid en contact Hoe ziet
Nadere informatie1. In l e id in g. 2. D o e l va n h e t s p e l. 6 overlevingskaarten (Spelvariant I en II ) 6 gebeurteniskaarten ( Spelvariant II)
1. In l e id in g Lang geleden leefden er dinosaurussen op de aarde. De kleinsten aten vooral aas. De middelgrote jagers aten de kleintjes op, om vervolgens zelf het onderspit te delven tegenover de grootste
Nadere informatieEnkele restanten van het reptiel Placodus uit de Winterswijkse Muschelkalk
Grondboor pag.175 Oldenzaal en Hamer 6 1978 179 6 fig. december 1978 Enkele restanten van het reptiel Placodus uit de Winterswijkse Muschelkalk H.W. Oosterink SUMMARY Mention of some fossil remainders
Nadere informatieWerkstuk Biologie Slangen
Werkstuk Biologie Slangen Werkstuk door een scholier 1207 woorden 13 juni 2005 6,7 137 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoud Hoofdstuk 1: Wat zijn Slangen Hoofdstuk 2: Hoe actief zijn Slangen Hoofdstuk 3:
Nadere informatieMeer dan 60 levensechte, geanimeerde dino s veroveren Paleis 2 vanaf 20 mei
VIP PERSUITNODIGING - AVANT PREMIERE Dé zomerexpo voor de hele familie! De grootste dino expo ooit komt naar Brussel! EXPO DINO WORLD Meer dan 60 levensechte, geanimeerde dino s veroveren Paleis 2 vanaf
Nadere informatieProject Dieren. Week 1CD: Algemeen
Project Dieren. Week 1CD: Algemeen Info: Leven op aarde Een fossiel is een afdruk in steen van een schelp, dier of plant. Alle dieren zijn niet tegelijk ontstaan, ze zijn langzamerhand ontwikkeld. Dat
Nadere informatieSCHOOLZWEMMEN. DOE-HET-ZELF LES Basisonderwijs groep 3 & 4
SCHOOLZWEMMEN DOE-HET-ZELF LES Basisonderwijs groep 3 & 4 Inhoudsopgave ALGEMENE INFORMATIE Het doel van de les blz. 2 Praktische zaken blz. 2 ACHTERGRONDINFORMATIE Alles over verschillende manieren van
Nadere informatie11/19/2012. Systeem Aarde-6:het Mesozoicum. Perm/Trias Paleozoicum-Mesozoicum)massa extinctie Pangea
Systeem Aarde-6:het Mesozoicum Perm/Trias Paleozoicum-Mesozoicum)massa extinctie Pangea Atmosfeer: hoge CO 2 waarden Klimaatsverandering (landklimaat) Hydrosfeer: warme oceanen, anoxia Lithosfeer: hoge
Nadere informatieStamboek Ocadia sinensis Jaar overzicht 2004
Stamboek Ocadia sinensis Jaar overzicht 2004 Ruben Lybaert februari 2005 Pagina - 1 - Inhoud 1. Voorstelling 1.1 voorstellen stamboek: ontstaan en doelstellingen 1.2 korte soortbeschrijving Ocadia sinensis
Nadere informatieWerkstuk Biologie Evolutie van de mens
Werkstuk Biologie Evolutie van de mens Werkstuk door een scholier 2033 woorden 27 januari 2011 6,2 101 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Inleiding. Ik heb voor dit onderwerp gekozen
Nadere informatieWEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT
V.O.B.o.W. nr. 76 november 2012 België-Belgique P.B. 8800 Roeselare 1 BC 6675 P 409155 WEST-VLAAMSE ARCHEOKRANT West-Vlaamse Archeokrant: Driemaandelijks tijdschrift, jaargang 20, afgiftekantoor Roeselare,
Nadere informatieDarwin en de evolutieleer
Darwin en de evolutieleer Joost Raeymaekers science4fun - 16 oktober 2009 Wie was Charles Darwin? - Een echte Engelsman uit de vorige eeuw (geboren in 1809) - Wetenschapper - Studeerde biologie, de leer
Nadere informatieReptielen. Les 1 Kenmerken reptielen
Reptielen Les 1 Kenmerken reptielen Inhoud 1. De leerkracht vraagt aan de leerlingen of zij thuis huisdieren hebben of dat zij iemand kennen die een huisdier thuis heeft. 2. De leerkracht vertelt dat er
Nadere informatie6,2. Werkstuk door een scholier 2210 woorden 14 juni keer beoordeeld. Inleiding
Werkstuk door een scholier 2210 woorden 14 juni 2001 6,2 309 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Het gebit is een zeer belangrijk onderdeel in de vertering van ons voedsel. Het zorgt ervoor dat het
Nadere informatieAmfibieën. Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker. 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen.
Amfibieën Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen. Hulpmiddel Prezi les 1: http://prezi.com/hwpatwdyvqpv/?utm_campaign
Nadere informatieWELKOM. KOO Wat? Waarom? Hoe? Ouders?
WELKOM KOO Wat? Waarom? Hoe? Ouders? GESCHIEDENIS KOO 21 e Eeuw Wij leven en leren in de 21 e eeuw! Dat heeft alles te maken met de doelen die we willen bereiken: -Mensen die keuzes kunnen maken. -Mensen
Nadere informatie