HISTORISCHE WINKELPUIEN LEIDEN HAARLEMMERSTRAAT 3

Transcriptie

1 Behoort bij beschikking van Burgemeester en Wethouders van Leiden Wabo / HISTORISCHE WINKELPUIEN LEIDEN HAARLEMMERSTRAAT 3 B O U W H I S T O R I S C H E A N A L Y S E april 2012 architektenburo Veldman I Rietbroek I Smit bv Leiden

2 Opdrachtgever Gemeente Leiden Team Monumenten & Archeologie Boisotkade 2a Postbus PC Leiden Uitvoering Vollersgracht VK Leiden T F E gerardsmit@veldmanrietbroeksmit.nl Leiden, april 2012 Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de opdrachtgever en de uitvoerenden. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 2

3 VOORWOORD Deze bouwhistorische analyse van de winkelpui Haarlemmerstraat 3 te Leiden is uitgevoerd in opdracht van de gemeente Leiden, als onderdeel van de realisatie van de nota Cultureel Erfgoed ( ). In deze analyse wordt de huidige toestand van de pui beschreven en wordt de bouwgeschiedenis aan de hand van archieftekeningen en archieffoto s toegelicht. Op basis hiervan zal de huidige pui historisch worden gewaardeerd. Doel is het versterken van de kwaliteit van de openbare ruimte door - waar mogelijke en gewenst - de historische winkelpuien weer zichtbaar te maken of als inspiratiebron te laten dienen voor nieuwe ontwerpen. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 3

4 1. BESCHRIJVING PAND & PUI Het pand is gelegen op de hoek van de Haarlemmerstraat en de Schapensteeg. Het pand heeft drie bouwlagen en wordt gedekt door een schilddak. De gevels zijn opgetrokken in schoon metselwerk. Op de eerste en tweede verdieping zitten symmetrisch in de voorgevel twee schuifvensters met daarboven halfsteens rollagen. De onderste twee meter van de zijgevel is in een rode kleur geschilderd en voorzien van een gestucadoorde zwart geschilderde plint. De schuifvensters op de verdieping hebben geen roedes. De schuifvensters op de tweede verdieping hebben een 8-ruits schuifvenster en 4-ruits bovenlicht. De gevel is afgewerkt met een rijk geprofileerde houten kroonlijst. De zijgevel heeft op de begane grond een entreedeur en drie dichtgezette vensters. Op de eerste verdieping vier schuifvensters met T-ramen. In het dakvlak vier dakkapellen met dubbele raamstellen zonder roeden. De begane grond van het pand is in gebruik als winkel voor matrassen en bedbenodigdheden, op de verdiepingen zijn woningen. Foto: Huidige situatie pand De pui is L-vormig en heeft een plint van natuursteen. Onder de penanten naast de entreedeur zijn geprofileerde natuurstenen basementen aangebracht. Het basement op de hoek is gestukadoord. De entree bevindt zich links in de gevel aan de Haarlemmerstraat en heeft een moderne deur. De penanten en de bovenzijde van de pui zijn afgetimmerd met modern plaatmateriaal. Foto: Huidige situatie pui historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 4

5 Foto: Detail hoekbasement. Foto: Detail betimmering zijgevel. Onder de huidige betimmering is oudere betimmering aanwezig. De natuurstenen plint is grijs geschilderd. De gehele winkelpui is blauw geschilderd. Achter de huidige aftimmering op het penant in de zijgevel is de oorspronkelijke betimmering zichtbaar. Foto: Detail basement gevel Schapensteeg. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 5

6 Afbeeldingen: Huidige toestand pand. Links gevel Haarlemmerstraat. Rechts gevel Schapensteeg historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 6

7 2. GESCHIEDENIS In het archief zijn enkele bouwaanvraagtekeningen van het pand teruggevonden. Het is niet bekend wanneer het pand en de lijstgevel zijn gebouwd. In 1973 is er een bouwvergunning aangevraagd voor de verbouwing van de winkelpui en het aanbrengen van extra gevelkozijnen en dakkapellen in de gevel en het dak aan de Schapensteeg. Foto: Haarlemmerstraat eind 19 e eeuw door J. Goedeljee. bron: Regionaal Archief Leiden GN historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 7

8 Op de archieffoto is van J. Goedeljee van eind 19 e eeuw en begin 20 e eeuw vallen een aantal zaken op ten opzichte van de huidige toestand. De gehele winkelpui was rijker geprofileerd. Het hoekbasement was van geprofileerd natuursteen, zoals nu nog aanwezig in de voor- en zijgevel. Het prisma was donkerder van kleur ten opzichte van het overige natuursteen. Boven de penanten naast de entreedeur en op de hoek zijn consoles aanwezig. Het hoekpenant is afgetimmerd met lijsten voorzien van cannelures. De aftimmering van de stalen balk bestaat uit een volledig vlak paneel zonder verdeling met daarboven een geprofileerde lijst. De pui heeft volledige etalageruiten. Foto: Haarlemmerstraat eind 19 e eeuw door J. Goedeljee. bron: Regionaal Archief Leiden GN Foto: Detail van de hiernaast afgebeelde foto. Foto: Haarlemmerstraat/Prinsessekade begin 20 e eeuw, maker onbekend. bron: Regionaal Archief Leiden GN historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 8

9 Foto: Haarlemmerstraat 3, maker en jaartal onbekend. Foto komt uit het boekje Welkom in Leiden. Een boekje uitgegeven voor nieuwe bewoners van Leiden. bron: Zoals te zien is op de foto uit 1972 en de bestaande toestandtekening van de bouwaanvraag uit 1973 is de pui tussen het begin van de 20 e eeuw en 1973 verbouwd Wanneer dit precies heeft plaatsgevonden is onbekend. In 1973 wordt in opdracht van de Fa. Walenkamp een bouwaanvraag gedaan voor aanpassingen aan de pui en de zijgevel. Het ontwerp van de pui is duidelijk geïnspireerd op de gevel van Haarlemmerstraat 1 / Prinsessekade 1, dat toen ook werd gebruikt door de Fa. Walenkamp. Diverse aanpassingen en toevoegingen van vensters in de zijgevel, zoals aangegeven in de bouwaanvraag, zijn destijds niet uitgevoerd. De in 1973 aangepaste winkelpui is later niet meer gewijzigd. Tussen 1973 en 1997 worden er op de bovenpanelen in de voor- en zijgevel reclamebelettering geschilderd. Deze is nog aanwezig. Foto: Haarlemmerstraat in 1972 maker Gemeente Leiden, afd. Monumentenzorg bron: Regionaal Archief Leiden PV historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 9

10 Afbeelding: Bouwaanvraagtekening Gevel Haarlemmerstraat, oude toestand. Afbeelding: Bouwaanvraagtekening Gevel Haarlemmerstraat, nieuwe toestand. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 10

11 Afbeelding: Bouwaanvraagtekening Gevel in Schapensteeg, oude toestand. * * * Afbeelding: Bouwaanvraagtekening Gevel in Schapensteeg, nieuwe toestand. De vensters met * zijn niet uitgevoerd. De T-vensters op de eerste verdieping zijn niet gewijzigd in roederamen. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 11

12 3. HISTORISCHE WAARDERING De historische waarderingen van de onderdelen van de winkelpui zijn aangegeven met behulp van drie kleuren. gevel Haarlemmerstraat gevel Schapensteeg Afbeelding: Waardering structuur gevel Haarlemmerstraat gevel Schapensteeg Afbeelding: Waardering afwerking hoge historische waarde positieve historische waarde indifferente historische waarde historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 12

13 4. ONTWERPUITGANGSPUNTEN - RECONSTRUCTIE Op basis van de archieffoto s en de nog aanwezige detaillering van de aftimmering is reconstructie van de oorspronkelijke pui goed mogelijk. De huidige beplating met reclamebelettering is uit verhouding en storend. Dit zou in overleg met de eigenaar aangepast moeten worden. Voorgesteld wordt om de moderne beplating op de penanten en op de bovenzijde van de pui te demonteren om te onderzoeken of de getoogde etalageruiten en de geprofileerde lijsten op de penanten nog aanwezig zijn. Geadviseerd wordt om voor de aanvang van de werkzaamheden uitgebreid kleuronderzoek te doen naar oorspronkelijke afwerklagen op het houtwerk van de pui. Op basis van dit onderzoek zou de pui in de oorspronkelijke kleurstelling geschilderd kunnen worden. gevel Haarlemmerstraat gevel Schapensteeg Afbeelding: Schematische weergave ontwerp structuur vulling leeg / bestaand historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 13

14 BRONVERMELDING Boeken dr. E.J. Haslinghuis & dr. H. Janse, Bouwkundige Termen, Leiden 2005 Websites Bouwkundige begrippen in beeld Buurtvereniging Maredorp Archieven Regionaal Archief Leiden Foto s Alle foto s in dit rapport zijn, tenzij anders vermeld, gemaakt door architektenburo Veldman Rietbroek Smit. historische winkelpuien Leiden - bouwhistorische analyse pag. 14