Evaluatie Regiovisie Schouwen-West. Bijlagen. dienst landelijk gebied voor ontwikkeling en beheer

Transcriptie

1 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West Bijlagen dienst landelijk gebied voor ontwikkeling en beheer

2 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West Bijlagen dienst landelijk gebied voor ontwikkeling en beheer

3 Inhoud 3 Achtergronden bij Hoofdstuk Inleiding Landbouw Recreatie Natuur Landschap Verkeer en Vervoer Water 23 Project Herstructurering verblijfsrecreatie 26 Overzicht getoetste ondernemersplannen 27 Overzicht gerealiseerde ondernemersplannen 28 In procedure zijnde ondernemersplannen 2 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

4 Achtergronden bij Hoofdstuk Inleiding De 26 deelprojecten van de Regiovisie Schouwen- West zijn in grote lijnen te verdelen over de functies landbouw, recreatie, natuur, landschap, verkeer en vervoer en water. Aan elke functie is in hoofdstuk 3 een paragraaf gewijd. In deze bijlage de achtergronden bij Hoofdstuk Landbouw Verbetering agrarische productieomstandigheden door het optimaliseren van de verkaveling, waterbeheersing en ontsluiting Optimalisering verkaveling en ontsluiting Naar aanleiding van de aanleg van de Recreatieverdeelweg zijn allerlei initiatieven tot stand gekomen. Dit proces van vrijwillige kavelruil heeft tot op heden tot een aantal mooie verbeteringen geleid. Tot nu toe zijn er 25 kavelruilen geweest met betrekking tot heel Schouwen. Een aantal andere verbeteropties zijn tot op heden niet van de grond gekomen. Het betreft mogelijkheden die er zijn om te komen tot een verbeterde verkavelingsstructuur, waterbeheersing of ontsluiting. Verwacht mag worden dat hier de komende jaren voor een belangrijk deel invulling aan kan worden gegeven. Projecten: 25 uitgevoerde kavelruilen op geheel Schouwen Samenhangend met de verkaveling is het ook belangrijk de ontsluiting tot de kavels te verbeteren. Hiervoor zijn verschillende maatregelen ter hand genomen. Zo kan een eigenaar van een minder toegankelijke kavel via het systeem van kavelruil elders een beter toegankelijke kavel verwerven. Ook biedt dit instrument de mogelijkheid om de vormgeving van de kavels te optimaliseren, mede in relatie tot de ontsluiting ervan. Het aantal toegangen is waar mogelijk door samenvoeging van kavels verminderd. Deze vermindering van het aantal ontsluitingen is met name van belang bij de rijksweg N57. Het toepassen van kavelruil heeft daar inmiddels al een bijdrage aan kunnen leveren, al is de situatie nog niet optimaal. Als laatste is op bepaalde plaatsen ook de infrastructuur zelf aangepakt in de vorm van wegverbredingen. Projecten: - 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 6.6.1, 6.6.2, Optimalisering waterbeheersing Grote hoeveelheden neerslag zoals in 1998 hebben zichtbaar gemaakt dat de waterbeheersing in de polder Schouwen niet goed was. Het is voor de verbetering van de waterbeheersing en agrarische productieomstandigheden van groot belang dat de waterstand in de polder Schouwen op het juiste niveau kan blijven. Er is in opdracht van het waterschap Zeeuwse Eilanden een systeemanalyse uitgevoerd door de Dienst Landelijk Gebied voor de polder Schouwen (SAS). Daaruit is gekomen dat diverse maatregelen nodig waren om de waterbeheersing in de polder Schouwen te verbeteren en waterproof te maken rekening houdend met toekomstige klimaatsveranderingen. De SAS-maatregelen zullen in 2007 allemaal zijn uitgevoerd, zodat deze doelstelling voor de landbouw is gerealiseerd. Onderdeel van de aanpassingsmaatregelen in de Polder Schouwen ter voorkoming van wateroverlast is het loskoppelen van de natuurgebieden van de waterhuishouding van de polder zodat de natuurgebieden in een periode met veel neerslag gedurende meerdere dagen het water kunnen vasthouden. Daarnaast is het natuurgebied de Schelphoek ingericht als bergingsgebied in tijden van wateroverlast en zijn naast het natuurgebied locaties voor noodpompen ingericht. In paragraaf wordt dieper op de SAS maatregelen ingegaan. Projecten: Benutten van afstromend water naar het Zoomgebied Onderzoek waterbekken In 1997 is een rapport van IWACO verschenen met daarin weergegeven de mogelijkheden voor opslag van zoet water afkomstig uit de duinen in 3 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

5 bekkens en/of in rabattenbossen. Deze mogelijkheden bleken telkens vrij duur mede vanwege de benodigde oppervlakte die nodig is voor opslag ten opzichte van de te beregenen oppervlakte. Er is een peiling gehouden onder in de streek voorkomende agrariërs of interesse bestond in de afname van zoet water vanuit de duinen met de aanleg van bekkens of een rabattenbos in de Duinzoom. Om dit te benutten zal er opslag dienen plaats te vinden, aangezien de sector juist in de zomer behoefte heeft aan zoet water. Dit wordt echter door de potentiële gebruikers over het algemeen te duur gevonden. Reden waarom in de Duinzoom bij de ontwikkeling van natuur en landschap geen rekening meer is gehouden met de aanleg van bekkens en rabattenbossen. Wel is in het plan een voorstel gedaan om het water, dat in de winter uit het (toekomstige) natuurgebied naar de polder stroomt, op te vangen en in bassins op te slaan. De genoemde opvang en aanleg van bassins wordt gezien als een particulier initiatief. De landbouwsector heeft dit onderwerp ook na deze uitkomsten in 2005 weer op de agenda gezet. Het waterschap heeft nogmaals bevestigd dat de hoeveelheid afstromend water in de winter voldoende is om te kunnen gebruiken. Omdat aan het opvangen en doorleveren van zoet oppervlaktewater veel onzekere factoren kleven, is nagegaan in hoeverre grondwaterwinning een oplossing kan zijn. Ten behoeve hiervan is het de bedoeling de oppervlakte waar grondwater ten behoeve van landbouwdoeleinden gewonnen mag worden concreet te begrenzen en ten opzichte van de huidige situatie te verruimen. Conclusie Afstromend zoet water vanuit de duinen naar het Zoomgebied kan benut worden voor de agrarische sector. Echter, doordat de sector het water in de zomer nodig heeft en de toestroom van water in de winter het grootst is, is opslag in bekkens noodzakelijk. Los van technische maatregelen om de kwaliteit van het water goed te houden, is de sector niet bereid om de hoge kosten die daaraan verbonden zijn te dragen. Het heeft lang geduurd voordat daarover uitsluitsel werd gegeven. Of grondwaterwinning voor de sector of voor een enkele agrariër in het gebied uiteindelijk wel een oplossing kan zijn, zal nader onderzoek moeten uitwijzen. Dit betekent dat op dit moment de effecten van het benutten van afstromend water of van grondwater voor de landbouwproductie niet bekend zijn. Projecten: 19 onderzoek waterbekken 4 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

6 3.2.3 Stimuleren mariene teelten langs Oosterschelde en Grevelingen Om de Mariene teelten te stimuleren is Mariene cultures opgericht. Dit was een samenwerkingsverband tussen het Nederlands instituut voor Ecologisch onderzoek en de faculteit landbouwwetenschappen van de universiteit van Gent, de Dienst Plantenfysiologie van de universiteit van Brussel en een nationaal landbouwinstituut in Portugal. Met geld van de provincie heeft de Grontmij een proefveld op Schouwen, bij de Schelphoek, ingericht. Er kon zout water van prima kwaliteit uit de Oosterschelde op de veldjes worden gepompt en het water kon via een sluizensysteem weer teruglopen. De stichting Mariene Cultures Oosterschelde beheerde de proefveldjes, waarop zeeaster (lamsoor in Zeeland), zeekraal en zeebiet werd gezaaid. Vier jaar lang is de teelt hier en in Portugal beproefd. Conclusie Het resultaat was meer kennis over bevloeiing, bemesting, grondsoort en schimmels en insecten. Een bioloog van de Brusselse universiteit die bij het proefproject betrokken was, heeft de proeven op eigen risico nog voortgezet tot midden jaren 90. Er zijn geen agrarische ondernemers in Schouwen-West die op basis van dit onderzoek zijn gestart met mariene teelten. Projecten: Mariene cultures Stimuleren van participatie van agrarische bedrijven in plattelandstoerisme De Bestuurlijke Begeleidingsgroep heeft in 1997 besloten om een werkgroep plattelandstoerisme op te richten. Aan deze werkgroep namen deel vertegenwoordigers van de georganiseerde landbouw, de Streek VVV, de Recron/Pomona/Vekabo, de gemeente en provincie. De werkgroep had als taak om criteria op te stellen voor gemeentelijk beleid binnen het kader van de Regiovisie Schouwen-West voor mogelijkheden van plattelandstoerisme in Schouwen-West. Dit heeft geleid tot de Nota plattelandstoerisme Schouwen-West. In de visie op het plattelandstoerisme dient sprake te zijn van een innovatief en creatief product, waarbij dagrecreatie het hoofdbestanddeel is. Deze beleidsnota maakt het mogelijk om verblijfsrecreatie, detailhandel en/of horeca als ondersteuning aan het dagrecreatieve product te realiseren. De nota bevat criteria waaraan initiatieven worden getoetst. Ingediende plannen In dit kader zijn door drie ondernemers plannen bij de gemeente ingediend. De onderstaande drie plannen zijn als pilot behandeld. 1. Recreatiebedrijf Boot (25a) Het betrof een plan voor de aanleg van een streekeigen erf met de mogelijkheid om te picknicken, in combinatie met verblijfsrecreatie in de vorm van 4 appartementen in bestaande bebouwing 2. Hoeve Batenburg (25b) Dit plan had betrekking op de realisatie van een informatiecentrum met infobalie, expositieruimte en excursies in samenhang met kleinschalige horeca en een hooihotel 3. Organisatie in Beweging (25c) Dit plan betrof de aanleg van een buitensportcentrum met verblijfsrecreatie (zie ook 3.2.6). De toetsing Bij toetsing van de plannen aan de Nota Plattelandstoerisme bleek al snel dat de kosten van de investering in de verblijfsrecreatieve voorzieningen hoger uitvielen dan de dagrecreatieve voorziening zelf. Voorts bleek dat de verhouding aantal verblijfseenheden in relatie tot de investeringen in dagrecreatie bij indiening van een aantal plannen nogal uit de pas liep met de uitgangspunten van de Nota Plattelandstoerisme. Dit heeft bij alledrie geleid tot bijstelling van de plannen, dan wel tot de keuze om het niet te realiseren in het kader van dit beleid. 1. Het plan van Recreatiebedrijf Boot is uiteindelijk gerealiseerd in het kader van deze beleidsnota. 2. Het plan van Hoeve Batenburg om een hooihotel te realiseren is ver in procedure geweest, maar uiteindelijk niet gerealiseerd vanwege gewijzigde brandveiligheidseisen, mede naar aanleiding van de rampen in Volendam en Enschede. De betrokken ondernemer heeft nog wel het voornemen om in aangepaste vorm binnen de kaders van de Nota Plattelandstoerisme het plan te realiseren. 3. Het plan voor de realisatie van een buitensportcentrum kon niet worden gerealiseerd binnen de kaders van deze beleidsnota. De Nota Plattelandstoerisme biedt onvoldoende mogelijkheden met betrekking tot de verblijfsrecreatieve nevenactiviteit om zo n plan financieel haalbaar te laten zijn. Conclusie De meerwaarde van de Nota Plattelandstoerisme is geweest dat deze nota creatieve plannen heeft opgeleverd, met aandacht voor het dagrecreatieve product in het achterland van de westkust van Schouwen-Duiveland. De toetsing en aanpassing van de plannen door de ondernemers heeft 2 tot 3 jaar in beslag genomen. Daarna konden pas de uiteindelijke procedures worden gevoerd. Bij het plan van Hoeve Batenburg heeft dit er toe geleid dat door de inmiddels gewijzigde regelgeving een 5 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

7 creatief en innovatief plan niet meer uitgevoerd mocht worden. Bij het plan voor de realisatie van het buitensportcentrum heeft de factor tijd ook een belangrijke rol gespeeld. Het heeft lang geduurd voordat duidelijk was binnen welke beleidskaders aan het plan wel kon worden meegewerkt. De aanvrager Organisatie in beweging is opgehouden te bestaan. De eigenaar van het landbouwbedrijf aan de Rampweg heeft vervolgens aangegeven het plan te willen uitvoeren. Het landbouwbedrijf is uiteindelijk in het kader van het project herstructurering verblijfsrecreatie gesaneerd. De sanering bood tevens de mogelijkheid tot omvorming van het bedrijf naar een volwaardig buitensportcentrum als dagrecreatieve attractie met hotelaccommodatie en camping. (zie ook par ) Projecten: a 25 b, 25 c Het zoveel als mogelijk beperken van over en weer gebruik bij de aanleg van de Recreatieverdeelweg Recreatieverdeelweg 1e fase Om het over en weer gebruik zo veel mogelijk te beperken is kavelruil en herlocatie het belangrijkste instrument. Om dit te bewerkstelligen is er veel overleg gevoerd tussen provincie, ZLTO en de agrariërs in het gebied. Aanvankelijk was het idee om de agrariërs te concentreren in de omgeving van de Lagezoom. Echter vanwege de natuuropgave die hier ligt was dat niet mogelijk. Uiteindelijk is het over en weer gebruik in het kader van de aanleg van de 1e fase Recreatieverdeelweg in de meeste gevallen opgelost. Enkele agrariërs hebben nog een sleutel van een overgang, omdat onvoldoende ruilgronden beschikbaar waren. De oorzaken hiervoor zijn de vrijwillige verkaveling en de hiermee samenhangende lage grondmobiliteit. Kavelruil is maatwerk. De ruilgronden die momenteel bij BBL in bezit zijn bieden geen oplossing om tegemoet te komen aan de wensen van de nu nog zittende agrariërs. Uiteraard zijn deze wensen bekend. Op het moment dat op enigerlei manier tegemoet kan worden gekomen aan de wensen, zal de kavelruilcoördinator direct actie ondernemen. BBL heeft de gewenste ruilgronden om diverse redenen nog niet in haar bezit. 1. Er komen niet veel kavels op de markt. 2. Er is veel concurrentie op de markt en BBL mag niet prijsopdrijvend zijn in haar aankoopbeleid. Recreatieverdeelweg is volop in voorbereiding. Ook bij dit deel van de weg zal zoveel mogelijk van kavelruil en herlocatie gebruik worden gemaakt om het over en weer gebruik te voorkomen. Het streven hierbij is dat er geen landbouwgronden meer ten noorden van de weg liggen en dat deze gronden worden ingericht als bos/landschap. Conclusie Door de lage grondmobiliteit en de vrijwillige verkaveling zijn we er vooralsnog niet in geslaagd om het over en weer gebruik voor de landbouw geheel te voorkomen Omvorming landbouwbedrijven Aanleiding In het kader van de realisatie van de 1e fase Recreatieverdeelweg en het herstructureringsproces voor de verblijfsrecreatie zijn twee landbouwbedrijven gesaneerd. De betrokken ondernemers hebben hun bedrijven omgevormd naar specifieke recreatiebedrijven. Het betreft het voormalig landbouwbedrijf aan de Kooijmansweg en het bedrijf aan de Rampweg (zie ook 3.2.4). Door de situering van beide bedrijven in relatie tot enerzijds de plannen voor de aanleg van de 1e fase van de Recreatieverdeelweg en anderzijds de gronden benodigd voor de herstructurering van de verblijfsrecreatie, was van beide bedrijven een zodanige hoeveelheid landbouwgrond nodig, dat het voortbestaan onmogelijk zou zijn. Bij beide bedrijven heeft dit geleid tot de keuze van de ondernemers om het bedrijf om te vormen naar een ander type bedrijf. In beide gevallen is de keuze gevallen op omvorming naar een specifiek recreatiebedrijf. Natuurcamping Het bedrijf aan de Kooijmansweg is omgevormd tot een natuurcamping met een oppervlakte van 10 hectare en 75 standplaatsen. Alvorens dat mogelijk was, diende het provinciale beleidskader van de streekplanuitwerking te worden aangepast. Dit was ook nodig voor het afwijkende tracé van de 1e fase van de Recreatieverdeelweg. Uiteindelijk is in 2001 een afwijkingsprocedure van het streekplan gevoerd om de beleidsmatige ruimte te creëren voor de daadwerkelijke sanering en omvorming. Gelet op de toekomstige functies bos/landschap en natuurontwikkeling in de zone tussen de Recreatieverdeelweg 1e fase en de Lagezoom is een natuurcamping gerealiseerd aansluitend aan de bestaande huiskavel van het voormalig landbouwbedrijf. Recreatieverdeelweg 2e en 3e fase De 2e en de 3e fase van de Recreatieverdeelweg zijn nog niet aangelegd. De aanleg van de 2e fase Outdoorcentrum met hotelaccommodatie en camping Het landbouwbedrijf aan de Rampweg is omge- 6 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

8 vormd tot een outdoorcentrum met hotelaccommodatie en camping van 55 standplaatsen. Ook hiervoor bood het beleidskader van de streekplanuitwerking geen ruimte, evenmin als voor het uiteindelijke tracé van de 2e fase van de Recreatieverdeelweg. Alvorens dit plan tot uitvoering kon worden gebracht, was ook aanpassing van het provinciale beleidskader van het streekplan noodzakelijk. De basis voor de omvorming van dit agrarisch bedrijf naar een recreatiebedrijf in de beschreven vorm is geboden in de streekplanherziening Vitaliteit en Kwaliteit in Conclusie Gebleken is dat gaandeweg de uitvoering van het gebiedsgerichte project Schouwen-West sanering van landbouwbedrijven een serieuze optie zou kunnen zijn. Iets waarmee bij het opstellen van de Regiovisie I en II en het ruimtelijk beleidskader dat op basis daarvan was opgesteld geen rekening was gehouden. Dit heeft mede geleid tot lange planologische procedures alvorens van daadwerkelijke omvorming sprake kon zijn. De beide plannen vormen een aanwinst op het verblijfsrecreatieve product. In beide gevallen betreft het een opzet en formule die uniek is voor Schouwen-West. Daarmee is het effect van de maatregel positief te noemen. Projecten: - E1, E2 3.3 Recreatie Verplaatsing en kwaliteitsverbetering recreatiebedrijven Project Herstructurering verblijfsrecreatie Met de gebiedsgerichte aanpak van Schouwen- West is het project herstructurering verblijfsrecreatie opgezet. Dit deelproject is gericht op: het creëren van ruimte voor kwaliteitsverbeteringen op individuele bedrijven en kwaliteitsverbetering van het totale gebied. Op rijksniveau was zowel in de Vierde Nota Extra als in het Nationaal Natuurbeleidsplan de Kop van Schouwen aangeduid als kerngebied in de ecologische hoofdstructuur van Nederland. Het primaat van de natuur in de duinen was aanleiding om, mede gelet op het belang om de hydrologische situatie in de duinen te herstellen, een aantal bedrijven te benoemen die voor daadwerkelijke sanering en verplaatsing in aanmerking zouden komen. (zie voor sanering en verplaatsing par ). Om de concurrentie aan te kunnen en op marktontwikkelingen in de toekomst te kunnen blijven inspelen kon niet worden volstaan met het treffen van maatregelen op het eigen terrein. Dit vereist een goede gebiedskwaliteit waarin voldoende aandacht is voor landschap en natuur. Om uitvoering te kunnen geven aan deze basisgedachte zijn maatregelen nodig om een duurzaam functioneren van een recreatiebedrijf mogelijk te maken. Procesaansturing. ondersteuning herstructurering Om het proces van de herstructurering van de verblijfsrecreatie op een goede wijze aan te sturen is in 1996 een herverkavelaar aangesteld. De herverkavelaar had tot taak het proces te sturen, de juiste instrumenten te ontwikkelen en te komen tot daadwerkelijke sanering en verplaatsing en kwaliteitsverbetering van campingbedrijven. De herverkavelaar heeft de onderhandelingen gevoerd met bedrijven voor sanering en verplaatsing en was de schakel tussen overheid en ondernemers. Kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie zijn begrippen die geen eenduidige definitie kennen. Met de basisgedachte voor ogen en de beleidsnota s en de uitgangspunten van het VOP in het achterhoofd, is een aantal voorbeeldmaatregelen genoemd die leiden tot kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie. Deze voorbeeldmaatregelen konden de ondernemers betrekken bij het opstellen van hun ondernemersplannen. Projecten: Herstructurering verblijfsrecreatie Ondernemersplannen Alle recreatieondernemers met kampeerbedrijven in het gebied zijn in de gelegenheid gesteld om ondernemersplannen in te dienen. Dit overigens met uitzondering van de kampeerbedrijven die waren gelegen op het grondgebied van de voormalige gemeente Middenschouwen, aangezien die ondernemers in het kader van de Structuurvisie voor Scharendijke nog voor de herindeling reeds een traject hadden doorlopen. Nadere uitwerking van de plannen heeft uiteraard nog wel plaatsgehad. In totaal zijn er 48 plannen ingediend. Toetsing van de ondernemersplannen Voor het toetsen van de ondernemersplannen is een onafhankelijke toetsingscommissie ingesteld. Van de 48 ingediende plannen zijn er 35 voorgelegd aan de commissie. De overige plannen hadden betrekking op nieuwvestiging wat in strijd is met de regiovisie. In 1997 heeft de toetsingscommissie haar advies gepresenteerd in het rapport Hoofd boven water in de Kop van Schouwen. De toetsingscommissie heeft in haar advies aan plannen een prioriteitsaanduiding aangegeven: Prioriteitsaanduiding 1 houdt in dat het plan een positief resultaat heeft en op de meeste of soms zelfs alle onderdelen voldeed aan de toetsingscriteria. Prioriteitsaanduiding 2 en 3 betekent dat de plannen meerdere elementen 7 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

9 bevatten die niet voldeden aan de uitgangspunten van de Regiovisie Schouwen-West. Geen prioriteitsaanduiding betekent dat het plan niet voldeed. Realisatie ondernemersplannen Op basis van het advies van de toetsingscommissie zijn diverse ondernemers hun plannen nader gaan uitwerken waarbij de plannen met prioriteitsaanduiding 1 bij voorrang door de gemeente in behandeling zijn genomen, aangezien die het meest kansrijk waren en voldeden aan de uitgangspunten om te komen tot kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie. In bijlage 4 is een overzicht weergegeven van de aantallen plannen die door de toetsingscommissie waren getoetst, wat daarvan is gerealiseerd en wat daarvan nog in procedure is. In werkelijkheid zijn door meer bedrijven kwaliteitsverbeteringplannen uitgevoerd, dan uitsluitend de plannen die door de toetsingscommissie zijn beoordeeld. realiseren van een calamiteitenuitgang; verruiming van de parkeergelegenheid op eigen terrein; verbetering van de sanitaire voorzieningen, inclusief privé-sanitair; realisatie van natuurterrein; verbetering van de infrastructuur, door aanleg van gasleidingen, wateraansluiting op de standplaats, kabel en internetaansluitingen; inrichting van het terrein aanpassen op specifieke doelgroepen als fietsers, campers. Overige kwaliteitsverbeteringprojecten: scholing. Hier lag de nadruk op de kwaliteit van de dienstverlening binnen de recreatiesector. Met betrekking tot het aspect productdifferentiatie zijn de volgende producten mogelijk gemaakt: trekkershutten; groepsaccommodaties. Camping Lodge Van het totaal aantal getoetste plannen op dit moment 30% uitgevoerd. Vervolgens is nog 20% van de plannen in procedure. Die zullen naar verwachting wel allemaal leiden tot uitvoering. De investeringen die de deelnemende bedrijven hebben doorgevoerd om de beoogde kwaliteitsverbetering door te voeren varieert uiteraard per bedrijf. De grootste plannen kosten uiteraard het meest. Van de grootste kwaliteitsverbeteringplannen ligt het investeringsbedrag ligt op meer dan 10 miljoen euro. Het bedrijfsleven heeft derhalve vooral geïnvesteerd in kwaliteitsverbetering en verplaatsing van het bedrijf. Voor zover de verbetering van de landschappelijke inpassing van het bedrijf onderdeel van het plan was, heeft het plan en de investering ook bijgedragen aan verbetering van de gebiedskwaliteiten. Gerealiseerde kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie De kwaliteitsverbetering die de recreatiebedrijven hebben doorgevoerd verschilt per bedrijf. In zijn algemeenheid zijn de volgende kwaliteitsverbeteringen te onderscheiden: verbetering van de landschappelijke inpassing, door het aanbrengen van een randbeplanting van 10 meter rondom het terrein; verruiming van de standplaatsgrootte; verbetering van de groenstructuren op het terrein zelf; inspelen op de verbetering van de ontsluiting van het gebied, door verplaatsing van de ingangen; vergroting van de ruimte voor sport- en speelvoorzieningen op het terrein; verruiming van de centrumvoorzieningen, waaronder het bouwen van een zwembad; Het samenwerkingsverband van Schouwse ondernemers dat heeft geleid tot de ontwikkeling van de zogenaamde Camping Lodge is positief ontvangen door de gemeente. Na een pilot van een aantal jaren met een voorbeeld lodge zijn de ervaringen geëvalueerd, die hebben geleid tot vertaling in gemeentelijk beleid. Dit betekent dat de bouw van een Camping Lodge tot de mogelijkheden behoort. Helaas is het van daadwerkelijke realisatie nog niet gekomen. Ondernemers zien af van de bouw, nadat bij wijziging van het Bouw-besluit in 2003 hogere eisen aan de bouw zijn gesteld, waardoor de kosten te hoog zijn geworden. Conclusies Medewerking ondernemers In het totale gebied Schouwen-West zijn, uitgezonderd de terreinen die vallen onder de regeling kleinschalig kamperen, bij aanvang van de Regiovisie Schouwen-West 78 kampeerbedrijven gelegen. Het betreft reguliere campings en fruitgaardbedrijven. Van dit totaal aantal bedrijven heeft de toetsingscommissie 35 plannen getoetst. Tellen we daarbij de 4 plannen van bedrijven in de voormalige gemeente Middenschouwen op, dan betekent dit dat de helft van het aantal ondernemers een plan heeft ingediend voor kwaliteitsverbetering. Deels is dit te verklaren doordat een aantal bedrijven reeds kwaliteitsverbetering had doorgevoerd in het kader van het VOP. Anderzijds is nog altijd een deel van de ondernemers niet bereid tot kwaliteitsverbetering. Slechts de gewijzigde regelgeving die betrekking heeft op de brandveiligheid zet die categorie ondernemers in beweging om ook daadwerkelijk te investeren in kwaliteitsverbetering en op die wijze bij te dragen 8 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

10 aan de duurzame ontwikkeling van die sector in zijn geheel. Effecten Het deelproject herstructurering verblijfsrecreatie is van groot belang geacht vanwege zijn invloed op de duurzame economische ontwikkeling van het gebied. De investeringen in kwaliteitsverbetering op campings hebben deels een positief effect gehad op de economie in de omgeving, doordat ook eilandelijke bedrijven opdrachten hebben gekregen om werkzaamheden te verrichten. Deze economische impuls is echter van korte duur. Van belang is dat de investeringen daadwerkelijk bijdragen aan de beoogde seizoensverlenging, in die zin dat de bezettingsgraad in het voor- en naseizoen toeneemt. Op deze wijze kan op de lange termijn een grotere economische impuls uitgaan van deze investeringen, de zogenaamde spin off. In hoeverre de toename van het aantal standplaatsen op campings en bedden in groepsaccommodaties daaraan een positieve bijdrage levert is op dit moment nog onvoldoende duidelijk. Uiteraard spelen bij het beoordelen van dit soort effecten de demografische ontwikkelingen een belangrijke rol, evenals ontwikkelingen in de conjunctuur. De uitvoering van de kwaliteitsverbeteringplannen vindt niet plaats in een periode van hoogconjunctuur. Enerzijds heeft dat gegeven effecten op de besluitvorming bij bedrijven om al dan niet bepaalde investeringen te plegen. Anderzijds heeft dat gegeven effect op de mate waarin sprake zal zijn van een duurzame economische ontwikkeling. De recreatiesector is gericht op vrije tijdsbesteding. De mate waarin de consument daarvoor aandacht heeft in zijn bestedingspatroon is in sterke mate afhankelijk van de conjuncturele ontwikkelingen. Projecten: 1.2B, 1.4, Bestemming In het kader van de Regiovisie Schouwen-West zijn 4 locaties in de polder van Schouwen aangewezen die kunnen dienen als uitbreidingsruimte bij verplaatsing en kwaliteitsverbetering van bestaande kampeerbedrijven. Dit zijn de locaties: 1. Zoomgebied 2. Brouwersdamaanzet 3. Burgh- en Westlandpolder 4. Rampweg Nieuwsvestiging in het gebied Schouwen-West is uitgesloten. Dit heeft enerzijds te maken met het feit dat de grenzen aan de groei van deze sector in dit gebied van Schouwen-Duiveland zijn bereikt. Anderzijds is het beleid erop gericht om de aanwezige bedrijven duurzaam te ontwikkelen. Uitbreiding in ruimte en standplaatsen wordt op basis van het beleid geboden indien dat aantoonbaar noodzakelijk is, of wanneer dit nodig is ter geleiding van saneringssituaties. In deze paragraaf wordt aandacht besteed aan de gekozen uitgangspunten en aan het resultaat per locatie en in het algemeen. In bijlage 5 zijn deze resultaten in een tabel weergegeven. Doelstelling: beperkte groei Een van de hoofddoelstellingen voor de herstructurering van de verblijfsrecreatie is dat in het gebied Schouwen-West de grenzen van de groei van deze sector zijn bereikt. Slechts een beperkte toename van het aantal standplaatsen en een beperkte groei van ruimte is toelaatbaar, wanneer dat ingeval van kwaliteitsverbetering aantoonbaar noodzakelijk is of ingeval van saneringssituaties. De beperkte groei die in het gebied was voorzien heeft niet zozeer betrekking op bedrijfsniveau, doch vooral op gebiedsniveau. Dit aangezien met name de negatieve gevolgen daarvan zich niet zozeer op bedrijfsniveau manifesteren, maar veel eerder op gebiedsniveau. De invulling van de locaties De locaties Zoomgebied en Brouwersdamaanzet kunnen intensief worden benut. Dit betekent dat in beginsel geen beperkingen zijn verbonden aan de hoeveelheid hectares die in deze locaties voor de herstructurering van de verblijfsrecreatie mogen worden ingezet. De locaties Burgh- en Westlandpolder en Rampweg kunnen extensief worden ingevuld. Dit laatste betekent dat van de totale oppervlakte per locatie circa 30% voor verblijfsrecreatie mag worden gebruikt. De overige delen van deze compensatielocaties worden ingevuld met landschapsbouw of natuur. In totaal kan maximaal 80 hectare worden benut in een zoekgebied van 200 hectare. De inzet van de 80 hectare was gefaseerd in twee fasen van ieder 40 hectare. In de tweede fase kon de compensatielocatie Rampweg pas worden ingezet. In 1999 is gelet op de behoefte aan meer ruimte dan 40 hectare reeds het besluit genomen om de Rampweg als compensatielocatie in te zetten. Het resultaat is dat alle vier de locaties zijn benut voor kwaliteitsverbetering en/of verplaatsing van kampeerbedrijven. 1. Brouwersdamaanzet De eerste kwaliteitsverbeteringplannen die in 1999 zijn gerealiseerd, betroffen de plannen van de ondernemers in Scharendijke. Deze bedrijven zijn gelegen in de compensatielocatie Brouwersdamaanzet (oost). Deze locatie kan intensief worden ingevuld. Naast de landschappelijke inpassing van de vier terreinen, is aan deze zijde van de N57 geen landschapsbouw gerealiseerd. Dit heeft mede te maken met het feit dat 9 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

11 het tracé voor de 3e fase van de Recreatieverdeelweg nog moet worden vastgesteld. Ten westen van de Brouwersdamaanzet is het plan voor het outdoorcentrum gerealiseerd. Door de voorziene aanleg van de 2e fase van de Recreatieverdeelweg wordt de westzijde van de compensatielocatie Brouwersdamaanzet doorsneden. In verband met de geluidscontouren voor de weg wordt de recreatieve invulling wat beperkt. Landschapsbouw is ter plaatse nog niet uitgevoerd. Een deel zal naar verwachting wel worden uitgevoerd bij realisatie van de 2e fase van de Recreatieverdeelweg. 2. Zoomgebied In het Zoomgebied is eveneens uitbreidingsruimte beschikbaar gekomen voor een viertal bedrijven die kwaliteitsverbetering willen doorvoeren. Het samenwerkingsverband van de drie bedrijven Bona Fide, De Karavaan en De Oase is planologisch geregeld, met de mogelijkheid tot uitwerking, maar de betrokken ondernemers hebben de stap naar de uitvoering met het opstellen van deze rapportage nog niet gezet. Concreet betekent dit dat in deze zoeklocatie tot op heden één bedrijf daadwerkelijk kwaliteitsverbetering heeft doorgevoerd. De landschapsbouw die ook in deze zone nog was voorzien is niet uitgevoerd. Dit heeft mede betrekking op het feit dat de benodigde gronden daarvoor niet zijn verworven, bovendien zijn in deze zone reeds vele recreatiebedrijven gelegen. In totaal is ca. 16,5 hectare landbouwgrond planologisch gewijzigd in verblijfsrecreatieve bestemmingen. In het kader van de toekomstige fruitgaardregeling komt daar in deze zone nog ca. 3,5 hectare bij. 3. Burgh- en Westlandpolder In de locatie Burgh- en Westlandpolder is ruimte voor camping Duinoord geboden om uit te breiden. Dit heeft ca. 4,5 hectare in beslag genomen. Met de komst van deze camping is heeft de voormalige eigenaar van de woning de mogelijkheid gekregen om de woning te verplaatsen naar de overzijde van de weg. Circa 6 hectare grond rondom de woning was reeds ingeplant op een wijze in overeenstemming met het landschapsplan Duinzoom. Deze compensatielocatie is zeer beperkt gebruikt, hetgeen mede het gevolg is van beperkte mogelijkheden in de grondverwerving ter plaatse. 4. Rampweg Tot slot de compensatielocatie Rampweg. Deze locatie is benut voor de verplaatsing van de gesaneerde camping Prinsenhoeve. Daarnaast zijn nog 10 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

12 gronden beschikbaar om knelpunten op te lossen. Aanvankelijk was ongeveer 30% van deze locatie benut. Bij de streekplanherziening Vitaliteit en Kwaliteit in 2004 is deze locatie in oppervlakte ongeveer verdubbeld. De verblijfsrecreatieve invulling van deze locatie is beperkt gebleven, conform het voorgestane beleid. Het gebruik van de compensatielocaties De toename in ruimte voor verblijfsrecreatie beslaat eind 2006 in totaal 60,90 hectare. In totaal is 8,44 hectare campinggrond gesaneerd voor natuurontwikkeling, zodat per saldo 52,06 hectare aan extra ruimte is gerealiseerd. Met uitzondering van een oppervlakte van 4 hectare, is de uitbreidingsruimte gerealiseerd in de daarvoor gereserveerde compensatielocaties. Dit betekent dat van de gereserveerde ruimte in de compensatielocaties tot op heden 60% is benut. Indien rekening wordt gehouden met de plannen die nog in behandeling zijn en met de planologische mogelijkheden die op grond van de fruitgaardregeling zullen worden geboden, dan is rekening houdend met de mogelijkheden in variant I sprake van een toename van per saldo in totaal 66,40 hectare en in variant II per saldo in totaal 60,95 hectare. Deze gronden zijn niet allemaal gelegen in de compensatielocaties. Van deze uitbreidingsmogelijkheden is bij toepassing van variant I sprake van 3,7 hectare extra ruimte voor verblijfsrecreatie en in variant II van 2,45 hectare extra ruimte. De maximale benutting van de gereserveerde ruimte in de compensatielocaties zal dus ook na realisatie van deze plannen niet worden benut. Per saldo ligt het percentage dan op 65%. Conclusie Uit de bovenstaande gegevens kan worden afgeleid dat sprake is van een beperkte groei van het aantal standplaatsen ten opzichte van de nulsituatie. De uitvoering van het deelproject herstructurering verblijfsrecreatie heeft geleid tot een beperkte groei van het aantal standplaatsen ten opzichte van de nulsituatie. Van extra ruimte die benut kon worden in de compensatielocaties is slechts voor 2/3 deel gebruik gemaakt. Het aantal bedrijven dat daarvan gebruik heeft gemaakt is zeer beperkt gebleven. Van het potentieel dat het beleidskader bood is derhalve niet optimaal gebruik gemaakt. Factoren die daarbij een rol hebben gespeeld zijn de afstand tot het huidige bedrijf, de investeringen die uitbreiding op afstand met zich brengen en de beperkte mogelijkheden voor uitbreiding, waardoor het financieel niet aantrekkelijk was om die stap te zetten. Projecten: Ontwikkeling van voorzieningen rond Slot Moermond Er zijn verschillende plannen geweest om rond Slot Moermond recreatieve voorzieningen aan te leggen. Naast de economische haalbaarheid van die plannen en het commitment van de initiatiefnemers is ook Stichting Moermond een factor van belang geweest bij het voortijdig stranden van deze plannen. Zij stellen zich erg terughoudend op ten opzichte van recreatief medegebruik. Het enige behaalde resultaat is het opnemen van een wandelpad in het landschapsplan Duinzoom Recreatief medegebruik in de vorm van toeristische fiets-, wandel- en ruiterpaden De verbetering van de toeristisch recreatieve infrastructuur is van groot belang voor de duurzame ontwikkeling van het gebied Schouwen-West. De huidige recreant is niet alleen gericht op het bezoeken van het strand, maar zoekt ook andere bezigheden. Fietsen, wandelen en paardrijden zijn activiteiten die veel worden ondernomen en een groeiende groep gasten bezoekt het gebied om via het toeristisch recreatieve netwerk van paden de omgeving en de natuur te verkennen en te beleven. Dit soort activiteiten kunnen ook worden gedaan in het voor- en najaar en zelfs in de winterperiode. Daarmee draagt een goed netwerk van paden bij aan seizoensverlenging. Daar komt nog bij dat via een adequate dagrecreatieve routestructuur verschillende recreatieve mogelijkheden in onderlinge samenhang kunnen worden gebracht. Fietspaden De voormalige gemeente Westerschouwen heeft al in 1983 in de Structuurschets geïnventariseerd welke fietspaden nog zouden moeten worden verbeterd of worden aangelegd om tot een volledig netwerk te kunnen komen. Ook de voormalige gemeente Middenschouwen had een fietspadenplan opgesteld, teneinde de verbinding tussen Scharendijke, Ellemeet en de Brouwersdam te kunnen verbeteren. In het kader van de Regiovisie zijn 13 ontbrekende schakels benoemd om aan te leggen. Gerealiseerde fietspaden In het kader van het mobiliteitsplan zijn de volgende 2 fietspaden gerealiseerd: Westbout - Burghsluis (7f) Armhoeksweg - Kooijmansweg (7i) : In het fietspadenplan van de voormalige gemeente Middenschouwen waren deze ontbrekende fietsschakels opgenomen, teneinde een goede fietsverbinding te realiseren tussen Scharendijke en Ellemeet en de Brouwersdam 11 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

13 Scharendijke naar Ellemeet (7h) Ellemeet naar de Brouwersdam (7h) 1998 Een belangrijk onderdeel van het verbeteren van de recreatieve fietspadenstructuur was de aanleg van paden in en langs de randen van het beschermd natuurgebied Kop van Schouwen. Door middel van de aanleg van 4 ontbrekende fietsschakels zou een route rond het natuurgebied ontstaan. Het betreft de fietsschakels Hoogenboomlaan - Watergat, Duinhoevepad, A. v.d. Weijdeweg - Moolweg en Nieuw- Haamstede - Groenewoud. Over deze fietsschakels is reeds lang gediscussieerd. Met de integrale gebiedsgerichte aanpak is een belangrijke basis gelegd voor daadwerkelijke realisatie van deze ontbrekende fietsschakels. In het kader van de sanering van camping Prinsenhoeve is in 1998 een convenant gesloten tussen gemeente, de Zeeuwse Milieufederatie (ZMF), Vereniging Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, over het bevorderen van het recreatief medegebruik van het beschermd natuurgebied (inmiddels Natura 2000 geheten) Kop van Schouwen. In dat convenant zijn partijen overeengekomen om in te stemmen met de tracés die waren vastgesteld voor de fietspaden. Voor de natuur en fietsboulevard Watergat - Duinhoevepad zijn partijen reeds voor het daadwerkelijk sluiten van het convenant eens geworden over het tracé. Het fietspad tussen Watergat te Renesse en Duinhoevepad te Haamstede, vormt een belangrijke schakel tussen de kustgebieden van Haamstede en Renesse en is uniek vanwege zijn ligging aan de zeezijde. Langs het Duinhoevepad is een fietspad aangelegd dat aansluit aan op het buitenduinse fietspad naar het Watergat en vormt een schakel tussen het fietsverkeer richting Nieuw-Haamstede. Daarmee zijn twee waardevolle ontbrekende fietsschakels toegevoegd om de beleving van het natuurgebied te kunnen vergroten. Deze twee schakels zijn in 1998 aangelegd: Hoogenboomlaan - Watergat (7a) Duinhoevepad (7a) 2001 In verband met de realisatie van het Recreatie Transferium in Renesse is een rondweg aangelegd van de Roelandsweg tot aan de Stoofweg. In 2002 is in het kader van de aanleg van de 1e fase van de Recreatieverdeelweg een vrijliggend fietspad aangelegd langs de Roelandsweg. Het betreft het traject: Roelandsweg - Stoofweg In deze periode zijn de volgende paden aangelegd: Fietspad Vroonweg Fietspad Kooijmansweg Fietspad Scharendijke - Rampweg Na de aanleg van de 1e fase Recreatieverdeelweg stond de amovering van de Vroonweg op het programma. Onderdeel daarvan was tevens de utilitaire route te wijzigen in een toeristisch recreatieve fietsroute, zodat de Vroongronden al fietsend blijvend kunnen worden beleefd. Het tracé voor deze route is neergelegd in het natuurplan Amovering Vroonweg/aanleg fietspad door de binnenduinen van Schouwen in Het definitieve tracé is neergelegd in de 1e Uitvoeringsmodule De sloop van het oude en de aanleg van het nieuwe fietspad tussen de J.J. Boeijesweg en de Vroonweg is uitgevoerd in de periode Met de realisatie van de 1e fase Recreatieverdeelweg is ook de mogelijkheid geboden om langs de Kooijmansweg (deel tussen de Lagezoom en de 1e fase Recreatieverdeelweg) een vrijliggend fietspad aan te leggen. De aanleg van dit fietspad is eind 2006 in uitvoering. Niet gerealiseerde fietspaden Van het totaal aantal (13) te realiseren fietspaden zijn er eind 2006 tien gerealiseerd. Drie paden zijn nog niet gerealiseerd. Het betreft de paden: Adriaan v.d. Weijdeweg - Moolweg Nieuw-Haamstede - Groenewoud fietspad door het poldergebied langs natuurvriendelijke oever. De fietsschakel Adriaan v.d. Weijdeweg - Moolweg komt in de plaats van het bestaande wandelpad ter plaatse. Er is voor gekozen om het voetpad te verplaatsen, zodat ook deze vorm van recreatief medegebruik aanwezig blijft. Er zijn diverse procedures gevoerd om de benodigde vergunningen te verkrijgen. Slechts een aantal bewoners van huizen langs het beoogde tracé aan de rand van het natuurgebied kunnen zich niet verenigen met de aanleg van het fietspad. Inclusief de voorbereiding en de behandeling van bezwaren en beroep heeft de inzet om deze fietsschakel te realiseren al 5 jaar in beslag genomen. Uiteindelijk moet één van de procedures opnieuw worden gevoerd, waardoor deze fietsschakel nog altijd niet is gerealiseerd. De fietsschakel Nieuw-Haamstede - Groenewoud is tot op heden ook nog niet gerealiseerd. In de loop van de jaren is sprake van gewijzigde, aangescherpte regelgeving betreffende flora en fauna en te beschermen natuurwaarden. Deze regelgeving vloeit voort uit afspraken die de lidstaten in 12 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

14 Europa hebben gemaakt en zijn neergelegd in de Vogel- en Habitatrichtlijn. In dat kader is de Kop van Schouwen aangemeld als speciale beschermingszone. Deze Europese regelgeving is inmiddels vertaald in nationale wetgeving als de Floraen Faunawet en de Natuurbeschermingswet In verband met deze gewijzigde regelgeving is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar het tracé dat in het convenant was vastgelegd, namelijk onderlangs Nieuw-Haamstede, het vliegveld naar het Groenewoudgebied. Gebleken is dat deze variant, gelet op de gewijzigde regelgeving niet haalbaar is om uit te voeren. De gebiedscommissie heeft in 2005 besloten om een ander tracé te realiseren. De uitvoering is nog niet ter hand genomen. Het fietspad door het poldergebied is voor een groot deel gepland langs de natuurvriendelijke oever die is aangelegd ter uitvoering van de SASmaatregelen in Schouwen-West. De benodigde gronden voor de natuurvriendelijke oever zijn uiteindelijk in 2005 allemaal verworven, waardoor uitvoering begin 2006 kon plaatsvinden. De aanleg van het fietspad is, op het deel Kooijmansweg na, nog niet ter hand genomen. Dit houdt mede verband met het feit dat nog een klein stuk grond niet is verworven. Daarnaast is nog geen goede oplossing gevonden voor het oversteken van de rijksweg N57. Wandelpaden Afzonderlijke voetpaden zijn schaars in Schouwen- West. Voor het merendeel is de voetganger op het medegebruik van fietspaden en wegen aangewezen. Met name tussen de verblijfsgebieden en de kernen laten de verbindingen te wensen over. Daarnaast ontbreekt het aan toeristisch-recreatief aantrekkelijke en samenhangende wandelroutes. De uitgestrekte stranden bieden wel volop wandel mogelijkheden en zijn over het algemeen via aantrekkelijke duinovergangen goed bereikbaar. Deze situatie bij aanvang van de Regiovisie was aanleiding om te investeren in aanleg van nieuwe wandelroutes. Na de sanering van camping Prinsenhoeve is een wandelpad aangelegd. Daarnaast is de aanleg van nieuwe wandelroutes voorzien in het landschapsplan Duinzoom. De voorziene realisatie van nieuwe natuur en landschap biedt daarvoor in beginsel ruimte. De wandelroutes zijn indicatief aangegeven op de kaart van het Landschapsplan Duinzoom. Per in te richten gebied worden de diverse paden concreter aangegeven. Aan het eind van het jaar, met een uitloop naar 2007 zal 13 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

15 een nieuw wandelpad zijn aangelegd in deelgebied 1b van het landschapsplan. Het betreft het gebied in de omgeving van manege Grol. In deelgebied 1a van het landschapsplan (omgeving Kooijmansweg) was aanvankelijk ook voorzien in een wandelpad. Echter, daarvoor was ook de bereidheid van de eigenaar van de nieuwe Natuurcamping in dat gebied nodig om mee te werken. Nu die bereidheid niet aanwezig was, kan dat wandelpad niet worden gerealiseerd. Ruiterpaden In het landschapsplan Duinzoom zijn mogelijke ruiterroutes opgenomen. Tot de aanleg van ruiterroutes is het nog niet gekomen. In deelgebied 1a van het landschapsplan was aanvankelijk voorzien in een ruitervoorziening, in de vorm van een zone waar mogelijkheden voor mennen kon worden gerealiseerd. Tijdens de inspraakprocedure heeft een aantal omwonenden daar ernstige bezwaren tegen geuit. Daarnaast is ook de grondverwerving van dat deel is nog niet rond. Gelet op deze omstandigheden is nog niet voorzien in de aanleg van een ruiterpad of ruitervoorziening. Hoewel de Hogezoom door de aanleg van de knip autoluw is geworden en daarmee ook aantrekkelijk als ruiterroute, is niet voorzien in een speciaal pad langs de weg. Van een verbetering en optimalisatie van de ruiterroutes in Schouwen-West is derhalve nog geen sprake. Projecten: 17.1 Conclusie Fietspaden Vanwege de flankerende maatregelen in het kader van de aanleg van de 1e fase Recreatieverdeelweg en amovering van de Vroonweg zijn de fietsvoorwaarden in het onderliggende wegennet op diverse routes aantrekkelijker geworden. De maatregelen zoals de knip in de Hogezoom, fietsstraat en fietspad Kooijmansweg hebben de kwaliteit van het verblijfsklimaat aanzienlijk verbeterd. De natuur en fietsboulevard Hoogenboomlaan - Watergat - Duinhoevepad wordt veelvuldig gebruikt door zowel inwoners, verblijfs- als dagrecreanten. De aanleg daarvan wordt zeer goed gewaardeerd. Het effect van de getroffen maatregelen is positief gebleken, een positief neveneffect is dat de inspanningen in het gebiedsgerichte project tevens aanleiding zijn geweest voor Staatsbosbeheer om de kwaliteit van de fietspaden in de Boswachterij te verbeteren. Echter, van veilige, goede en aantrekkelijke fietsverbindingen tussen de verblijfsgebieden, kernen en stranden en van toeristisch-recreatief aantrekkelijke toerroutes is nog in onvoldoende mate sprake. Enerzijds komt dit doordat de fietser daarvoor nog te veel is aangewezen op wegen met veel autoverkeer. Anderzijds doordat het netwerk van toeristisch-recreatieve fietspaden nog niet is voltooid. Twee belangrijke ontbrekende fietsschakels zijn nog niet aangelegd. Wandelpaden De uitgangssituatie bij aanvang van de Regiovisie is met betrekking tot het stelsel van wandelpaden en samenhangende routes nog niet sterk verbeterd en verdient de komende jaren blijvend de aandacht. Feit is dat in het gebied van de Duinzoom dat voor landschap en natuur is aangewezen, tot op heden slechts één wandelpad is aangelegd en een tweede volgt in Het resultaat van de Regiovisie op dit punt is daarom absoluut onvoldoende geweest. De verwachting is wel dat het effect van het nog aan te leggen wandelpad positief zal zijn. Ruiterroutes De uitgangssituatie bij aanvang van de Regiovisie is met betrekking tot het stelsel van ruiterpaden en samenhangende routes nog niet sterk verbeterd en verdient in de komende jaren eveneens blijvend de aandacht. Evenals voor de wandelpaden geldt voor de ruiterpaden dat die zijn voorzien in het landschappelijk in te richten deel van de Duinzoom. Dit betekent dat de realisatie daarvan grondverwerving een randvoorwaarde is. In de zones waar grond is verworven was geen ruimte aanwezig voor de aanleg van ruiterpaden, reden waarom tot op heden nog geen paden zijn aangelegd. Projecten: Natuur Verwerven en inrichten begrensde reservaats- en natuurontwikkelingsgebieden Op basis van de natuurbeschermingswet en het natuurbeleidsplan, zijn destijds de bestaande natuurwaarden beschermd en nieuwe natuurontwikkelingsplannen gemaakt. Moermond Hieruit volgde het, door de Provincie opgestelde streefbeeld Natuurontwikkeling Moermond en Omgeving in Dit was ook een gevolg van een ontstane kans, omdat De Stichting Moermond in de loop der jaren een mooi aaneengesloten gebied rond het slot verworven had. Het plan bestond uit 2 fasen waarvan nu de 1e fase is in 2003 gerealiseerd. Dit betrof het herstel van de slotgracht en de aanleg van een duinbeek. Fase 2 is opgedeeld in een gedeelte EHS en een gedeelte bos/landschap. Moeilijkheid hier is dat een deel van de grond niet verworven kan worden omdat 14 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen

16 hier een hoveniersbedrijf gevestigd is dat hier niet aan kan en wil meewerken. Berkenhof Na sanering van de camping Berkenhof is het terrein (2,5 ha) ingericht als natuur. De voedselrijke toplaag is afgegraven tot op het zand en er is een drietal laagtes aangelegd. Op 1 juni 2006 is het project samen met het fietspad Vroonweg en de duinbeek de Maire officieel afgesloten middels een fietstocht langs de projecten voor betrokken instanties en belanghebbenden. Inlagen De inlaag Bootspolder (10 ha) is eind 2006 ingericht als natuur op basis van een door de provincie opgesteld streefbeeld. Projecten: - 15a1, 15d, 15f, 1.1b1, 1.1b2 15a2, 15g, 15h, 15 inrichtingsplan Lagezoom Projecten: - 1.1a1, 1.1a2, 1.1a Verplaatsing van recreatieterreinen en fruitgaardbedrijven uit het gebied met natuurontwikkeling Prinsenhoeve Vanaf 1996 is direct ingezet op de sanering en eventuele verplaatsing van recreatieterreinen uit het gebied voor natuurontwikkeling. In eerste instantie is door de herverkavelaar geïnventariseerd of sprake zou zijn van bereidheid tot medewerking op vrijwillige basis. Camping Prinsenhoeve lag als een enclave in de Oosterenban en had de hoogste prioriteit gekregen om te verplaatsen. De onderhandelingen met de betrokken eigenaar hebben 2 jaar in beslag genomen. De daadwerkelijke sanering van de camping werd in 2001 uitgevoerd, waarna het oude terrein is ingericht als natuurgebied. De betrokken ondernemer heeft gekozen voor verplaatsing van de camping naar de compensatielocatie Rampweg. Het heeft vele jaren in beslag genomen voordat de planologische kaders onherroepelijk waren. Najaar 2006 is de overeenkomst gesloten die de daadwerkelijke realisatie van de camping op de nieuwe locatie mogelijk maakt. Op dit moment werkt de ondernemer volop aan de uitvoering. Berkenhof Kort nadat de overeenkomst inzake de sanering van camping Prinsenhoeve gesloten was, is in overleg getreden met de eigenaar van camping Berkenhof. De betrokken eigenaar wilde de camping niet verplaatsen. In 2000 is de camping in eigendom gekomen bij BBL. Het bureau heeft de camping nog 2 jaar beheerd. Op deze manier hebben de gezamenlijke overheden zich ingespannen om de gasten van de camping de tijd te geven om een vervangende standplaats te vinden. De aanvankelijke termijn van twee jaar bleek niet lang genoeg, dit is nog met een jaar verlengd. Dit had tot gevolgd dat BBL als eigenaar van het terrein de camping nog drie jaar lang heeft beheerd, voordat tot daadwerkelijke sluiting kon worden overgegaan. Dit beheer is een moeilijk en duur project gebleken. Na sluiting zijn 127 caravans onder regie van BBL van het terrein verwijderd. Per 1 januari 2004 is in opdracht van de provincie en onder regie van DGL gestart met de sanering van de camping. Fruitgaardbedrijven In het Zoomgebied is een tweetal fruitgaardbedrijven aangeduid om te saneren en te verplaatsen ten behoeve van de realisatie van de Ecologische Hoofdstructuur, het betreft de bedrijven Tentebosch en Beukenhorst. Ook deze bedrijven zijn in 1997 benaderd door de herverkavelaar. Aangezien de inspanningen om camping Prinsenhoeve en Berkenhof te verplaatsen veel tijd heeft gekost, is eerst in 2002 een poging gedaan om deze twee bedrijven te kunnen saneren en verplaatsen. In dat jaar is getracht om gronden te verwerven in de Burgh- en Westlandpolder, teneinde de verplaatsing mogelijk te maken. De betrokken ondernemers hadden de wens geuit om ingeval van verplaatsing in die compensatielocatie in combinatie met fruitgaardbedrijf Van der Maas, gezamenlijk een nieuwe camping te beginnen. De grondverwerving bleek niet haalbaar. In 2003 zijn gronden verworven in de compensatielocatie Brouwersdamaanzet voor de verplaatsing van deze bedrijven. De overheden en de betrokken ondernemers hebben nog geen overeenstemming kunnen bereiken over de verplaatsing. Conclusie De positieve effecten van de sanering van camping Prinsenhoeve waren al snel aanwezig. Mede in combinatie met de amovering van de Vroonweg is het totale herstel van de Oosterenban mogelijk geworden en is er sprake van herstel van de hydrologie in dat deel van de Kop van Schouwen. Voor het proces van natuurontwikkeling en daadwerkelijke herstructurering is de sanering van deze camping van bijzonder belang geweest. De overeenkomst tot sanering heeft een vliegwieleffect gehad op het totale proces. Dit heeft mede te maken gehad met het feit dat de discussie over de sanering van deze camping reeds jarenlang liep. Eerdere pogingen tot sanering en verplaatsing in het kader van het VOP waren immers gestrand. De inspanning die door provincie, gemeente en Bureau Beheer Landbouwgronden is gezet op het bereiken van overeenstemming met de betrokken ondernemer, is bijzonder groot geweest. Dit heeft tevens geleid 15 Evaluatie Regiovisie Schouwen-West / Bijlagen