Plantsoen 1 en 3 Leiden

Transcriptie

1 Aanvullend bouwhistorisch onderzoek Plantsoen 1 en 3 Leiden Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden Wabo / Architectenbureau Van Löben Sels - Willem van Mechelenstraat 2A, 3817 BC Amersfoort - T post@vanlobensels.nl -

2 Voorwoord Dit bouwhistorisch onderzoek is uitgevoerd in opdracht van Burgy Bouwbedrijf (Leiden), in verband met de aankoop en verbouw van de panden tot 6 appartementen. In september 2014 is door Conserf - Monumentenzorg (Leiden) een bouwhistorische quickscan opgesteld. Op verzoek van de gemeente Leiden is aanvullend bouwhistorisch onderzoek verricht. Deze verslaglegging van het aanvullend onderzoek dient dan ook gelezen te worden in samenhang met en als aanvulling op de door Conserf opgestelde quickscan. Werkwijze De bouwgeschiedenis van de panden is bestudeerd aan de hand van in het gemeentearchief aangetroffen tekeningen. Op een aantal plaatsen zijn kijkgaten gemaakt om de opbouw van wanden en vloeren/plafonds te kunnen bekijken. Hier en daar is pleisterwerk verwijderd om het materiaal waaruit sommige wanden zijn opgebouwd te kunnen beschrijven. Hans van Löben Sels, 20 april 2015 Huidige gegevens adres Plantsoen 1-3, Leiden status Gemeentelijk monument nr. 963 (Plantsoen 1 en 1a) Gemeentelijk monument nr. 964 (Plantsoen 3) eigenaar Burgy Bouwbedrijf gebruik wonen (tot omstreeks 1957), zorginstelling (tot 2013) bewoner div tijdelijke bewoners bouwjaar ca. 1880, 1957,

3 1. Bouwgeschiedenis De bouw- en gebruiksgeschiedenis is omschreven in de bouwhistorische quickscan zoals opgesteld door Conserf, de bladzijden 3 tot en met 6. 3

4 2. Bouwhistorische beschrijving troggewelven gezien van de kelder 2.1 Stedebouwkundige situatie en context De stedebouwkundige situatie en context wordt omschreven in de bouwhistorische quickscan van Conserf. 2.2 Exterieur Het exterieur wordt omschreven in de bouwhistorische quickscan van Conserf. 2.3 Constructie De constructie wordt omschreven in de bouwhistorische quickscan van Conserf. Ter aanvulling: De begane grondvloeren van de Plantsoen 1 (alleen het 19e eeuwse deel) en Plantsoen 3 zijn opgebouwd als troggewelven; ijzeren liggers waartussen een toogvormig gemetselde bakstenen invulling. De gewelfjes zijn aangegeven op de tekeningen behorende bij de verbouwingen van 1941 en De constructie is aan het zicht onttrokken door plafonds. In de kelder van Plantsoen 1 is een sparing gemaakt waardoor de gewelven zichtbaar zijn. Bij de entree van Plantsoen 3 is de vloer in 1941 aangepast i.v.m. het aanbrengen van een dubbele entree. 4

5 De verdiepingsvloeren zijn enkelvoudige houten balklagen. De oorspronkelijke balklagen zijn nog grotendeels aanwezig. Het betreft ruw bezaagde grenen of vuren balken, met over het algemeen afmetingen van 10 x 29,5 cm. Bij een sparing in een plafond zijn andreaskruisen zichtbaar, vermoedelijk uit de bouwtijd. Op plaatsen waar de balklaag zichtbaar is, zijn geen vloerdelen uit de bouwtijd aangetroffen. Op deze plaatsen zijn vloerdelen zichtbaar die vermoedelijk bij de verbouwing in 1968 zijn aangebracht. De balklagen zijn nooit 'in het zicht' geweest, maar altijd uit het zicht onttrokken geweest met plafonds. Er zijn alleen plafonds aangetroffen die bestaand uit stucwerk op gipskartonplaat. Decoraties zijn niet aangetroffen. Bij de verbouwing van 1968, zijn vooral stalen liggers aangebracht op de plaatsen waar dragende wanden zijn verwijderd. Voorts is een nieuw trapgat gemaakt voor de nieuwe trap. Het trapgat van de verwijderde oorspronkelijke trap is dichtgezet met balken met dezelfde afmetingen als de oorspronkelijke balken. Een aantal wanden is in de quickscan niet gewaardeerd. Op dit punt is nader onderzoek gepleegd. Alle wanden zijn in eerste instantie bekeken met behulp van twee tekeningen van het verbouwingsplan uit De tekening 'Bestaande plattegronden - Blad 2' gedateerd 19 september 1968, is vergeleken met de tekening 'Gewijzigde plattegronden - Blad 5B' gedateerd 1 oktober Alle wanden die op de eerste genoemde tekening voorkomen en nu nog aanwezig zijn, worden gezien als 'uit de bouwtijd' en zijn gewaardeerd met een hoge monumentwaarde. Alle in 1968 geplaatste wanden zijn beoordeeld als indifferent (geel). Dit geldt niet voor wanden die behoren tot de hoofdstructuur. Deze zijn gewaardeerd met een positieve monumentwaarde, juist omdat deze de hoofdstructuur mede vormgeven. 5

6 2.4 Interieur Het interieur is in de quickscan van Conserf summier omschreven. Hieronder volgt een uitgebreidere omschrijving Kelder (nr 1) De kelder onder Plantsoen 1 toont geen andere materialen en afwerking dan afkomstig uit de tweede helft van de 20e eeuw. De vloeren zijn afgewerkt met ongeglazuurde vloertegels, wanden zijn bepleisterd of afgewerkt met wandtegels. De plafonds zijn glad gepleisterd. De onderdorpel van de schuifvensters in de keuken zijn verhoogd en daarmee aangepast aan de hoogte van het aanrechtblad. de keldertrap kelder onder de entree hal keuken, met de vensters aan de achterzijde 6

7 Kelder (nr. 1b) De kelder onder het ronde bouwdeel nr 1b, gebouwd in 1993, toont niet nader afgewerkte wanden van kalkzandsteen, een betonvloer, en een plafond bekleed met houtwolcement platen Kelder ( nr. 1a) De kelder onder nr. 1a is gebouwd in De wanden (metselwerk, deels bepleisterd) zijn gesausd, vloeren zijn afgewerkt met beton of marmoleum. Het plafond is niet nader afgewerkt (in het werk gestort beton). Het metselwerk van nr 1 of nr 3 is niet zichtbaar. Daar waar dit verwacht zou worden zijn de wanden bepleisterd. 7

8 Kelder (nr 3) De kelder onder Plantsoen 3 kent grotendeels hetzelfde afwerkingspatroon als de overige ruimte op dit vloerniveau. Er zijn twee deuren aanwezig die vermoedelijk uit de bouwtijd stammen. De deuren zijn bekleed met plaatmateriaal, het lijstwerk is oorspronkelijk. garage gezien richting voorzijde richting gang lijstwerk wenteltrap in de patio gang 8

9 Begane grond (nr. 1) Het interieur van Plantsoen 1 geeft een beeld dat niet verder terugvoert dan de verbouwing van De ramen en kozijnen en hier en daar een vensterbank stammen uit de bouwtijd. Belegstukken en lijstwerk zijn goeddeels vervangen. Op de vloer ligt marmoleum, plafonds zijn verlaagd en glad. Alle deuren zijn glad, lijstwerk is niet aanwezig. De oorspronkelijke trap is niet meer aanwezig, er is een nieuw trappenhuis ingebracht (1968). voorkamer rechts voordeur en tochtpui trapopgang gang richting entree gang richting het ronde bouwdeel traphal voorkamer links 9

10 begane grond (nr 1b) Het ronde bouwdeel is gebouwd in Er zijn geen monumentale bouwdelen aanwezig. de toegang tot nr 1b gezien richting Binnenvestgracht gezien richting Plantsoen 10

11 begane grond (nr 1a) Het tussendeel is gebouwd in Er zijn geen monumentale bouwdelen aanwezig. De houten schoorsteenmantel is aangegeven als 'nieuw' op de tekeningen van de verbouwing van Op de begane grond is toen een bescheiden woning gerealisseerd. De schoorsteenmantel is niet nader onderzocht. gezien richting Binnenvestgracht gezien richting Plantsoen gezien richting Binnenvestgracht 11

12 begane grond (nr. 3) Het interieur van Plantsoen 3 geeft eveneens een beeld dat niet verder teruggaat dan de verbouwing van Alleen de vensters aan de voorzijde zijn uit de bouwtijd. Verder ook hier het beeld van verlaagde plafonds, marmoleum op de vloeren en vlakke deuren. gezien richting tussendeel 1a gezien richting Plantsoen gezien richting Binnenvestgracht 12

13 Eerste verdieping (nr. 1) Het interieur van de verdieping van Plantsoen 1 geeft een beeld dat niet verder teruggaat dan de verbouwing van Alleen de vensters aan de voorzijde zijn uit de bouwtijd. Verder ook hier het beeld van verlaagde plafonds, marmoleum op de vloeren en vlakke deuren. gezien richting Binnenvestgracht kamer aan 't Plantsoen gezien richting gang gezien richting Plantsoen 13

14 Eerste verdieping (nr. 1b) Her ronde bouwdeel uit 1993 toont gestucte wanden, marmoleum op de vloer en een systeem plafond. 14

15 Eerste verdieping (nr. 1a) Het tussendeel geeft een beeld dat niet verder teruggaat dan de verbouwing van De kolommen zijn bekleed met kleine tegeltjes (20 x 20 mm), er is een eenvoudige lambrisering aanwezig (vermoedelijk triplex), het plafond is afgewerkt met polystyreentegels. 15

16 Eerste verdieping (nr. 3) De ruimten op de verdieping van Plantsoen 3 tonen een beeld en de sfeer van het voormalige verpleeghuis dat niet verder teruggaat dan De trappen zijn bij de verbouwing van 1968 geplaatst ter vervanging van de oorspronkelijke trappen. Wanden zijn glad gestuct en deels bekleed met kunststofplaten (Formica o.d.). Plafond zijn glad gestuct, en deels systeemplafond. kamer aan de voorzijde kamer aan de achterzijde kamer aan de achterzijde de trap de gang 16

17 Tweede verdieping (nr. 1) Ook de tweede verdieping ademt de sfeer van het voormalige verpleeghuis. Er ligt marmoleum op de vloer, wanden zijn gestuct, betegeld of bekleed met kunststof platen (Formica o.d.). De plafonds zijn glad gestuct of een systeemplafond. de gang richting het ronde bouwdeel de gang richting het tussendeel kamer aan de voorzijde kamer aan de voorzijde kamer aan de achterzijde kamer aan de achterzijde 17

18 Tweede verdieping (nr. 1b) In het tussendeel uit 1957 dezelfde sfeer en materialen als de zolderverdieping van nr 1. kamer aan de achterzijde kamer aan de voorzijde kamer aan de voorzijde kamer aan de voorzijde 18

19 Tweede verdieping (nr. 3) De bovenste verdieping van nr 3 is op dezelfde wijze afgewerkt als de rest van deze bouwlaag. De spanten zijn bekleed met gipskartonplaat en gepleisterd. De schoren zijn verwijderd, en de constructieve functie is overgenomen door een staalplaat aan weerszijden van de verbinding spantbeen en dekbalk. spant met versterking in staal en verwijderde schoor kamer aan de achterzijde kamer aan de achterzijde kamer aan de voorzijde kamer aan de voorzijde kamer aan de voorzijde 19

20 3 Waardestelling 3.1 Inleiding Voor de waardestelling gelden de uitgangspunten zoals gesteld in de bouwhistorische quickscan opgesteld door Conserf. Er is nader bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd waardoor bouwdelen die in de quickscan geen beoordeling konden krijgen, nu wel zijn gewaardeerd. Er zijn nieuwe waardestellingsplattegronden gemaakt, die de plattegronden uit de quickscan vervangen. 3.2 Interne waardestelling Exterieur De waardestelling van het exterieur is omschreven in de bouwhistorische quickscan. Er zijn geen aanvullingen Constructie Aanvullend op de omschrijving in de quickscan kan gesteld worden dat er meer (constructieve) wanden zijn die behoren tot de structuur van de panden. Deze wanden zijn in de waardestelling gewaardeerd met een positieve monumentwaarde omdat deze behoren tot de oorspronkelijk structuur. De vloer van de begane grond van Plantsoen 1 is opgebouwd uit troggewelven. In de huidige situatie zijn de gewelven aan het zicht ontrokken door verlaagde plafonds. De vloer van Plantsoen 3 kon niet nader worden onderzocht, maar is volgens een verbouwingstekening uit 1941 eveneens opgebouwd uit troggewelven. Op de tekening met de gewijzigde balklagen uit 1968 is de waardestelling weergegeven. De houten balklagen uit de bouwtijd zijn gewaardeerd met een positieve monumentwaarde (groen), omdat deze de oorspronkelijke constructie vormen. Latere aanvullingen zijn beoordeeld als indifferent, omdat dit niet de oorspronkelijke constructie en materialen betreft. De troggewelven krijgen een hoge monumentwaarde, omdat ze typerend zijn voor de bouwtijd. Geadviseerd wordt deze in het zicht te brengen door de verlaagde plafonds te verwijderen. de hoofdstructuur met constructieve wanden (rood) 20

21 3.2.3 Waardestellingstekeningen Kelder hoge monumentwaarde positieve monumentwaarde indifferent 21

22 Begane grond De buitengevels en constructiewanden krijgen een hoge monumentwaarde. De met groen gemarkeerde delen van deze wanden zijn niet meer oorspronkelijk, maar herstellingen of dichtgezette openingen van eerdere situaties. Deze zijn niettemin met een positieve monumentwaarde gewaardeerd omdat ze behoren tot de oorspronkelijke structuur van het pand. hoge monumentwaarde positieve monumentwaarde indifferent 22

23 Eerste verdieping Voor de eerste verdieping gelden dezelfde opmerkingen als voor de begane grond. Van het interieur wordt vooral de structuur gewaardeerd met een hoge of positieve monumentwaarde. hoge monumentwaarde positieve monumentwaarde indifferent 23

24 Tweede verdieping De dragende wanden die op de ondergelegen verdiepingen behoren tot de oorspronkelijke structuur, waren in de zolderverdieping niet aanwezig. Deze zijn bij de verbouwing van 1968 toegevoegd. 'bestaande situatie' van de zolder voor aanvang van de verbouwing van 1968 hoge monumentwaarde positieve monumentwaarde indifferent 24

25 Vloeren 25

26 Advies Aanvullend op het advies van conserf wordt het uitvoeren van kleuronderzoek aan het exterieur aanbevolen. Zo kan een beeld worden verkregen van de kleurstellingen die in de loop der jaren aanwezig zijn geweest. Deze kunnen aangrijpingspunten bieden voor de nieuwe kleurstelling. Hans van Löben Sels Amersfoort, 20 februari