Inleiding De waterkeringen langs de Maas, in beheer bij het waterschap, zijn in 2006 onder de werking van de Wet op de waterkeringen gebracht.

Transcriptie

1 voorstel aan dagelijks bestuur routing met data: overleg portefeuillehouder : 6 oktober 2009 dagelijks bestuur : 14 oktober 2009 algemeen bestuur adviserend : nvt algemeen bestuur besluitvormend : nvt steller : Arjan van Hal afdeling : Projecten en Veiligheid portefeuillehouder : Rein Dupont beslissing dagelijks bestuur: paraaf: afdelingshoofd secretaris agendapunt: vergaderdatum: openbaar: ja Onderwerp Resultaten onderzoek: Risicoanalyse demontabele waterkeringen Resultaten onderzoek: Logistiek bij hoogwater in de Maas (Analyse plan voor opbouw wanden en coupures) Vervolgtraject met de uitkomsten van de bovenstaande onderzoeken Voorstel 1. Kennis te nemen van de inhoud en conclusies van het rapport van HKV lijn in water PR van oktober Kennis te nemen van de inhoud en conclusies van het rapport van HKV lijn in water PR van mei Te besluiten om beide rapportages voor te leggen aan Rijkswaterstaat, helpdesk water met het verzoek aan het Rijk om richtlijnen op te stellen voor het toetsen van de demontabele constructies. Daarbij wil het waterschap het Rijk verzoeken om, als aanvulling op de hydraulische randvoorwaarden van de Maas voor de toetsing op veiligheid, de maatgevende looptijden van de hoogwatergolf tussen Borgharen/st. Pieter en het beheergebied van het waterschap van zuid naar noord (per rivierkilometer) vast te stellen. 4. Te besluiten om gelijktijdig met de toetsing op veiligheid een aanvullende opdracht te verstrekken om voor de dijkvakken met de uitkomst onvoldoende of geen oordeel, te bepalen wat de waterstand is die deze dijkvakken wel kunnen doorstaan en deze opdracht met spoed te verlenen aan het bureau dat reeds betrokken is bij de toetsing. 5. Voorgesteld wordt bij een opdracht eventueel groter dan ,- af te wijken van het aanbestedingsbeleid i.v.m. het spoedeisende karakter. 6. Voorgesteld wordt de dekking van deze aanvullende opdracht ten laste te brengen van de exploitatie 2009, onder 60368, 4.1b Verzwaring waterkeringstaak. Inleiding De waterkeringen langs de Maas, in beheer bij het waterschap, zijn in 2006 onder de werking van de Wet op de waterkeringen gebracht.

2 Met het opnemen in de Wet is tevens de verplichting ontstaan om de 5 jaarlijkse toets op veiligheid uit te voeren. De verplichte toetsing op veiligheid van de dijken vindt plaats met behulp van de door de minister vastgestelde Voorschriften Toetsen op Veiligheid (VTV). De waterkeringen binnen het beheersgebied van WPM wijken sterk af van het landelijk beeld, ondermeer vanwege de grote lengte met demontabele waterkeringen en coupures. Aangezien de waterschappen WPM en WRO sterke aanwijzingen hebben dat de demontabele wanden en coupures mogelijk niet zouden voldoen aan de eisen en de gevolgen hiervan groot kunnen zijn is besloten om gezamenlijk, vooruitlopend op de formele toetsing, deze bijzondere waterkerende constructies te gaan toetsen. Het proces van toetsen verloopt van grof naar fijn in drie stappen: De eenvoudige toets De gedetailleerde toets De geavanceerde toets Naar mate de toets zich verder verfijnd, noodzakelijk als een grovere toets niet tot een goed of voldoende resultaat leidt, is meer informatie over de waterkering, de constructie, ondergrond en omgeving nodig. Bij de geavanceerde toets is het toetsspoor niet meer vooraf gedefinieerd. Vaak vindt op basis van een risicoanalyse, al dan niet met extra (wetenschappelijk) onderzoek, een beoordeling van de waterkering plaats. Deze methodiek wordt alleen toegepast als de belangen groot zijn en dus hoge investeringen in onderzoek en toetsen zijn te rechtvaardigen. De risicoanalyse voor het systeem demontabele waterkeringen langs de Maas is een geavanceerde benadering. Uit de rapportage van HKV, PR , blijkt dat de minimum eisen die gesteld worden aan waterkerende constructies door de demontabele waterkeringen niet kunnen worden gehaald door middel van de gedetailleerde toetsing. Een geavanceerde benadering middels een risicoanalyse, uitgevoerd door HKV, biedt voor een substantieel deel van de demontabele waterkeringen en coupures ook geen oplossing en voor het overige deel blijven er gerede twijfels bestaan. Bij de toetsing op veiligheid rest het waterschap momenteel alleen de mogelijkheid om de demontabele constructies als Onvoldoende te kwalificeren. Aangezien deze constructies recent door de Maaswerken zijn gebouwd zal afkeuring (politiek) zeer gevoelig liggen. Het gevolg van de afkeuring zou kunnen resulteren in een onbegrijpelijke (ongewenste?) grootschalige verbetering van zojuist voltooide werken. Om vroegtijdig duidelijkheid te krijgen of de conclusies van HKV door het rijk worden gedeeld, wordt voorgesteld (zie 3) om het rijk de rapportage toe te zenden en hierbij te verzoeken om aan te geven of de conclusies van HKV correct zijn. Zo niet, wat er aan schort en aan te geven welke aanpak naar mening van het Rijk gewenst zou zijn. Eventueel kan het opstellen van aparte toetscriteria voor demontabele keringen een oplossing bieden. De norm aanpassen in plaats van de constructie zal leiden tot een papieren goedkeuring. Hierbij mag niet uit het oog worden verloren dat dit een vergroting van de risico s inhoud. Daarnaast was geconstateerd dat door de vele kilometers aan coupures en demontabele wanden, er geen goed inzicht is in de tijd die het waterschap beschikbaar heeft voor het opbouwen van de demontabele voorzieningen. Hierdoor was niet uit te sluiten dat enkele dijkringen niet tijdig gesloten zijn. Temeer nu in het kader van Maaswerken het bestaande areaal aan demontabele constructies meer dan verdubbeld is en de maatgevende(?) looptijd van de golf tussen Borgharen en het

3 beheersgebied van het waterschap afneemt. (De golf komt sneller, dus is er minder tijd om alles op te bouwen) Om over de looptijd van de golf zekerheid te krijgen, zodat helder is waarop het waterschap afrekenbaar moet toetsen, wordt voorgesteld (zie 3) om het rijk te verzoeken de looptijd vast te stellen in de hydraulische randvoorwaarden. Door HKV zijn een aantal aanbevelingen gedaan op welke wijze het systeem van demontabele keringen, de bedrijfszekerheid en de kennis ervan bij de waterschappen te vergroten. Hiervan zijn een vijftal aanbevelingen geprioriteerd. De voornaamste aanbeveling uit de risicoanalyse van HKV PR , is: Onderzoek naar de tijd die noodzakelijk is voor het tijdig sluiten van de kunstwerken en de gewenste (reserve) tijd voor (eventueel) herstel. Beschouw verschillende hoogwatergolven en de tijd die beschikbaar is om de kunstwerken te sluiten. (Golflooptijden) Bepaal op basis van bovenstaande gegevens en eisen betreffende personele inzet, middelen, de gewenste/vereiste onderlinge samenhang van de op te bouwen constructies. Vertaal dit in de logistieke operatie die noodzakelijk is voor een tijdige uitvoering van de maatregelen met als resultaat de noodzakelijke inzet van mensen en middelen voor het sluiten van de demontabele constructies. Bovenstaande constateringen waren aanleiding voor een opdrachtverlening voor het noodzakelijk onderzoek dat nu gerapporteerd is in HKV PR Samenvattend is de conclusie van beide rapporten dat: 1. Een deel van de demontabele keringen en coupures ook niet na een geavanceerde risicoanalyse aan de ondergrens van de wettelijk verplichte toetsing op veiligheid voldoen. 2. Het logistieke proces voor het tijdig sluiten van de coupures en demontabele wanden met areaal 2008 en personele inzet onder maatgevende omstandigheden nog net kan. Een nader analyse door het waterschap met behulp van het HKV model aangevuld met de laatste nieuwe coupures die recent 2009 door Maaswerken zijn/worden opgeleverd. De reserves zijn kritisch. Hierover vindt momenteel afstemming met BOW plaats over de noodzakelijke eventueel nachtelijke personele inzet hierbij. Naast bovenstaande aanbeveling uit het HKV rapport, die dermate essentieel is dat het noodzakelijke onderzoek (PR ) met spoed is uitgevoerd, zijn er nog een viertal overige aanbevelingen. 1. Scenario s voor herstel bedenken en uitwerken 2. Aanschaf reserve materiaal 3. Alternatieve manier(en) voor sluiting 4. GDH of FLIWAS gebruiken. Ad 1 en 3 Zowel het risico van een beschadigde constructie als ook het risico dat de afsluitmiddelen niet of niet goed zouden kunnen functioneren, maakt het wenselijk om noodscenario s te ontwikkelen. Het vooraf analyseren van mogelijke storingen en oplossingen is efficiënter en maakt sneller en beter ingrijpen mogelijk dan het verzinnen van noodmaatregelen tijdens een situatie met dreigend hoogwater. Ondanks het feit dat dit wenselijk is, kan hieraan op korte termijn geen uitvoering worden gegeven omdat het uitwerken van dit soort noodscenario s gebiedskennis en constructieve technisch inzicht en een goede interne afstemming vraagt. In 2009 ontbreekt hiervoor de capaciteit. Voorgesteld wordt om

4 dit in 2010 uit te voeren en de resultaten op te nemen in het draaiboek Maashoogwater. Dit kan naar inschatting plaatsvinden binnen de beschikbare uren aangezien er in 2010 minder mutaties te verwachten zijn i.v.m. het gereed zijn van de Maaswerken 1 e trance. Ad 2 Reserve materialen zijn momenteel aanwezig in de vorm van het oude demontabele systeem. Dat deel dat als reserve materiaal noodzakelijk is, zal het waterschap voor noodsituaties behouden i.p.v. die materialen aan RWS over te dragen. De aanbeveling van HKV wordt op deze wijze overgenomen. Op enige termijn zal het waterschapsbeleid om het aantal demontabele coupures en wanden te reduceren er toe leiden dat er extra reserve materiaal vrijkomt. Ad 4 M.b.t. FLIWAS is binnen de Unie van Waterschappen afgesproken dat dit systeem landelijk bij de waterkeringbeheerders wordt ingevoerd. Beheer en onderhoud van de FLIWAS software is sinds kort een verantwoording van Rijkswaterstaat en in november 2009 wordt de eerste update verwacht waarmee naar verwachting een substantieel deel van de bugs zijn opgelost. Waterschap Peel en Maasvallei neemt deel in het recent opgestarte implementatie project van RWS voor de regio Maas. FLIWAS vervangt op termijn het papieren draaiboek Maashoogwater, heeft een logboekfunctie, een oefenfunctie en kan desgewenst de data visualiseren. Daarnaast kan desgewenst FLIWAS ook voor externe communicatie doeleinden dienen en kan steeds verder uitgebouwd worden met alle relevante geachte informatie. Voor het invoeren van FLIWAS zal, mits dit pakket voldoet, in 2010 een separaat voorstel aan het DB worden gedaan. Bepaling actuele sterkte waterkeringen In het afgelopen jaar heeft het waterschap veel kennis opgedaan van de waterkeringen die door Maaswerken zijn aangepast. Daarbij zijn ook dijkvakken en kunstwerken aangetroffen waarvan het nu al helder is dat deze niet door de toetsing op veiligheid komen. Om onze verantwoording als waterkeringbeheerder te kunnen dragen zijn, daar waar mogelijk, noodmaatregelen voorbereid. Op sommige plaatsen is dit echter onmogelijk. Het is daarom noodzakelijk deze plaatsen, voor zover nu bij het waterschap bekend, te onderzoeken op de actuele sterkte en een relatie te leggen met de bewezen sterkte. Hierdoor zijn wij instaat tijdig aan de regio aan te geven wat van de waterkering verwacht mag worden. Voorgesteld wordt om zo spoedig mogelijk dit onderzoek op te dragen aan het bureau dat de toetsing op veiligheid verzorgt en over de beschikbare gegeven en specialistisch kennis beschikt. Dekking van de kosten kan plaatsvinden uit de exploitatie 2009, onder 60368, 4.1b Verzwaring waterkeringstaak. Beoogd effect 1. Risico bewustwording en inschatting De risicoanalyse heeft als doelstelling het verwerven van inzicht op de faalkans van waterkerende objecten zoals coupures en demontabele wanden. De verworven kennis wordt toegepast bij de toetsing. Het onderzoek naar de logistiek bij hoogwater Maas geeft antwoord op de vraag: Is het waterschap in staat om alle dijkringen tijdig gesloten te krijgen, rekening houdende met de effecten van samenhangende factoren bij de sluitingen van coupures en demontabele wanden en wat zijn hierbij de noodzakelijke middelen en randvoorwaarden? Inzichten die verworven zijn op basis van bovenstaande studies worden gebruikt bij de toetsing op Veiligheid. Ook zijn ze gebruikt in het beheerplan waterkeringen ( ) voor

5 de standpuntbepaling van het waterschap bij planvorming t.a.v. waterkeringen en de hierin aanwezige waterkerende kunstwerken. Daarnaast worden de resultaten van de logistieke studie verwerkt in het bestrijdingsplan Hoogwater Maas. 2. Tijdig informeren Gezien de conclusies van de risicoanalyse zullen op grond van de huidige toetsregels vele recent gebouwde coupures en demontabele wanden als onvoldoende worden gekwalificeerd. Door dit vooruitlopend op de toetsrapportage aan Rijkswaterstaat, helpdesk water voor te leggen, stellen we het Rijk in de gelegenheid om eventueel richtlijnen/voorschriften te formuleren voor het toetsen van deze waterkerende constructies en stellen wij hen vroegtijdig in kennis van de komende resultaten. Aangezien de waterkeringen aangelegd zijn door het Rijk (Maaswerken), en het rijk conform de wet op de waterkering de kosten voor dijkverbetering betaalt, raakt een slechte uitkomst van de toetsing het rijk dubbel. 3. Kaderstelling Daarnaast wil het waterschap aan het Rijk verzoeken om, als uitbreiding op de hydraulische randvoorwaarden voor de toetsing, de looptijden van de hoogwatergolf tussen Borgharen en het beheergebied van het waterschap van zuid naar noord (per rivierkilometer) formeel vast te stellen. Hiermee wordt de looptijd van de hoogwatergolf, die voor ons waterschap uiterst relevant is, vastgelegd. 4. Kennis van actuele sterkte van de waterkeringen. Het waterschap is instaat aan te geven welke hoogwaterstand werkelijk gekeerd kan worden indien zich een hoogwatersituatie voordoet. Argumenten (t.b.v. besluitvorming conform voorstel) 1. Het rijk wordt vroegtijdig betrokken bij de problematiek rond de demontabele waterkeringen en coupures. 2. Het waterschap is voorbereid op de communicatie over de toetsresultaten. 3. De hydraulische randvoorwaarden die voor het waterschap van toepassing zijn en waarop het waterschap afgerekend mag worden zijn door het rijk vastgesteld 4. Kennis van de actuele sterkte van de dijken en daarbij horende maatregelen kunnen uitwerken Kanttekeningen (gevolgen, als niet besloten wordt conform het voorstel) 1. Het Rijk wordt onvoorbereid met afkeuring van recent gebouwde constructies geconfronteerd. 2. De te communiceren boodschap komt (wellicht) minder goed over. 3. Het waterschap dient zelf een interpretatie te maken van de golflooptijd 4. Geen kennis omtrent de werkelijke sterkte van de dijk. Financiële toelichting Bij de uitwerking van de communicatiestrategie en het -plan zal tevens inzichtelijk worden wat de eventuele kosten van deze communicatie zullen zijn. Het voornemen is om de beperkte kosten voor het opstellen van dit communicatieplan ten laste van het al beschikbaar gestelde projectkrediet Toetsing op Veiligheid te brengen. Momenteel is nog niet duidelijk welke kosten de communicatie rondom de toetsingsresultaten met zich mee zullen brengen. Mochten de kosten betreffende de

6 communicatie substantieel zijn, dan kunt u hieromtrent medio 2010 een aanvullend voorstel verwachten. Voorgesteld wordt de dekking van de kosten van de aanvullende opdracht ter bepaling van de actuele sterkte van diverse dijkvakken ten laste te brengen van de exploitatie 2009, onder 60368, 4.1b Verzwaring waterkeringstaak en eventueel af te wijken van het aanbestedingsbeleid. Communicatie 1. De resultaten van de toetsing op veiligheid worden in 2011 formeel gepubliceerd door het Rijk. De verwachting is dat er op belangrijke/essentiële onderdelen van onze dijkringen tekortkomingen worden geconstateerd. Het is wenselijk om tijdig een communicatiestrategie en -plan uit te werken waarin het waterschap proactief of des gevraagd toelichting kan geven op de (slechte) resultaten. 2. De rapportages zijn gezamenlijk met en/of met medeweten van de provincie (ambtelijk) opgesteld. Het voornemen is om de resultaten formeel aan GS aan te bieden. Personeel en organisatie Voor het opstellen van de communicatiestrategie en plan zal een beroep worden gedaan op het team communicatie. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat dit binnen de beschikbare uren en formatie inpasbaar is Uitvoering en planning n.v.t. Evaluatie/controle n.v.t.