Qua Patet Orbis. jaargang 2009 nr 2 IN DIT NUMMER O.A. Beleidsvisie onderofficieren KM, geen papieren tijger

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Qua Patet Orbis. jaargang 2009 nr 2 IN DIT NUMMER O.A. Beleidsvisie onderofficieren KM, geen papieren tijger"

Transcriptie

1 jaargang 2009 nr 2 Qua Patet Orbis IN DIT NUMMER O.A. Beleidsvisie onderofficieren KM, geen papieren tijger 31ste Infanteriecompagnie Korps Mariniers verlaat Curaçao Bergtraining in Canada Oefening Loyal Engagement 2009 Kennismaking Marsof met Albanese Special Forces MSO en DPS vallen voor het eerste samen Tenue correct, vertrouwen gewekt toch? Voortgezette Vakopleiding Antilliaanse Militie in Amerika

2 Qua Patet Orbis jaargang 2009 nummer 2 Een uitgave van het Korps Mariniers Door de Commandant van het Korps Mariniers wordt een magazine uitgegeven genaamd Qua Patet Orbis, waarvan de inhoud bijdraagt tot het op peil houden van de professionele kennis van officieren en schepelingen van het Korps Mariniers en het vergroten van de saamhorigheid binnen het Korps Mariniers door het verstrekken van informatie in algemene zin. De samenstelling en uitgave van Qua Patet Orbis wordt verzorgd door de redactiecommissie. Als correspondent treedt op een actief dienend officier of schepeling van het Korps Mariniers. Qua Patet Orbis verschijnt in principe drie keer per jaar, te weten in de maanden april, juli en december. Aan de inzenders van in Qua Patet Orbis geplaatste artikelen wordt geen honorarium toegekend. Advertenties worden niet geplaatst. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Eind- en beeldredactie: Cees Baardman Redactiecommissie: KOLMARNS R.A. Hardenbol, voorzitter Leden: LTKOLMARNS T. Buijs MAJMARNS A.L.J. de Wit LTKOLMARNS H. Engelsman MAJMARNS M. den Hartog LTKOLMARNS W.J. Briggen MAJMARNS J.W. van Dijk LTKOLMARNS R.L. Poetiray KAPTMARNS S.M. Mastenbroek LTKOLMARNS S.J.C. Nommensen AOOMARNALG R.E. Ebbinge MAJMARNS. H. Schonewille SGTMARNALG J. Cohen Redactieadres: Van Ghentkazerne Redactie QPO t.a.v. Cees Baardman Toepad NJ Rotterdam C.Baardman.01@mindef.nl Lay-0ut: Wim Balyon [o b t b v] Druk: OBT bv, Den Haag Inhoud Voorwoord Commandant Korps Mariniers Column Korpsadjudant Korpsdiner voor onderofficieren 2008 Bedankbriefje Fam. Nijboer Beleidsvisie onderofficieren KM, geen papieren tijger Combat Tracker Course, spoorzoeken bij de Mexicaanse grens Roadmap United States Marine Corps deel 2 31-Infcie verlaat Curaçao De Potom nieuwe stijl JHAT-training in de USA Despatcheropleiding in België Netherlands Maritime Force: Inleiding Loyal Engagement 2009 bezien vanuit een logistiek perspectief Albanian Lion, TAC perspective Albanië, land in transitie (vervolg) Hr. Ms. Rotterdam Programma Hr. Ms. Rotterdam maart-mei 2009 Mariniers Training Commando: KC MOX: Lopende projecten, Mammut Barryvox Pulse en Scarpa T4 Bureau Evaluatie/Lessons Learned MTC: implementatie geleerde lessen Grand Prix Kenia Eerste Mariniersbataljon: Bergtraining Canada Medalparade DET Tsjaad 2 Verzoek ingewilligd. Canadese veteraan geëerd in België. Tweede Mariniersbataljon: Inleiding Commandant Opwerken Staf TFU7 22-Marnscie: Achttien weken tot Afghanistan 22-Marncie: Uruzgan Integration 23-Marnscie: Cooperative Lion Roemenië 24-Ostcie: Mariniers Training Groep Assault Engineers gaan 22-Marnscie joint ondersteunen tijdens TFE10 Verkpel: Ondersteuning bergtraining 1-Marnsbat te Canada Open Militair Kampioenschap Speedmars Oefening Caribbean Breeze Amfibisch Gevechtsteunbataljon: Inleiding commandant Marsof: Joint Combined SOTG in Cold Response Kennismaking met Albanese Special Forces Alpine Sprint 2009 MSO en DPS vallen voor het eerst samen MJEB: Joint Fire Exercise Anaconda 1-Btcie: Oefening Loyal Engagement 2-Btcie: Media-aandacht, ondersteuning Razende Bol schoon Amfibisch Logistiek Bataljon: Inleiding commandant Uitzending Tsjaad Zes maanden Dacos CJ8 Eufor Tchad/RCA Mariniers Opleidingscentrum: Tenue correct, vertrouwen gewekt toch? Live firing op het eiland Sazan, Albanië HF/VHF operator course op Aruba en Curaçao Van Ghentkazerne: Commando-overdracht Herdenking bombardement Rotterdam 14 mei 1940 Sportdag Mytylschool de Brug Rotterdamse Veteranendag Commandement der Zeemacht Caribisch Gebied 31-Infcie: Uit dienst stelling Pre-bergtraining Aruba Bergtraining te Bridgeport Marinekazerne Suffisant: Voortgezette Vakopleiding Antilliaanse Militie in Amerika Marinierskazerne Savaneta: Jungletraining eerste peloton 32-Infcie in Suriname Ronde van Aruba 2009 Open Dag Marinierskazerne Savaneta 2009 Mariniersmuseum Ooit was een marinier gouverneur van New York DVD Een Wereldkorps Eerste boek exemplaar voor Giovanni Hakkenberg Tentoonstelling Paul Kerrebijn Gericht op Vrede Sluitingsdatum inleveren kopij QPO 2009 nummer 3: 30 oktober 2009

3 Voorwoord Commandant Korps Mariniers Als deze QPO bij u op de deurmat ploft en ploffen doet ook deze dikke uitgave van ons prachtige korpsblad bevindt de versterkte marinierscompagnie, met als kern 22-Infcie, zich reeds in Afghanistan voor inzet als onderdeel van de TFU. De afgelopen maanden heb ik in Grafenwöhr en Bergen-Hohne kunnen zien hoe onze mannen en hun (vrouwelijke) collega s van de vloot zich opwerkten tot een hechte, professionele eenheid die zonder twijfel een aanwinst voor de TFU zal zijn. Er is hard gewerkt om de skills & drills en de procedures maximaal op de omstandigheden in het missiegebied en op de samenwerking met CLAS-eenheden toe te snijden. Ook het materieel is waar nodig aangevuld of aangepast. Zo heeft de Viking een ware metamorfose ondergaan om het voertuig naast zijn unieke terreinvaardigheid ook een betere bescherming tegen de uitwerking van onder andere IED s en RPG s te bieden. Om inter-operabel met het CLAS te zijn, is Nimcis van een interface (de ICRI) voorzien zodat ook met de (oudere) FM9000-serie van het CLAS kan worden gecommuniceerd. Met de conceptuele en fysieke component zit het dus wel snor. Uit eigen waarneming heb ik kunnen constateren dat ook de mentale component in orde is. De eenheid is zeer gemotiveerd om haar steentje bij te dragen aan de doelstellingen van de complexe missie in Afghanistan. Langs deze weg wil ik iedereen binnen en buiten het CZSK bedanken voor de inspanningen die zijn geleverd om de eenheid op tijd voor deze missie, die niet zonder gevaren is, klaar te stomen. Ik wens majoor Patrick van Rooij en zijn personeel alle sterkte toe bij deze uitdagende uitzending. Onvoorziene omstandigheden voorbehouden, zal ik de eenheid in september of oktober bezoeken. 3

4 De uitzending van een wat grotere eenheid levert het risico op dat kleinere bijdragen in de schaduw komen te staan. Ook die inspanningen zijn echter belangrijk voor vrede en veiligheid wereldwijd en voor de ervaringsopbouw binnen ons Korps. Naast alle individuele uitzendingen en dat zijn er nogal wat denk ik dan aan de inspanningen van onze Marsof aan boord van Nederlandse fregatten in de Golf van Aden en voor de kust van Somalië. Daarnaast zijn onze maritieme Special Forces samen met collega s van het Korps Commando Troepen (KCT) in Afghanistan actief, evenals Fire Support Teams (FST s) van de 120 mm Mortiercompagnie. Over de verrichtingen van de FST s in Afghanistan ontving ik op 9 juli jongstleden uit handen van majoor Emanuel Thomeer en kapitein Armand van Velzen een prachtig schilderij van de heer Paul Kerrebijn, dat vanaf heden in het Mariniersmuseum is te bewonderen. Jammer dat er geen extra zeefdruk was. In verband met alle ernstinzet ben ik ook blij met een andere ontwikkeling, te weten de oprichting van het Collegiaal Korps Netwerk (CKN). Op initiatief van kltz Anniek Reiff - Kranenburg (Coördinator Personeelszorg) en enkele onderofficieren van het Korps is aangevangen met het opzetten van een collegiaal netwerk. Dit netwerk bestaat uit mariniers die een eerste aanspreekpunt vormen voor collega s die behoefte hebben aan een collegiaal/ondersteunend gesprek, met name over missie-ervaringen of over andere taakgebonden incidenten en belevenissen. Daarnaast zijn zij opgeleid om in geval van calamiteiten (bijvoorbeeld gevechtsacties, een ernstig ongeval, etc.) collegiale opvang te verzorgen, waarbij zij een risicoinschatting maken van het effect hiervan op de individuele marinier. Indien daartoe aanleiding bestaat zal de netwerker vervolgens adviseren om contact op te nemen met de professionele hulpverlening. Het verschil met andere initiatieven is dat deze eerste opvang in nevenfunctie door collega-mariniers gebeurt die ook van de (uitgezonden) eenheid deel uitmaken. De inzet van korpsgenoten die eveneens in het missiegebied verkeren, werkt snel en laagdrempelig waardoor effectiever opvang kan worden geboden. Professionele hulpverlening, zoals de inzet van Sprint-teams 1, wordt hierdoor niet overbodig maar zit later in de zorgketen. Maandag 8 juni jongstleden vond de kick-off van het CKN plaats in aanwezigheid van Major Cameron March MBE (Royal Marines, retired), de grondlegger van het TRiM 2 -model waarop het CKN is gebaseerd. Het TriM-model is met succes bij de Britse krijgsmacht, politie en hulpverleningsdiensten geïntroduceerd. Alhoewel TRiM en het CKN serieuze onderwerpen zijn, werd de kick-off met de bekende Britse tongue-in-cheek humor gebracht. Inmiddels zijn de eerste CKN ers opgeleid en actief. Op 9 juli vond in de Van Braam Houckgeestkazerne de eerste terugkoppeling plaats van de werkgroepen die bezig zijn met de 1 Special Psychiatric Rapid Intervention Teams 2 Trauma Risk Management uitwerking van de ontwikkelpaden uit de korpsvisie Tijdens geanimeerde discussies gaven zo n honderd officieren en onderofficieren uit alle geledingen van het Korps hun verfrissende kijk op de concrete invulling van de negen ontwikkelpaden. Ik was blij verrast door de betrokkenheid van alle aanwezigen en de open manier waarop iedereen zijn mening gaf, vaak met de nodige humor. Duidelijk is wel dat de materie complex en met elkaar verweven is en dat de oplossingen die werden gesuggereerd, soms verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Het synchroniseren van de verschillende ontwikkelpaden (om tot een geïntegreerde aanpak te komen en te voorkomen dat de ideeën te ver uiteenlopen) zal een uitdaging zijn! Al met al was het een nuttige en plezierige dag die ertoe heeft bijgedragen dat de werkgroepen nu meer focus hebben en gevoel voor realiteit. Dat we nog bezig zijn met de uitwerking van de korpsvisie 2015 wil niet zeggen dat er in de praktijk niets mee gebeurt. Op het gebied van opleidingen (ontwikkelpad 9) is het initiatief genomen om de tekorten aan kaderleden terug te dringen. Dit plan, het plan Damen, dat in september door de Admiraliteitsraad zal worden behandeld, voorziet in het versneld inlopen van het kadertekort door een (meerjarige) extra opleidingsinspanning. Randvoorwaardelijk voor dit plan zijn voldoende instroom in de VVO en de beschikbaarheid van genoeg instructeurs. Over de invulling van de eerste randvoorwaarde ben ik optimistisch. De aanwas van nieuwe mariniers groeit (mede daardoor knelt het tekort aan kader momenteel meer) en door een betere voorlichting nemen ook de aanmeldingen voor de VVO toe. Daarnaast verwacht ik op termijn positieve resultaten van het project loopbaanlint (instroom van aspirant-mariniers en -korporaals uit de Regionale Opleidingscentra). De beschikbaarheid van voldoende instructiekader ligt lastiger omdat hiervoor een beroep moet worden gedaan op de categorie waarin juist schaarste bestaat en uitgerekend in een periode waarin het Korps voor ernst inzet grootschaliger aan de bak moet. Niets doen is echter geen optie, want dan holt het Korps verder uit onderofficieren zijn immers de ruggengraat van onze organisatie. Onder het motto dat hier de kosten voor de baten uitgaan, moet ik dus een beroep doen op het personeel dat door de tekorten toch al zwaar wordt belast. Waar mogelijk zal het CZSK prioriteiten in het oefenprogramma stellen en indien noodzakelijk eenheden tijdelijk op non-actief stellen. Ik doe dit niet graag maar het inlopen van de huidige tekorten is noodzakelijk voor een evenwichtige personeelsopbouw, waarbij de lasten over voldoende schouders kunnen worden verdeeld. Uiteindelijk worden we hier allemaal beter van. Ik realiseer mij dat dit een offer van met name het onderofficierskorps vergt (junioren en senioren) en dat dit soms tot teleurstellingen zal leiden omdat opwerkprogramma s en personeelsplanningen zullen moeten worden bijgesteld. Langs deze weg doe ik een beroep op u allen om de schouders eronder te zetten en het organisatiebelang boven het eigen belang te stellen. Ook dat is korpsgeest. Om de behoefte aan instructeurs voor de reeds 4

5 planmatig voorziene opleidingen (EVO en VVO) in de tweede helft van dit jaar en de eerste helft van volgende jaar te kunnen afdekken, heeft de leiding van het CZSK reeds prioriteiten moeten stellen. Ik besef dat dit sommigen onder u al heeft geraakt. Tijdens een recent bezoek aan Texel heb ik gemerkt dat dit voor individuele kaderleden soms verstrekkende gevolgen heeft. Ik zal P&O vragen naar maatwerk te streven en de betreffende eenheden te laten meedenken over de invulling van de gekozen oplossing. Ook op het terrein van ontwikkelpad 2 (verdere samenwerking tussen lichte amfibische infanterie en maritieme Special Forces ) zijn de nodige stappen gezet. In het kader van het zogeheten Hydraconcept werken 13-Infcie en SOF Marns regelmatig intensief samen. Het is mijn bedoeling om op basis van de opgedane ervaringen dit concept breder in het Korps toe te passen. Als volgende stap zal ook 32-Infcie op Aruba bij dit concept worden betrokken. Hiertoe zullen Marsof-teams op regelmatige basis met 32-Infcie twinnen. Tot slot wil ik mijn waardering uitspreken voor de Marinierskapel en de Tamboers & Pijpers. Keer op keer vertegenwoordigen zij de vloot en het Korps op voortreffelijke wijze bij uiteenlopende manifestaties. Soms is daar veel aandacht voor, soms ook niet. Ik merk dat de komst van de nieuwe dirigent, majoor Harmen Cnossen, zoals dat ook hoort nieuw elan in de kapel heeft gebracht. Het recente optreden bij de opening van de Hermitage in Amsterdam kreeg van alle kanten lof. Ook de manier waarop de Tamboers & Pijpers ondanks tekorten steeds weer het ceremonieel luister bijzetten, verdient bijval. Ik prijs mij gelukkig dat deze professionele optredens steeds met het Korps in verband worden gebracht. Dit brengt mij op een andere belangrijke gebeurtenis, te weten de opheffing van 31-Infcie op Curaçao. Op 16 juni jongstleden heeft Czmcarib tijdens een plechtige ceremonie op Marinebasis Parera 31-Infcie uit dienst gesteld. Hiermee komt een einde aan de aanwezigheid van een marinierscompagnie op dit grootste eiland van de Nederlandse Antillen. Alhoewel ik begrijp dat uit bezuinigingsoverwegingen voor een andere constructie moest worden gekozen voor de militaire aanwezigheid op Curaçao, vind ik het meer dan jammer dat dit heeft geleid tot het opheffen van 31-Infcie. Ik vertrouw er echter op dat de samenwerking met het CLAS in de West ook nieuwe kansen zal bieden. Niettegenstaande het vertrek van 31-Infcie van Curaçao zullen we de unieke mogelijkheden van dit eiland voor de training van marinierseenheden ook in de toekomst blijven benutten. In de korpsvisie 2015 geven we in ons profiel aan dat wij gedisciplineerd zijn en 24/7 vanuit een moral highground opereren. Alhoewel dit voor het gros van ons Korps geldt, stelt het mij toch teleur dat ik soms met uitzonderingen op deze regel wordt geconfronteerd. Alhoewel dit gelukkig maar zelden voorkomt, kan ik het gebruik van verdovende middelen en openlijke geweldpleging niet ver enigen met het beeld van de professionele marinier die onder alle omstandigheden zijn werk doet, in voor- en tegenspoed. De uitstraling van dergelijke incidenten, ook al betreft dit maar enkelen, zijn uitermate schadelijk voor het imago van ons Korps. Ik heb in dit soort gevallen dan ook geen enkele consideratie en het CZSK zal er binnen de regelgeving alles aan doen om korpsleden die zich op dergelijke wijze misdragen, uit het Korps te verwijderen. Een gewaarschuwd mens telt voor twee. Op 4 juni jongstleden kreeg ik uit handen van luitenant-kolonel Frans van Gool het eerste exemplaar van het herinneringsboek OMLT ( Operational Mentoring & Liaison Teams ). Het uitreiken van dit herinneringsboek markeert het einde van een ingrijpende missie voor de korpsgenoten die hieraan hebben deelgenomen. En in de loop van de tijd zijn dat er best veel geweest! De taakstelling van de OMLT s was niet eenvoudig, evenals de omstandigheden waaronder dit moest gebeuren. Veelal verbleven de teams zonder enige voorzieningen samen met de Afghanen voor langere duur op vooruitgeschoven posten in Uruzgan. Van daaruit werd zij-aan-zij met het Afghaanse leger opgetreden. Het pionieren en de omgang met mensen van een andere cultuur in een vreemd land onder primitieve, soms risicovolle, omstandigheden maakten het werk van de OMLT s een echte marinierstaak. De OMLT s hebben met hun optreden een trend gezet. Ontwikkelpad 1 en 3 uit de korpsvisie spelen op deze trend in. Nadat nog maar kort geleden luitenant Barry den Hollander als best man voor de Britse commando-opleiding slaagde, bereikte mij op het laatste moment het bericht dat nu ook kapitein Andries Broersma als tweede Nederlander ooit de Achnacarry Award heeft ontvangen. Uit een deelnemersveld van 107 cursisten (waarvan er 56 de eindstreep haalden) slaagde hij als eerste, waarbij hij naast de snelste tijd op diverse onderdelen uitblonk door zijn Determination, Courage, Cheerfulness & Unselfishness. Overigens zijn het niet alleen de officieren die het goed doen. Tijdens de Britse ML2-opleiding eindigde marinier Mark Goudzwaard eveneens als best man van deze lange en zware opleiding. Dit is des te meer een prestatie omdat hij de opleiding, uitsluitend bestaande uit officieren en onderofficieren, als tijdelijk korporaal volbracht. Een voortreffelijke prestatie! Ik prijs mij gelukkig met zulk personeel. Bij het ontvangen van deze QPO zullen sommigen van u het zomerverlof er al op hebben zitten. Mocht u echter nog op vakantie gaan, dan wens ik u daarbij veel plezier toe en een behouden terugkomst. Ik hoop u na het zomerverlof weer te treffen, in Nederland, Afghanistan, voor de kust van Somalië of waar dan ook! Qua Patet Orbis De Commandant van het Korps Mariniers R. Verkerk Brigade-generaal der mariniers 5

6 Column Korpsadjudant Kadertekorten Zoals de Korpscommandant in zijn voorwoord in de vorige QPO heeft gesteld, is het kadertekort dusdanig opgelopen dat ingrijpen onvermijdelijk is geworden. Eén van de middelen die ingezet worden, is het flink verhogen van het aantal opleidingsplaatsen van de onderofficiersopleiding. Mede daartoe zijn al een aantal personele verplaatsingen uitgevoerd om door middel van een tijdelijke tewerkstelling (TTW) de instructeurcapaciteit in de dalorganisatie van het Mariniers Opleidingscentrum (MOC) snel te verhogen. Geen halve maatregelen maar noodzakelijke interventies. Voor de individuen die door een tijdelijke tewerkstelling uit hun normale werk onttrokken worden, is dit vaak een ongewenste situatie, begrijpelijk. Zij kunnen er echter van verzekerd zijn dat er een zeer intensief en nauwkeurig traject aan voorafgegaan is om de noodzaak vast te stellen en de duur van de TTW zo kort mogelijk te laten zijn. Voor de lange termijnoplossing heeft een werkgroep het Projectplan tekort onderofficieren bij het Korps Mariniers geschreven. Hierin zijn scenario s opgenomen met betrekking tot de termijnen van probleemoplossing en zijn consequenties en aanbevelingen geïdentificeerd. Zodra dit projectplan zijn finale versie heeft bereikt, kunt u hierover meer informatie verwachten. Risico s Dat ons marinierswerk ook buiten uitzendingen om geen ongevaarlijke aangelegenheid is blijkt uit enkele ernstige ongevallen die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden. Een para-ongeval in Frankrijk waarbij smjrmarnalg John de Ruiter het slachtoffer was en het recente ongeluk op de klimtoren van de Van Ghentkazerne zijn daar de treurige voorbeelden van. Als je de vorige uitgaven van de QPO doorbladert en het aantal verschillende operaties, trainingen, opleidingen en andere activiteiten optelt, kun je de conclusie trekken dat daarin vaak een aanzienlijk risico schuilt. Het marinierswerk is per definitie risicovol. Ons veiligheidsbewustzijn is echter dusdanig ontwikkeld dat het aantal ernstige ongevallen in aantal beperkt is gebleven, doch elk ongeval is er één te veel. Met voor de betrokken slachtoffers helaas soms zeer verstrekkende gevolgen. Namens de collega s wens ik alle korpsgenoten die nu revalideren veel sterkte. Ik wil dit onderwerp afsluiten met een pakkende kreet die ik ooit las op de deur van bureau ARBO in Doorn: If you think safety is expensive, try an accident! Veiligheidsaspecten lenen zich niet voor short-cuts. Foto s: AVDD 6

7 Niet alleen ongevallen doch ook ziekte slaat met enige regelmaat toe binnen onze mariniersgelederen. Vanaf deze plek wens ik ook alle collega s die ziek of herstellende zijn de kracht om door te gaan en hun ziekte te overwinnen. Uitzending Uruzgan Recent ben ik samen met de Korpscommandant in Bergen-Hohne (D) getuige geweest van de laatste voorbereidingen van de 22 ste Marinierscompagnie (22-Marnscie) en de Assault Engineers in de aanloop naar de uitzending naar Uruzgan als onderdeel van TFE-10. Ik heb mogen constateren dat er alles aan wordt gedaan om deze uitzending operationeel tot een succesvolle periode te maken. Waar er in februari in Grafenwöhr nog een aantal aandachtspunten te constateren waren, bleken de puzzelstukjes nu veel beter in elkaar te passen. Er was duidelijk een sfeer van vertrouwen in elkaar en elkaars capaciteiten. De professionaliteit die aan de dag werd gelegd, kon iedere toets doorstaan. Van hoog tot laag werden alle mogelijkheden benut om tot in de puntjes voorbereid op pad te gaan. Niets werd aan het toeval overgelaten en zelfs de beste uitvoering werd als niet goed genoeg betiteld. Ook op het gebied van zorg zijn er ontwikkelingen. Zeer recent is het Collegiaal Korps Netwerk (CKN) ingesteld. Dit netwerk gaat bestaan uit collega s (vrijwilligers) van het Korps die aanwezig zijn op alle werklocaties en tijdens missies. Het netwerk doet haar werk door middel van een (door onder andere de Royal Marines) beproefd concept met de naam Trauma Risico Management (TRiM). Het concept is gebaseerd op een vorm van collegiale ondersteuning en zal al tijdens de aanstaande uitzending beperkt ingevoerd worden. 7

8 Deze vrijwillige collega s, netwerkers genaamd, zijn opgeleid om een laagdrempelig aanspreekpunt te vormen voor collega s die behoefte hebben aan een collegiaal/ondersteunend gesprek, met name over missie-ervaringen en/of taakgebonden incidenten en ervaringen. Daarnaast kunnen zij na een belevingsintensief incident (bijvoorbeeld gevechtsactie, ernstig ongeval, suïcide) collegiale opvang verzorgen en daarbij een risicoinschatting maken van het effect van incidenten op individuele mariniers. Als bovenstaande gesprekken daar aanleiding toe geven, zal de netwerker zijn collega adviseren in het aangaan van contact met professionele zorgverlening en desgewenst daarbij ook ondersteunen. Hierdoor wordt een bijdrage geleverd aan de verwerking van ingrijpende ervaringen en kan verergering van eventueel ontstane klachten worden voorkomen. Voor een uitgebreide uiteenzetting verwijs ik u naar de Alle Hens waarin binnenkort één en ander gepresenteerd gaat worden. Ook in de volgende QPO zult u verder geïnformeerd worden. Als deze QPO bij u op de mat valt, is de deployment naar Uruzgan van 22-Marnscie, de Assault Engineers en alle individueel uitgezonden mariniers in volle gang. En laten we met alle terechte aandacht voor Afghanistan ook niet vergeten dat er al veel individueel uitgezonden collega s QPO aan het werk zijn, onder andere in Bosnië, het Midden-Oosten en Afrika. Ik wens alle collega s en hun achterban succes tijdens deze intensieve periode. Korpsdiner voor onderofficieren 2008 Foto s: AVDD Korpsadjudant Korps Mariniers E.R. Ebbinge Adjudant van de mariniers algemeen Door: AOOMARNALG E.R. Ebbinge De sfeer van kameraadschap, sublieme muzikale ondersteuning van een combo van de Marinierskapel en een kostelijk diner dat fantastisch uitgeserveerd werd in een stijlvolle ambiance waren de omgevingsfactoren van het eerste korpsdiner voor onderofficieren. De ruim honderd aanwezige collega-onderofficieren waren voor deze gelegenheid gekleed in het speciale avondtenue voor onderofficieren, wat een feestelijke aanblik bood. In de vertrouwde sfeer van de Van Braam Houckgeestkazerne vond in aanwezigheid van de Commandant van het Korps Mariniers, brigade-generaal der mariniers R. Verkerk, en een aantal speciale genodigden op 9 december 2008 een korpsdiner voor onderofficieren plaats. Ter viering van de korpsverjaardag en met het doel de onderlinge band tussen onderofficieren te versterken. De avond werd gelardeerd met toespraken van de Korpscommandant, van ltkolmarns b.d. J.J. Severs als voorzitter van het Contact Oud Mariniers en van ondergetekende. Door de oudste onderofficier, aoomarnalg Leo Franken, werd symbolisch een boodschap overgedragen aan de jongste onderofficier. Adjudant Franken benadrukte het belang van de korpsgeest en hij enthousiasmeerde via deze boodschap de volgende generatie om inspanningen tot behoud van de korpsgeest te blijven plegen. Generaal Verkerk greep de gelegenheid aan om smjrmarnalg Frank Stam in het zonnetje te zetten door de uitreiking van 8

9 een Amerikaanse onderscheiding, de commemorative medal. Sergeant-majoor Stam heeft deze onderscheiding gekregen door zijn optreden als uitwisselingsonderofficier bij onze Amerikaanse counterpart. De Korpscommandant prees de inzet van Stam als onderofficier-ambassadeur van ons Korps. Het diner werd plezierig onderbroken door een spetterende show van onze Tamboers en Pijpers. De passie was duidelijk bij onze muzikanten aanwezig wat zich vertaalde in een klinkende bijdrage. De aanwezigen waren duidelijk onder de indruk van het optreden, getuige het applaus wat de Tamboers en Pijpers mochten ontvangen. Na een overdenking van de humanistisch raadsman werd het diner afgesloten met een digestief waarna nog ruimte was voor een nabespreking in de Gouden Bal. Ik heb gevraagd en ongevraagd erg veel reacties ontvangen, al op de avond zelf maar ook achteraf. Overwegend positief maar gelukkig nog wat aandachtspunten van optimistische collega s die tot verdere versterking van het concept moeten leiden. Langs deze weg dank ik een ieder die, veelal uitgebreid, input heeft geleverd. En dit jaar dan, zult u zich wellicht afvragen? Ook dit jaar gaan we een diner organiseren, grotendeels langs dezelfde lijn waarbij de dinercommissie zich spontaan heeft opgeworpen om ook voor het komende diner een deel van de voorbereidingen te gaan ondersteunen. Het uitnodigingenbeleid zal worden bijgesteld naar aanleiding van een flink aantal reacties. Daarbij gaan we naar een andere balans zoeken in de aanwezigheid van de verschillende rangen. Ook de wijze waarop we stilstaan bij collega s die ons ontvallen zijn, zal aangepast worden. Wat we ook aanpassen, het mag de sfeer in ieder geval niet aantasten want die was in één woord geweldig. Dat hebben we als onderofficieren vóór elkaar en met elkaar gerealiseerd, waarvoor nogmaals mijn dank aan een ieder die zijn bijdrage heeft geleverd. Ik hoop u, collega-onderofficieren, op het komende diner te mogen verwelkomen. Afscheid nemen is loslaten en achterlaten. Maar niet vergeten. Zoveel kaarten Zoveel medeleven. Zoveel warmte Zoveel mensen die aan ons gedacht hebben na het overlijden van onze lieve zoon, broer en oom, Alexander Nijboer. Wij willen defensie dank zeggen voor wat zij voor ons gedaan hebben en nog doen. Het is een hele steun geweest om de begrafenis van Alexander met ons te regelen en ook dat zijn maten een herdenking hebben gehouden. Om niet een naam te vergeten doen wij het op deze manier. Hartelijk dank daarvoor. 12 juni 2009 De familie van Alexander Nijboer. 9

10 Beleidsvisie onderofficieren KM, geen papieren tijger! Door: AOOMARNALG P.M.J. de Valk, Chef d Equipage Amfibisch Logistiek Bataljon Foto s: AVDD Inleiding Zoals u wellicht weet is op 28 augustus 2007 de beleidsvisie (BV) onderofficieren geaccordeerd door de Admiraliteitsraad (AR). Begin vorig jaar is deze visie, samengevat in een brochure, bij alle onderofficieren op de deurmat gevallen en de Korpsadjudant heeft reeds meerdere malen in zijn column van de QPO hier aandacht voor gevraagd, waarbij hij de visie in het juiste perspectief plaatste. De visie was echter slechts een begin en concrete stappen dienden hierop te volgen. Met dit artikel beoog ik u in grote lijnen te informeren over verdere ontwikkelingen, vanuit onze organisatie enerzijds en op de (MTC) werkvloer anderzijds. Voor meer detail adviseer ik u om de webpage van onze krijgsmachtsdeeladjudant KM op intranet te raadplegen, deze wordt regelmatig geactualiseerd. (intranet.mindef.nl/km/stafgroep_dp_c/organisatie/ eenheden_directies/kabinet/marineadjudant). Beleidsmatige acties De stappen om te komen tot een positie- en kwaliteitsverbetering van de onderofficier binnen de KM zijn in de visie nog niet in detail uitgewerkt, hiertoe is een implementatieplan ontworpen. In december 2007 heeft er een werkconferentie plaatsgevonden waaraan circa tachtig commandanten en Chefs d Equipage hebben deelgenomen Het doel was om acties te inventariseren die kunnen bijdragen aan de versterking van de status, positie en rol van de onderofficier binnen het CZSK. 10

11 Er zijn een aantal activiteiten geïnventariseerd die kunnen worden opgedeeld in: te ondernemen door de onderofficieren en hun leidinggevenden, te ondernemen door het CZSK. De uitkomsten van laatstgenoemde categorie zijn meegenomen in het uiteindelijke implementatieplan (IP), dat in april vorig jaar door de AR is vastgesteld. Dit plan behelst negen beleidsmatige acties die door middel van voortgangsrapportages bewaakt worden: terugdringen opleidingsachterstand, functioneringsgesprekken en beoordelingen, verbetering loopbaanontwikkeling, invoeren baksmeester nieuwe stijl, verbeteren werving en selectie onderofficieren, herbeleggen taken en verantwoordelijkheden, ceremonieel, cultuurontwikkeling, communicatie. Voor de bewaking hiervan is een maand later een regiegroep benoemd. De regiegroep, onder voorzitterschap van de Souschef 11

12 Personeelslogistiek, Commandeur Itzig-Heine, komt tweemaandelijks bijeen en rapporteert viermaandelijks aan de AR omtrent de voortgang van het implementatieplan. Tot nu toe misschien nog lekker wollig, wat is nu concreet bereikt? Mijns inziens al best wel veel! De voortgangsrapportage (op de reeds genoemde intranetsite) geeft dit in detail weer, maar ik wil u enkele voorbeelden niet onthouden: voor het goed kunnen mentoren en coachen van jonge kaderleden is bij bureau leiderschap een aparte cursus ontwikkeld die zich richt op coachingsvaardigheden en gesprekstechnieken. De cursus richt zich op een verdere ontwikkeling van junior leadership. Stafadjudanten zijn ingevoerd binnen onze organisatie. Hiermee wordt kennis en ervaring behouden binnen ons onderofficiersdomein. Daarnaast vervullen zij een ambassadeursrol in het kader van de beleidsvisie. Onder leiding van het Hoofd Opleidingen KM is een werkgroep actief om de opleidingsachterstand bij de onderofficieren op te heffen. Er is reeds een format ontwikkeld voor leidinggevenden om de opleidingsbehoefte in kaart te kunnen brengen. Door de grote kadertekorten bij ons Korps zal het wegwerken van de grote achterstand echter op korte termijn niet gemakkelijk zijn, maar het niet verder laten oplopen is een goed streven. Tevens is een werkgroep actief om een generiek instrument te ontwikkelen om het opleidingsniveau van elke eenheid binnen CZSK in kaart te kunnen brengen. De verwachting is dat in het derde kwartaal van 2009 een pilot gaat draaien, waarin het Amfibisch Logistiek Bataljon de groene vertegenwoordiger zal zijn. Brede uitrol is begin 2010 verwachtbaar. De modulaire Leergang Management Vorming (LMV) is een vast begrip geworden in de carrièregerichte opleidingen. Deze module biedt veel meer mogelijkheden, de opleidingsduur is kort gehouden om het operationele tempo zo weinig mogelijk te verstoren. Management Development (MD) beleid voor onderofficieren is doorontwikkeld en zal mogelijk binnenkort worden vastgesteld. De procedures zijn inmiddels inzichtelijk. Hierdoor krijgen we de juiste man op de juiste plek en wordt talent efficiënt benut. Sinds kort worden sergeanten en sergeantmajoors structureel meegenomen in dit proces. Hierdoor verbetert het loopbaanperspectief. Voordrachten en discussies met de beleidsvisie als onderwerp vormen een vast onderdeel in de VVO en LMV s. Toekomstige kaderleden kennen de taken en verantwoordelijkheden binnen ons domein en competenties worden belegd en opgebouwd middels de diverse modules. P&O adviseurs benaderen lijnmanagers actief teneinde functieintroductiegesprekken, functioneringsgesprekken en eindgesprekken te laten plaatsvinden. Zij gaan dit tevens bewaken. Onderofficieren, in de rang vanaf sergeant, gaan in opdracht weer beoordeeld worden. Het betreft voor de sergeant de eerste operationele- en ondersteunende functie, voor de sergeantmajoor de eerste operationele functie. Daarnaast kan men onverminderd zelf verzoeken om beoordeeld te worden. Hierdoor krijgt de organisatie een beter beeld van het talent en - misschien nog wel belangrijker - heeft het individu een beter beeld over het eigen functioneren. Wat doen (en kunnen) we zelf als onderofficieren? Zoals reeds benoemd zijn er uit de werkconferentie ook een aantal actiepunten naar voren gekomen die we zelf op kunnen pakken. De beleidsvisie is door en voor ons ontworpen, waarbij we 12

13 voeren. Enerzijds voor een goede afstemming, anderzijds om gezamenlijk de knelpunten en een efficiënte implementatie van de beleidsvisie binnen het MTC te kunnen bewaken. Afgesproken is dat CSM s, Compagnies Adjudanten (CA) 1 en CDE en binnen hun eenheden de beleidsvisie gaan uitdragen door middel van presentaties, forums, het uitzetten van acties en men zal door middel van feedback knelpunten identificeren om het potentieel van de onderofficier beter te kunnen benutten. Hierbij worden zij ondersteund door de stafadjudanten, die hierbij als klankbord fungeren voor alle beleidsvisie-gerelateerde zaken. Ook is voorgesteld om meer bekendheid met de beleidsvisie te bewerkstelligen door deze op te nemen in de instructie op het KIM, de VVO en tijdens de diverse LMV s. Dit maakt reeds deel uit van het implementatieplan beleidsvisie en behoeft derhalve geen verdere actie onzerzijds. Ten slotte is gebleken dat het wenselijk is om de beleidsvisie onder de aandacht te brengen in directieven van commandanten en tijdens functie-introductiegesprekken. Bij sommige eenheden is dit reeds het geval, maar het kan beter. De Chef s d Equipage bewaken dit en zullen op hun beurt de beleidsvisie bij nieuwgeplaatste onderofficieren onder de aandacht brengen bij het inrouleren. een eigen verantwoordelijkheid kennen. Een gedegen communicatieplan is hierbij essentieel, de visie dient uitvoerig toegelicht te worden, discussies moeten plaatsvinden en knelpunten dienen te worden geïnventariseerd en aangepakt. Om dit eenduidig binnen het MTC te gaan doen, is op 20 mei jongstleden een workshop georganiseerd door de Chef d Equipage MTC, hierbij geassisteerd door de Chef d Equipage Amfibisch Gevechtssteunbataljon (AGB) en CDE Amfibisch Logistiek Bataljon. In totaal hebben daar vierentwintig adjudanten en twee sergeant-majoors (CSM s van de bootcompagnieën) vanuit het MTC aan deelgenomen. Tijdens deze workshop is door Chef d Equipage MTC de beleidsvisie en het implementatieplan toegelicht en de stand van zaken daaromtrent is middels een voortgangsrapportage gepresenteerd door Chef d Equipage AGB. Aansluitend hebben alle deelnemers zitting genomen in vier syndicaten, die zich hebben gebogen over een communicatieplan en een aantal specifieke aspecten. Na afloop van de syndicaten zijn, bij aanwezigheid van C-MTC, de uitkomsten door de syndicaatleiders gepresenteerd. Hieronder een korte weergave van de uitkomsten van de workshop, betreffende een aantal constateringen, waargenomen knelpunten en gemaakte afspraken. Communicatieplan Er is aangegeven dat de communicatie over de beleidsvisie tot op heden niet overal even goed leeft. Daar is meer voor nodig dan verspreiding van een brochure, verwijzingen in de QPO, Alle Hens en een intranetsite die een volledig beeld geeft. Deze workshop is in dat kader een zeer welkome start gebleken, alle leden van de workshop toonden een grote betrokkenheid en spraken de wens uit dit overleg op reguliere basis te blijven Specifieke aspecten voortvloeiend uit de beleidsvisie Er is gesproken over een aantal zaken zoals het bewaken van het opleidingsniveau, niveau 1 en 2 (enkele man t/m geweergroep/ individueel en teamverband), het herbeleggen van taken en verantwoordelijkheden en het mentoren van junior-kaderleden. Een aantal uitkomsten en voorstellen dienen bij het schrijven van dit artikel nog verder uitgewerkt te worden, maar een aantal zal ik u niet onthouden. Zoals reeds aangehaald, is er een generieke format in ontwikkeling om het opleidingsniveau van elke eenheid in kaart te brengen en te bewaken, hierdoor dient de situatie uiteindelijk te verbeteren. Hierin kennen we binnen CZSK nog geen eenduidige aanpak, dan wel programma s. Het betreft functioneel vereiste- (conform functiebeschrijvingen) en carrièregerichte (LMV/APK) opleidingen. De beleidsvisie dwingt de organisatie om opgeleid personeel te plaatsen en anderszins dient de opleiding binnen een jaar na plaatsing te zijn afgerond! De stafadjudanten vervullen een klankbordfunctie in deze en hebben de taak het opleidingsniveau 1 en 2 te bewaken binnen hun (deel)organisatie. Evaluaties van oefeningen en het geconstateerde ingangsniveau van de VVO hebben ons geleerd dat het niveau 1 en 2 nog wel eens te wensen overlaat. Dit is een primaire verantwoordelijkheid van de onderofficier. In de workshop werd bevestigd dat er onvoldoende continuïteit is geborgd na het voltooien van de EVO. Het kadertekort maakt het er echter niet eenvoudiger op en daarnaast werken de diverse fast balls (externe ondersteuning, ceremonieel, opleidingen et cetera) niet bevorderlijk. We dienen tijd en ruimte te claimen voor het op peil brengen en houden van deze niveaus. De beleidsvisie beschrijft in grote lijnen de taken en verantwoordelijkheden van de onderofficier, waarop er kritisch gekeken dient te worden of we wel de juiste dingen doen. Door met name schaarste komt het nog wel eens voor dat de onderofficier werkzaamheden verricht op een te laag niveau. Dit ondermijnt 1 De term CSM (Compagnies Sergeant-Majoor) is oneigenlijk. Bij het korps zijn er twee (bij de bootcompagniën) de rest zijn adjudanten (dus Compagnies Adjudanten, CA) 13

14 de ontwikkeling qua competenties en ervaring van de onderofficier. In voorkomende gevallen dienen we dat beter te bewaken en waar nodig aan te pakken. Bovenal geldt de stelling: Voel je verantwoordelijk en pak wat van jou hoort te zijn. De beleidsvisie is de kapstok om verantwoordelijkheden op het juiste niveau te beleggen. U kunt hier in voorkomende gevallen terugvallen op de beleidsvisie. Het mentoren van junior kaderleden is een voortvloeisel uit de beleidsvisie en binnen het MTC is daarvoor een begeleidingsboek korporaals MTC ontworpen. Elke Chef d Equipage is eindverantwoordelijk voor een goede begeleiding van junior kaderleden binnen zijn bataljon. De CA/CSM reikt het boek aan de nieuwgeplaatste uit en wijst een mentor aan, welke in de regel een OPC of dienstchef zal zijn. De uitvoering hiervan laat, vanwege tijdsdruk, nogal eens te wensen over, al was men wel van mening informeel reeds voortdurend te coachen en te mentoren. Hoe dan ook is dit aspect wel voor verbetering vatbaar en dienen we jonge onderofficieren voor een valse start te behoeden. Rol en functioneringsniveaus Het korps onderofficieren omvat verschillende rangen: van korporaal tot stafadjudant. Functioneringsniveau Rol Taakaspecten Senior Adviseur Adviseren en vertegenwoordigen Bewaker van processen Begeleider van mensen Vormen en kennisoverdracht Leiding geven Junior Uitvoerder Vakkennis toepassen De werkzaamheden, bevoegdheden en verantwoordelijkheden verschillen naarmate een onderofficier hoger in de militaire hiërarchie gaat functioneren. Onderofficieren vervullen in de bedrijfsvoering van de Koninklijke Marine vier essentiële rollen: uitvoerder, bewaker van processen, begeleider van mensen en adviseur. Zij doen dit op twee niveaus: als junior leader en als senior leader. De verschillende rollen van de onderofficier zijn essentieel om de continuïteit, de kwaliteit en de veiligheid van de bedrijfsvoering van de marine te waarborgen. Samenvatting Men is de mening toegedaan trots te zijn op het feit onderofficier te zijn en men ziet het belang in van de beleidsvisie. De neuzen zijn gericht, vele knelpunten zijn geïdentificeerd en binnen elke eenheid zal de beleidsvisie in toenemende mate onderwerp van discussie vormen. Er zijn vele voorstellen gedaan die nader bestudeerd en teruggekoppeld gaan worden. Uiteraard zijn de schaarste en het overvolle programma bij vrijwel elk aspect aan de orde geweest. Maar juist de beleidsvisie biedt ons voldoende handvatten om de juiste prioriteiten te stellen en daar dan ook naar te handelen (keuzes maken). Officieren dienen een bijdrage te leveren in het scheppen van de juiste randvoorwaarden en onderofficieren dienen assertief op te treden, de primaire verantwoordelijkheid voor het uitdragen van de visie ligt bij ons, de onderofficieren zelf! We dienen tijd en ruimte te claimen voor functionele- en carrièreopleidingen en het trainen van de basis. Cultuurveranderingen duren jaren, maar dat wil niet zeggen dat we een afwachtende houding dienen aan te nemen. Een ieder dient zich betrokken op te stellen en zich inhoudelijk op de hoogte te stellen van de visie. Durf elkaar aan te spreken op de uitgangspunten van de beleidsvisie! Het kunnen geven en ontvangen van feedback is onderdeel van een goede communicatie en dient niet als kritiek beschouwd te worden. Tot slot Met bovenstaande heb ik getracht aan te geven dat de beleidsvisie geen papieren tijger is, maar de basis van veel ontwikkelingen die reeds zijn voltooid, in gang zijn gezet of nog volgen. Het dient één van de hoekstenen te vormen van onze bedrijfsvoering. Foto: Marineadjudant 14

15 Mariniers ontwikkelen gevoel voor detail tijdens tracker course Spoorzoeken bij de Mexicaanse grens FORT HUACHUCA, mei 2009 Probeerde de Taliban door de vrij toegankelijke rivierbedding weg te komen of ging hij heuveltje op het steile zijterrein in. Sergeant Roel speurt naar aanwijzingen maar ziet geen voetstap, geknakte takjes of platgelopen gras. In een twee weken durende tracker course maken twaalf snipers en verkenners van het Korps Mariniers kennis met oude en nieuwe spoorzoekertechnieken. Vaak moet je het doen met een steentje dat uit zijn bedding is gewipt. Tekst: André Twigt/ Foto s: Cees Baardman De Britse Royal Marines bezochten eerder de particuliere Tactical Tracking Operations School in Fort Huachuca (Arizona), tien kilometer van de Mexicaanse grens. Met de hier opgedane kennis en ervaring arresteerden ze in het Afghaanse Helmand een aantal terroristen. Met zo n insteek kwamen ook een twaalftal zeesoldaten van de 22 e - en 23 e Infanteriecompagnie naar het zuiden van de Verenigde Staten. Om straks in Uruzgan de leggers van geïmproviseerde explosieven te traceren, krijgen ze van ervaren 15

16 instructeurs allerlei methodes en technieken aangereikt. Zo leren ze voetafdrukken lezen en hoe de degradatie van een achteloos weggegooid stukje brood, een afgekloven klokhuis of ontlasting verloopt. De toestand van dergelijk afval geeft een goede indruk van de voorsprong van een wegvluchtende tegenstander. Maar niet alleen het jagen op een verdachte, ook het uitwissen van je eigen sporen, een vorm van anti tracking, hoort erbij. Dat kan door met een plumeau, een bos takken of een fles lucht je voetafdrukken te verdoezelen en alle afval op de man te houden. Ook van steen naar steen springen of op eventueel aanwezige spoorrails lopen werken goed. Sommige oplossingen nemen de cursisten minder serieus. Net als Tarzan van boom naar boom zwieren, bijvoorbeeld. Goede ideeën zijn er te over. Zo helpen overschoenen met zolen van schapenbont wel degelijk de indruk van een voetstap te reduceren. Wat instructeur Mike ook iedere leerling meegeeft, is dat hij een oog voor detail moet ontwikkelen. Ooit verloor een terro- 16

17 rist enkele rode draadjes van zijn sok, waardoor hij onvermoed een spoorzoeker naar zijn schuilplaats leidde. De pruimtabak kauwende, klein van stuk zijnde, ex-sniper en Irak-veteraan weet waarover hij praat. Moeiteloos ziet hij aan voetstappen of een persoon een RPG over de schouder draagt, zijn tempo versnelt of juist vertraagt. Deze theorie krijgen de cursisten in alle vroegte bijgebracht. Daarna gaan ze de heuvels rondom Fort Huachuca in. Dit gebied leent zich om spoorzoekertechnieken te beoefenen. Geen oog Bij aanvang van de veertien dagen durende cursus is deze nog gericht op het aanleren van technieken in teamverband. Later krijgt het managen van een tracker operatie de aandacht. Sergeant Roel blijkt daarin een kei. Tijdens het opsporen van Taliban die zogenaamd een aantal raketten afvuurden op een politiepost, heeft de sectiecommandant de leiding. Eerst neemt hij de tijd om de aangetroffen voetstappen en het dito wapentuig onder de loep te nemen. Om het risico op verontreiniging te vermijden, mogen pas daarna teams twee en drie naar voren komen. Het gaat om drie verdachten. Twee vluchtten in noordwestelijke richting, de 17

18 ander in zuidwestelijke. Met zijn eigen team één stort Roel zich op een afdruk maat 12 met zwaar profiel van ongeveer twee uur oud. Vanaf het initiële contact duikt het zes man sterke team meteen het slecht begaanbare zijterrein in. De twee flankbeveiligers zoeken mee naar aanwijzingen. Bij het afspeuren van zo n groot oppervlak kan dat niet anders. Zijn collega Rob ziet hierin een zwakte. Je kunt alleen verantwoord optreden met hulp van onder meer een Quick Reaction Force pal achter je. Dan nog is het oppassen geblazen. Bij het afzoeken van het landschap heb je absoluut geen oog voor de vijand. De tracker course is volgens Roel een extra toevoeging aan de in Uruzgan aanwezig IED counterorganisatie. Binnen het Regional Command South werken we daarmee nauw samen. Vervuild De sectiecommandant brengt het geleerde goed in praktijk. Zodra hij het spoor kwijt is, laat hij zijn mannen aan weerszijden in een wijde cirkel zoeken. Meestal pik je dan wel weer een aanwijzing op. Marinier 1 Jan Willem heeft snel beet. Op een smal pad ziet hij een duidelijke Charlie One. Op de profiellijst komt de laars onder die code voor. De zoektocht gaat weer verder. Maar een paar honderd meter verder lijkt de verdachte weer van de aardbodem verdwenen te zijn. Een 360 biedt dit keer geen soelaas, maar hulp van boven wel. Met zijn adelaarsblik spot een rondcirkelend onbemand verkenningsvliegtuig op anderhalve kilometer afstand vijf verdachten, van wie er drie bewapend zijn. Ook hebben ze een mortier bij zich. Eenmaal ter plekke verandert de zoekoperatie op slag in een observatiemissie. Korporaal Dewey neemt de eerste shift voor zijn rekening. Hij is best tevreden over het verloop van de oefening. Ondanks dat de paden en het grasland zijn vervuild met sporen van illegaal de grens overgekomen Zuid-Amerikanen kon team één de vijand een eind volgen. Instructeur Mike deelt die mening. Na afloop prijst hij Roel s analyse. Die was niet alleen gebaseerd op de aangetroffen voetafdrukken, maar ook op de afvuurrichting van de projectielen. Verder was het radioverkeer volgens het boekje en leverde het afwisselen van de trackers geen problemen op. Van de honderd punten geven we er jullie 98. Dat komt niet vaak voor. Mijn complimenten. Mariniers op het juiste spoor in Sierra Vista Het lezen van de sporen aan het begin van de urban tracking Af en toe een voetafdruk in de berm Tekst en foto s: Cees Baardman Awesome, guys! The fastest urban tracking by students ever! is het eerste wat een verbaasde Mike kan uitbrengen als de groep van sergeant Rob, vlak nadat hij zelf was gearriveerd, het leslokaal binnenstapt na een deze ochtend gehouden urban tracking. Met een voorsprong van een half uur vertrokken bij een grote Shopping Mall om in een urban omgeving, de buitenwijken van Sierra Vista, een route van zo n zeven kilometer te lopen waarbij hij hier en daar enigszins zichtbare sporen achterlaat, wordt Mike bijna voordat hij zijn einddoel bereikt in de kraag gevat. Het team zat hem met een achterstand van maar zo n vijf minuten echt op de hielen, ondanks het feit dat Mike ook af en toe wat dwaalsporen had aangebracht op de route. Dat de geleerde lessen die in het veld zijn toegepast ook in een bewoonde wereld bruikbaar zijn, heeft het team van het Verkenningspeloton van 2-Marnsbat wel bewezen. Zodra we een lost spoor 1 hadden, voerde ieder lid automatisch de procedures uit om zo snel mogelijk, als ware bloedhonden, het spoor weer op te pikken. Ook de met het team trackende fotograaf werd door het spoorzoekvirus gegrepen, en had op een gegeven moment meer oog voor eventuele sporen dan voor diafragma en sluitertijden. Weten waar je naar moet kijken, common sence en de door echte praktijkmensen aangereikte lesstof toepassen, is de toverformule van het tracken. 1 De term lost spoor komt uit het voormalig Rhodesië, de bakermat van het huidige tracken. 18

19 Door: LTKOLMARNS P.J. de Vin, Netherlands Liasion Officer United States Marine Corps Combat Development Command Quantico, VA, USA Roadmap United States Marine Corps (USMC) - deel 2 Foto s: USMC Kerncompetenties, strategische doelstellingen en acties/initiatieven USMC In dit deel van mijn artikel werk ik de eerder geïdentificeerde kerncompetenties en doelstellingen zoals genoemd in de Visie verder uit. Welke acties en initiatieven zijn nu benodigd om de Visie te realiseren? Met de Counter Insurgency Operations (COIN) ervaringen die het USMC de afgelopen jaren in Irak en Afghanistan heeft opgedaan, is binnen de organisatie de afgelopen acht jaar al het één en ander gedaan. Het is voor de beeldvorming goed dat u inzage heeft in wat het USMC reeds op het gebied van Irregular Warfare (IW) doctrine, organisatie, training, materiaal, leiderschap en onderwijs, personeel en faciliteiten (DOTMLPF) aan veranderingen heeft doorgevoerd. Hierna ga ik in op de programma s uit de Visie zodat u die wat beter in het grotere verband kunt plaatsen. Veel van de doorgevoerde aanpassingen van de laatste acht jaar komen terug in de uitwerking van die Visie. Bij de uitwerking van de Visie heb ik me daarom beperkt tot de grotere programma s. In sommige gevallen is er mogelijk toch enigszins sprake van dubbeling van informatie. Kerncompetenties USMC 1 het USMC maakt onderdeel uit van de VS s permanent wereldwijd ontplooide maritieme eenheden en kan als s lands meest expeditionary organisatie onmiddellijk reageren op een crisis waar ook ter wereld; 2 het USMC ontplooit taakgeorganiseerde eenheden (onder andere MAGTF) die, over de ROMO, in joint of multinationaal verband kunnen worden ingezet; 3 het USMC levert eenheden en gespecialiseerde detachementen voor missies aan boord van schepen, kazernes of land. 4 het USMC doet Joint Forcible Entry vanuit zee en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van amfibische doctrine en operationele capaciteiten; 5 het USMC voert complexe expeditionare operaties uit in verstedelijkte kustgebieden en andere uitdagende omgevingen; 6 het USMC draagt bij aan de integratie en het gebruik van de verschillende machtsmiddelen van de VS. Doctrine Op IW en COIN gebied diende binnen het USMC een inhaalslag gemaakt te worden. Veel documenten waren oud, erg gericht op Major Combat Operations of ontbraken. De Concepts and Plans Division heeft de afgelopen jaren onder meer de navolgende strategische IW gerelateerde publicaties uitgegeven. The tentative Manual for Countering Irregular Threats: An Updated Approach to Counterinsurgency, juni Dit document biedt een systematiek voor het tactische niveau om irreguliere dreigingen het hoofd te bieden. The Marine Corps Operating Concepts for a Changing Security Environment, juni Dit document beschrijft hoe USMC eenheden moeten worden georganiseerd, getraind en uitgerust. Multi-Service Concept for Irregular Warfare, augustus Opgesteld samen met USSOCOM en biedt een fundament voor Joint Concept ontwikkeling. Irregular Warfare Joint Operating Concept, september Opgesteld door het Ministerie van Defensie en het geeft op 19

20 hoofdlijnen aan hoe een Joint Force Commander irreguliere oorlog moet voeren in combinatie met de andere machtsmiddelen van een staat. Tevens geeft het richting aan en integreert het IW capaciteitenontwikkeling, experimenten en wargames. Het document geeft ook richting aan drie Joint Integrating Concepts die momenteel geschreven worden. The Counterinsurgency Manual (samen met de Army), december Het document geeft richting op het gebied van COIN aan bataljonscommandanten en hogere staven. The Small Unit Leader s Guide to Counterinsurgency, juli Document is bedoeld voor het tactische niveau en is opgesteld naar aanleiding van de voornaamste Lessons Learned van de Amerikanen, Britten en Australiërs. Countering Irregular Threats; A new approach to Counterinsurgency, juni Dit document heeft tot doel de capability ontwikkeling binnen het USMC te beïnvloeden door de specifieke karakteristieken van IW te benadrukken. Tentative Small-Unit Leader s Guide to Urban Operations, februari Dit document biedt Tactics, Techniques en Procedures op het gebied van Urban Warfare. Een document dat met name bruikbaar is op de werkvloer. Daarnaast zijn in andere concepten, zoals The Long War, Send in the Marines, Vision & Strategy 2025, bovenstaande ideeën verwerkt. Organisatie Diverse organisaties zijn opgericht of aangepast om beter invulling te geven aan de benodigde IW capaciteiten. Hierbij gaat het om onder andere de navolgende organisaties. Center for Irregular Warfare, Opgericht teneinde de USMC capaciteiten op het gebied van operaties over de gehele Range of Military Operations (ROMO) te verbeteren. Marine Special Operations Command, MARSOC heeft naast de traditionele SF taken in het bijzonder de opdracht gekregen zich te specialiseren in Foreign Internal Defense, Unconventional Warfare, Counterrorism en Information Operations. Binnen MARSOC is de Marine Special Operations Advisor Group gespecialiseerd in het leveren van training- en adviseurteams. Center for Advanced Operational Culture Learning, Deze organisatie biedt training en scholing op maat. Afgestemd op het inzetgebied draagt zij kennis aan van de regio, cultuur en taal. Foreign Area Officers en Regional Area Officers Programs, ongoing. Deze al oudere programma s zijn recentelijk uitgebreid. Ook zullen in de toekomst de carrièregang van de FAO en RAO nauwgezet worden uitgestippeld. Marine Corps Training Advisor Group, Opgericht om training en adviseur teams uit de reguliere eenheden op te leiden en te ondersteunen bij de uitvoering van hun operaties. Marine Corps Information Operations Center, Deze organisatie is opgericht nadat men binnen het USMC de noodzaak heeft ingezien dat men in the Battle of Ideas een eigen information operations capaciteit nodig heeft. De organisatie is verantwoordelijk voor de IO campaign binnen de MAGTF. In 2010 is men Full Operational Capable. Regional Studies Program, ongoing. USMC heeft de wereld in zeventien regio s opgedeeld en elke marinier die na zijn eerste contract voor verlening van dat contract in aanmerking komt, krijgt een regio toegewezen die hij gedurende de rest van zijn carrière dient te bestuderen. Marine Corps Intelligence Activity, Biedt aan opwerkende eenheden regio en cultureel relevante informatie aan met betrekking tot het inzetgebied. Tijdens de deployment biedt het reach back faciliteiten. Training Training and Education Command is verantwoordelijk voor de Pre Deployment Training (PTP) van alle eenheden. TECOM heeft IW training en scholing met de invoering van nieuwe programma s formeel in de training en opleidingsinstituten geborgd. Specifieke IW training die onder ander wordt verzorgd, zijn counter-improvised explosive device training, intelligence collection and processing, civil-military operations, cultural awareness, tactical questioning, detainee handling, evidence gathering, and biometrics. Hiervoor zijn de navolgende initiatieven gestart. Het MAGTF Staff Training Program. Momenteel is de voornaamste taak om elke twaalf maanden voor de MEF HQ s (Divisie) een comprehensive Mission Rehearsal Exercise te organiseren. Marine Expeditionary Force Mission Rehearsal Exercise. Momenteel nog primair in het teken van OIF echter het MEB HQ dat naar Afghanistan zal worden ontplooid, krijgt hier ook een specifieke opwerkoefening. Infantery Immersion Training. Dit is een revolutionair trainingsysteem dat de mariniers optimaal voorbereid op de aanstaande uitzending. In de faciliteit wordt middels geluid, speciale effecten, hologrammen, pyrotechnische middelen en geur de werkelijkheid zo goed mogelijk nagebootst. In een levensechte 20

De onderofficier maakt hét verschil. Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine

De onderofficier maakt hét verschil. Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine De onderofficier maakt hét verschil Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine De Onderofficier Staat als leidinggevende tussen de mensen, midden in het bedrijf. Koppelt vakkennis aan ervaring. Is

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN INLEIDING Voorwoord Commandant der Strijdkrachten CONTEXT De complexe omgeving waarin bij Defensie leiding wordt gegeven

Nadere informatie

Generaals, Dames en heren, bijzonders. Iets met een poging tot

Generaals, Dames en heren, bijzonders. Iets met een poging tot Generaals, Dames en heren, Wat geef je iemand die 340 jaar wordt? Mijn gewaardeerde voorganger Henk Kamp en zijn ambtelijke top zagen zich in aanloop naar het Korpslustrum van 2005 voor deze vraag gesteld.

Nadere informatie

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt.

Kortom: Een schaatsvereniging is er dóór leden en vóór leden. De vereniging is intern gericht, waarbij de leden bepalen wat er gebeurt. Vrijwilligersbeleid binnen de schaatsvereniging Van beleid tot uitvoering in de praktijk Schaatsverenigingen en de vrijwilligersproblematiek De doorsnee schaatsvereniging in Nederland is een vrijwilligersorganisatie:

Nadere informatie

Eerste Mariniersbataljon

Eerste Mariniersbataljon Eerste Mariniersbataljon Commandant: LNTKOLMARNS F.V. van Sprang Opvolgend Commandant: MAJMARNS drs. R. Keijzer MM Chef d Equipage: AOOMARNALG H. Ju Wordt vervolgd? Het Korps Mariniers heeft voor de eerste

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen,

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen, Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter gelegenheid van de eerste deeltijdopleiding Middelbare Defensie Vorming te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank u wel kolonel Lambrichts,

Nadere informatie

BMW voor leidinggevenden

BMW voor leidinggevenden BMW voor leidinggevenden Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Wat kunnen wij voor u betekenen? Bedrijfsmaatschappelijk werk ondersteunt leidinggevenden bij het voorkomen en oplossen van persoonlijke

Nadere informatie

Functieprofiel. Positie Personal Assistant. Organisatie Quaestus Executive Leadership

Functieprofiel. Positie Personal Assistant. Organisatie Quaestus Executive Leadership Functieprofiel Organisatie Quaestus Executive Leadership Datum 19 May 2016 De organisatie Quaestus is gespecialiseerd in Executive Leadership en heeft een breed aanbod van diensten in Executive Search,

Nadere informatie

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen

Voorwoord. Nienke Meijer College van Bestuur Fontys Hogescholen 3 Voorwoord Goed onderwijs is een belangrijke voorwaarde voor jonge mensen om uiteindelijk een betekenisvolle en passende plek in de maatschappij te krijgen. Voor studenten met een autismespectrumstoornis

Nadere informatie

S amen T rots O pen en eerlijk R espect M aritiem. Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine in de praktijk

S amen T rots O pen en eerlijk R espect M aritiem. Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine in de praktijk S amen T rots O pen en eerlijk R espect M aritiem Beleidsvisie onderofficieren Koninklijke Marine in de praktijk Voorwoord Voor u ligt de brochure STORM. STORM komt voort uit de beleidsvisie onderofficieren.

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

tips voor zorgverleners 1. geef speciale aandacht aan oudere kinderen in het kinderziekenhuis tips voor jongeren

tips voor zorgverleners 1. geef speciale aandacht aan oudere kinderen in het kinderziekenhuis tips voor jongeren tips en verbeterpunten tips en verbeterpunten tips e Uit het onderzoek Op Eigen Benen Verder zijn een aantal duidelijke aanbevelingen naar voren gekomen. De meeste kunnen vertaald worden naar verbeterpunten

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A

Individueel verslag Timo de Reus klas 4A Individueel verslag de Reus klas 4A Overzicht en tijdsbesteding van taken en activiteiten 3.2 Wanneer Planning: hoe zorg je ervoor dat het project binnen de beschikbare tijd wordt afgerond? Wat Wie Van

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Training Verandermanagement

Training Verandermanagement Training Verandermanagement Verandermanagement, succesvol omgaan met veranderingen Alles verandert, voortdurend. De omgeving, jijzelf, maar ook de organisatie waar je voor werkt. Verandering is vaak noodzakelijk.

Nadere informatie

?Hoe Zo! >> Werken bij de gemeente betekent je inzetten voor burgers en bedrijven. En daarbij geldt:

?Hoe Zo! >> Werken bij de gemeente betekent je inzetten voor burgers en bedrijven. En daarbij geldt: Wabo effectief ?Hoe Zo! >> Het toepassen van de Wabo is meer dan alleen de IT-structuur aanpassen, de procedures herzien en/of de processen opnieuw beschrijven en herinrichten. Het zijn de medewerkers

Nadere informatie

Inspireren, Leren & Werken. Werken aan een nieuwe werkwijze

Inspireren, Leren & Werken. Werken aan een nieuwe werkwijze Inspireren, Leren & Werken Werken aan een nieuwe werkwijze WIE, WAT, WAAR? BOOTCAMP JEUGDWERK 2014 BLZ 4 DAG 4 DONDERDAG 4 SEPTEMBER BLZ 8 DAG 1 MAANDAG 1 SEPTEMBER BLZ 5 DAG 5 VRIJDAG 5 SEPTEMBER BLZ

Nadere informatie

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING

Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING Verslag ouderavond FIT(s) OP DE KRING In gesprek met elkaar. Uitwerking van de stellingen. De onderstaande stellingen hebben we deze avond besproken onder elke stelling staan een aantal opmerkingen die

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden Bijlage a Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden De functie van de Raad van Commissarissen. In deze profielschets wordt eerst ingegaan op de achtergronden

Nadere informatie

Incidentele inzet Europese buitengrenzen

Incidentele inzet Europese buitengrenzen Incidentele inzet Europese buitengrenzen ISAF/TF55 Staf Special Operations Task group 1-3 SF-teams ISAF/TFU/RDTF Marinierscompagnie (+) Fire Support Team Lichte genie Maritieme Explosieven Opruimingsdienst

Nadere informatie

Taakcluster Operationeel support

Taakcluster Operationeel support Ideeën en plannen kunnen nog zo mooi zijn, uiteindelijk, aan het eind van de dag, telt alleen wat werkelijk is gedaan. Hoofdstuk 5 Taakcluster Operationeel support V1.1 / 01 september 2015 Hoofdstuk 5...

Nadere informatie

inverbandmet een voorbeeld van een procesonderdeel

inverbandmet een voorbeeld van een procesonderdeel Leiderschapsprofiel Bij leiderschapstrajecten werk ik onder andere graag met de visie van Robert E. Quinn; Het concurrerende waarden model. Of het er nu om gaat je persoonlijk leiderschap te onderzoeken

Nadere informatie

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden.

Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden. Bijlage a Profielschets van de omvang en samenstelling van de Raad van Commissarissen en zijn leden. De functie van de Raad van Commissarissen. In deze profielschets wordt eerst ingegaan op de achtergronden

Nadere informatie

Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan. Naam student: Maes Pieter

Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan. Naam student: Maes Pieter BACHELOR NA BACHELOR ADVANCED BUSINESS MANAGEMENT Logboek persoonlijk ontwikkelingsplan persoonlijk actieplan Naam student: Maes Pieter 2011-2012 POP EERSTE GEKOZEN ALGEMENE COMPETENTIE: OPBOUWEN VAN EEN

Nadere informatie

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden zeker gedeeltelijk niet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Voor discussies heb ik geen tijd, ík beslis. Medewerkers met goede voorstellen

Nadere informatie

Expertisecentrum Plato. jong talent

Expertisecentrum Plato. jong talent Expertisecentrum Plato jong talent Inhoud De toekomst begint nu! 04 Het maatschappelijk project als onderdeel van het traineeship 09 Hoe werkt het traineeship? 05 Over Expertisecentrum Plato 12 Het ontwikkelprogramma

Nadere informatie

Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren

Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren Loopbaanoriëntatie en begeleiding voor decanen en mentoren Loopbaanoriëntatie staat in het voortgezet onderwijs volop in de belangstelling. De VO raad ziet loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) als

Nadere informatie

Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Let op: Alleen gesproken woord geldt! Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter opening van het congres Maak jezelf Zichtbaar op 11 maart 2010 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, We leven in het

Nadere informatie

LEIDERSCHAPSTRAINING 2010

LEIDERSCHAPSTRAINING 2010 LEIDERSCHAPSTRAINING 2010 Voorwoord Politiek heeft veel te maken met goed leiderschap: mensen volgen dan het voorbeeld van hun leider. Martin Luther King, Majoor Bosshardt en Koning David zijn voor mij

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag 1 > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Turfmarkt 147 2511 DP Den Haag Postbus 20301 2500 EH Den Haag www.rijksoverheid.nl/venj

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie?

Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? Hoe kan u strategie implementeren en tot leven brengen in uw organisatie? De externe omgeving wordt voor meer en meer organisaties een onzekere factor. Het is een complexe oefening voor directieteams om

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

op vrijwillige voeten over vrijwilligersbeleid en hoe dit opzetten

op vrijwillige voeten over vrijwilligersbeleid en hoe dit opzetten op vrijwillige voeten over vrijwilligersbeleid en hoe dit opzetten 1 OP VRIJWILLIGE VOETEN In het huidige vrijwilligerslandschap is het niet altijd gemakkelijk om vrijwilligers bij te houden als organisatie

Nadere informatie

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder

Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan WTH Vloerverwarming in het kader van de CO2-Prestatieladder Communicatieplan, 22 Augustus 2014 1 Voorwoord Duurzaamheid is geen trend, het is de toekomst. Het is niet meer weg te denken

Nadere informatie

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels 360 feedback 3.1 Student: M. camp Studentnummer: 11099003 Klas: WDH31 Datum: 2-02-2014 Personen welke de formulieren hebben ingevuld: - M. Camp - Menno Lageweg - Ir. S.W.L. van Herk - D.J. Jager M. Camp

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

Managers en REC-vorming ----- GEEN VOORUITGANG ZONDER VOORTREKKERS

Managers en REC-vorming ----- GEEN VOORUITGANG ZONDER VOORTREKKERS @ ----- Managers en REC-vorming ----- AB ZONDER VOORTREKKERS GEEN VOORUITGANG De wereld van de REC-vorming is volop beweging. In 1995 werden de eerste voorstellen gedaan en binnenkort moeten 350 scholen

Nadere informatie

Het Loopbaanlab brengt onderwijsprofessionals in beweging

Het Loopbaanlab brengt onderwijsprofessionals in beweging Oktober 2015 Het Loopbaanlab brengt onderwijsprofessionals in beweging Uitkomsten van meerjarig onderzoek naar de effecten van het Loopbaanlab Leestijd 8 minuten Hoe blijf ik in beweging? De kwaliteit

Nadere informatie

Aansluiten bij ouders. Kanteling organisatie vanuit een waarderende benadering

Aansluiten bij ouders. Kanteling organisatie vanuit een waarderende benadering Aansluiten bij ouders Kanteling organisatie vanuit een waarderende benadering Wie zijn we? Kind & Gezin Vlaanderen Afdeling Limburg Consultatiebureau voor zuigelingen een lange traditie Start: medische

Nadere informatie

Advies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie

Advies. Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie DIENST Advies over en ondersteuning bij het (initieel) inrichten/optimaliseren van de structuur van de(it Service Management)organisatie Advies over en ondersteuning bij het initieel inrichten/optimaliseren

Nadere informatie

TYPISCH YARDEN. Eerste editie. Typisch Yarden Kick-off: Een korte terugblik. In deze uitgave

TYPISCH YARDEN. Eerste editie. Typisch Yarden Kick-off: Een korte terugblik. In deze uitgave TYPISCH YARDEN Typisch Yarden Nieuwsbrief Eerste editie, juni 2013 Eerste editie De Typisch Yarden nieuwsbrief verschijnt onregelmatig en is bedoeld voor alle collega s van de divisie Uitvaartverzorging

Nadere informatie

EmployabilityDriver. Waarom een strategische discussie over employability beleid?

EmployabilityDriver. Waarom een strategische discussie over employability beleid? EmployabilityDriver Waarom een strategische discussie over employability beleid? We weten al een tijd dat door vergrijzing en ontgroening de druk op de arbeidsmarkt toeneemt. Het wordt steeds belangrijker

Nadere informatie

Communiceren met de achterban

Communiceren met de achterban 1 Communiceren met de achterban Je wilt weten hoe je het beste communiceert met de achterban. Je wilt direct aan de slag en snel resultaten. Je hebt een hoe-vraag. Zoals iedereen. Maar als je werkelijk

Nadere informatie

Wat doe jij op de eerste schooldag in 2015???

Wat doe jij op de eerste schooldag in 2015??? Wat doe jij op de eerste schooldag in 2015??? ROC in verandering Doel van de structuurverandering: goed, kleinschalig en betrokken onderwijs organiseren/faciliteren Nu overgangsfase van een oude, naar

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

KAM Consultants- workshops

KAM Consultants- workshops KAM Consultants- workshops Welkom bij KAM Consultants B.V. Waarom KAM Consultants B.V. Workshop Continue Verbetering Workshop Procesmanagement Workshop Risicomanagement Waar kun je onze trainingen volgen?

Nadere informatie

Inspirerend Management. in de zorg. Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap

Inspirerend Management. in de zorg. Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap Inspirerend Management Development in de zorg Een modulaire aanpak gericht op de ontwikkeling van nieuw leiderschap Behoefte aan effectief leiderschap Vergroting van de invloed van de politiek en zorgverzekeraars

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

Het Functioneringsgesprek

Het Functioneringsgesprek Het Functioneringsgesprek Augustus 2010 Het Functioneringsgesprek Inleiding Een functioneringsgesprek heeft tot doel de kwaliteit van het werk te verhogen en daarnaast zorgt het voor een verhoging van

Nadere informatie

radio&tv station voor veteranen en door veteranen.

radio&tv station voor veteranen en door veteranen. Als DJ in Libanon (UNIFIL Detachement DUTCHBATT 83/03-83/10 Nederlandse Unifil Vereniging (NUV) T.a.v. Bestuur NUV Betreft: oprichting www.veteransradio.nl internet online veteranen radio&tv station voor

Nadere informatie

Kwaliteit van Goed Werkgeverschap

Kwaliteit van Goed Werkgeverschap Kwaliteit van Goed Werkgeverschap Meting KWH-Goed Werkgeverschaplabel Rapportage opgesteld door KWH in samenwerking met EVZ organisatie-advies Bijlagen Corporatie Rotterdam, 20xx Inhoudsopgave

Nadere informatie

HR professionaliseringstraject het nieuwe aanbod 2016

HR professionaliseringstraject het nieuwe aanbod 2016 HR professionaliseringstraject het nieuwe aanbod 2016 Het aanbod bestaat uit de modules van 2015 om iedereen de gelegenheid te bieden deze eventueel nog te volgen. Er is een aantal nieuwe modules en een

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Nr. 25 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 17 november

Nadere informatie

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij

Nadere informatie

LEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS

LEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS LEIDERS VAN MORGEN MD NETWERK VOOR HR EN MD PROFESSIONALS Graag vertel ik u in deze brochure over Leiders van Morgen, een Management Development (MD) netwerk dat october 2010 van start gaat. Voor meer

Nadere informatie

Position leadership development consultant

Position leadership development consultant Position leadership development consultant Q uæstus E XECUTIVE L EADERSHIP Consult Search Develop DE ORGANISATIE Quaestus is gespecialiseerd in Executive Leadership en heeft een breed aanbod van diensten

Nadere informatie

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland

Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland september 13 Begrijpen Verbinden Meedoen communicatieplan transities sociaal domein Rivierenland Als je doet wat je altijd deed, krijg je wat je altijd kreeg. (Albert Einstein, 1879-1955) M e r k c o a

Nadere informatie

Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer!

Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! brochure.indd 1 07-02-12 11:02 brochure.indd 2 07-02-12 11:02 Arrix Optimus, de SharePoint specialist Deel meer, doe meer! Arrix optimus is

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

Het conflicthanteringspalet. Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe

Het conflicthanteringspalet. Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe Het conflicthanteringspalet Anneke de Koning Leo Elfers Anne de Cloe Het conflicthanteringspalet In relatie tot de escalatieladder en het bestuurlijk- ambtelijk samenspel Verschil in beleving Conflicthanteringspalet

Nadere informatie

Concept Communicatieplan

Concept Communicatieplan Concept Communicatieplan DATUM AUTEUR VERSIE Pagina 1 van 7 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 1.1 Achtergrond... 3 1.2 Doelstelling... 3 1.3 Randvoorwaarden... 3 2 Communicatiestrategie... 4 2.1 Doelgroepen...

Nadere informatie

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid

Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid Ben Ik Tevreden? Meetinstrument cliënttevredenheid De kracht van Ben ik tevreden? ligt in het hier en nu. Wensen van cliënten zetten direct aan tot actie. Meten is dus niet alleen weten, maar de start

Nadere informatie

2a. Individueel jaargesprek Format medewerker

2a. Individueel jaargesprek Format medewerker 2a. Individueel jaargesprek Format medewerker 1 Introductie Vraagt u zich ook wel eens af doe ik in mijn werk de dingen waar ik goed in ben en waar ik plezier in heb, heb ik een goede werk/privé balans

Nadere informatie

Nieuwsbrief Amigos. maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES

Nieuwsbrief Amigos. maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES Nieuwsbrief Amigos maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES Voorwoord Beste Amigos, Terwijl wij hier in Nederland al weer helemaal het gevoel krijgen in het voorjaar te zijn beland, hebben de bursalen in Guatemala

Nadere informatie

Kwaliteitsjaarplan Locatie Reggersoord 3 en 4 Datum: augustus 2018 concept. Samen aan de slag! Gewoon goede zorg

Kwaliteitsjaarplan Locatie Reggersoord 3 en 4 Datum: augustus 2018 concept. Samen aan de slag! Gewoon goede zorg Locatie Reggersoord 3 en 4 Datum: augustus 2018 concept Samen aan de slag! Gewoon goede zorg 1 Voorwoord Dit is het kwaliteitsjaarplan van verpleeghuis Reggersoord (etages 3 en 4). Op beide etages zijn

Nadere informatie

Wanneer wordt veranderen een succes?

Wanneer wordt veranderen een succes? Wanneer wordt veranderen een succes? Inhoud 1. Iedereen 100% tevreden?...2 2. Hoe als manager een veranderingsproces optimaal ondersteunen?... 2 Inzicht in het veranderingsproces... 3 Een externe partner

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Nieuwsbrief editie 4. April/Mei 2012

Nieuwsbrief editie 4. April/Mei 2012 Nieuwsbrief editie 4 April/Mei 2012 Inleiding Deze nieuwsbrief heeft als thema: Beweging. Een actueel thema, waarmee ik de afgelopen periode weer regelmatig ben geconfronteerd. Mijn column met als titel:

Nadere informatie

LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT

LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT LEERGANG MIDDLE MANAGEMENT Voor wie? Deze leergang is ontwikkeld voor middle managers in een productieomgeving, die de operatie via bijvoorbeeld lijnmanagers aansturen, motiveren en stimuleren. Wat levert

Nadere informatie

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs

Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Ouderbetrokkenheid in het voortgezet onderwijs Een goede relatie tussen ouders en school komt het leerresultaat ten goede en dat is wat we allemaal willen! Convenant Impuls Kwaliteitsverbetering Onderwijs

Nadere informatie

Voorwoord! Wie wil ik helpen?!

Voorwoord! Wie wil ik helpen?! Voorwoord Allereerst dankjewel dat je mijn boek hebt gekocht of gekregen en dat je dit ook leest. Dit toont dat jij vooruit wil in het leven en dat je ook actiegericht bent. En actiegerichte mensen halen

Nadere informatie

Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013:

Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013: Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013: Van perspectief middels plan naar resultaat! Inleiding Eigenlijk is het feit dat ook 2013 een roerig jaar is geweest, normaler dan het zou zijn als het een rustig

Nadere informatie

W1 Workshop "Lopen op eieren", leiding geven en aanspreken

W1 Workshop Lopen op eieren, leiding geven en aanspreken W1 Workshop "Lopen op eieren", leiding geven en aanspreken Deze workshop wordt door 98% van de deelnemers beoordeeld met een 9,1 gemiddeld Inleiding 2 daagse workshop Veel (meewerkend) leidinggevenden

Nadere informatie

Eigenaarschap in teams. Werken met units en een veranderteam - Adri Buijs - 16 mei 2018

Eigenaarschap in teams. Werken met units en een veranderteam - Adri Buijs - 16 mei 2018 Eigenaarschap in teams Werken met units en een veranderteam - Adri Buijs - 16 mei 2018 Toelichting op de presentatie Door aanpassingen in de organisatiestructuur is er meer eigenaarschap ontstaan op school.

Nadere informatie

Succesvol implementeren

Succesvol implementeren Succesvol implementeren Waarom begeleiding bij implementeren? Idealiter wordt een verandering op een school ingezet vanuit de onderwijsvisie. Deze veranderingen zijn veelal geformuleerd in het schoolplan

Nadere informatie

Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot

Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot Competentieprofiel educatief medewerker buitenschoolse kinderopvang Ravot 1. Functie Functienaam Afdeling Dienst Functionele loopbaan Educatief medewerker Sociale zaken Buitenschoolse kinderopvang Ravot

Nadere informatie

Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken

Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken Het hoe en waarom van Personeelsgesprekken Personeelsgesprekken Het personeelsgesprek (ook wel functioneringsgesprek) is een belangrijk instrument dat ingezet kan worden voor een heldere arbeidsverhouding

Nadere informatie

Bedrijfsmaatschappelijk werk is er voor u

Bedrijfsmaatschappelijk werk is er voor u Bedrijfsmaatschappelijk werk is er voor u Wat kunnen wij voor u betekenen? We zijn altijd bereikbaar 2 Bedrijfsmaatschappelijk werk ondersteunt u bij het voorkomen en oplossen van persoonlijke of werk

Nadere informatie

Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter

Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Stichting leerkracht: elke dag samen een beetje beter Wat is leerkracht? Stichting leerkracht is een organisatie van enthousiaste experts uit het onderwijs en bedrijfsleven die scholen helpt in het ontwikkelen

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Aandacht, affectie, waardering, respect en ondersteuning.

Aandacht, affectie, waardering, respect en ondersteuning. Het Pedagogisch Klimaat Schooljaar 2007 / 2008 Wat is een pedagogisch klimaat? Als we praten over een pedagogisch klimaat binnen Breedwijs Zuid Berghuizen gaat het over de sfeer die de partners willen

Nadere informatie

Klachtenregeling HELLAS-GLANA (versie 30 september 2015)

Klachtenregeling HELLAS-GLANA (versie 30 september 2015) Klachtenregeling HELLAS-GLANA (versie 30 september 2015) 1. Inhoud 1. Inhoud 2. Inleiding 3. Intentie van het beleid op het gebied van klachten 4. Uitvoering beleid 5. Implementatie 7. Bijlage 1 Vertrouwenspersonen

Nadere informatie

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement?

Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Welke vaardigheden hebben een invloed op het al dan niet succesvol zijn van het outplacement? Definitie outplacement Outplacement is een geheel van begeleidende diensten en adviezen die in opdracht van

Nadere informatie

Training Conflicthantering

Training Conflicthantering Training Conflicthantering Training Conflicthantering, een stevige discussie met een goede afloop Je zal het best weleens hebben meegemaakt, een flinke discussie tijdens een vergadering. Jij en je collega

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Opruimen in de praktijk Ruimte voor de professional, die professional dat ben JIJ!

Opruimen in de praktijk Ruimte voor de professional, die professional dat ben JIJ! Opruimen in de praktijk Ruimte voor de professional, die professional dat ben JIJ! Niet alleen toevoegen maar ook opruimen Een handleiding van de Opruimdienst als hulpmiddel voor jouw team Handleiding

Nadere informatie

Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak

Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak Leeftijdbewust personeelsbeleid Ingrediënten voor een plan van aanpak Inhoud Inleiding 3 Stap 1 De noodzaak vaststellen 4 Stap 2 De business case 5 Stap 3 Probleemverdieping 6 Stap 4 Actieplan 8 Stap 5

Nadere informatie

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden.

En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze veiligheid de hoogste prijs betaalden. Toespraak minister A. van der Steur, Tuin van Bezinning, 10 juni 2015, Warnsveld. Majesteit, Dames en heren, Vrijheid kan niet bestaan zonder veiligheid. En vandaag herdenken wij de mensen die voor onze

Nadere informatie

Projectplan Monitor bevordering arbeidsparticipatie (2009-2012)

Projectplan Monitor bevordering arbeidsparticipatie (2009-2012) -1- Projectplan Monitor bevordering arbeidsparticipatie (2009-2012) 1 Aanleiding voor het project Arbeidsparticipatie is een belangrijk onderwerp voor mensen met een chronische ziekte of functiebeperking

Nadere informatie

Samen werken aan betere zorg. Handreiking voor begeleiding van cliëntenraden betrokken bij verbetertrajecten

Samen werken aan betere zorg. Handreiking voor begeleiding van cliëntenraden betrokken bij verbetertrajecten Samen werken aan betere zorg van cliëntenraden betrokken bij verbetertrajecten INHOUDSOPGAVE Inleiding... 3 Participatie van cliënten... 4 De rol van de cliëntenraad in verbetertrajecten... 6 Het stappenplan:

Nadere informatie

Training Within Industry - Job Instruction

Training Within Industry - Job Instruction Training Within Industry - Job Instruction Inleiding In veel bedrijven worden problemen opgelost door doelgericht aan die problemen te werken. Achteraf hadden deze problemen voorkomen kunnen worden, door

Nadere informatie