Gemeente Utrechtse Heuvelrug

Transcriptie

1 Bestandsanalyse Gemeente Utrechtse Heuvelrug Matchcare BV Bezoekadres: Edisonbaan 14E 3439 NM Nieuwegein Postadres: Postbus AS Nieuwegein Telefoon: Fax: Internet: Copyright: Matchcare 2013

2 Onderzoek uitgevoerd door Matchcare in opdracht van de Matchcare is een bureau voor bestandsanalyse arbeidsmarktonderzoek en mobiliteit en werkt voor werkgevers, werknemers en overheden. Matchcare geeft advies aan overheden en andere partijen op het brede terrein van werk en inkomen. De missie van Matchcare is het functioneren van de arbeidsmarkt te verbeteren. Eindredactie: Onderzoekers: Bas Lassing Martin van der Graaff, Angelo van Rattingen Copyright Matchcare B.V. 21 februari 2013 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook evenmin in een retrieval systeem worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever 2 Bestandsanalyse

3 Inhoud 1 Managementsamenvatting Probleemstelling Proces Bevindingen Het uitstroompotentieel, advies op participatie en werk De positie op de participatieladder Inzicht in de verdiencapaciteit Frauderisico Omstandigheden van klanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Situatie op de huidige regionale arbeidsmarkt Conclusies en aanbevelingen Bijlage definities STAR methode Participatieladder Statistiek Re-integratie Gemeenten Toelichting Loonwaarde-indicatie Fraude-risico-profiel Bestandsanalyse

4 1 Managementsamenvatting Op verzoek van de heeft Matchcare de klanten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug in beeld gebracht. Dit heeft plaatsgevonden door interviews met 381 van de 455 klanten 1. De onderzoeksvraag heeft geleid tot zes verschillende uitsnedes van het bestand. Van alle klanten is het uitstroompotentieel bepaald. Dit is een advies richting participatie en werk. Het uitstroompotentieel laat zien dat voor 30% de arbeidsmarkt met meer of mindere mate van ondersteuning bereikbaar moet zijn. Voor 25% van het bestand is een activeringsprofiel vastgesteld. 45% van het bestand kan niet richting de arbeidsmarkt. Voor elke klant is een positie op de participatieladder bepaald. 33% van de klanten staan op tredes 4, 5 en 6, (on)betaald werk, met of zonder ondersteuning. Voor 10% van de klanten geldt dat zij op de trede 1 staan, geïsoleerd levend. De overige klanten staan op de treden 2 en 3 en participeren in meer of mindere mate door deelname aan al dan niet georganiseerde activiteiten. De verdiencapaciteit van de onderzochte populatie is in kaart gebracht door middel van een loonwaarde-indicatie. 14% van de klanten hebben een indicatie van 80 tot 100 procent van een regulier salaris. Deze klanten staan het dichtst bij de arbeidsmarkt. Voor 20% van het bestand geldt dat er een loonwaarde is van 0 tot 20 procent. Deze groep heeft een grote afstand tot regulier werk. Voor 139 klanten geldt dat er geen loonwaarde-indicatie kon worden vastgesteld. In de onderzochte populatie zijn 178 klanten aangemerkt als klanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Deze klanten hebben gemiddeld een lage positie op de participatieladder en zitten langer in de uitkering dan klanten met een korte afstand tot de arbeidsmarkt. Het overgrote deel (79%) is minder dan 16 uur per week beschikbaar voor activiteiten. Voor de helft van de klantgroep geldt een verhoogd fraude-risico-profiel. Dit wil zeggen dat er omstandigheden zijn die kans op fraude mogelijk maken. Met name zwarte fraude verdient de focus. Regionaal blijft de vraagzijde van de arbeidsmarkt achter bij de landelijke trend. Vooral hoger geschoold personeel wordt gevraagd. Vacatures voor mensen zonder startkwalificatie dalen scherp. Regionaal was slechts 18% van de vacatures bestemd voor mensen zonder startkwalificatie, terwijl in het bestand meer dan 50% geen startkwalificatie heeft. Het aantal vacatures op dit niveau was in het vierde kwartaal 699 tegenover 186 klanten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. We kunnen concluderen dat de huidige arbeidsmarkt voor elementair en laag opgeleiden te klein is. 1 Met een deel van de klanten was een interview niet zinvol, een ander deel had ernstige belemmeringen (operatie, detentie, etc.). Bij de overige klanten is een handhavingsonderzoek gestart. 4 Bestandsanalyse

5 Dit onderzoek levert een aantal inzichten en aanbevelingen. Wanneer rekening wordt gehouden met alle factoren kan maximaal 33% van de klanten kan met mindere of meerdere mate van ondersteuning richting werk. Het is van belang dat de zorgt voor een passend aanbod, binnen de huidige financiële kaders. Daarnaast moet worden gelet op de verbetering van de positie op de participatieladder. Hiervoor is maatschappelijke deelname voor hen die nog niet kunnen werken een mogelijkheid. Er zijn in de regio relatief weinig vacatures beschikbaar voor mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Om de concurrentiekracht te vergroten zou de meer werk moeten maken van de werkgeversbenadering. 5 Bestandsanalyse

6 2 Probleemstelling In navolging van de motie De onderkant van de arbeidsmarkt naar boven is de vraag gesteld naar de samenstelling van het WWB-klantenbestand van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Dit bestand valt onder de gemeenschappelijke regeling Regionale Dienst Werk en Inkomen en wordt begeleid door de Regionale Sociale Dienst Kromme Rijn Heuvelrug. De motie vraagt een aantal zaken waarvoor gedegen inzicht in het klantenbestand noodzakelijk is. De heeft besloten tot een bestandsanalyse waarbij de klanten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug in kaart worden gebracht. Onderzoeksaspecten De RSD wil specifiek de onderstaande zaken onderzoeken: - Het uitstroompotentieel, advies op participatie en werk - De positie op de participatieladder - Inzicht in de verdiencapaciteit - Fraude-risico-profiel - Omstandigheden van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt - Situatie op de huidige regionale arbeidsmarkt De RSD verzoekt Matchcare deze gegevens te onderzoeken. Daarnaast vraagt de RSD om conclusies en aanbevelingen waarmee zij haar dienstverlening naar de klanten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug verder kan versterken. 6 Bestandsanalyse

7 3 Proces Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de diagnose-methodiek van Matchcare. Deze methodiek wordt uitgevoerd in gesprekken met klanten aan de hand van SZeebra Diagnose. De klantgesprekken zijn gevoerd door vier consulenten onder supervisie van een gesprekscoördinator/kwaliteitscoach. Onderzoeksmethode De bestandsanalyse is opgebouwd uit individuele klantdiagnoses. Per individuele diagnose maakt de Matchcare consulent aan de hand van waarneming en een interview volgens de STAR methodiek 2 een inschatting van de mogelijkheden en beperkingen van de klant. Door de gestructureerde anamnese en reflectie op de coping style van de kandidaat ontstaat een goed beeld van diens situatie (uitgedrukt in participatie) en (on)afhankelijkheid (uitgedrukt in zelfredzaamheid). Gedurende de diagnose worden de volgende elementen gewogen. Onderzoeksomvang Door de is een te onderzoeken bestand van 455 klanten aangeleverd van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Hiervan waren 41 klanten niet beschikbaar 3, 6 klanten zijn niet verschenen met bericht, 20 klanten zijn afgemeld door de cliëntbegeleider en bij 5 klanten was de uitkering inmiddels beëindigd. Bij twee klanten is het interview wel gestart, maar niet afgerond. De analyse is gebaseerd op de uitkomsten van 381 gesproken klanten. De klantgesprekken zijn begonnen in week 41. In week 47 en 48 zijn de laatste gesprekken gevoerd. Het opkomstpercentage van de daadwerkelijk gesproken klanten ten opzichte van het totaal uit te nodigen bestand bedraagt 84%. Figuur 1 Gesprekken per week 2 STAR methodiek is een gedragsgerichte interviewmethode 3 Deze klanten zaten tijdens de onderzoeksperiode in een inrichting, was er sprake van een ernstige medische situatie of een andere legitieme reden. 7 Bestandsanalyse

8 SZeebra Diagnose SZeebra Diagnose is als onderzoeksinstrument specifiek gericht op doelgroepen WWB, WSW en WW. Via gerichte vragen worden klanten ingedeeld in een doelgroep, bijvoorbeeld werk, activering of zorg en geplaatst op de participatieladder en wordt een traject voorgesteld. In SZeebra Diagnose registreert de consulent per klant de opleiding en werkervaringen, de beschikbaarheid en mobiliteit, belastbaarheid, werkvoorkeuren, drijfveren, sociale context en leefgebieden. Aan het eind van het gesprek geeft SZeebra Diagnose inzicht in de best passende doelbanen, actuele vacatures, fraude-risico-profiel, positie op de participatieladder, SRG klantprofiel en een trajectadvies. Project uitvoering De samenwerking met RSD verliep goed. Voor aanvang van de uitvoering van de bestandsanalyse zijn concrete afspraken gemaakt over faciliteiten en werkprocessen. Er was regelmatig een voortgangsoverleg en indien nodig werden ad-hoc zaken snel opgepakt en geregeld. 8 Bestandsanalyse

9 4 Bevindingen De bevindingen zijn gebaseerd op de gegevens van 381 klanten. Van onderzochte populatie zijn conform de onderzoeksopdracht zes uitsnedes gemaakt, te weten: - Het uitstroompotentieel, advies op participatie en werk - De positie op de participatieladder - Inzicht in de verdiencapaciteit - Fraude-risico-profiel - Omstandigheden van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt - Situatie op de huidige regionale arbeidsmarkt 4.1 Het uitstroompotentieel, advies op participatie en werk Van elke klant is het uitstroompotentieel berekend. Dit is een profiel wat de klanten indeelt in een begeleidingsprofiel. 25% 44% 17% 13% 1% Arbeidsactivering Arbeidstoeleiding Maatschappelijke activering Werk met ondersteuning Zorg/hulpverlening Figuur 2 Uitstroomprofiel Het uitstroompotentieel is weergegeven conform de gegevens voor de Statistiek Re-integratie Gemeenten 4. Het uitstroompotentieel laat zien dat voor 30% de arbeidsmarkt met meer of mindere mate van ondersteuning bereikbaar moet zijn. Voor 25% van het bestand is een activeringsprofiel vastgesteld. 45% van het bestand kan niet richting de arbeidsmarkt. Klanten met uitstroompotentieel richting werk Als we inzoomen op de groep klanten met uitstroompotentieel richting werk, kunnen we daar een aantal kenmerken aan koppelen. Van deze groep heeft ruim 85% een opleidingsniveau tot middelbaar. Met name de elementair en lager opgeleiden hebben een slechte concurrentiepositie 4 Voor een uitleg van de SRG, zie bijlage Definities 9 Bestandsanalyse

10 op de arbeidsmarkt 5. Dit betreft 89 klanten of 45% van de klanten waarvoor werk in enige vorm een haalbare optie is. Wetenschappelijk Hoger Middelbaar Lager Elementair Vrouw Man Figuur 3 Verdeling Man Vrouw naar opleidingsniveau populatie met uitstroompotentieel Een andere discriminerende factor op de arbeidsmarkt is de leeftijd van een klant, ondanks artikel 1 van de Grondwet en de aparte wet uit 2004 die leeftijdsdiscriminatie op het werk bestrijdt. Klanten met een leeftijd boven de 40 hebben een slechtere uitgangspositie 6 dan de middengroep. Het gaat voor de gemeente Utrechtse Heuvelrug om 126 klanten Vrouw Man Figuur 4 Verdeling Man Vrouw naar leeftijdscategorie populatie met uitstroompotentieel Als we de reële kans op het vinden van werk zouden verbinden aan de conclusies van het genoemde onderzoek, zouden slechts 73 van 381 onderzochte klanten een echte kans hebben op het vinden van regulier werk. Als we dit combineren met de hoogste twee treden (zelf werk vinden of met ondersteuning) komen we uit op 54 klanten die in aanmerking komen voor het vinden van werk op de reguliere arbeidsmarkt. Dit is 14% van de onderzochte populatie. Hierbij valt op te merken dat op de huidige arbeidsmarkt het verschil tussen het vinden van een baan tussen mannen en vrouwen 7 te verwaarlozen is. 5 Zie Situatie op de huidige regionale arbeidsmarkt op pagina 19 6 Zie rapport leeftijdsdiscriminatie van Intelligence Group uit Bron UWV Regio in beeld Bestandsanalyse

11 36 tot tot tot 24 0 tot Vrouw Man Figuur 5 Verdeling Man Vrouw naar beschikbaarheid populatie met uitstroompotentieel De meeste vacatures die op dit moment worden gevraagd vallen in de categorie van 36 tot 40 uur, zogenaamde full-time functies. Van de onderzochte populatie met uitstroompotentieel richting werk is bijna 40 procent full-time beschikbaar voor werk. Dit wil zeggen dat ruim 60 procent minder uren kan werken. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: Reden Aantal Zorgtaak 50 Verslaving 4 Lichamelijke situatie 52 Psychische klachten 36 Figuur 6 Redenen voor beperkte inzetbaarheid populatie met uitstroompotentieel De genoemde aantallen zijn overigens niet direct optelbaar. In totaal gaat het om 109 klanten met één of meerdere redenen om niet full-time beschikbaar te zijn. Naast de competenties en kwalificaties van een klant zijn de belangrijkste redenen om een nieuwe baan te vinden de motivatie, presentatie, houding en het zelfbeeld. Gemotiveerd en werkt goed mee. Niet gemotiveerd en werkt niet voldoende mee. Figuur 7 Sollicitatieprobleem: Motivatie Gemotiveerd, maar ziet veel problemen. Niet gemotiveerd maar werkt wel mee. Het grootste deel van de onderzochte populatie is erg gemotiveerd om aan uitstroom te werken, echter een groot deel hiervan ziet veel, met name externe problemen. Deze problemen liggen zowel in de privésituatie als daarbuiten. 11 Bestandsanalyse

12 Nee Ja Nee Ja Nee Ja Figuur 8: Presentatie Figuur 9: Houding Figuur 10: Zelfbeeld De presentatie van klanten is in de meeste gevallen goed. Bij een klein aantal klanten is feedback gegeven op hun uiterlijke of mondelinge presentatie. Hierbij gaat het met name om de taalvaardigheid en reinheid. In een klein aantal gevallen was de medische situatie de reden voor een slechtere presentatie. Een zelfde beeld zien we ook bij houding en zelfbeeld. Hierbij is vaak de medische situatie de reden voor het beperkte zelfbeeld en de houding van de klant. 4.2 De positie op de participatieladder Voor elke klant is een positie op de participatieladder 8 bepaald. De participatieladder is een instrument wat de deelname-graad aan de samenleving monitort. Het geeft dus niet de kans op een vergrote zelfredzaamheid weer, maar meer de deelname aan maatschappelijke activiteiten. 2% 10% 15% 20% 18% 35% Betaald werk met ondersteuning Deelname aan georganiseerde activiteiten Geïsoleerd levend Figuur 11 Positie op de participatieladder Onbetaald werk Sociale contacten buitenshuis Nader te bepalen 8 Voor een uitleg van de participatie, zie de bijlage Definities 12 Bestandsanalyse

13 100% 80% 60% 40% 20% 0% Minder dan een jaar Eén tot drie jaar Drie tot vijf jaar Vijf tot tien jaar Langer dan 10 jaar Geïsoleerd levend Sociale contacten buitenshuis Deelname aan georganiseerde activiteiten Onbetaald werk Betaald werk met ondersteuning Figuur 12 Positie op de participatieladder uitkeringsduur Bovenstaande grafiek maakt inzichtelijk dat de duur van de uitkering de positie op de participatieladder beïnvloed. Met name de uitstroom gerelateerde treden, betaald werk en onbetaald werk, nemen af naar mate de duur van de uitkering oploopt. Deze positie op de participatieladder halveert van 39% voor klanten met een uitkeringsduur korter dan een jaar naar 19% als klanten meer dan 10 jaar een uitkering hebben. 13 Bestandsanalyse

14 Trede 1: Geïsoleerd levend De klanten die vallen binnen de trede geïsoleerd levend hebben niet of nauwelijks contact met anderen dan huisgenoten en beperken zich daarbuiten tot functionele contacten (winkelpersoneel, hulpverleners, buschauffeurs, etc.). Van de onderzochte populatie valt 10%, 38 personen, in het profiel geïsoleerd levend. Kenmerkend voor deze groep klanten is dat 89% aangeeft een medische belemmering te hebben. 50% van deze groep heeft al langer dan 3 jaar een uitkering. Verontrustend is dat is vastgesteld dat 60% van deze groep niet of nauwelijks groeiperspectief heeft. De vraag is gerechtvaardigd welke inspanningen de moet doen met deze klanten. Trede 2: Sociale contacten buitenshuis De klanten op de trede sociale contacten buitenshuis hebben minimaal één keer per week fysiek contact met mensen die geen huisgenoten zijn. Deze contacten hebben geen georganiseerd karakter. De contacten beperken zich niet alleen tot functioneel contact. Van de onderzochte populatie staat 20%, 74 klanten, op deze trede. 72% van de klanten op deze trede geeft aan medische belemmeringen te hebben. Feitelijk valt te constateren dan het hebben van medische belemmeringen een belangrijke factor is voor de positie op de participatieladder. Daarnaast valt op dat bijna 60% van de klanten op deze trede langer dan 3 jaar een uitkering heeft, tegenover ruim 45% van het totale bestand over alle treden. 12% 6% 1% 47% 33% 1% Zorg/hulpverlening Maatschappelijke activering Arbeidsactivering Arbeidstoeleiding Werk met ondersteuning Regulier werk Figuur 13 Uitstroomprofiel Positie op de participatieladder Sociale contacten buitenshuis Tijdens de interviews is gebleken dat 38% van de klanten op deze trede geen groeiperspectief heeft. Voor slechts 9% geldt dat er uiteindelijk een perspectief richting werk te verwachten is. Voor 33% van de klanten op deze trede geldt dat arbeidsactivering de meest waarschijnlijke manier is om uit te stromen richting werk. Dit vergt voor de een investering waar tegenover staat dat langer wachten de investering op langere termijn vermoedelijk groter maakt. Echter door de dalende budgetten is hier slechts beperkt ruimte voor. 14 Bestandsanalyse

15 Trede 3: Deelname aan georganiseerde activiteiten Klanten die deelnemen aan georganiseerde activiteiten doen dit binnen verenigingen of opleiding. Er is geen sprake van een (vrijwillig) werkverband. Zij nemen wel minimaal eens per week deel aan die activiteit waarbij zij in fysiek contact komen met anderen. Van de gesproken klanten vallen 133 klanten in deze categorie. Ook voor deze groep geldt dat de meesten (77% van de onderzochte populatie) aangeeft een medische belemmering te hebben. Wel is de gemiddelde uitkeringsduur beduidend lager dan de voorgaande groepen. De uitkeringsduur is voor 44% twee jaar of korter, voor 57% geldt dat er sprake is van een groeiperspectief. Afgezet tegen de trede op de SRG-ladder blijkt dat klanten met trede 3 op de participatieladder 36% van de groep met Arbeidsactivering en Arbeidstoeleiding kans maakt om een reguliere baan te vinden. 79% van de gesproken klanten in deze categorie is goed gemotiveerd, echter heeft slechts 9% van deze groep heeft een loonwaarde 9 boven 80%. Trede 4: Onbetaald werk Een deel van de klanten doet onbetaald werk. Dat wil zeggen dat zij geen arbeidscontract hebben. Wel voeren zij taken uit en kunnen zij daarbij verantwoordelijkheden hebben naar anderen. Hierbij hebben zij minimaal eens per week fysiek contact met anderen bij het uitvoeren van het onbetaalde werk. Van de gesproken klanten vallen 70 klanten in deze categorie. Voor deze groep geldt dat 83% van de gesproken klanten aangeeft een medische belemmering te hebben. 7% 17% 23% 31% 21% Minder dan een jaar Eén tot drie jaar Drie tot vijf jaar Vijf tot tien jaar Langer dan 10 jaar Figuur 14 Duur in de uitkering Positie op de participatieladder Onbetaald werk Ondanks dat deze groep een hogere trede op de participatieladder heeft dan de voorgaande groepen is de uitkeringsduur relatief hoger dan bij de voorgaande groepen. Voor de helft van deze groep is het perspectief groei naar één of andere vorm van betaald werk mogelijk. Maar liefst 92% van de klanten in deze categorie is goed gemotiveerd om een betaalde baan te vinden. Voor deze klanten liggen kansen door de inzet van arbeidsactivering of arbeidstoeleiding. 9 Loonwaarde is een bandbreedte van de mogelijke verdiencapaciteit in een reguliere functie 15 Bestandsanalyse

16 Trede 5: Betaald werk met ondersteuning Klanten in dit klantprofiel hebben een arbeidscontract met een werkgever of zijn zelfstandig. Ze ontvangen wel ondersteuning van de gemeente. 56 klanten staan op deze trede. Het grootste deel heeft een opleiding tot middelbaar niveau, conform het beeld van het totale bestand. De gemiddelde uitkeringsduur ligt relatief laag, wat aansluit bij de verwachting. Van deze klanten kan 55% binnen een jaar doorgroeien naar regulier werk zonder ondersteuning. Van 40% van deze groep is er geen groeiperspectief binnen één jaar. De motivatie is hoog bij 82% van de klanten. 45% van de groep heeft een loonwaarde tussen de 60 en 80% en 29% een loonwaarde boven de 80%. Trede 6: Betaald werk Mensen uit deze trede hebben een arbeidscontract met een werkgever of zijn zelfstandig. Zij ontvangen geen aanvullende uitkering van gemeente of andere uitkeringsinstantie. Zij worden niet door anderen dan leidinggevende of collega s begeleid bij het uitvoeren van het werk en maken geen gebruik van WSW of gemeentelijke participatie-instrumenten. Van de onderzochte populatie staat 1 klant op deze trede. Hierdoor zijn geen algemene kenmerken voor klanten op trede 6 van de Participatieladder te rapporteren. 4.3 Inzicht in de verdiencapaciteit De verdiencapaciteit 10 is een waarde vastgelegd in een bandbreedte van 20% een geeft een weergave van de loonwaarde die een klant vertegenwoordigd bij het starten in een reguliere functie. 14% 20% 2% 44% 20% 0 tot 20% 20 tot 40% 40 tot 60% 60 tot 80% 80 tot 100% Figuur 15 Loonwaarde-indicatie totale bestand Van 239 klanten kon een loonwaarde-indicatie worden vastgesteld. De klanten waarvoor geen loonwaarde-indicatie kon worden vastgesteld vallen grotendeels binnen het klantprofiel Zorg. 10 Voor een uitleg van de verdiencapaciteit cq. Loonwaarde-indicatie, zie de bijlage Definities 16 Bestandsanalyse

17 Zorg Maatschappelijke activering Arbeidsactivering Arbeidstoeleiding Werk met ondersteuning Eindtotaal 0 tot 20% tot 40% tot 60% tot 80% tot 100% Eindtotaal Figuur 16 Loonwaarde-indicatie vs. uitstroomprofiel Een duidelijke stijging van de loonwaarde is zichtbaar op het moment dat we dit afzetten tegen het uitstroomprofiel. Dat niet iedereen in het profiel Werk (m.b.v. re-integratie) op 80 tot 100 procent scoort heeft te maken met een gebrek aan kwalificatie of werkervaring. Deze klanten kunnen wel aan de slag maar hebben een achterstand ten opzichte van een reguliere werknemer. 0 tot 20% 20 tot 40% 40 tot 60% 60 tot 80% 80 tot 100% Nog te bepalen 1 3 Geïsoleerd levend Sociale contacten buitenshuis Deelname aan georgan. activit Onbetaald werk Betaald werk met ondersteuning Eindtotaal Figuur 17 Loonwaarde-indicatie vs. participatieladder Op zich is de conclusie gerechtvaardigd dat een hogere positie op de participatieladder een hogere loonwaarde-indicatie oplevert. Wel zien we grote uitzonderingen. Dit ligt in het feit dat de maatschappelijke participatie niet altijd betekent dat de afstand tot de arbeidsmarkt kleiner is. Iemand die full-time werkt en ontslagen wordt, zakt in een keer van trede 6 naar trede 3, terwijl wij aan kunnen nemen dat de loonwaarde in principe niet is veranderd. 17 Bestandsanalyse

18 4.4 Frauderisico Tijdens de gesprekken met klanten zijn kenmerken vastgelegd die een mogelijke indicatie geven van een verhoogde fraudekans. De fraude-indicatoren zijn gebaseerd op de DPS-matrix. Deze methode geeft inzicht in de caseload met betrekking tot kansen op participatie en risico s op regelovertreding. De klanten zijn ingedeeld in één van de vier profielen. Het bijbehorende protocol van de DPS-matrix laat zien waar de accenten gericht op dienstverlening en controle komen te liggen. A Hoge kans op uitstroom Laag risico op regelovertreding Lage kans op uitstroom Laag risico op regelovertreding B C Hoge kans op uitstroom Hoog risico op regelovertreding Lage kans op uitstroom Hoog risico op regelovertreding D Figuur 18 Frauderisicoprofielen Binnen de onderzochte populatie is een grote groep met profiel D, een lage kans op uitstroom en een hoog risico op regelovertreding. Het frauderisico geeft aan of er aanleidingen tot fraude in de persoonlijke situatie van de klant zijn terug te vinden. Figuur 19 Frauderisicoprofiel totaal bestand Dit wordt gemeten in drie categorieën: adresfraude, zwarte fraude en samenlevingsfraude. Bij een verhoogde waarde in één van deze categorieën levert dit een frauderisicoprofiel op. 18 Bestandsanalyse

19 Zwarte fraude Samenlevingsfraude Adresfraude 0% 20% 40% 60% 80% 100% Ja Nee Figuur 20 Fraude-indicatoren In totaal hebben 135 klanten een verhoogd fraude-risico. Vier klanten scoren hoog op elke risicofactor. Voor 17 klanten geldt een score op twee domeinen. Zwarte fraude Het is mogelijk dat een klant inkomsten heeft die niet op de juiste wijze worden geadministreerd. Dit geldt als er sprake is van een risicoberoep, bijvoorbeeld bouw en horeca, als een klant gewezen zelfstandige is of eerder gefraudeerd heeft op dit gebied. Samenlevingsfraude Dit heeft betrekking op de leefsituatie van de klant. Een verhoogd risico is er als er sprake is van een onduidelijke partnersituatie, echtscheiding of inwonend bij (schoon)familie. Adresfraude Adresfraude heeft betrekking op de woningsituatie van de klant. Een verhoogd risico is er als er sprake is van afwijkende woonvormen of kamerbewoning. 19 Bestandsanalyse

20 4.5 Omstandigheden van klanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt In de onderzochte populatie zijn 178 klanten aangemerkt als klanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Deze klanten zijn gemiddeld de klanten waar de ook al een lange relatie mee heeft Minder dan een jaar Eén tot drie jaar Drie tot vijf jaar Vijf tot tien jaar Langer dan 10 jaar Beperkte afstand Grote afstand Figuur 21 Aantal klanten, afstand tot de arbeidsmarkt en uitkeringsduur Deze klanten hebben ook gemiddeld een lagere positie op de participatieladder. Dit geldt natuurlijk met name voor de treden één, twee en drie Betaald werk met ondersteuning Onbetaald werk Deelname aan georganiseerde activiteiten Sociale contacten buitenshuis Geïsoleerd levend Beperkte afstand Grote afstand Figuur 22 Aantal klanten, afstand tot de arbeidsmarkt en positie op de participatieladder Het aantal vrouwen is groter dan het aantal mannen in deze groep, alhoewel de verschillen klein zijn, 29% meer vrouwen dan mannen. Opvallend is dat deze groep minder zogenaamde zorgtaken (voor 35% van de klanten) heeft dan de groep met een beperkte afstand tot de arbeidsmarkt (50% van de klanten). 20 Bestandsanalyse

21 Een belangrijkere factor is de medische situatie van de klant. Deze factor zorgt met name voor het vergroten van de afstand tot een reguliere baan. Maar liefst 94% van de klanten met een grote afstand tot werk ervaart medische belemmeringen. Waarbij voor bijna de helft geldt dat deze klachten zowel psychisch als lichamelijk zijn Lichamelijk Psychisch Beide Figuur 23 Medische belemmeringen bij klanten met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Het taalniveau van de groep met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is ondanks de verwachting niet significant lager dan de groep met een beperkte afstand. Wel is het zo dat in het aannamebeleid van werkgevers de taalvaardigheid een grote rol speelt. De privéomstandigheden van deze klanten zijn gemiddeld genomen net iets onstabieler dan voor de klanten met een beperkte afstand. Met name de woonsituatie, financiën en een justitieel verleden vergroten de afstand. De afstand wordt vergroot door de beschikbaarheid van deze klanten. Het overgrote deel (79%) is minder dan 16 uur per week beschikbaar voor activiteiten. Voor de klanten met een beperkte afstand is juist 60% 32 uur of meer beschikbaar voor activiteiten. Natuurlijk zijn er legitieme redenen waardoor een klant niet beschikbaar is voor activiteiten, maar ondanks dat went niet beschikbaar zijn voor een klant snel, waardoor het risico van vergroten van de afstand tot de arbeidsmarkt groeit. 21 Bestandsanalyse

22 4.6 Situatie op de huidige regionale arbeidsmarkt Deze rapportage is gebaseerd op de Matchcare vacaturebank. Waar aantallen getoond worden, gaat het om de aantallen werkelijk verwerkte en gepubliceerde vacatures. Dit komt voor in overzichten van de verdeling van vacatures over provincie, vakgebied etc. Om de ontwikkelingen aan de vraagzijde nauwgezet te kunnen volgen, voeren we elk kwartaal een landelijke vacaturemeting uit. Naast een inventarisatie van openstaande en vervulde vacatures bij bedrijven wordt ook gekeken naar de rol die uitzendbureaus hierbij spelen. In het kader van dit onderzoek hebben we het regionale vraagniveau geanalyseerd. Om een indicatie te geven van de ontwikkelingen in de Nederlandse arbeidsmarkt als geheel worden correcties op de cijfers uitgevoerd. Omdat de verwerking deels handmatig gebeurt kan een verwerkingsgraad vastgesteld worden over een periode (niet alle vacatures kunnen altijd worden verwerkt). Om trends te kunnen bepalen worden de cijfers gecorrigeerd met deze verwerkingsgraad. Alle indexcijfers (trends) per kwartaal zijn gerelateerd aan het eerste kwartaal van Het volume in die periode is op 1.00 gesteld en alle andere perioden worden hiermee vergeleken. De trends worden weergegeven t/m het laatste volledige kwartaal, in dit geval het vierde kwartaal van Deze arbeidsmarktanalyse is gebaseerd op onderstaande gegevens: Regio: postcodegebieden 37XX en 39XX Trends derde kwartaal 2011 t/m vierde kwartaal 2012 Verdelingen vierde kwartaal 2012 De ontwikkeling van de vraagzijde van de arbeidsmarkt laat over de afgelopen jaren een dalende trend zien. 1,20 1,10 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0, Q Q Q Q Q Q4 RsdKrh Nederland Figuur 24 Vacaturetrend regio vs heel Nederland 22 Bestandsanalyse

23 Regionaal blijft de vraagzijde van de arbeidsmarkt achter bij de landelijke trend. De vraag naar personeel is in het laatste kwartaal landelijk licht gestegen, terwijl de daling van de vraag regionaal doorzette. Ook vergeleken met een jaar geleden zien we een lichte daling. Vooral hoger geschoold personeel wordt meer gevraagd. Vacatures voor mensen zonder startkwalificatie dalen scherp in december. Regionaal was slechts 18% van de vacatures bestemd voor mensen zonder startkwalificatie, terwijl in het bestand meer dan 50% geen startkwalificatie heeft. 1,40 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 elementair lager middelbaar hoger wetenschappelijk 2011 Q Q Q Q Q Q4 Figuur 25 Vraag naar opleidingsniveau Landelijk is er vooral meer behoefte aan technisch personeel (Installatie, Technologie, ICT). Regionaal is Informatie- en communicatietechnologie nu het vakgebied met de meeste vacatures. 23 Bestandsanalyse

24 jaar / kwartaal Vakgebied Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Administratie en klantenservice Arbeid en maatschappij Beleid en bestuur Bouw Communicatie en marketing Defensie Gezondheidszorg en welzijn Horeca Informatie- en communicatietechnologie Inkoop en magazijnbeheer Installatie, reparatie en onderhoud Kunst, cultuur en media Landbouw, veeteelt en visserij Natuur- en milieuwetenschappen Onderwijs, opleiding en training Persoonlijke dienstverlening Politie, brandweer en beveiliging Productie Recht Recreatie, sport en toerisme Schoonmaak en beheer Technologie Verkoop en handel Vervoer en transport Verzekeringen en financiën Figuur 26 Trends 11 per vakgebied in de regio Er zijn mogelijkheden in Gezondheidszorg en welzijn waar een groeiende vraag is naar personeel, ook voor lager geschoolden. Functies voor lager opgeleiden zijn met name te vinden in de thuiszorg. Tegelijkertijd heeft deze sector te maken met tekorten en bezuinigingen. Een groot deel van de vraag is vervanging van bestaande werkplekken. De Bouwsector heeft het landelijk gezien erg zwaar. Net als in de rest van Nederland zien we de afgelopen 2 jaar een afname van het aantal vacatures in de regio. Toch heeft deze sector regionaal relatief veel vacatures voor lager geschoold personeel. In de sector Schoonmaak en beheer zijn de veel vacatures voor lager opgeleid personeel. In deze branche neemt het aantal vacatures de laatste 12 maanden af. 11 Voor de vergelijking van de data over de verschillende kwartalen hebben we 2010 op 1,0 gesteld 24 Bestandsanalyse

25 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 ICT Administratie Gezondheidszorg Verkoop Installatie 2011-Q Q Q Q Q Q4 Figuur 27 Trends van de top 5 vakgebieden qua volume Ook in andere sectoren zien we een geringe toename van het aantal vacatures, waaronder Verkoop. In deze sector wordt met name MBO geschoold personeel gevraagd. De sector Installatie, reparatie en onderhoud groeit licht in de regio en zoekt eveneens met name werknemers op MBO niveau. Sector Vacatures % Productie % Gezondheidszorg en welzijn % Bouw 85 12% Vervoer en transport 75 11% Horeca 58 8% Schoonmaak en beheer 58 8% Installatie, reparatie en onderhoud 49 7% Inkoop en magazijnbeheer 33 5% Landbouw, veeteelt en visserij 25 4% Verkoop en handel 20 3% Overige sectoren 25 4% Totaal % Figuur 28 Vacatures op lager en elementair niveau in de regio In absolute aantallen is het aantal vacatures op elementair en lager niveau slechts 699 tegenover 186 klanten van de gemeente Utrechtse Heuvelrug. Als we dit extrapoleren 12 naar het totale bestand van de komen we op een aantal van ongeveer 900 klanten die kunnen solliciteren op deze 699 vacatures. Als we daar ook nog de sollicitatie-concurrentie van andere werklozen 13, baanwisselaars en schoolverlaters bij optellen kunnen we concluderen dat de huidige arbeidsmarkt voor elementair en laag opgeleiden te klein is. Zelfs als we de vacatures uit Utrecht en omgeving mee tellen, wordt weliswaar het totale aantal vacatures vergroot, maar ook het aantal werkzoekenden. 12 Bron Kernkaart Werk en Bijstand 13 Denk aan kandidaten met een WW uitkering, BBZ, IOAW of IOAZ en niet-uitkeringsgerechtigden 25 Bestandsanalyse

26 Locatie (top 20) Aantal Q4 % Veenendaal % Zeist % Houten % Barneveld % Soest % Baarn % Bunschoten Spakenburg % Driebergen-Rijsenburg % Scherpenzeel Gld % Bilthoven % Bunnik % De Bilt % Doorn % Woudenberg % Soesterberg % Rhenen % Eemnes % Den Dolder % Wijk bij Duurstede % Renswoude % Subtotaal % Overige locaties 179 4,6% Totaal % Figuur 29 Aantal vacatures per gemeente In de geanalyseerde regio kent binnen het verzorgingsgebied van de Zeist het grootste volume aan vacatures. De absolute aantallen betreffen hier het vierde kwartaal van De huidige situatie op de arbeidsmarkt maakt de lastige positie waarin werkzoekenden zich bevinden duidelijk. Het totale vacaturevolume in de regio ligt momenteel 18% lager dan in 2010 en bijna 50% lager 14 dan het 4 de kwartaal van Bron CBS Statline 26 Bestandsanalyse

27 5 Conclusies en aanbevelingen Het uitstroompotentieel, advies op participatie en werk Het uitstroompotentieel laat zien dat voor 30% de arbeidsmarkt met meer of mindere mate van ondersteuning bereikbaar moet zijn. Voor 25% van het bestand is een activeringsprofiel vastgesteld. 45% van het bestand kan niet richting de arbeidsmarkt. De klanten die wel richting werk kunnen hebben behoefte aan ondersteuning. Dit kan intensief zijn of slechts faciliterend bij het solliciteren. Het is van belang dat de zorgt voor een passend aanbod om zo zo efficiënt mogelijk klanten te helpen uitstromen. Daarbij zou ook een beroep kunnen worden gedaan op de zelfwerkzaamheid van de klanten. Voor 126 klanten zou zo met de juiste begeleiding binnen een jaar een (gedeeltelijk) betaalde baan gevonden moeten kunnen worden. Als we beter naar deze klantgroep kijken komen we uit op 54 klanten die in aanmerking komen voor het vinden van werk op de reguliere arbeidsmarkt. Evenwel kan niet geconcludeerd worden dat als al deze klanten uitstromen het bestand met een gelijke hoeveelheid afneemt door dat er jaarlijks ook minimaal zo n zelfde hoeveelheid instroomt 15. Om een netto-krimp te realiseren zullen dus nog meer mensen moeten uitstromen, dus ook klanten met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt. De positie op de participatieladder Van de onderzochte populatie is er voor 56% groei op de participatieladder mogelijk. Voor 168 klanten (44%) geldt dat er binnen één jaar geen zicht is op een verbetering van hun positie. Interessante groepen in dit perspectief zijn de klanten die binnen één jaar kunnen doorgroeien naar onbetaald werk of zelfs betaald werk met of zonder ondersteuning. Binnen het bestand van de gemeente Utrechtse Heuvelrug geldt dit perspectief voor 143 klanten. Inzicht in de verdiencapaciteit Van 239 klanten kon een loonwaarde-indicatie worden vastgesteld. De klanten waarvoor geen loonwaarde-indicatie kon worden vastgesteld vallen grotendeels binnen het klantprofiel Zorg. Klanten met een hogere positie op de participatieladder en het SRG uitstroomprofiel hebben gemiddeld een hogere loonwaarde. Fraude-risico-profiel Binnen de onderzochte populatie is een grote groep met profiel D, een lage kans op uitstroom en een hoog risico op regelovertreding. Op zich is dit een beeld wat we vaker tegenkomen, maar het vereist wel een aanpak. 15 Bron Kernkaart Werk en Bijstand Ministerie van SZW 27 Bestandsanalyse

28 Omstandigheden van mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt Het overgrote deel (79%) is minder dan 16 uur per week beschikbaar voor activiteiten. Natuurlijk zijn er legitieme redenen waardoor een klant niet beschikbaar is voor activiteiten, maar niet beschikbaar zijn went ook snel. We kunnen concluderen dat deelname in de maatschappij de afstand tot werk verkleind. Het is aan te bevelen om ook voor deze groep activiteiten aan te bieden, waardoor de participatiegraad verder oploopt. Dit hoeven niet altijd vanuit de RSD gefinancierde initiatieven zijn, maar kunnen ook andere mogelijkheden op de regionale sociale kaart zijn. Situatie op de huidige regionale arbeid smarkt De huidige regionale arbeidsmarkt sluit onvoldoende aan op de situatie van de klanten. Als we de regio vergroten ontstaat er wel een breder aanbod, maar is ook de concurrentie groter. Om de concurrentiekracht te vergroten zou de meer werk moeten maken van de werkgeversbenadering. Dit is reeds geconstateerd bij het bezoek van de VNG 16 op 16 mei Het is van belang om als sociale dienst in direct contact te staan met werkgevers. Zeker op de huidige arbeidsmarkt is het verkopen van de klant een must. Hierbij telt zeker de ervaring van de klant, maar ook de competenties en de relatie met de gemeente kunnen de gunfactor beïnvloeden. MKB-ers kunnen in hun eigen gemeente hun maatschappelijke verantwoordelijkheid op zich nemen en een trots ontwikkelen op het feit dat zij inwoners aan het werk helpen. Als er vacatures aangeboden worden aan is het wel van belang dat er een mogelijkheid is tot matchen op het bestand. Dit zou zowel op ervaring als competenties moeten gebeuren om een zo goed mogelijke match te realiseren. 16 Zie verslag bestuurlijke ronde tafelbijeenkomst Kromme Rijn Heuvelrug van Bestandsanalyse

29 Bijlage definities STAR methode STAR (Situatie, Taak, Actie, Resultaat) is een gedragsgerichte interviewmethode die gebruikt wordt voor diagnose, sollicitatie- en functioneringsgesprekken. Met het gebruik van de STAR-interviewmethode wil de consulent op een gestructureerde manier een zo betrouwbaar mogelijk beeld krijgen van het gedrag van een klant, zonder dat deze zelf bij diens handelen aanwezig is geweest. Via de structuur Situatie, Taak (of doel), Actie, Resultaat en Reflectie worden voorbeelden van gedrag verzameld, waaruit naar voren komt hoe een klant opereert, welke capaciteiten al aanwezig zijn voor de uit te voeren taken en welke nog verder ontwikkeld kunnen worden. Participatieladder Het onderzoek heeft per klant de trede op de Participatieladder bepaald. Dit is de trede volgens de officiële landelijke systematiek. Deze trede geeft aan in welke mate de klant participeert in de samenleving. Daarbij wordt ook aangegeven of er sprake is van groeiperspectief is voor deze persoon. De participatieladder is een door het ministerie opgestelde normering en geeft de mate aan waarin de klant participeert in de samenleving. Figuur 30 Stroomschema tredebepaling participatieladder 29 Bestandsanalyse

30 Statistiek Re-integratie Gemeenten In het onderzoek is per klant de trede op de re-integratieladder vastgesteld. Deze trede is het SRG profiel (Statistiek Registratie Gemeenten). De trede geeft de afstand tot de arbeidsmarkt aan. De gemeente kan de trede-indeling benutten voor de selectie van klanten die het meest kansrijk zijn. Het is altijd de combinatie van factoren die de afstand tot de arbeidsmarkt beïnvloedt. Het zijn voornamelijk in de persoon gelegen factoren die bepalend zijn voor de trede-indeling. Harde feiten zoals opleiding, leeftijd en uitkeringsduur hebben een beperkte invloed. Persoonsgebonden kenmerken zoals motivatie, presentatie en gezondheid hebben meer invloed op de trede-indeling van de klant. Het beheersen van de taal is eveneens een doorslaggevende factor voor de kans op reintegratie. Klantprofiel Omschrijving Trede 1: Zorg en hulpverlening Personen zijn niet in staat tot reintegratie door ernstige beperkingen waarbij een zorgvraag wordt ingevuld Trede 2: Maatschappelijke activering Personen zijn nog niet in staat regulier werk te verrichten door ernstige beperkingen of het ontbreken van basale vaardigheden Trede 3: Arbeidsactivering Personen hebben nog aanvullende vaardigheden nodig voor het verrichten van regulier werk Trede 4: Arbeidstoeleiding Personen hebben ondersteuning nodig Trede 5: Werk met ondersteuning (met behulp van) re-integratie bij het vinden van werk Personen verrichten met ondersteuning van bijvoorbeeld loonkostensubsidie en jobcoach regulier werk Trede 6: Regulier werk Personen zijn regulier aan het werk. Figuur 31 Klantprofielen SRG 30 Bestandsanalyse

31 Toelichting Loonwaarde-indicatie Op basis van de klantgegevens wordt een indicatie van de verdiencapaciteit gemaakt. Deze is gerelateerd aan een instroomfunctie in één van de best passende vakgebieden. De indicatie wordt bepaald door het verwachte prestatieniveau, de inzetbaarheid en het werkperspectief te combineren. De indicatie geeft inzicht in de hoogte van de mogelijke loonwaarde bij plaatsing op een reguliere functie. De score per gebied word bepaald aan de hand van de volgende ingevoerde gegevens: Prestatieniveau Medische belemmering Verslaving; werk mogelijk Lichamelijk of psychisch Niveau lichamelijk klachten Niveau psychische klachten Medisch; werk mogelijk Mate van verslaving Problematische schulden Begeleid bij schulden Schuldhulpverlening nodig Woonsituatie Dak- of thuisloos Inzetbaarheid Duur werkloosheid Motivatie Regulier arbeidsritme Beschikbaar buiten kantooruren Leeftijd Houding Presentatie Zelfbeeld Perspectief Duur werkervaring Werk en Denkniveau Recent belangrijkste werkervaring Niveau belangrijkste werkervaring Niveau hoogste opleiding Figuur 32 Bronnen loonwaarde-indicatie Nederlands mondelinge vaardigheid Nederlands schriftelijke vaardigheid 31 Bestandsanalyse

32 Fraude-risico-profiel Een bestandsanalyse van Matchcare werkt conform de DPS-matrix. Dit geeft een inzicht in de caseload met betrekking tot kansen op participatie en risico s op regelovertreding. De vaardigheden en omstandigheden van de klant komen volledig in beeld zodat ook actief aandacht aan arbeidsperspectief, schuldenproblematiek, armoedebeleid en zorgaspecten kan worden gegeven. Deze matrix kent 4 sectoren: A Hoge kans op uitstroom Laag risico op regelovertreding Lage kans op uitstroom Laag risico op regelovertreding B C Hoge kans op uitstroom Hoog risico op regelovertreding Lage kans op uitstroom Hoog risico op regelovertreding D Figuur 33 DPS-matrix Door middel van beantwoorden van vragen gericht op kansen en risico s ontstaat een klantprofiel. Het bijbehorende protocol laat zien waar de accenten gericht op dienstverlening en controle komen te liggen. Dit wordt gemeten is drie categorieën: adresfraude, zwarte fraude en samenlevingsfraude. Bij een verhoogde waarde in één van deze categorieën levert een frauderisicoprofiel op. Zwarte fraude Het is mogelijk dat een klant inkomsten heeft die niet op de juiste wijze worden geadministreerd. Dit geldt als er sprake is van een risicoberoep, bijvoorbeeld bouw en horeca, als een klant gewezen zelfstandige is of eerder gefraudeerd heeft op dit gebied. Samenlevingsfraude Dit heeft betrekking op de leefsituatie van de klant. Een verhoogd risico is er als er sprake is van een onduidelijke partnersituatie, echtscheiding of inwonend bij (schoon)familie. Adresfraude Adresfraude heeft betrekking op de woningsituatie van de klant. Een verhoogd risico is er als er sprake is van afwijkende woonvormen of kamerbewoning. 32 Bestandsanalyse