Barneveld en de Recessie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Barneveld en de Recessie"

Transcriptie

1 Barneveld en de Recessie 1

2 Totstandkoming December 2008: actualisatie van risico s gemeente Het proces vanaf december 2008 tot nu toe Landelijke ontwikkelingen en daarna vertaling naar Barneveld Bespreekstuk in Commissie op 23 april Uitkomst is input voor de behandeling van de kadernota 2

3 Structuur van deze presentatie 1. Landelijke ontwikkelingen 2. Mogelijke effecten voor Barneveld 3. Waar hebben we aan gedacht 4. Conclusies bedrijfsvoering en ontwikkelingen 3

4 Landelijke ontwikkelingen Belangrijkste gevolgen van de recessie op landelijke maatschappelijke ontwikkelingen 4

5 Gevolgen van recessie Langdurige recessie is uitgangspunt 2009 werkzame bevolking 7,33 miljoen, werkloos 420 duizend is 5,7% 2010 werkzame bevolking 7,05 miljoen, werkloos 675 duizend is 9,6% (CPB) Meer stimulering van de overheid dus anticyclisch beleid Gemeenten en provincies gaan economie flinke impuls geven (1,5 miljard) Financieringstekort (meer dan 2 %) neemt toe maar vroeg of laat moeten deze op orde worden gebracht 5

6 Gevolgen economie en gemeentefonds Rijksuitgaven lopen altijd achter de economische ontwikkeling aan Uitkering over 2009 en 2010 zullen naar verwachting niet sterk gekort gaan worden 2011 en later zijn nog ongewis maar kunnen in het teken staan van bezuinigingen 6

7 Specifieke uitkeringen Moeilijk te bepalen maar ook hier is een ombuiging waarschijnlijk Nieuwe uitkeringen of verhogingen van bestaand beleid zullen voorlopig achterwege blijven Geen geld voor nieuw beleid (beleidstoevoegingen) vanuit Den Haag Consequenties voor Wet werk en bijstand is wel duidelijk 7

8 Wet werk en bijstand Afspraken op macro basis over de volumes. Voor 2009 gaat met uit van mensen/gezinnen De eerste duizend afwijking wordt niet gecompenseerd Alleen boven de dit aantal wordt het macrobudget aangepast Eigen risico van gemeenten neemt toe met 163 miljoen. Wellicht nieuwe afspraken omdat de economische toestand oude afspraken heeft achterhaald 8

9 Belastingen en heffingen Bij de belastingen gaat het met name over OZB Meer leegstand uit de gebruikersheffing niet-woningen. Kosten kwijtschelding nemen toe als algemene inkomensdaling doorzet Bij heffingen staan met name de bouwleges staan onder druk 9

10 Rentevisie Variabele (=korte) rente is hard gedaald, lange rente volgt deze beweging (nog) niet Verwachting op korte termijn is dat de lange rentes voor opgenomen geld gaat dalen Verwachting op lange termijn is dat gezien de gelduitbreiding (extra koopkracht) de lange rente zal stijgen De kunst is om hier vanuit treasury optimaal op in te spelen 10

11 Bouwgrondexploitaties Ontwikkeling van nieuwbouwlocaties is aan het vertragen Resultaten van exploitaties zullen mogelijk naar beneden bijgesteld moeten worden Inkomsten zullen later gerealiseerd worden Dus dubbel nadeel: minder en latere inkomsten Positief: Landelijke garanties woningaankopen gaan omhoog 11

12 Overige ontwikkelingen Druk op sponsorgelden vanuit bedrijfsleven voor sport en cultuur Stimuleringsgelden vanuit Europa, het Rijk en Provincies nemen af Betaalbaarheid van afspraken tussen Rijk,Provincies en Gemeenten over specifieke onderwerpen (bijv. CJG) 12

13 Lonen en prijzen Gematigde loonkostenontwikkeling; afspraken in SER- verband Lage inflatie; gematigde prijsontwikkeling Goedkopere grondstoffen Gunstige aanbestedingen 13

14 Mogelijke effecten voor Barneveld 14

15 Effecten economie Op termijn voldoende budgetten om huidig investeringsprogramma uit te voeren? Werkgelegenheid en bedrijvigheid worden getroffen. Vooralsnog valt dit in Barneveld mee Projectontwikkelaars staan onder druk. Mogelijk gevolgen voor uitgifte bedrijventerreinen 15

16 Effecten Werk, Inkomen en Zorg Stijging aantal werklozen vanaf half 2009 Meer aanvragen voor bijstand. Kosten per client. Groei van 80 a 90 Toename BBZ (zelfstandigen) met 40% (gemeentelijke kosten 25%) Toename aantal SHV aanvragen. Bemiddeling bij schulden of saneren van schulden Aflossingscapaciteit van klanten wordt minder Meer beroep op diverse vormen van maatschappelijke dienstverlening 16

17 Effecten Ruimte, bouwen en wonen Aantallen Bouwaanvragen (nemen nog niet af in Barneveld) Verkoop kavels/woningen (vallen in duurdere segment terug) Innemen van grondposities mogelijk tegen gunstige condities Omvallende marktpartijen 17

18 Effecten Bedrijfsvoering Verhoging pensioenpremie (Herstelprogramma ABP) Mensen moeten langer doorwerken Minder krapte op arbeidsmarkt werkt kwaliteitsverhogend voor organisatie Minder loonkostenstijgingen Goedkoper inkopen (Inflatie / concurrentie) Aanbestedingswinsten door ruimer aanbod Rente-effect kort / lang 18

19 Pensioenfonds ABP Dekkingsgraad per eind 2008 is 89,5% In 5 jaar moet dit naar 105% In 15 jaar moet dit naar 126 % Daartoe herstelplan ingediend met maatregelen, waaronder premieverhoging van 1 % per 1 juli 2009 en 3 % per januari

20 Waar hebben we aan gedacht Dienstverlening bekijken op verbeteringen Extra verzoeken bij Provincie en Rijk ter stimulering van economie Naar voren trekken van een aantal investeringen uit investeringsprogramma 20

21 Conclusie bedrijfsvoering Dienstverlening waar nodig aanpassen aan actuele omstandigheden van burgers en bedrijven o.a. ondernemersloket en accountmanagement Nieuwe aanbestedingsbeleid toepassen Extra aandacht voor risicobewaking 21

22 Conclusie Ontwikkelingen Concentreren op grote geplande investeringen. Ruim 70 miljoen t/m 2012 Geen investeringen naar voren halen en geen extra projecten; claims bij Rijk en Provincie alleen voor realisering van geplande investeringen Voorzichtigheid met nieuwe beleid Discussie en conclusies deel uit laten maken van de behandeling van de kadernota 22

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M)

Domein GTST havo. 1) Gezinnen, bedrijven, overheid en buitenland; of anders geformuleerd: (C + I + O + E M) 1) Geef de omschrijving van trendmatige groei. 2) Wat houdt conjunctuurgolf in? 3) Noem 5 conjunctuurindicatoren. 4) Leg uit waarom bij hoogconjunctuur de bedrijfswinsten zullen stijgen. 5) Leg uit waarom

Nadere informatie

5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld

5,8. Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 1585 woorden 12 december 2007 5,8 10 keer beoordeeld Vak Economie Conjunctuur Deze praktische opdracht gaat over conjunctuur. Ik beantwoord een aantal vragen in mijn

Nadere informatie

Eindexamen economie vwo II

Eindexamen economie vwo II Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Voorbeelden van een

Nadere informatie

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,

Nadere informatie

Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds

Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds Bijlage 1 bij de raadsmededeling meicirculaire 2017 gemeentefonds 1. Toelichting op de ontwikkeling van de algemene uitkering 1. Accres Het accres is het bedrag waarmee de algemene uitkering uit het gemeentefonds

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II

Eindexamen economie 1-2 havo 2006-II Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Voorbeelden van een juist antwoord zijn: kosten van politie-inzet

Nadere informatie

Rollenspel centraal akkoord (2x)

Rollenspel centraal akkoord (2x) Rollenspel centraal akkoord (2x) 1 Algemeen Een zestal leerlingen spelen tijdens dit rollenspel het onderhandelingsproces voor een centraal akkoord na. Zij moeten hierbij rekening houden met een gegeven

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2001-II

Eindexamen economie 1 vwo 2001-II 4 Antwoordmodel Opgave Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. ja Uit de toelichting moet blijken dat de stijging

Nadere informatie

J A N U A R i 2 0 1 1

J A N U A R i 2 0 1 1 MONITOR KREDIETCRISIS J A N U A R i 2 0 1 1 Colofon In opdracht van: De directie Coördinatie en samenstellen rapportage: Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement Bert Mentink Inhoud rapportage: Diverse

Nadere informatie

Miljoenennota in begrijpelijke taal

Miljoenennota in begrijpelijke taal Samenvatting Miljoenennota in begrijpelijke taal D66 krijgt het voor elkaar 20180920102008_1837.adpro.indd 1 9/20/2018 10:20:25 AM Wat is de Miljoenennota? 2 Elk jaar presenteert de minister van Financiën

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2006-II

Eindexamen economie 1-2 vwo 2006-II 4 Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 Een voorbeeld van een juiste berekening

Nadere informatie

Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement

Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement 's gemeenten kredietcrisis Pagina 1 van 5 Afnemende hoeveelheid werk bij potentiële opdrachtnemers wat leidt tot lagere prijzen dan geraamd Er zijn gemengde signalen over de hoeveelheid werk bij aannemers.

Nadere informatie

Hoofdstuk 14 Conjunctuur

Hoofdstuk 14 Conjunctuur Hoofdstuk 14 Conjunctuur Open vragen 14.1 CPB: groei Nederlandse economie valt terug naar 1% in 2005 In 2005 zal de economische groei in Nederland licht terugvallen naar 1% ten opzichte van een groei van

Nadere informatie

Eindexamen economie vmbo gl/tl 2006 - II

Eindexamen economie vmbo gl/tl 2006 - II BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt één punt toegekend. HET GROTE ONDERNEMERSSPEL 1 B 2 A 3 maximumscore 2 Voorbeeld van een juiste berekening: Loonkosten in twee jaar:

Nadere informatie

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges Kwartaalrapportage 1. Inleiding Vorig jaar werd Nederland geconfronteerd met de kredietcrisis. In eerste instantie werd nog gedacht dat dit probleem zich zou beperken tot de VS. Niets blijkt minder waar.

Nadere informatie

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007

: Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Nummer Onderwerp : B-2.14.2006 : Aanvullend voorstel voor voorjaarsnota 2006 en kadernota 2007 Korte inhoud : Voor de voorjaarsnota moet de begrote algemene uitkering worden verhoogd met 144.637 en de

Nadere informatie

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014 Een uitdagende arbeidsmarkt Erik Oosterveld 24 juni 2014 Wat waren de gevolgen van de recessie? Hoeveel banen zijn er verloren gegaan? In welke sectoren heeft de recessie het hardst toegeslagen? Werkgelegenheid

Nadere informatie

In de bijgevoegde analyse wordt weergegeven waardoor de verschillen ten opzichte van de meicirculaire zijn ontstaan.

In de bijgevoegde analyse wordt weergegeven waardoor de verschillen ten opzichte van de meicirculaire zijn ontstaan. Memo Aan: de Raad van de gemeente Oude IJsselstreek Cc: Van: College van burgemeester en wethouders Datum: 6 oktober 2015 Kenmerk: 15ini02499 Onderwerp: uitwerking septembercirculaire 2015 (Algemene uitkering

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2007-I

Eindexamen economie 1 vwo 2007-I Beoordelingsmodel Opmerking Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 1 Een antwoord waaruit

Nadere informatie

Voorjaarsnota 2018 Uitgangspunten begroting 2019 en meerjarig kader Provincie Gelderland

Voorjaarsnota 2018 Uitgangspunten begroting 2019 en meerjarig kader Provincie Gelderland Voorjaarsnota 2018 Uitgangspunten begroting 2019 en meerjarig kader Provincie Gelderland 12:16 Bezoekadres: Markt 11, 6811 CG ARNHEM Postadres: Postbus 9090, 6800 GX ARNHEM Telefoon: (026) 3599480 E-mail:

Nadere informatie

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen

Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen Veel gestelde vragen kwartaalcijfers pensioenfondsen 1. De kwartaalcijfers van de pensioenfondsen zijn negatief. Hoe komt dat? Het algemene beeld is dat het derde kwartaal, en dan in het bijzonder de maand

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 havo 2000-I

Eindexamen economie 1 havo 2000-I Opgave 1 Meer mensen aan de slag Het terugdringen van de werkloosheid is in veel landen een belangrijke doelstelling van de overheid. Om dat doel te bereiken, streeft de overheid meestal naar groei van

Nadere informatie

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken?

Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? Mag ik dan nooit meer stoppen met werken? 67 vragen over aow-vragen en uw pensioen (Uit AD van 1-11-2016) De AOW-leeftijd gaat in 2022 met drie maanden omhoog voor iedereen die na 1954 geboren is. Reden

Nadere informatie

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016

4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2015 Den Haag, 21 januari 2016 Samenvatting cijfers per 31 december 2015 Dekkingsgraad (UFR): 100,5% Beleidsdekkingsgraad: 104,4% Belegd vermogen: 19,9 miljard Rendement 4 e

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 salaris: 122.000 175 = 86.437

Nadere informatie

Macro-economische Ontwikkelingen

Macro-economische Ontwikkelingen Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 Bijlage II Onderdeel Economische groei Inflatie Producentenvertrouwen Consumptie Omzet detailhandel Consumentenvertrouwen Hypotheken Hypotheek- en kapitaalmarktrente

Nadere informatie

Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012

Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 Arbeidsmarktprognoses Noord-Holland 2012 t.b.v. Monitor Arbeidsmarkt en Onderwijs Provincie Noord-Holland IJmuiden, 23 november 2012 Arjan Heyma www.seo.nl - secretariaat@seo.nl - +31 20 525 1630 Belangrijkste

Nadere informatie

Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009

Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de NVOG Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de

Nadere informatie

Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010

Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010 Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010 Opbouw verhaal Wie ben ik Aanleiding onderzoek Pilotgemeente vergrijzing- en ontgroeningscan PON

Nadere informatie

Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 september 2015

Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 september 2015 Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 september 2015 Dit document geeft u een geactualiseerd overzicht van kostenontwikkelingen in 2016, met de meest recente gegevens over de cao kinderopvang, de

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Domein E: Ruilen over de tijd. fransetman.nl

Domein E: Ruilen over de tijd. fransetman.nl Domein E: Ruilen over de tijd Rente : prijs van tijd Nu lenen: een lagere rente Nu sparen: een hogere rente Individuele prijs van tijd: het ongemak dat je ervaart Algemene prijs van tijd: de rente die

Nadere informatie

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering.

Als de lonen dalen, dalen de loonkosten voor de producent. Hetgeen kan betekenen dat de producent niet overgaat tot mechanisatie/automatisering. Top 100 vragen. De antwoorden! 1 Als de lonen stijgen, stijgen de productiekosten. De producent rekent de hogere productiekosten door in de eindprijs. Daardoor daalt de vraag naar producten. De productie

Nadere informatie

Wat gaat het kosten? Baten & lasten totaal. Bedragen * Inkomsten Lasten Bijdrage gemeente

Wat gaat het kosten? Baten & lasten totaal. Bedragen * Inkomsten Lasten Bijdrage gemeente Wat gaat het kosten? Bedragen * 1. Inkomsten Lasten Bijdrage gemeente Integratie-uitkering 3.55 3.55 Bbz24 177 298 12 44.28 4.855-3.173 Bijzondere bijstand en minimabeleid 4.331 4.331 Organisatie (incl.

Nadere informatie

Eindexamen vwo economie I

Eindexamen vwo economie I Opgave 1 1 maximumscore 1 Uit het antwoord moet blijken dat de hoogte van de arbeidsinkomensquote 0,7 / 70% is. 2 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat als b 1 daalt, het inkomen na belastingheffing

Nadere informatie

ISD. Kwartaalrapportage. Overzicht 1 e kwartaal 2013 Steenbergen

ISD. Kwartaalrapportage. Overzicht 1 e kwartaal 2013 Steenbergen ISD Kwartaalrapportage Overzicht 1 e kwartaal 2013 Steenbergen i Inhoudsopgave Inkomen Gemeentelijke taak 3 Doelstelling en realisatie Inkomen 4 Werk Gemeentelijke taak 7 Doelstelling en realisatie werk

Nadere informatie

AAN DE AGENDACOMMISSIE

AAN DE AGENDACOMMISSIE AAN DE AGENDACOMMISSIE Agenda: 8-6-2017 Franeker, 18-4-2017 Onderwerp Concept begroting 2018 Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid Noardwest Fryslân (Dienst) Portefeuillehouder Wethouder T. Twerda Doel

Nadere informatie

Ontwikkelingen, Prestaties (wat gaan we doen) en financiële consequenties per product

Ontwikkelingen, Prestaties (wat gaan we doen) en financiële consequenties per product Programma 11 Overzicht algemene dekkingsmiddelen Burgemeester W.J.F.M. van Beek Ontwikkelingen, Prestaties (wat gaan we doen) en financiële consequenties per product Product 11.01 Beleggingen en Treasury

Nadere informatie

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1

ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1 ECONOMISCHE MONITOR EDE 2012 / 1 De economische monitor geeft een beeld van de economie van de gemeente Ede in de afgelopen periode van 2008 tot 20. De economische monitor is verdeeld in twee delen. Het

Nadere informatie

Raadsinformatiebrief llllllllllllllll llll! llllllllllllllllllll illllillllillllllii

Raadsinformatiebrief llllllllllllllll llll! llllllllllllllllllll illllillllillllllii eeme ^Echt-Susteren Raadsinformatiebrief llllllllllllllll llll! llllllllllllllllllll illllillllillllllii Kenmerk Z19/010306 / D - 18943 Datum B&W-vergadering Portefeuillehouder(s) G.H.C. Frische Onderwerp

Nadere informatie

DOMEIN E: RUILEN OVER DE TIJD. Module 4 Nu en later

DOMEIN E: RUILEN OVER DE TIJD. Module 4 Nu en later DOMEIN E: RUILEN OVER DE TIJD Module 4 Nu en later Inflatie Definitie: stijging van het algemeen prijspeil Gevolgen van inflatie koopkracht neemt af Verslechtering internationale concurrentiepositie Bij

Nadere informatie

Monitor Kredietcrisis Zoetermeer

Monitor Kredietcrisis Zoetermeer Monitor Kredietcrisis Zoetermeer Economische gevolgen van de kredietcrisis 28-21 Monitor Kredietcrisis Zoetermeer ECONOMISCHE GEVOLGEN KREDIETCRISIS ZOETERMEER Samenstelling: Bestuur, afdeling FB, team

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017

4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2016 Den Haag, januari 2017 Samenvatting cijfers per 31 december 2016 Dekkingsgraad (UFR): 101,4% Beleidsdekkingsgraad: 98,9% Belegd vermogen: 23,1 miljard Rendement 2016: 12,7%

Nadere informatie

Antwoorden Lesbrief Waar voor je geld

Antwoorden Lesbrief Waar voor je geld Antwoorden Lesbrief Waar voor je geld Deze lesbrief (derde druk, 2015) is een uitgave van De Nederlandse Bank en tot stand gekomen met medewerking van Gerrit Gorter en Han van Spanje (VECON). 1. Prijzen

Nadere informatie

23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter

23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter Aan Gemeenteraad Datum Betreft Contactpersoon 23 juni 2015 Financiële gevolgen meicirculaire 2015 gemeentefonds M.A. Bouter Doorkiesnummer Email Bijlage(n) Ons kenmerk Uw kenmerk CC 1 592113 Hofhoek 5

Nadere informatie

CBS: Koopkracht van werknemers in de zorg gestegen

CBS: Koopkracht van werknemers in de zorg gestegen Persbericht PB14 037 02 06 2014 16.00 uur CBS: Koopkracht van werknemers in de zorg gestegen Koopkracht van werknemers in gezondheids- en welzijnszorg steeg in 2008-2012 elk jaar Zelfstandigen en pensioenontvangers

Nadere informatie

Maximaal meedoen. Bestuursrapportage 2013. Programma Maximaal meedoen (bedragen in ) OVERZICHT FINANCIEEL ECONOMISCHE EFFECTEN MAXIMAAL MEEDOEN

Maximaal meedoen. Bestuursrapportage 2013. Programma Maximaal meedoen (bedragen in ) OVERZICHT FINANCIEEL ECONOMISCHE EFFECTEN MAXIMAAL MEEDOEN Bestuursrapportage 2013 Programma (bedragen in ) 2013 2014 2015 2016 2017 Omschrijving Voordeel Nadeel Voordeel Nadeel Voordeel Nadeel Voordeel Nadeel Voordeel Nadeel Saldo programma 2013 Incidenteel 2014

Nadere informatie

5.1 Wie is er werkloos?

5.1 Wie is er werkloos? 5.1 Wie is er werkloos? Volgens het CBS behoren mensen tot de werkloze beroepsbevolking als ze een leeftijd hebben van 15 tot en met 64 jaar, minder dan 12 uur werken, actief op zoek zijn naar betaald

Nadere informatie

Bijlage III Het risico op financiële armoede

Bijlage III Het risico op financiële armoede Bijlage III Het risico op financiële armoede Zoals aangegeven in hoofdstuk 1 is armoede een veelzijdig begrip. Armoede heeft behalve met inkomen te maken met maatschappelijke participatie, onderwijs, gezondheid,

Nadere informatie

Arbeidsmarkt in vogelvlucht

Arbeidsmarkt in vogelvlucht Arbeidsmarkt in vogelvlucht In het eerste kwartaal van 2011 is het aantal banen van werknemers, in vergelijking met het vierde kwartaal van 2010, licht gedaald. Dit is het eerste kwartaal met banenkrimp

Nadere informatie

jul/09 mei/09 jun/09 sep/09 sep/08 jan/09 feb/09 mrt/09 jun/09 aug/09 sep/09 aug/09

jul/09 mei/09 jun/09 sep/09 sep/08 jan/09 feb/09 mrt/09 jun/09 aug/09 sep/09 aug/09 HAAGSE MONITOR ECONOMISCHE RECESSIE 7 Deze monitor geeft zowel prognoses als gerealiseerde cijfers weer. Het vaststellen van gerealiseerde cijfers kost tijd, maar worden, zodra deze bekend zijn, in de

Nadere informatie

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014

Kwartaalbericht. 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015. Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Kwartaalbericht 4e kwartaal 2014 Den Haag, 30 januari 2015 Samenvatting cijfers per 31 december 2014 Dekkingsgraad: 111,5% Beleidsdekkingsgraad: 112,6% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2014: 27,6%

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk door A. 2214 woorden 2 februari 2013 6,6 119 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van de Economische

Nadere informatie

Rente de prijs van tijd. Als rente hoger is dan de opofferingskosten individuele prijs van tijd niet lenen maar sparen

Rente de prijs van tijd. Als rente hoger is dan de opofferingskosten individuele prijs van tijd niet lenen maar sparen Rente de prijs van tijd. Als rente hoger is dan de opofferingskosten individuele prijs van tijd niet lenen maar sparen Ruilen over de tijd Intertemporele substitutie Bedrijven lenen geld om te investeren

Nadere informatie

De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG

De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG KNVG Maarssen 4 september 2012 Agenda 1) Wie is APG? 2) Ontwikkelingen van vandaag 3) Uitdagingen voor morgen

Nadere informatie

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017

2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Kwartaalbericht 2e kwartaal 2017 Den Haag, juli 2017 Samenvatting cijfers per 30 juni 2017 Dekkingsgraad (UFR): 104,9% Beleidsdekkingsgraad: 101,8% Belegd vermogen: 23,5 miljard Rendement 2017 t/m juni:

Nadere informatie

Macro-economische Ontwikkelingen

Macro-economische Ontwikkelingen Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 8 Overall conclusie De kredietcrisis zorgt voor een terugval van de economische bedrijvigheid in Nederland die sinds het begin van de jaren tachtig niet is voorgekomen.

Nadere informatie

4 Toon met twee verschillende berekeningen aan dat het ontbrekende gemiddelde inkomen (a) in de tabel gelijk moet zijn aan 70 000 euro.

4 Toon met twee verschillende berekeningen aan dat het ontbrekende gemiddelde inkomen (a) in de tabel gelijk moet zijn aan 70 000 euro. Grote opgave personele inkomensverdeling Blz. 1 van 4 personele inkomensverdeling Inkomensverschillen tussen personen kunnen te maken hebben met de verschillende soorten inkomen. 1 Noem drie soorten primair

Nadere informatie

Crisismonitor Drechtsteden

Crisismonitor Drechtsteden Crisismonitor oktober 211 (cijfers t/m september 211) Inhoud: 1. Werkloosheid 2. Werkloosheid naar leeftijd 3. Vacatures, bedrijven, leegstand 4. Woningmarkt Hoe staan de er voor op de arbeidsmarkt en

Nadere informatie

Examen HAVO. Economie 1

Examen HAVO. Economie 1 Economie 1 Examen HAVO Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 13.30 16.00 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 31 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed

Nadere informatie

Voorjaarsnota 2011 Aanbieding gemeenteraad 21 april 2011

Voorjaarsnota 2011 Aanbieding gemeenteraad 21 april 2011 Voorjaarsnota 2011 Aanbieding gemeenteraad 21 april 2011 Presentatie VJN 2011 Gemeenteraad Uitgangspunten Vertrekpunt meerjarenperspectief begroting 2011-2014 Meer zicht ontwikkeling gemeentefonds Veel

Nadere informatie

Zaaknummer : Raadsvergadering : Agendapunt : Commissie :

Zaaknummer : Raadsvergadering : Agendapunt : Commissie : Zaaknummer : 94335 Raadsvergadering : Agendapunt : Commissie : Onderwerp : Begroting 2015 Collegevergadering : Agendapunt : Portefeuillehouder : Wethouder J.B. Boer Meer informatie bij : Eric Gussekloo

Nadere informatie

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren Het aantal mensen met een baan is de afgelopen drie maanden met gemiddeld 6 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren hadden vaker werk. De beroepsbevolking

Nadere informatie

Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 juli 2015

Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 juli 2015 Sector in beeld: kostenontwikkelingen 2016 juli 2015 Op basis van cijfers rondom de cao kinderopvang en cijfers van het Centraal Planbureau (CPB), volgt in dit document een overzicht van kostenontwikkelingen

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Tekstboekje GT-0323-a-11-2-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: jeugdwerkloosheid tekst 1 FNV vreest enorme stijging werkloosheid jongeren

Nadere informatie

4. Werkloosheid in historisch perspectief

4. Werkloosheid in historisch perspectief 4. Werkloosheid in historisch perspectief Werkloosheid is het verschil tussen het aanbod van arbeid en de vraag naar arbeid. Het arbeidsaanbod in Noord-Nederland hangt samen met de mate waarin de inwoners

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum Betreft Financiële positie pensioenfondsen > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I

Eindexamen economie 1 vwo 2001-I Opgave 1 Hoge druk op de arbeidsmarkt Gedurende een aantal jaren groeide de economie in Nederland snel waardoor de druk op de arbeidsmarkt steeds groter werd. Het toenemende personeelstekort deed de vrees

Nadere informatie

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I

Eindexamen economie 1-2 vwo 2007-I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 q v = 200 1,25 + 450 = 200 q a

Nadere informatie

Lesbrief Vraag en Aanbod 1 e druk

Lesbrief Vraag en Aanbod 1 e druk Hoofdstuk 1 1.6 C Markten 1.7 a. De prijzen zijn gestegen. Bij een gelijk volume (= afzet) leidt dit tot een omzetgroei. b. Indexcijfer volume (afzet): 105, indexcijfer prijs: 97,1. 97,1 105 = 101,96.

Nadere informatie

2. Globale analyse 2015

2. Globale analyse 2015 2. Globale analyse 2015 2.1. Tekort 2015 We zien dat de economie aantrekt. Dat zien we ook terug in Enschede. We nemen groei en dynamiek waar van bedrijven op de toplocaties (met name Kennispark en de

Nadere informatie

Gemeente Westvoorne. Stresstest PRESENTATIE 7 april 2014

Gemeente Westvoorne. Stresstest PRESENTATIE 7 april 2014 Gemeente Westvoorne Stresstest 2014-2017 PRESENTATIE 7 april 2014 Agenda Introductie Inleiding Opdracht Aanpak in hoofdlijnen bij uitbreidng Rapportage voorbeeld uitkomsten stress en flexibiliteit 1 Inleiding

Nadere informatie

Hypotheek Index Q2 2017

Hypotheek Index Q2 2017 Hypotheek Index Q2 2017 De Hypotheker vergeleek de cijfers in 2017 met die van 2016. Sterke groei jonge huizenkopers Het aandeel jonge starters op de woningmarkt is in het tweede kwartaal van 2017 sterk

Nadere informatie

Financiële bijlage D66-verkiezingsprogramma

Financiële bijlage D66-verkiezingsprogramma Financiële bijlage D66-verkiezingsprogramma D66 staat garant voor een solide financieel beleid, dat ruimte biedt voor investeringen in de kwaliteit van de samenleving en economische dynamiek. Het verkiezingsprogramma

Nadere informatie

Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal. Kernuitkomsten vergeleken, februari >

Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal. Kernuitkomsten vergeleken, februari > Economische Barometer 2017 Bergen op Zoom en Roosendaal Kernuitkomsten vergeleken, februari 2018 > www.ioresearch.nl Een barometer is gericht op het volgen en (door middel van cijfers) in beeld brengen

Nadere informatie

De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt

De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt De besparing voor een gemeente als er iemand uit de bijstand stroomt Als er in een gemeente iemand uit de bijstand stroomt, hoeft de gemeente één bijstandsuitkering minder te betalen. Gemeenten gaan er

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

Module 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging

Module 8 havo 5. Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Module 8 havo 5 Hoofdstuk 1 conjunctuurbeweging Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. laagconjunctuur Reëel binnenlands product groeit

Nadere informatie

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2

gemeente Eindhoven 0,6 1,5 3,6 4,0 2,8 5,9 7,9 8,2 gemeente Eindhoven Inboeknummer 14bst001068 Dossiernummer 14.27.601 1 juli 2014 Raadsinformatiebrief Onderwerp: Meicirculaire Gemeentefonds 2014. Inleiding Drie keer per jaar (in mei, september, december)

Nadere informatie

Bijlagen 1 Voorjaarsnota

Bijlagen 1 Voorjaarsnota Raadsvoorstel Agendapunt: Onderwerp Voorjaarsnota 2012 Datum voorstel 10 april 2012 Datum raadsvergadering 15 mei 2012 Bijlagen 1 Voorjaarsnota Ter inzage Aan de gemeenteraad, 0. Samenvatting De voorjaarsnota

Nadere informatie

DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen

DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen DNBulletin DNBulletin: Pensioenfondsen gaan in herstelplannen uit van hoge rendementen Datum 18 mei 2017 Thema Pensioenen Pensioenfondsen verwachten uit hun financiële tekorten te komen door hoge rendementen

Nadere informatie

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.

Examen HAVO. economie. tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage. Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 13.30-16.00 uur economie tevens oud programma economie 1,2 Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 27 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

WAT U ALS WERKNEMER WILT WETEN OVER DE ABP-PENSIOENREGELING

WAT U ALS WERKNEMER WILT WETEN OVER DE ABP-PENSIOENREGELING WAT U ALS WERKNEMER WILT WETEN OVER DE ABP-PENSIOENREGELING 1- Waarom heeft het ABP een herstelplan opgesteld? ABP is, evenals vele andere pensioenfondsen, zwaar geraakt door de crisis op de financiële

Nadere informatie

Kansen en bedreigingen als gevolg van de economische crisis

Kansen en bedreigingen als gevolg van de economische crisis Kansen en bedreigingen als gevolg van de economische crisis Inleiding Bijna dagelijks is het nieuws. We zitten in een economische crisis. Bedrijven zijn of raken in problemen. Centrale Banken en overheden

Nadere informatie

7,2. Werkstuk door een scholier 2800 woorden 25 januari keer beoordeeld. Inleiding

7,2. Werkstuk door een scholier 2800 woorden 25 januari keer beoordeeld. Inleiding Werkstuk door een scholier 2800 woorden 25 januari 2006 7,2 30 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding Je hebt er elke dag mee te maken. S ochtends gaat je wekker. Je doet het licht aan. Dan zet je thee

Nadere informatie

Examen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl)

Examen VWO. Economie 1 (nieuwe stijl) Economie 1 (nieuwe stijl) Examen VWO Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Donderdag 17 mei 13.30 16.30 uur 20 01 Voor dit examen zijn maximaal 65 punten te behalen; het examen bestaat uit

Nadere informatie

Reactie op de financiele crisis, 17 februari 2009

Reactie op de financiele crisis, 17 februari 2009 Reactie op de financiele crisis, 17 februari Op de dag dat het CPB haar voorspelling voor sterk naar beneden heeft bijgesteld is gevraagd wat Nederland nu over de financiele en economische crisis denkt.

Nadere informatie

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding

Werkgelegenheidsrapportage Haarlemmermeer Inleiding Inleiding De werkgelegenheid in Haarlemmermeer is in 2015 aanzienlijk gestegen. Het aantal werkzame personen is toegenomen met 1,4% (1.700). Het totaal komt hiermee op ruim 119.000 arbeidsplaatsen (voltijds)

Nadere informatie

Besluitenlijst d.d. d.d. d.d. [X]Akkoordstukken [ ]Openbaar -- [ ]Besloten --

Besluitenlijst d.d. d.d. d.d. [X]Akkoordstukken [ ]Openbaar -- [ ]Besloten -- Nota voor burgemeester en wethouders Onderwerp Buigbudget 2016 en 2017 1- Notagegevens Notanummer 2016-001703 Datum 06-10-2016 Programma: 07 Inkomens-voorziening en arbeidsmarkt Portefeuillehouder Weth.

Nadere informatie

Sector : 2 Afdeling/Project : SZ Samensteller(s) : Hans Stegeman en Frans Suijker Nummer : 113 Datum : 17 maart 2005

Sector : 2 Afdeling/Project : SZ Samensteller(s) : Hans Stegeman en Frans Suijker Nummer : 113 Datum : 17 maart 2005 CPB Memorandum Sector : 2 Afdeling/Project : SZ Samensteller(s) : Hans Stegeman en Frans Suijker Nummer : 113 Datum : 17 maart 2005 Raming van het bijstandsvolume in het CEP 2005 Het gemiddeld aantal bijstandsuitkeringen

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Economische conjunctuur

Economische conjunctuur Economische conjunctuur hoogconjunctuur Reëel binnenlands product groeit procentueel sterker dan gemiddeld. Ontstaat door veel vraag naar producten Trend (Gemiddelde groei over groot aantal jaren) laagconjunctuur

Nadere informatie

Factsheet Participatiewet en Pensioenfonds Werk en (re) Integratie

Factsheet Participatiewet en Pensioenfonds Werk en (re) Integratie Factsheet Participatiewet en Pensioenfonds Werk en (re) Integratie Inleiding Het Pensioenfonds voor Werk en (re) Integratie (het PWRI) is een bedrijfstakpensioenfonds dat sinds 1990 het pensioen verzorgt

Nadere informatie

Eindexamen economie havo I

Eindexamen economie havo I Beoordelingsmodel Algemene regel 3.6 is ook van toepassing als gevraagd wordt een gegeven antwoord toe te lichten, te beschrijven en dergelijke. Opgave 1 1 maximumscore 2 Een antwoord waaruit blijkt dat

Nadere informatie

HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN

HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN 1 HOOFDSTUK 14: OEFENINGEN 1. Antwoord met juist of fout op elk van de onderstaande beweringen. Geef telkens een korte a) Indien een Amerikaans toerist op de Grote Markt van Brussel een Deens bier drinkt,

Nadere informatie

Presentatie voor bijeenkomst Miljoenennota toegelicht

Presentatie voor bijeenkomst Miljoenennota toegelicht Presentatie voor bijeenkomst Miljoenennota toegelicht Inhoud 1. Macrobudget gebundelde uitkering 2. Verdeelmodel gebundelde uitkering 3. Participatiemiddelen 4. LKS, LIV en mobiliteitsbonus 2 Macrobudget

Nadere informatie