6,5. Werkstuk door een scholier 3016 woorden 1 februari keer beoordeeld. Inleiding

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 3016 woorden 1 februari ,5 343 keer beoordeeld Vak Biologie Inleiding Ik ga het hebben over de Tyrannosaurus rex. Dit was een dinosaurus die leefde zo n 65 miljoen jaar geleden. Hij leefde dus in het Krijt tijdperk. Waarschijnlijk was elke dinosauriër gevreesd voor deze grote vleesetende dinosaurus. Hij verscheurde elke wezen met zijn tanden die wel soms tot 18 cm groot konden worden. Ik ga het hebben over de Tyrannosaurus rex, omdat ik al meer van deze dinosaurus heb gehoord. En al een beetje meer van deze dinosaurus af wist, omdat deze dinosaurus toch wel een van de populairste is. Graven en opborstelen Stukken van fossielen die blootliggen worden uitgegraven, door de rest van het gesteente voorzichtig weg te borstelen en te beitelen. Als men kleinere stukjes wil vinden worden het rotsgruis eventueel gezeefd. Gereedschap Als men grote stukken steen wil verwijderen dan gebruikt men een pikhouwel en een schop. Om nauwkeurig te werken zijn scherpe beitels en hamers nodig. Met borstels veegt men het stof weg. Men draagt vaak brillen en helmen bij dit soort werk. Bescherming van de fossielen De fossielen kunnen niet gewoon weggelegd worden. Ze moeten eerst een bescherminglaagje krijgen. Om deze fossielen te beschermen wordt een soort vloeipaper over het fossiel gelegd. Daarna wikkelt het men in met lappen gedrenkte gips of er wordt verbrande jute op het vloeipapier gelegd. Als het gips hard is kan het fossielen worden bewaard. De archivering Alle fossielen die zijn gevonden moeten natuurlijk gemerkt worden anders weet men niet wat bij wat hoort. Bij grote opgravingen worden gemakkelijk stukjes over het hoofd gezien als men geen controlelijst is Pagina 1 van 8

2 gemaakt. De botten worden ook genummerd zodat het skelet na de opgraving weer makkelijk in elkaar te zetten. Zijn er fossielen gevonden van het dier of van deze diergroep? Tyrannosaurus rex hoort tot de groep van de theropoden. Hij leefde voornamelijk in middenwesten van de Verenigde Staten in het late Krijt tijdperk. De Tyrannosaurus rex is familie van de Tarbosaurus. Dit was ook een enorme dinosaurus die eigenlijk dezelfde bouw had als de Tyrannosaurus rex. Het was ook een vleeseter. Hij had ook twee grote achterpoten en twee kleine voorpootjes. En was zo n twaalf meter lang. Naamgeving: Henry Osborn Kenmerken: het is een vleeseter, een carnivoor. Het is een tweevoeter, hij liep op zijn grote achterpoten en hij kan wel 14 meter lang worden. Fossielen zijn er gevonden in Montana. ( dit is een plaats/ stad in de Verenigde Staten. Hier is bijna het hele skelet van de Tyrannosaurus rex gevonden. In 1991 is in South Dakota een Tyrannosaurus rex gevonden met bijna een compleet skelet. Dit skelet is het meest complete wat men op aarde bezit. Het skelet werd aan een museum in Chicago verkocht voor maar liefst 8 miljoen dollar. Op fossiele botten is te zien waar spieren aangehecht waren en bloedvaten liepen. Tot 1998 is er niets gevonden van ingewanden van een dinosaurus, maar in Italië en China werden twee dinosauriërs gevonden waar nog alle ingewanden van te bestuderen waren. Dit waren natuurlijke rijke vondsten want zo kan men niet alleen het skelet tonen maar het hele lichaam van een dinosaurus. Nesten van dinosauriërs Dinosauriërs legden eieren op verschillende plaatsen ter wereld zijn fossielen van deze eieren gevonden. In sommige fossiele nesten zijn stukjes eierschaal en de skeletten van jongen bij elkaar gevonden. Het lijkt erop dat een volwassen dinosaurus de jonge dinosauriërs verzorgden en bewaakte tot dat ze op eigen benen konden staan. Opbouw van het lichaam Het skelet: Dinosauriërs waren gewervelde dieren. De ruggengraat moest erg sterk zijn wat anders zouden vele dinosauriërs in elkaar zakken. De ruggengraat was de basis van het skelet. De ruggengraat bevatte ook het ruggenmerg. De ruggenmerg heeft als functie: de hersenen met alle zenuwen in het lichaam verbinden. Op fossiele botten is te zien hoe de spieren aangehecht waren en hoe de bloedvaten liepen. Spijsvertering: Tyrannosaurus rex was een vleeseter en verscheurde al zijn prooien met zijn vlijmscherpe tanden die soms wel 18 cm groot werden. Een Tyrannosaurus rex had 50 tot 100 tanden afhankelijk van de Pagina 2 van 8

3 leeftijd. Hij had een maag van en inhoud van 3 tot 4 meter en in deze maag verteerde hij al zijn voedsel met behulp van maagstenen. Nadat het voedsel was verteerd in de maag werd het nog een sin de darmen verteerd en de resten werden uitgescheiden via de anus. Bloedsomloop: Het hart van een Tyrannosaurus was net zo groot als een varken. Dat is erg groot, want ons hart is net zo groot als een hand. Het was dan ook wel nodig dat hij een groot hart had, want hij moest veel bloed door zijn hele lichaam pompen. Want hij was 6 meter hoog en van kop tot staart 15 meter lang. Voortplanting: Zoals alle reptielen legden dinosauriërs eieren. Het waren niet weinig eieren die ze legden. Soms waren het er zelfs wel 10 of 20 per keer. De embryo s ontwikkelden zich in de moeder en werden in de eileider verpakt in eierschalen van kalk. Het duurde niet lang voordat de kleine dino s uit de eieren kwamen. Binnen enkele weken kwamen ze al uit. Beweging: Tyrannosaurus rex had kleine voorpoten en hele grote gespierde achterpoten. Waarschijnlijk hadden deze kleine pootjes niet echt een functie. Zijn achterpoten waren erg groot en hij kon waarschijnlijk net zo hard lopen als een renpaard ( 50 km per uur ). Maar deze snelheid gelde alleen maar voor korte afstanden. Deze snelheid hield hij niet erg lang vol, omdat zijn lange en zware staart ham vaak in de weg zat en erg zwaar was. Ademhaling: Zoals als gewoonlijk ademen alle dieren. Ze hebben zuurstof nodig. Dit gaat als volgt: 1 De ribben en het borstbeen bewegen omhoog. 2 De borstholte wordt groter. 3 De longen worden groter. En vervolgens adem je in. Deze methode noemen we de ribademhaling of ook wel borstademhaling. Als je uitademt gebeurt alles omgekeerd: 1 De ribben en het borstbeen bewegen omlaag. 2 De borstholte wordt kleiner. 3 De longen worden groter. En vervolgens adem je uit. ( bij ribademhaling ). De longen van de Tyrannosaurus rex waren erg groot. Ze waren net zo groot als een auto. Het controlecentrum: De Tyrannosaurus rex had een grote schedel. Deze schedel beschermde al zijn zintuigen en zijn hersenen. Net als bij andere reptielen. Lag de schedelholte erg diep in de schedel. Net zo als een lucifersdoosje in een schoenendoos. Het lichaam van de Tyrannosaurus rex en enkele schedels. In welk tijdperk leefde de Tyrannosaurus rex? De Tyrannosaurus rex leefde in het krijt tijdperk. In dit tijdperk leefde de meeste dinosauriërs. En ook stierven de meeste in dit tijdperk uit. De opkomst van de dinosauriërs was in het Trias tijdperk. Dit is zo n 250 miljoen jaar geleden. Maar ze begonnen zich rond 225 miljoen geleden te ontwikkelen. De eerste dinosauriërs eenvoudig gebouwde dinosauriërs. Later ontstonden er steeds ingewikkeldere dinosauriërs. Pagina 3 van 8

4 Dit heet evolutie. Evolutie is een geleide ontwikkeling, waarbij uit eenvoudig gebouwde organisme ingewikkelder gebouwde organisme ontstaan. De evolutietheorie gaat uit van veranderingen in genotypen, natuurlijke selectie en het ontstaan van nieuwe soorten. Zo ontstonden er dus eenvoudige gebouwde dinosauriërs in ingewikkeldere gebouwde dinosauriërs. En deze ingewikkeldere dinosauriërs ontstonden in het Krijt tijdperk en daar hoort de Tyrannosaurus rex ook bij. Dit is een kaartje van de drie tijdperken waarin de dinosauriërs leefde. In het laatste tijdperk is de Tyrannosaurus ontstaan. ( zie het wittere gedeelte bij het Krijt tijdperk ). Waarom vreesde andere dinosauriërs voor de vleesetende Tyrannosaurus rex? Veel dinosauriërs waren bang voor de grote vleesetende Tyrannosaurus rex. Hij kon namelijk met zijn grote bek zijn prooi makkelijk verslinden. Hij had tanden van 18 cm en hij had 50 tot 100 tanden ( afhankelijk van leeftijd).. De Tyrannosaurus rex kon vrij goed zien en horen, maar de grote neusholtes wijzen erop dat het reukvermogen erg belangrijk was als hij moest zoeken naar een prooi. Volgens wetenschappers vielen ze andere dinosauriërs meestal alleen aan, maar waarschijnlijk vielen ze grote dinosauriërs soms in groepen aan. Meestal wonnen ze deze gevechten wel maar er waren ook dinosauriërs die zich erg goed konden verdedigen. Deze groepen dinosauriërs vielen ze dus ook niet vaak aan. Meestal waren dus dinosauriërs die zich niet goed konden verdedigen en niet erg snel waren een prooi voor de Tyrannosaurus rex. De Tyrannosaurus rex werd ook wel de heerser der reptielen genoemd. Warmbloedig of koudbloedig? Waren dinosauriërs warmbloedig zoals vogels of zoogdieren. Of waren ze koudbloedig zoals reptielen en konden ze dus hun lichaamstemperatuur niet regelen. Of waren ze iets ertussenin. Of waren er sommige dinosauriërs die warmbloedig waren en sommige koudbloedig. Als een dinosauriër warmbloedig is geweest dan zou hij sneller beweegt kunnen hebben dan een koudbloedige dinosauriër. Dan kun je je weer afvragen rende de Tyrannosaurus achter zijn prooi aan of viel hij vooral zieke of oude dinosauriërs aan. Of at hij overblijfselen van gestorven dieren. Een warmbloedig dier eet tien keer zoveel dan een koudbloedig dier. Het extra eten levert de energie om de lichaamstemperatuur om peil te houden en te bewegen. Dit zou een reden kunnen zijn dat de Tyrannosaurus rex een warmbloedig dier was, want hij at behoorlijk veel. Sommige dinosauriërs leefden in een koud klimaat. Dit kan ook een reden zijn dat ze warmbloedig zijn want ze moeten toch hun lichaamstemperatuur op peil houden. Hoe zouden ze anders kunnen overleven. Door hun vrij grote lichaam bleef hun lichaam ook bij kou constant. Misschien waren kleine vleeseters wel warmbloedig. Pagina 4 van 8

5 Als je een bot van een dinosaurus onder de microscoop legt blijkt het bot enkele warmbloedig kenmerken te hebben. Er zijn kleine holten, die op onafgebroken groei wijzen. Maar er zitten ook koudbloedige kenmerken in. Jaarringen waarbij de groei in de winter stopt. Dus eigenlijk zouden ze het allebei zijn. Is de neus dan misschien een bewijs of de dinosauriërs koud of warmbloedig waren. Zoogdieren en vogels hebben in hun neusschelpen dunne botplaatjes bedekt met vochtige huid, waardoor het warmteverlies bij het uitademen wordt beperkt. Koudbloedige dieren hebben zo n neusholte niet, omdat hun lichaamstemperatuur niet nauwkeurig geregeld werd. In 1995 werd ontdekt dat dinosauriërs zo n neusholte ook niet hebben. Is dit dan een reden om te zeggen dat dinosauriërs toch echt koudbloedig zijn. Wetenschappers blijven maar onderzoeken en tot die tijd zullen we er nog niet meer over weten. Wat waren de natuurlijke vijanden? Eigenlijk had de Tyrannosaurus rex geen vijanden, want hij was de heerser der reptielen. Iedere dinosaurus zag hem als een vijand, maar zelf hoefde hij nergens voor te vrezen. Tot welke diergroep behoorde de Tyrannosaurus rex? Hij hoorde tot de theropoden en was familie van de Tarbosaurus. Verder was de familie van de Tyrannosaurus niet zo heel erg groot. Als er heel veel Tyrannosaurussen op de aarde leefde dan zou er voor andere dinosauriërs maar een kleine overlevingskans zijn geweest. Er waren niet heel erg veel grote vleesetende dinosauriërs zoals de Tyrannosaurus rex. Natuurlijk behoorde hij tot de groep dinosaurussen. Maar in die groep dinosaurussen hoorde hij weer tot de theropoden. Op grond van welke kenmerken behoorde het dier tot deze groep? De groep theropoden stond om een aantal dingen bekend. Het waren carnivoren, dus het waren vleeseters. Ze verscheurden hun prooi met hun reusachtige tanden. Theropoden waren tweevoeters. Een goed voorbeeld is de Tyrannosaurus. Zijn kleine voorpootjes hadden eigenlijk niet echt een functie. Hier zie je dus dat hij groter achterpoten had en hele kleine voorpootjes. En liep dus op zijn reusachtige achterpoten. En lopen op hun achterpoten dat deden alle theropoden. Welke andere uitgestorven soorten horen ook tot deze afdeling? De groep van de theropoden was vrij groot, maar ze waren niet allemaal zo reusachtig als de Tyrannosaurus. Enkele Dinosauriërs die tot deze groep behoren zijn: De Afrovenator: Hij leefde in Noord-Afrika in het vroege Krijt tijdperk. Hij is familie van de Allosaurus en de Megalosaurus. De Afrovenator was ongeveer 10 meter lang. De Allosaurus: Hij leefde in het zelfde gebied dan de Afrovenator. Hij leefde dus ook in Noord-Afrika in het Pagina 5 van 8

6 late Jura tijdperk. Hij was ook familie van de Afrovenator maar ook van de Megalosaurus. De Allosaurus is ongeveer 12 meter lang. De Aviminus: De Aviminus leefde in Mongolië in het late krijt tijdperk. Hij was famile van de Struthiomimus. En was ongeveer zo n 1.5 meter lang. De Ceratosaurus: De Caratosaurus behoorde eigenlijk tot twee groepen. Hij behoorde tot de theropoden en tot de sauropoden, maar ik schrijf nu de groep van de theropoden op, omdat deze groep behoort bij de Tyrannosaurus rex. Hij leefde in het midden-westen van de Verenigde-Staten. En was familie van de Coelophysis en de Dilophosaurus. De Ceratosaurus was ongeveer 6 meter lang. De Coelophysis: Hij leefde in New-Mexico en het late Trias tijdperk. Hij was familie van de Ceratosaurus en de Dilophosaurus. En hij was ongeveer 3 meter lang. De Compsognathus: Hij leefde in Duitsland in het late Jura tijdperk. Hij was familie van de Velociraptor en de Deinonychus. Hij was zo n 1.4 meter lang. De Deinonychus: Hij leefde in het Montana en Wyoming in de Verenigde-Staten in het vroege krijt tijdperk. En was 3 meter lang. De Eoraptor: De Eoraptor leefde in Argentinië in het late trias tijdperk. Hij was familie van de Herrerasaurus. De Eoraptor was ongeveer 1 meter lang. De Megalosaurus: Deze dinosaurus leefde in Europa in het midden van het jura tijdperk. Hij was familie van de Afrovenator en de Allosaurus en hij is ongeveer 9 meter lang. De Oviraptor: Hij leefde in Mongolië waar overigens veel dinosauriërs van de groep theropoden leefden. Hij leefde in het late krijt tijdperk. Hij was famile van de Struthiomimus en de Oviraptor was ongeveer 2 meter lang. De Struthiomimus: De Struthiomimus leefde in het midden-westen van de VS in het late krijt tijdperk. Hij was familie van de Avimimus. Hij was ongeveer 3-4 meter lang. De Tarbosaurus: De Tarbosaurus leefde in het late krijt tijdperk in Mongolië. Hij was familie van de Tyrannosaurus rex. Deze dinosaurus lijkt ook erg veel op de Tyrannosaurus rex, want de ze waren allebei vrij groot en ze waren allebei carnivoren en natuurlijk liepen ze allebei alleen op hun achterpoten. Niet alles is gelijk, want de Tarbosaurus leefde in een ander gebied. De Tarbosaurus leefde in het late krijt tijdperk in Mongolië en dat was eigenlijk het verschil tussen die twee. De Troodon: Hij leefde in Mongolië in het late krijt tijdperk. Hij was familie van de Deinonychus. En hij was ongeveer 2.4 meter lang. Pagina 6 van 8

7 De Velociraptor: Hij leefde ook in Mongolië en ook in het late krijt tijdperk. Hij was familie van de Compsognathus en de Deinonychus. De Velociraptor was ongeveer 2 meter lang. Dit waren alle dinosauriërs die tot de groep theropoden behoorden, maar als je het niet zo precies zou doen dan zou je alle dinosauriërs bij de diergroep van de Tyrannosaurus rex kunnen tellen. Waarom en hoe stierven de dinosauriërs uit? Misschien wel een van de belangrijkste vragen. Waarom stierven de dinosauriërs uit? Ging het in de loop van de jaren? Werden ze uitgeroeid? Misschien waren er wel jarenlang grote vulkaanuitbarstingen. Allemaal vragen die eerst niet beantwoord konden worden, maar door geologen en geleerden werden die vragen steeds makkelijker te beantwoorden. Er zijn twee redenen waarom dat de dinosauriërs zijn uitgestorven. 1 De dinosauriërs stierven uit door klimaatverandering. En die klimaatverandering vond weer plaats omdat er een gigantische meteoriet in de aarde insloeg met een doorsnee van 10 km. Deze gigantische meteoriet zou een krater veroorzaken van minstens 150 km en miljoenen tonnen stoffen en stenen omhoog werpen. De grote stenen zouden neervallen naast de krater maar de stoffen zouden in de atmosfeer terecht komen. Het zou jaren duren voordat deze stoffen terug op aarde zouden vallen. Als deze stoffen niet terug zouden vallen op aarde dan zou er zo lang een zwarte wolk om de aarde heen hangen. En deze zwarte wolk zou het zonlicht bedekken en daardoor kwam er geen zonlicht meer op aarde terecht. Omdat de wolken de zon bedekte kwamen er geen zonnestralen meer op de aarde terecht en hierdoor veranderde het klimaat het werd kouder. Deze meteoriet zorgde niet alleen voor deze grote zwarte wolken hij zorgde tevens ook nog voor een heleboel hitte. Nadat de meteoriet was ingeslagen kwam er veel hitte vrij en kwam er door de luchtdruk ook een harde wind. Een wind die een snelheid van 16 km per seconde haalde en door deze wind ging dus ook veel voedsel verloren. Als dit alle gevolgen zouden zijn dan zouden de dinosauriërs nog wel leven, maar ze konden zich niet aan het klimaat aanpassen en daardoor stierven ze uit. 2 Niet alleen een grote meteoriet zorgde voor uitsterving van de dinosauriërs, maar ook een vulkaan die 5 miljoen jaar achter elkaar lava uitspuwde. Deze lava verbrande veel bos en struiken dus veel voedsel voor de dinosauriërs verdween. Waarom stierven de dinosauriërs uit en bleven andere dieren leven? Deze vraag is makkelijk te beantwoorden. De dinosauriërs konden zich gewoon niet aan het klimaat aanpassen en dat konden andere dieren wel. Ik zal nu alle overlevers noemen en alle slachtoffers. Overlevers: Meeste plankton, meeste planten, meeste tweekleppigen, slakken, vissen, amfibieën, schildpadden, hagedissen en slangen, krokodillen, vogels en zoogdieren. Pagina 7 van 8

8 Alle slachtoffers: Foraminiferen, weekdieren, plesiosauriërs, mosasauriërs, pterosauriërs, en de dinosauriërs. Waar is de meteoriet precies ingeslagen? Nadat men bijna zeker wist dat een meteoriet in was geslagen op de aarde ging men op zoek naar deze reusachtige meteoor. Waar was de meteoriet terechtgekomen? In 1991 was het dan eindelijk zover de meteoriet was gevonden bij Chixulub. Dis is een plaats in Zuid- Mexico. Hier was een enorme krater die gedeeltelijk in zee lag. In 65 miljoen jaar was hij diep begraven onder allerlei gesteentelagen, maar de vorm werd door metingen goed zichtbaar. Nadat de vorm zeker was boorden geologen in het midden van de krater een gat en vinden bewijzen voor de hoge temperatuur en druk die was ontstaan bij de inslag van de reusachtige meteoriet. Maar was het wel de krater die 65 miljoen jaar geleden was ontstaan of zouden er meerdere meteorieten op de aarde zijn afgekomen? Deze vraag was nu ook echt belangrijk. In de jaren tachtig vonden geologen drie aanwijzingen dat dit de krater was waar ze op zoek naar waren. 1 Er was een hele dikke donkere laag rond de Caribische Zee die nergens anders ter wereld dikker was dan hier. 2 In de kust van de Caribische Zee vonden ze vreemde gesteente met grote blokken van oudere rotsen. 3 Tenslotte bleek na boringen dat de krater waar ze op zoek naar waren wel degelijk de krater was die 65 miljoen jaar geleden op de aarde is ingestort. Pagina 8 van 8